Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Mənim üçün sevdiyim beş-altı şairdən biri, atam Fikrət Sadığın çox sevdiyi şair, həmyerlim, həmkəndlim, doğmam, gözəl insan Zahid Sarıtorpağın doğum günüdür. Dünyaya gəlişin mübarək, şair. Çəkilmisən öz evinə, Şamaxıya, Dədəmin məhəlləsinə. Elə sanıram, orda bir doğmam var. Səndən bir ricam var ki, yaz, yarat və çox yaşa!

Hamı razılaşar ki, bu cür şeiriyyət hər şairdə olmur. 

Endim pillə-pillə... dedim: bu da mən...

baxdım göy üzünə - orda yox idim.

Arxayın enmişdim yanar oda mən,

çünki od sarıdan gözüm tox idi...

Gözlərdən yox oldum bir böcək kimi

qığılcım şəklində itib də batdım.

Sevdalar tor qurdu hörümçək kimi

mənsə yalnızlığı qucub da yatdım.

Hərdən açılırdı gözüm göylərə

baxıb yoxluğuma mürgüləyirdim.

Dodağım qaçırdı onda boş yerə

guya burdan ora nur çiləyirdim.

Olsun lap iç üzü, olsun çöl üzü,

əslində, mizansız nizam qurulmur.

Ya haqqın gül üzü, ya eşq ölüsü

adamı vururlar - adam vurulmur...

Bezirsən bir yolluq ucalığından

enirsən... deyirsən, bəlan sovuşar.

...Küsmərəm yolların haçalığından

O Məni azdırar, Səndə qovuşar...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

“Seviləcək kim qaldı ki?” - Günel Ağazadənin şeirləri

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Günel Ağazadənin şeirləri təqdim edilir. 

Didərgin

Mən didərgin insanam...

Didərgintək

Elindən-obasından olmayır.

Ən didərgin insanlar

Yaşadığı ünvandan

Özünə yer tapmayır...

Qürbətdə yaşamıram,

Qürbət məndə yaşayır.

Bəlkə də istəmədən

Kiməsə yük olmuşam,

Ruhumun çiyinləri

Ən ağır yük daşıyır...

Nə acam, nə açıqda,

Nə soyuqda qalmışam.

İsti yer axtarmıram,

Qəlbim od tutub yanır.

Sinəmi buz bağlayır...

Mən didərgin insanam,

Didərginin

Buynuzu, qulaqları olmayır,

Uzaqdan xoş görünür.

Bir az yaxın gedirsən,

Gözlərinin içindən

Rahatlıq boylanmayır...

Kim qaldı ki?

Göz yaşımı özüm silsəm,

Ürəyimdə nakam sevgi...

Yenidən sevmək istəsəm,

Seviləcək kim qaldı ki?

Eşq bulağından su içdim,

Dadı mənə acı gəldi...

Dərə-təpə çox yol keçdim,

Qədirbilən kim qaldı ki?

Bu dünyaya bir də gəlsəm,

Sirr olaram qəlblərdəki...

Cahan sirrini mən bilsəm,

İnanacaq kim qaldı ki?

Dilim dərdlərimi saysa,

Söz tükənər nitqimdəki...

Yollar uzun, ömür qısa,

Yaşadacaq kim qaldı ki?

İnsan

İnsan,

Kimə vəfalısan, kimə sadiqsən?

De: - Nəyə güvənib qəlbə girirsən?

De: - Nəyə güvənib eşqə düşürsən?

Sən kimsən, insanı seçib insandan

Özündən acizə zülm edirsən?

Bir can yaratmağa qadirsənmi, heç?

Öz doğma canına sadiqsənmi, heç?

İstərsən nökər ol, istərsən sultan,

Dünyanı gəz dolan, gücünə güvən.

İstərsən, ən çətin sınaqlardan keç,

İmtahan edərsə səni Yaradan...

Aciz varlığını səmaya tutub

İmdad diləyirsən təkcə Tanrıdan.

Ayağın altında bir ovuc torpaq,

Başının üstündə bir tutum bulud.

Nəyə xəyanətdən dustaqsan, insan?

Başında doğma əl, əlin yad saçda,

Sən yada doğmasan, doğmaya yadsan?

