Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günəcən kimsəyə fanatlıq etməmişəm, sadəcə uşaqlıq illərimdə bir il yeni çıxmış bir gənc musiqiçi var idi, onu çox bəyənərdim, amma o istək də bir müddət sonra yox oldu. Və bir daha nə ona, nə kimsəyə belə bir duyğu hiss etdim. 

İstənilən yaş dövründə başqalarına qəribə baxardım. Onlar hansısa musiqiçini çox bəyənər, fanatlıq edər, mahnılarını əzbərə oxuyar, onun geyimlərindən almaq istəyər və s. Həqiqəti desəm, bu mənim üçün də  maraqlı bir şeydir. Bu hissi yaşaya bilməmişəm deyə bəlkə də məyusam. 

Heç “hansısa bir janrı daha çox sevirəm”  anlayışı da yoxdur məndə. Musiqi ilə bağlı yazılarımda da hər zaman yazmışam ki, mənə görə ən sevdiyim janr yoxdur, ən sevdiyim əsər var. Elə bir muğam olar ki, doymadan dinləyərəm, elə bir klassika olar ki, çox bəyənərəm, bəzən də elə ritmik mahnı olar ki, elə bilərəm ki, ən çox onu bəyənirəm. Bu xüsusiyyətimi həm bəyənirəm, həm də yox. Amma fanatizmdə ən bəyənmədiyim bilirsiniz nədir?!

Fanatı olduğun insanın düşüncəsi ilə həyata baxmaq. Bax bu insanları mən sadəcə "dünyaya kiçik pəncərədən baxanlar" adlandırıram. Həmin o fanatları qatığa qara desə hamıyla dava edib qatıq qaradır deyəcək qədər düşüncəni mənimsəmiş insanlar var. Adını çəkmək istəmədiyim bir reper var. Bu gün əksər uşaqlar, yeniyetmələr, gənclər onun fanat ordusudur.  Məncə də o insanın düşüncələri fərqli və maraqlıdır. Amma unutmayaq ki, bu onun düşüncələridir. Bizim yox. Biz sadəcə dinləməli, oxumalı, bəyənəriksə, alqışlamalıyıq, amma bizim düşüncəmiz kimi dərk edib öz düşüncəmizə təsir etməyinə imkan verməməliyik. Çünki həyatı öz beynində analiz etməyib, öz düşüncələrini formalaşdırmayıb, hansısa bir şəxsin dilindən həyatı eşidirmiş kimi davranıb, həyatı onun həyatından öyrənmək mənə görə heç də doğru deyil. Onun çətinliklə yaşadığı həyatdan çıxardığı nəticələrdən kifayətlənib həyatı kar, kor, lal kimi yaşayıb həyatdan qaçmaq, mücadilə aparmamaq, həmin şəxsi həyatın mərkəzinə qoyub, ondan başqa həyat yoxmuş kimi davranmaq  sadəcə psixoloji problemlərin olmağından xəbər verə bilər. 

Fanatizm bəzən bir xəstəlikdir. Əsas da yeniyetmələrin çox tez xəstələndiyi xəstəlik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

İmran Verdiyev, Azərbaycan  Respublikasının Əməkdar müəllimi, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Abbasov Qəni Allahverdi oğlu 1884-cü ildə İrəvan quberniyasının Üşkilsə (Eçmiədzin) qəzasının Ağcaqala kəndində anadan olmuşdur. 1918-ci ildə deportasiyaya məruz qalaraq ailəlikcə qısa bir müddət Gəncədə, daha sonra Şəki rayonunun Cəyirli və Qayabaşı kəndlərində yaşamışdır. Sonralar keçmiş Vartaşen (indiki Oğuz) rayonunun Yaqublu kəndində məskunlaşmış və ömrünü burada başa vurmuşdur.

Erməni vəhşiliklərinin canlı şahidi olan Q.Abbasov əsl el ağsaqqalı, çox hazırcavab və şair təbiətli bir şəxs olmuş, öz seirlərində doğma yurd-yuvalarından qovulmuş insanların ağrı-acılarını, içtimai bəlaları və nöqsanları təsvir və tənqid etmişdir. Onun şeirlərindəreal həyat həqiqətləri əks olunur.

Qəninin şeirlərini oxuduqca biz yalnız surətləri yox, eyni zamanda yaşanmış və yadda qalan həyat lövhələrini görürük. AYB-nin üzvü mərhum yazıçı-publisist, “İncəsənət” qəzetinin naşiri və redaktoru Ə. İbrahimov Qəninin şeirlərindən bəhs edərək deyirdi: “Bu şeirlərdə həyatın mənasına dərin hörmət və heyrət özünü göstərir. Onun hər bir şeirində həyat lövhələri, sadə insanların həyatında baş verən tipik lövhələr və aktual problemlər təsvir olunur”.AYB-nin və Jurnalistlər İttifaqının üzvü tanınmış jurnalist P.Qurbanov isə deyirdi ki, Qəni əminin şeirlərində nağılvari təfəkkürün – sözün həqiqi mənasında şairanə təfəkkürün işartıları hiss olunmaqdadır.

Təəssüf ki, bu şeirlərin çoxu yazıya alınmamış və itib-batmışdır. Lakin Qəninin bəzi şeirləri və duzlu-məzəli söhbətləri bu gün də kənd sakinlərinin dilində dolaşmaqdadır.

Erməni vəhşiliklərini öz gözləri ilə görən  insanlardan olan Qəninin şeirlərinin çoxunda  doğma Ağcaqalanın təbiəti və insanları, adət-ənənləri, doğma  ata-baba torpaqlarından qovulmuş, məhv edilmiş, döyülmüş, təhqir olunmuş, var-yoxu əlindən alınmış minlərlə soydaşımızın ah-nalələri öz əksini tapmışdır. O, qanlı hadisələri, qırğınları unutmur, faciə qurbanlarını daim anır, xatirəsini daim əziz tuturdu. Məsələn, “Sənə”, “Mən iki dünya görmüşəm”, “Bizik dedim” və digər şeirlərində Qəni baş vermiş bu hadisələrə - erməni vandalizminə öz münasibətini bildirir. O, bu şeirlərlə sanki ötən əsrin əvvəllərində erməni vəhşiliklərinin qurbanı olan, soyqırıma məruz qalan azərbaycanlıların haqq səsini dünyaya çatdırmağa çalışırdı.

Onun “Veribdi”, “Sürünəcəm”, “Məhəmməd dayı”, “Olduq”, “Çəkirəm”, “Dəlik daşa” və “Nərimanova şikayət”  şeirlərində isə sonrakı haqsızlıqlara qarşı üsyan edilir.

Q.Abbasov AXC-nin maaarif və dini etiqad naziri N. Yusifbəyli ilə şəxsən tanış olmuşdur. Qəninin 1919-cu ildə N.Yusifbəyli ilə görüşdə söylədiyi “Bizik dedim” şeirindən bir parçanı oxuculara təqdim etməklə onların tarixi yaddaşlarının oyaq qalacağına və erməni daşnaklarının xalqımızın başına gətirdikləri fəlakətləri unutmayacaqlarına əmin olmaq istədik:

Dağıstan yeddi alvızdı,

Qaşqınlar yapa-yalnızdı.

Daşnak İrəvandan qalxızdı,

Yurdu talan bizik dedim.

Dağıstanın dağı qardı,

Qaçqının işi azardı.

Qaymaq yeyənlər qızardı,

Sərfə qusan bizik dedim.

Kəndin adı Qayabaşı,
Qaçqınlar qalıbdı naşı.
Yoxdu içimizdə qoçubaşı,
Başsız qalan bizik dedim

Bu görükən Bayan düzü,

Qaçqınlar kəvərə süzü.
Ya əllisi, ya da yüzü,
İsitmə olan bizik dedim

Qəninin N.Nərimanova mənzum məktubları da maraq doğurur.Bu məktublardan birində o, deportasiyaya məruz qalmış yurddaşlarının ağır həyat şəraiti və problemləri barədə N.Nərimonova  məlumat verir və kömək istəyir:

Iki calğaynan burda bənd olduq,

Altmış kənd yığıldıq bircə kənd olduq.
Az qala acından məzara dolduq,
Şikayət edirəm, Nərimanov, sizə

Bu müraciətlərin nəticəsində N.Nərimanovun şəxsi tapşırığı ilə qaçqınlara əkib-becərmək üçün torpaq sahələri verilmiş və onlar su ilə təmin olunmuşlar.