Var oldun nidayla, itdin sualla,

Sən elə adicə insansan, insan...

Gözün aydın

Sən getmişdin, yolun açıq,

Gözüm hələ də yol çəkir.

Bəlkə öldüm gözüaçıq,

Bəlkə mənə elə gəlir.

Dönmüsənmi?

Gözün aydın!

Gəlişindən bixəbərəm.

Bəs kölgədə niyə qaldın?

Mən aydınlıq içindəyəm...

İndi danış acı-acı,

Dara çəksin baxışların.

Neynəyəcək dar ağacı?

Boğub məni duyğularım.

Bir yalandın, ayaq tutdun,

Yerimədin mənə sarı.

Sən şeytandan güc umurdun,

Mən sevirəm Allahını.

Xəyalımın rəngləri

Mən heç böyümədim ki,

Bəlkə soldu arzular,

Bəlkə ümidsiz qaldım,

Heç nağılsız qalmadım...

Xəyalımın rəngləri

Qaraları ağartdı,

Bəxtimə kölgə saldı.

Kimi yalan danışdı,

Gözlərimi boyadı.

Kiminin nağılları

Ömrümün yollarında

Toz pəmbə rəngdə qaldı...

Mən heç böyümədim ki,

Dünyam hələ rəngarəng.

Dayan, tələsmə, dostum,

Sən hara tələsirsən?

Hələ rüzgar əsəcək.

Sevgilərə ip taxıb

Uçurarıq çərpələng...

Hələ qalıb oyunlar,

Oyunda uduzanlar

Gözlərini yumurlar.

Ən yaramaz adamlar

Axtaranda tapılar...

Artıq bəsdi,

Yoruldum.

Bu dəfə siz uduzun,

Bir dəfə də mən udum.

Yumsun hər kəs gözünü:

Birdəfəlik gizlənim,

Tapmasınlar izimi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində Uşaq saatı davam edir. Bu gün sizlərə Klassik uşaq ədəbiyyatından seçmələr sırasından Məmməd Rahimin  “Ana və budaq” şeiri təqdim ediləcək.

Ananın qucağında ağlayırdı uşağı,

 O, sakit olsun deyə, qırdı güllü budağı.

 Gözünün qabağında oynatdı, körpə güldü.

Ananın ürəyinə sevinc, fərəh süzüldü...

O duymadı, körpədir, canı var budağın da,

 Sındıranda budağı ağaclar qan-yaş tökər.

 Ananın fikri-zikri qaldı öz uşağında,

Balasından çəkmədi bircə an olsun nəzər.

Fəqət hiss etmədi ki, ağac həzin ağlayır,

Məhv olan körpəsinə gizli matəm saxlayır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şəhərdə idim. Özüm üçün gəzintiyə çıxmışdım. Yaxınlıqdakı parkların birində əyləşmək istədim. Biraz keçmiş bir jurnalist və operator ailəsi ilə dincələn sıravi, orta yaşlı bir vətəndaşa yaxınlaşdı. Danışıqlardan belə başa düşdüm ki, reportaj insanların asudə vaxtlarını necə keçirməsindən bəhs edirdi:

-Jurnalist: Asudə vaxtlarınızı necə qiymətləndirirsiniz ?

-Müsahib: İşdən təzə gəlmişdim elə vallah, arvad dedi, çoxdandı çölə çıxmırıq, eləmirik. Mən də dedim ki, durun hazırlaşın gedək gəzək. Heyif deyil, subaylıq ?!

-Jurnalist: Akif, kameranı dayandır. Müəllim deyin ki, ailəyə dəyər vermək lazımdır, onun qeydinə qalmaq, sağlam inkişafına nail olmaq lazımdır. Akif, davam edirik qaldığımız yerdən. 

- Müsahib: yaxşı yaxşı. 

Beləliklə, müsahibə yekunlaşır. İndisə növbəti müsahibə üçün uyğun birinə yaxınlaşmağa cəhd edilir. Lakin yaxınlaşılan şəxs "məni çəkməyin" deyir, əli ilə üzünü bağlamağa çalışır. Nəhayət, bir nəfərə yaxınlaşılır:

-Jurnalist: Asudə vaxtınızı necə dəyərləndirirsiniz ?

-Gənc müsahib: Belə, şəhərdə gəzirik özümüz üçün. 

-Jurnalist: Bəs kitab ? 

Jurnalist mövzunun məcrasını özü bilərəkdən, şaxələndirmək məqsədilə başqa yerə dəyişməyə çalışır. Axı o, cəmiyyətin intellektual bazasını göstərmək istəyir. Eyni zamanda mədəni, mənəviyyatlı kütləni. 

-Gənc müsahib: ııı...uuu...bilirsiniz...vaxt yoxdu ee, - deyib müsahib dayanır, bir neçə dəqiqə fikirləşir, operator kameranı saxlamaqdan yorulur, jurnalist daxili gərginlik keçirir, əsəbiləşir, müsahib daxili utancdan qızarır, "ııı... uuu... məəən... belə..." edir və budur, nəhayət ki, operator dilə gəlir və jurnalistin qulağına asta səslə pıçıldayır:

- Daha bəsdir yekunlaşdıraq, adam danışmır, dinmir. 

Jurnalist təmkinini pozmadan öz müsahibinə xoş günlər arzulayır və sağollaşır. Operator isə çəkdiyi videoreportajı silmək məcburiyyətində qalır. Jurnalist ofuldayır, bu gün də alınmadı deyir. 

Demək istədiyim nədir ?! Biz niyə axı nələrisə nümayiş etdirərkən, ancaq onun müsbət tərəflərini göstərməyə çalışırıq ?! Niyə video reportajlar aparılarkən, tərəvəz kimi kəsib doğranılır, televiziyada müsahibəyə baxırsan, çoxu kəsintilidir? Əl-qərəz, avaranı avara kimi, cahili cahil kimi, bir sözlə hər şeyi olduğu kimi, öz çılpaqlığı ilə göstərmək lazımdır. Mənfi tərəfləri gördükdən sonra onun üzərində müsbətyönümlü işlər getsin. Cəmiyyətdə təbəqələşmə indeksi belədir:

- İnkişaf xəlbirdəki un kimidir. İnkişaf edənlər isə ələkdən keçənlərdir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Google-da axtarışların qəmli statistika:

Necə gözəlləşmək olar? - 60500 

Necə arıqlamaq olar? - 82300

Necə müdrikləşmək olar? - 281

2.

Manatın üzən məzənnəsinə niyə keçilmir?

Çünki o üzə bilmir, dərhal batacaq.

3.

Texnogen qəzaların xarakteti:

Günahkarlar heç vaxt müəyyənləşdirilmir.

Onlarca insan isə qəhrəmanlıq göstərdiyi səbəbindən mükafatlandırılır.

4.

-Bugünkü planların?

-Gedib həkimdən eynəyimi götürəcəm.

-Bəs sonra?

-Sonra da görəcəm də, neyniyəcəyəm.

5.

-Mən özüm öz hesabıma qazanmaq istəyirəm!, -söyləyib azərbaycanlı məmur balası atasından 1 milyon dollar götürüb Batumiyə - kazinoya yollandı. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Esmira Günəşin yazısını təqdim edir. 

Həftəsonu Sumqayıtın Tarixi Muzeyində şəhid Yusif Allahverdiyevin xatirəsinə həsr olunmuş tədbirdə qonaq idim. İlk öncə onu qeyd edim ki, tədbir gözəl hazırlanmışdı. Tarix muzeyinin direktoru başda olmaqla oranın bütün əməkdaşları şəhidlərimizin xatirəsini hər zaman yad edir, tez-tez tədbirlər təşkil edirlər. 

İlk Qarabağ savaşlarının qəhrəmanı üçün hazırlanan tədbirdə qonaqlar da az deyildi. Lakin bir məqamı vurğulamaq istəyirəm ki, çıxış üçün dəvət olunan şəxslərdən bəziləri boş danışaraq vaxt itkisinə səbəb oldular. Məsələn, özünü “Cəmaləddin Hocanın  Azərbaycandakı səlahiyyətli nümayyəndəsi”  kimi təqdim etdirən biri çıxıb dedi ki,  “şəhidlərə kitabları pulla çap edirlər. Şairlər şəhid ailələri üçün niyə təmənnasız kitab çap etmir? Biz təmənnasız xidmət edirik, şəhid ailələri təmənnasız ehsanlar veririk” və s.