Qəninin “Çəkirəm”, “Sən gələsən”, “İndi” və digər şeirlərində isə 1941 – 1945-ci illər müharibəsinin dəhşətləri təsvir olunur. 1941-ci ildə Moskvada kənd təsərrüfatı sərgisində iştirak edən Q.Abbasovun müharibə haqqında təsəvvürləri daha da genişlənir. O, öz şeirlərində müharibənin bəşəriyyətə fəlakət gətirdiyini söyləyir, insanları sülhə və əmin-amanlığa çağırır. Bu şeirlərdən müharibənin dəhşətləri barədə çox şey öyrənmək olar. O, müharibə mövzusunda olan şeirlərinin bəzilərini cəbhədə olan oğlu Əsgərə və qaynı Məmmədə həsr etmişdir. (Onların hər ikisi müharibədə həlak olmuşdur.) Belə şeirlərdə ata nisgili və kədər sezilsə də, düşmənə dərin bir nifrət və intiqam hissi hakimdir.

Q.Abbasovun öz həmyerliləri və müasirlərindən Namaz oğlu Məhəmmədə, Əliyə, Heydərə, Rüstəmə və başqalarına müraciətlə qələmə alınmış şeirləri, həmkəndliləri Məmməd, Hüseyn və Oğuzun Xaçmaz kəndindən olan usta Şirinlə deyişmələri də maraq doğurur.

Geniş dünyagörüşünə malik olan şair Qəninin dilindən söylənmiş bir sıra sözlər və ifadələr idiom, ibarə və aforizmlərə, atalar sözü, lətifə və zərbi məsəllərə çevrilmiş və bu gün də kənd sakinlərinin dilində dolaşmaqdadır.

Qeyd: verdiyimiz şeir nümunələrində şeir texnikasının şərtləri pozulsa da, biz onları aradan qaldırmağı lazım bilmədik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Təranə Dəmirin yeni şeirlərini təqdim etməkdədir. 

MƏCHULLUQ

Bir qız dayanıb sual işarəsinin külək döyən hissəsində,

Bir bulud  atıb özünü qızın  ayaqları  altına

səma evinin ən üst qatından.

Bir küçə yağışa meydan oxuyur,

Bir ləpir küçəyə.

Bir pəncərə udur buludun  göz yaşlarını,

Bir xəyal məktub yazır Tanrıya gecənin adından.

Bir pişik siçan deşiyi axtarır ağzındakı  ovunu rahat-rahat aşırmaqçun qaranlıqda.

Bir ağac asılır üzüaşağı ayağından.

Bir qoca nəvəsiyçün şar üfürür asta-asta, nigaran-nigaran,

Nəfəsi ilişib qalır havada.

Bir rəssam sevdiyi qızın şəklini köçürür gözlərindən varağa, 

Bir sevgi üşüyür  kirpiklərinin  ucunda.

Bir ana  köynək toxuyur əsğər oğluna,

Bir hörümçək tor  bağlayır baxışlarında. 

Bir gecə səhərə  tərəf yeriyir ağır-ağır,

Bir səhər dincini alır gecənin dizi üstə.

Bir  köpək gecəyə ulayır , küçəyə ulayır , yağışa, küləyə ulayır.

Bir daş fır-fır fırlanır  köpəyin səsi üstə.

Bir damcı  işıq damır gecənin yanağına,

Bir oğlan üzük şəkli taxır adsız barmağına.

BİR SEVGİ DOĞULURDU

Gecənin yuxusu tökülürdü  gözündən

küçələrə, səkilərə, dalanlara, 

Ağaclara, binalara.

Ay gülümsəyirdi dənizə

Göyün üzündən,

Şəkli sulara düşürdü. 

Ulduz-ulduz oynayırdı dalğalar qaranlıqla,

Ləpələr bir-birilə öpüşürdü.

Sahil  bardaş qurub oturmuşdu

Gecənin kölgəsində.

Hardasa bir söz yol gəlirdi qələmin ucunda ,

Bir sevgi  doğulurdu "Əlvida" kəlməsində.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizi ən müxtəlif təsnifatlardan («Forbes» jurnalının təqdimatında «Ən sağlam 12 qida» reytinqi, Conni Bovdenin «Dünyanın ən sağlam 150 qidası» kitabı, «Taym» jurnalındakı «Tarixin ən faydalı 50 bitki və qidası» reytinqi və s.) seçdiyim Yer kürəsinin ən faydalı qidaları ilə tanış edirəm.

Buyurun, faydalanın.