Kimdir bu Cəmalləddin Hoca? Mən biləni türklərdə hoca məsciddə mollaya, müəllimə, bir sözlə hörmətli şəxsə deyilir. Və ən əsası Azərbaycanda şəhid ailələri üçün bu Cəmaləddin Hoca nə edib ki, hələ səlahiyyətli nümayəndəsi də olsun? Və bir balaca araşdırdım ki, Cəmaləddin Hoca deyə təqdim olunan şəxsin  Azərbaycanda özünü onun səlahiyyətli nümayəndəsi kimi təqdim edən şəxslə əslində heç bir əlaqəsi də yoxdur. Hətta bu məsələdə Cəmaləddin Hoca dəfələrlə xəbərdarlıq edib ki, mənim adımdan heç kəs istifadə etməsin. 

Demək, “Hoca” deyə təqdim olunan Cəmaləddin bəy oturub öz ölkəsində, arada internet vasitəsi ilə canlı bağlantı yaradıb şəhid anaları ilə söhbət edir. Bu qədər. Onun guya şəhidlərimizi bütün dünyada tanıtmağına isə əsaslı dəlil və sübut yoxdur.  Elə isə burada sual yaranır. Necə tanıdır şəhidlərimizi dünyada o şəxs? Hansı kitabı çap etdirib dünya səviyyəsində? Hansı qəzetdə, hansı jurnalda tanıtdırlb  şəhidlərimizi ki, bizim bunlardan xəbərimiz yoxdur? Ya da hansı qalıcı bir işi görüb ki, biz bilmirik? Hansı şəhidimizin qapısını açıb ziyarət ediblər? Hansı şəhid guşəsində aldıqları kiçik hədiyyə yer alıb? Bildiyim qədəri ilə Azərbaycana bir dəfə gəlib, şəhid ailələri ilə görüşmək istəyib və məkan tapa bilməyib. Yəni gördüyü iş rəsmi olsaydı dövlətimizin rəsmi qurumları qarşılayardı də Cəmaləddin bəyi. Deməli sıradan bir insandır və dövlət üçün əhəmiyyətli biri deyil. 

Gələk tədbirdə onun dırnaqarası səlahiyyətli nümayəndəsi Əziz adlı şəxsin şairləri gözdən salmaq üçün etdiyi çıxışa. Əvvəla şairləri dövlət maaşla təmin etmir. Sonra, nəşriyyatlar kitabları təmənnasız çap etmirlər. Çünki nəşriyyatın da materialları təmənnasız təmin olunmur. Hətta şəhidlər haqqında kitablar olsa da belə, o kitabların kağızı puldu, boyası puldu. Kitab göydən zənbillə düşmür ki.

Şair gecəsini gündüzünə qatıb qəlbinin ağrısını, qələminin yanğısını hədiyyə edə bilər şəhid ailəsinə, ancaq şəhidlərimizin hamısına kitab çap etdirməyə şairlərin gücü çatmaz. Mən şəhidlərimiz üçün 20  kitab çap etdirmişəm. Ölkəmizdə şəhidlər üçün ən çox kitab yazan şairə mənəm. O kitabları ərsəyə gətirə bilmək üçün maddi problemlər də yaşayıram. Çapdan sonra şəhid ailələrinə kitabları təhvil verə bilmək üçün bir-bir evlərini ziyarət edirəm. Yaşadıqları bölgələrdə tədbirlər keçirirəm. Heç bir maşın da şəhid qapısına pulsuz aparmır. Şairlər övladının boğazından kəsib kitablar ərsəyə gətirir ki, gələcək nəsillər şəhidlərimizi unutmasınlar. Nə Cəmalləddin bəylər, nə də onun nümayəndələri şairlərin kitablarının xərclərini qarşılamır. Və ya bir şəhid üçün kitab çap etdirib, gedib qapısına ailəsini ziyarət etməyiblər. Bəs onda bu ittihamlar nədəndir? 