Yarmalar və paxlalılar

1.     Mərci (bitki mənşəli proteinlə, vitaminlərlə, zülalla boldur, toxluq vermə xüsusiyyətinə malikdir).

2.     Lobya (zülal bolluğuna görə onu ət və balıqla bir tutmaq olar, mikro və makroelementlərlə zəngindir, bir çox xəstəliklər zamanı pəhriz qidasına daxil edilir, xərçəng və ürək xəstəliklərindən qoruyur, çəkini, qan şəkərini tənzimləyir).

3.     Qəhvəyi düyü (qanda şəkərin miqdarına, arterial təzyiqə, mədəaltı vəzə müsbət təsir göstərən dietik məhsuldur).

4.     Yulaf (30% sellüloza, «pis xolesterin»in səviyyəsini azaldan beta-qlyukana malikdir).

Növbəti dəfə sizlərə qozlar və tumlar təqdim ediləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Xalq yazıçısı, AYB sədri Anarın Oqtay Şamil haqqında yazdığı yazısı təqdim edilir. 

Şeir nədən doğulur? Sevgidən?

Əlbəttə, belə olmasaydı Fizuli Fizuli olmazdı.

Şeir nədən doğulur? Qəmdən, kədərdən, ağrıdan? Əlbəttə, belə olmasaydı Fizuli Fizuli olmazdı.

Oqtay Şamil, şübhəsiz, Füzuli deyil. Heç bir iddiası da yoxdur. Lakin Oktay Şamil çağdaş şeirimizin ən istedadlı nümayəndələrindəndir. Ən istedadlı və ən iddiasız...

"Azərbaycan" jurnalının 3-4 nömrələrində dərc edilmiş şeirlər silsiləsi bunun əyani sübutudur.

Oqtay Şamil də öz "Şikayətnamə"sini yazır, dövrandan, daha doğrusu yaşadığımız günlərin bəzi əcaib-qəraib təzahürlərindən narazılığını ifadə edir:

Söz azaddı!

Vaxt amma minorlaşıb

özgə laddı!

Meydan pulun meydanıdı

aldananlar mələkləşib,

aldadanlar - şeytandı!

Duyğusala "salam" yoxdu.

Salam versə,

alan yoxdu!

Yaxud bu ruhda başqa şeirindən misralar:

Bu qrupu qurucudu,

tikib qurur.

Qürur duyur,

beynindəki ədalətdi!

Digər qrup yırtıcıdı,

qırıcıdı

ürəyində ədavətdi,

xəyanətdi,

cinayətdi!

Şər atanlar,

Şarlatanlar,

ara qatanlar

sakit durmaz,

dinc oturmaz.

İncə ruhlu insanların

gözü toxdu,

nəfsi yoxdu.

Bu təzadlı dünyada şair yenə xilası, pənahı, ümidi sevgidə tapır. Bu sevgidə sevgili "nəfəsiylə gizlədir sevdiyinin səsini, gözlərinin qara çərçivəsinə salır sevdiynin əksini".

Ümid içində nigaranlıq çalarları da var, "mən elə bilirdim dənizə dönüb çəkilmisən" təlaşı da.

Başqa bir sevgi şeiri:

Sevgidən başqa hər şey

məzarlıqdı.

İnanmazdım,

sən inandırdın.

Sevgi bürcündən aşağıdakılar

bazarlıqdı.

Oqtay Şamil Şuşamızın azad edilməsinə sevindiyi kimi çağdaş insanları yadlaşdıran, canlı ünsiyyəti əvəz etmiş cib telefonlarının əyəncəsinə də acıyır, "namərdin mərdlə, mərdin namərdlə görüşməsinə, düşmənlə, dostun, dostla düşmənin öpüşməsinə dözə bilmir. Çağdaş əlaqələrin deformasiyası baxımından Oqtayın bəzi gənclərdən şikayəti də anlaşılandı:

"Sosial şəbəkələrdə dil pəhləvanları" qocalığımızı başımıza qaxanda və özlərinin  "səbətə nə qoyduqlarını" soruşanda "dəvə nalbəndə baxan kimi baxırlar". Oqtay soruşur: "Bu cavanlar da haçansa qocalacaqlar. Öz arxivlərinə baxanda nə tapacaqlar?"

Əziz Oqtay, bəyəm bilmirsən ki, indi yalan-palan, şər-böhtan da bədii yaradıcılığın bir janrı sayılır?! Bir də ki, bəzi cavanlar qətiyyən qocalmır. İyirmi-iyirmi beş il bundan qabaq necə ümid verən cavanlardısa, hələ də ümid verən cavanlardır. Xoşbəxtlikdən əsl cavanların əksəriyyəti elə gənc yaşlarından onlara olan ümidlərimizi doğruldurlar, yaşa dolduqca daha da püxtələşirlər, yetkinləşirlər. Çünki şöhrətə yox, poeziyaya bağlıdılar.

Poeziya - qısqanc qadındır. Ona şöhrətlə xəyanət edənlərdən üz döndərir...

Oqtayın nəcib və xəfif gileyini də anlayıram. Oğluna müraciətdə deyir:

"Bizim elə bəxtimiz var övladım dənizə getsə quruyar"

Fevral ayında Oktay Şamilin 80 yaşı tamam oldu. Suçumuzu etiraf edirəm. Bu yubileyi layiqincə qeyd etmədik. Amma, hökmən edəcəyik. İl uzundur.

İl uzundur, lakin fevral qısadır. Başqa aylarla müqayisdə fevral kəm aydır. Şeirlərinin birində şair bunu belə mənalandırır:

Doğulub fevrala düşdüm.

Boyum - fevral,

dilim -fevral,

əlim qısa - fevral kimi.

Əlbəttə elə deyil. Boyu, əli qısa deyil. Dili də heç qısa deyil, şirin-şəkər azəri türkcəsidir. İntəhası dilli-dilavər deyil.

Və yaxşı ki, deyil. Yaradıcı insanın ən böyük mükafatı onun Allah verən istedadıdır. Məhz istedaddan yanıq olanlar şöhrət tamarzılarıdır...

Əlbəttə, Oqtay Şamil də səmimi yubiley tədbirinə layiqdir. Amma, Oqtay yubileyi üçün, fəxri ad üçün qapının dabanını çıxaranlardan, hər şeyi alıb yenə gözü doymayanlardan deyil.

Yaxşı ki deyil.

Çünki - şairdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Sumqayıtda yaşayan, ixtisasca həkim olan Hümbət Quliyevin aforizmlərinin dərcini davam etdirir və qeyd edək ki, bu aforizmlər kifayət qədər oxucu marağına səbəb olub.

1)     Gülə iyinə, insana xasiyyətinə görə dəyər verilər.
2) Yumurtadan çıxan yumurta çıxarar.
3) Özünü aldatmağın şirinliyindən vaz keçmək çətin olur.
4) Tez- tez gülməkdən ölənlər çox yaşayırlar.
5) “Sonra” “yox” sözünün mədəni formasıdır.
6) Pis yaddaş yaxşı əhvala qardaşdır.
7) Başqasının pulunu sayan yerində sayar.
8) Hər bir it daha böyük karvana hürməyi arzulayır.
9) Axmaq vəziyyətə yalnız ağıllı düşə bilir.
10) İnsana inanma, onun içində yeganə düz olan şey bağırsağıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

Sevda Verdiyeva, ADPU-nun Şəki filialının tələbəsi. Xüsusi olaraq “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

O, görkəmli arxeoloq, “Azərbaycan arxeologiyasının atası“, milli arxelogiyamızın korifeylərindən biri idi. Tariximizin qədim qatlarının öyrənilərək aşkara çıxarılmasında xüsusi xidmətləri olmuşdu. Öz həyatının ən coşğun və qaynar çağlarını xalqın maariflənməsi işinə həsr etmiş, sonralar - 1934- 1947-ci illərdə Azərbaycan Tarix Muzeyinin elmi işçisi, 1947-1952-ci illərdə direktoru, 1952-1954-cü illərdə EA Tarix İnstitutunun arxeologiya, sonrakı illərdə isə etnoqrafiya şöbələrinin rəhbəri olmuşdu. 1926-cı ildən arxeoloq kimi fəaliyyətə başlamış, Mingəçevir və Qəbələ arxeoloji ekspedisiyalarına rəislik etmişdi.

Xalq şairi Səməd Vurğun “Muğan” poemasını yazan zaman Mingəçevirdə tez-tez olub, haqqında bəhs edəcəyimiz görkəmli alimlə təkrar-təkrar görüşüb və elmi axtarışlarla bağlı maraqlı söhbətlər aparıb. Şair “Muğan” poemasında (XIII nəğmədə) onu “qoca alim” adlandırır və belə təsvir edirdi:

“Ekskavator təpələri lay-lay açıb, lay-lay qazır,

Qoca alim saxsı yığıb yer altında tarix yazır...