Tədbirdə şairlər də iştirak edirdi. Habil Yaşar şəhidə həsr etdiyi şeiri səsləndirmişdi və kitabını şəhidin övladına hədiyyə etmişdi. Sağ olsun, əziyyət çəkib, şeir yazıb, hələ vaxt ayırıb tədbirə gəlib, şeiri özü səsləndirib. 

Mən tədbirdə çıxış etmədim. Sağ olsunlar dəfələrlə çıxış etməyimi istəsələr də, başqa tədbirim də olduğu üçün çıxış etmək istəmədim ki, tədbirin vaxtı uzanmasın. Ancaq şair həmkarımız Habil Yaşar gözəl çıxış etdi. Və onun çıxışından sonra Əziz adlı həmin şəxsin şairlər haqqında dilə gətirdiyi qınaqları xoşuma gəlmədi. Tədbirin qonaqlarına da bu xoş olmadı. Həm şəhid tədbirində yersiz bir çıxış idi, həm də boş yerə tədbirin vaxtı uzandı. 

Şairləri qınamaqdansa onlara dəstək olunmalıdır ki, şəhidlər haqqında yazanların sayı daha da çox olsun.

Hə, bir də şəhidlərimizi dünyada tanıtmaq məsələsinə gəlincə mənim şəhidlərimiz haqıqında yazılarım Türkiyədə qəzetlərdə, dərgilərdə dəfələrlə çap olunub. Saytlarda paylaşılıb. Təbrizdə şəhidlərimizin xatirəsinə iki dildə kitab çap etdirmişəm. Bir kitablıq şeirimə bəstəkar Yaqut Almaz tərəfindən musiqi bəstələnib və şəhid ailələrinə tam təmənnasız təqdim olunub. Kitablarımın xarici ölkələrin diasporluğuna təqdim olunub. Tədbirlərdə istifadə olunur. Sağ olsun, Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyimiz də şəhidlərimiz haqqında az kitab çap etdirməyib. Hətta 3-4 dildə çap olunub xarici ölkələrə göndərilən kitablarımız da var.

Nəzərə alın ki, şəhidlərimiz çoxdur və hələ də haqqında məlumatımız olmayan şəhidlərimiz var. Odur ki, kimlərisə qınayaraq vaxt itirməkdənsə qızıl vaxtınızı daha səmərəli işlərə sərf edin. Və ya kiminsə işini bəyənmirsinizsə, özünüz ondan da yaxşısını edin, biz də baxıb əhsən deyək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

Bir müddət öncə Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı: Yalanın 17 anı” kitabı bu dəfə rus dilində işıq üzü gördü, ardınca kitabın türk və erməni dillərində dərci də həyata keçiriləcək. Kitab bəşər tarixinin ən qatı cinayətkarları olan 17 erməninin utopik məhkəməsindən bəhs edir.

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan maraqlı bir hissəni dərc etməklə oxucularını kitabı əldə edib oxumağa çağırır. Əlbəttə ki, tarixin 17 suçlu, cinayətkar ermənisinin məhşər divanı qarşısına çıxması və onların törətdikləri cinayətlərin tarixi sənədlərlə isbatı çox maraqlıdır. İndi təqdim etdiyimiz hissə isə kitabın hazırlıq hissələrindəndir. Düşünürük ki, bu da oxucularda maraq doğuracaq. Bəs ümumən tarixinin ən qəddar caniləri kimlərdir? Kimlər insan qanın dan dəniz yaradıblar?

          Kaliqula

Qədim Roma imperatoru öz hakimiyyətini itirməkdən hədsiz dərəcədə qorxub ətrafdakı hər kəsi özünə potensial düşmən sanırmış. Bu adam qeyri-adı qanunlar icad edibmiş. Məsələn, kim imperatorun üzünə baxsa, onun içərisində şirlər olan qəfəsə atılması. Çox qəribə ölüm hökmləri icra olunurdu imperiyada. Arıların sancması kimi. Kaliqula həm də nizamsız seksual həyat keçirir, çox sayda zorlamalara imza atırdı.

Neron

Daha bir Qədim Roma imperatoru 1-ci əsrdə daxili üsyanları qəddarcasına yatırtması, sonradan isə despotu ilə yadda qalıb, özünə rəqib bildiyi bütün saray əyyanlarını, hətta həyat yoldaşı Oktaviyanı belə edam etdirib. 64-cü ildə isə Roma şəhərində baş verən dəhşətli yanğını təşkil edib, şəhərin əsas küçələri onun ucbatından yanıb kül olub.