Külək əsir, qum sovrulur, gözə girir toz-tozanaq,

Qoca alim yer altından ayrılmayır hələ, ancaq.

Gah tər basır vücudunu, gah büdrəyir, gah yıxılır,

Yer darısqal, hava tozlu, nəfəs durur, can sıxılır.

Alim yenə qucaq-qucaq yığır qədim saxsıları,

Yer altdaki hər kərpicin üstündəki yazıları.

O qabların-qacaqların rəngi hələ solmamışdır.

Arçan ağac daşa dönmüş, fəqət torpaq olmamışdır...

Çovğun vurur, qum sovrulur, külək əsir,

Neçin bizim qoca alım çox tələsir?

Sarvan Kürü döndərməmiş, su basmamış bu yerləri,

Can atır ki, tamamlasın başladığı bir əsəri”...

Alim şairlə söhbətində qədim Mingəçevirdə aşkar etdiyi, eramızdan əvvələ aid olan “Amazonkalar” adlı döyüşçü qadın qəbilələrinin yaşadığı barədə məlumat verib. Həmin məlumatları məşhur şairimiz öz poemasında belə əks etdirmişdir:

Köhlən atlar kişnədikcə ərənlərin nərəsinə,

Ağır göylər, asimanlar dilə gəlmiş yer səsinə...

Burda Pompey ordusuna sinə gərmiş bizim ellər,

Yanğınların arasında nəfəs almış aylar, illər;

Vətən oğlu qılınc çəkmiş qəsbkarlar dünyasına,

Tunc sinələr hasar olmuş ürəklərin sevdasına.

Görürsənmi? Türbəsindən baş qaldıran bu gəlin də,

Öz döşünə qalxan çəkib, qılınc tutmuş sağ əlində.

Amazonka dediyiniz bu qəhrəman qadın nəsli

Qədim Muğan çöllərində çadır qurub bahar fəsli:

Yurdumuzun şöhrətinə min bir cəlal yaradarmış,

Hər ürəyin bir alovu, hər ocağın odu varmış...

Yazıqlar ki, bir nişan da, qalmamışdır ondan barı,

Yer altında batıb getmiş o dövranın dastanlar.

Qoca alim danışdıqca od parlayır nəfəsində…

S.Vurğun “Qoca alim”lə poemanın qəhrəmanı Sarvanı “görüşdürür” və həmin “qoca ailm”in verdiyi məlumatlardan istifadə edərək onun dili ilə şanlı tariximizdən fəxrlə söz açır:

Minib kəhər ürgəsini gəlməmişdir hələ səhər,

Bir otaqda şirin-şirin söhbətdədir iki nəfər:

Oğul, Sarvan! Soruşursan axtardığım şeylər nədir?

- Bu yeraltı Mingəçevir bir tükənməz dəfinədir,

Üstünü toz-torpaq almış

Bu pas tutmuş qılınca bax!

Neçə min il bundan qabaq

At belində qılınc çalmış

Sənin şanlı babaların.

Öz ellərin, obaların

Bu torpaqda şəhər salmış.

Bu gördüyün qalaq-qalaq

Sümüklərə baxdıqca mən,

Ürəyimdən varaq-varaq

Nə dastanlar keçir, bilsən!

Bu günlərin qucağında dəfn edilmiş qəhrəmanlar,

Qurşaq tutub, at oynadıb, ox süzdürmüş pəhləvanlar,

Bu nizələr, bu qalxanlar, bu şeypurlar soruş nədir?

Zənn etmə ki, əfsanədir...

Bütün bunlar babalardan bizə qalmış yadigardır…”

Azərbaycanın Xalq şairi  H.Arif isə bu görkəmli şəxsiyyətin vəfatı ilə əlaqədar yazmışdı:

Arxeoloq dedim, sıxıldı ürək,

Bir xəbər ... saçıma vaxtsız düşən dən.

Yer kimi içimdən silkələnərək,

Uçundum bir ölüm zəlzələsindən.

Yıxıldı bir insan, qopdu bir çinar,

Gözümdə sönməyən arzum, əməlim,

Qaraldı beynimdə qaya varaqlar,

Yıxıldı yıxılmaz Saleh müəllim ...

Bəs kim idi Saleh müəllim?  Saleh müəllim barədə qısa haşiyə: Saleh Mustafa oğlu Qazıyev 16 sentyabr 1893-cü ildə Vartaşen (indiki Oğuz) rayonunun Xaçmaz kəndində anadan olmuşdur. Əvvəlcə mollaxanada, sonralar kənddə açılmış “Rövzət-ül-maarif” adlı məktəbdə oxumuşdur. Sonrakı illərdə Nuxada (Şəkidə) açılmış pedaqoji yay kurslarında təhsilini artırmış, həmin şəhərdəki pedaqoji texnikumda qiyabi yolla təhsil almışdır. 1928- 1932-ci illərdə Bakı şəhərində pedaqoji institutda, 1935-1938-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının aspiranturasında oxumuş, 1941-ci ildə dissertasiya müdafiə edərək tarix elmləri namizədi adına layiq görülmüşdür.

O, Oğuz bölgəsinin elmi ad almış ilk alimi olmuşdur.

Zəhmətkeş alimə ən böyük şöhrəti Mingəçevir qazıntıları (1946–1953) gətirmişdir. Xalq şairi S.Vurğun da şairlə həmin dövrdə görüşmüşdür.

Qəbələ şəhəri alimin Mingəçevirdən sonra ikinci böyük tədqiqat obyekti olmuşdur. C.Qazıyev 1956-1958-ci illərdə həmçinin doğma Oğuz rayonunun Yaqublu kəndi yaxınlığında (Kərimli kurqanlarında) da qazıntılar aparmış və əldə edilən əşyalar

əsasında tapılmış abidələrin eramızdan əvvəl I minilliyə aid olması müəyyən edilmişdir.

Qazax və Ağstafa rayonlarının abidələrinin tədqiqi sahəsində onun misilsiz xidmətləri olmuşdur. O, yeni axtarışlarla Qazax və Ağstafa rayonlarında tunc və dəmir dövrlərinə aid bir sıra yaşayış yerləri və qəbilə abidələri aşkara çıxarmışdır.

S.Qazıyevin elmimizə verdiyi töhfələr yüksək qiymətləndirilmiş, o, “Qırmızı Əmək Bayrağı” və “Şərəf nişanı” ordenləri ilə təltif edilmişdir.

Azərbaycanın bu görkəmli aliminin adı bu gün də dərin hörmət və ehtiramla yad edilir. İndi onun ayaq izləri əsrlərdən qalan və tapdığı tarixi yadigarlara qarışmış, xalq şairlərimiz S.Vurğun və H.Arifin ölməz əsərlərində əbədiləşmişdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Uşaq saatı davam edir. Bu gün sizlərə Klassik uşaq ədəbiyyatından seçmələr sırasından Əli Kərimin “Gül” şeiri təqdim ediləcək.

 Yerim bağça-bağ mənim,

Rəngim ağappaq mənim.

Bir ətirli güləm mən,

İstəyirəm güləm mən.

 Ay yoldan ötən oğlan,

 Məni incidən oğlan,

Gözüm doldu yaş ilə,

Ağac ilə, daş ilə.

Sən məni döymə, döymə,

Xətrimə dəymə, dəymə.

Neyləmişəm mən sənə?

Yolunu düz keçsənə!

Utan boy-buxunundan,

Ay sözəbaxmaz oğlan!

Gəl dəcəllik etmə sən,

Yoxsa ki bilməyirsən,

 Yanaqlarım incidir,

Yanaqlarım incədir!

Gözüm doldu yaş ilə,

Ağac ilə, daş ilə,

Sən məni döymə, döymə,

Xətrimə dəymə, dəymə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)

Təqdim edir: Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir gün də ümidsiz yaşamadım mən, 

Səni görəcəyəm, ey ana Təbriz! 

Öz ana yurdunun məhəbbətindən, 

Nə deyim dünyada doyana, Təbriz?!. 

Kim deyir görüşüm son görüş oldu, 

Ömrünün baharı nə vaxtsız soldu. 

Qəlbim həsrətindən boşaldı, doldu, 

Ancaq baş əymədim hicrana, Təbriz! 

Sənin hər daşında ayaq izim var, 

O mərd vüqarında yenə gözüm var. 

Sinəmdə çağlayan əhdim, sözüm var, 

Ürəyim dönübdür ümmana, Təbriz! 

Baharda baharın eşqilə yandın, 

Uzanan yollara xeyli boylandın. 

Sən çətin ayaqda elləri andın, 

Gəldi geniş qəlbin tüğyana, Təbriz!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.05.2024)