Çingizxan

Monqol imperiyasının yaradıcısı, ilk böyük xanı. 12-ci əsrdə yer üzərindən Tanqut çarlığını, Çinin Tzsin imperiyasını, Bağdad xəlifəliyinı, Voljsk Bolqarıstanını və Xorəzmşah kimi dövlətləri silmişdir, on minlərlə insanların qətlə yetirilməsinə, əsir və qul həyatına məhkum olunmasına rəvac vermişdir.

Vlad Sepeş – Drakula

15-ci əsrdə yaşayan bu macar-rumın qrafı Transilvaniyada ağlasığmaz qəddarlığı ilə yadda qalıb. Məsələn, 300 braşovlu gənci tonqalda yandırıb, qadınları ucu şiş taxtaya keçirib balalarını onlara sarımaqla işgəncəyə məruz qoyub. Drakula özü şəxsən qətlə yetirdikləri 23884 türkün cəsədini sayıbmış. Hətta qəddarlığına görə bu şəxsin incəsənətdə dönə-dönə obrazı da yaradılıb.

İvan Qroznı

Ağlasığmaz vəhşilikləri ilə seçilən bu 16-cı əsr Rus çarı xəyanətdə ittiham edilən saray əyanlarının tikə-tikə doğranıb üzərilərinə ya qaynar su, ya da buz tökülməsiylə dərilərinin ətdən qopmasından həzz alirmiş. Eləcə də o, bakirə qızlara qarşı elədiyi sonsuz sayda təcavüzləri ilə tarixin yaddaşına yazılan cinayətlərə imza atmışdır. Bu şəxs həm də tarixə öz oğlunun qatili kimi  düşmüşdür.

Mulay İsmail

Bu Mərakeş sultanı Sudan qullarından ibarət ordusu ilə yeni-yeni torpaqlar işğal edir, əsirlər ələ keçirirmiş. Qana susayanda isə bu hannibal sarı paltar geyinib şikar axtarır, xoşuna gələnləri öldürürmüş.

Birinci Pyotr

Ruslarda imperiya ambisiyası, qonşu xalqların torpaqlarını işğal edərək ucsuz-bucaqsız ərazilərə sahib çıxmaqla bir velikorus şovinizmi yaradıb, bu səbəbdən günü bu günədək də davam edən yüzlərcə ədalətsiz müharibələr aparılıb, milyonlarla insane qurban gedib.

Andronik Ozanyan

Osmanlı və Rus imperiyaları ərazilərində türklərə və azərbaycanlılara yönəli ağlasığmaz vəhşiliklərlə müşayiət olunan qətliamlar həyata keçirib.

Benito Mussolini

Bu italiyalı şəxs məktəbli ikən sinif yoldaşını bıçaqlamasından başlayaraq italyan faşizminin banisi kimi, diktator kimi ölkə daxilində etdiyi cinayətlərinə, eləcə də Hitlerin müttəfiqi kimi 2-ci dünya müharibəsində yüz minlərlə insanı qırdırmağadək uzanan bir həyat yolu keçib.

Adolf Hitler

Bu Almaniya vətəndaşının günahları o qədər çox və təkzibedilməzdir ki (o, faşizmin banisi, 2-ci dünya müharibəsinin səbəbkarıdır, 1939-1945-ci illər ərzində hər il 4 milyonadək insanın qətlinə fərman verib, yəhudilərin məhvinə yönəli Xolokost qətliamı onun ayağındadır), onu tarixin ən qəddar canisi hesab edirlər.

İosif Stalin

Milliyyətcə gürcü olsa belə tarixə SSRİ vətəndaşı kimi düşən, Sovet İttifaqı adlı xalqlar həbsxanasını ən antihumanist həddə qədər inkişaf etdirən, xüsusən 1937-ci ildə on minlərlə ziyalını güllələdən, Sibir çöllərinə sürgün etdirən, 9 milyon insanı həbsxanalara atan, sənayeləşdirmə və kollektivləşdirmə illərində 20 milyon insanın canına qıyan, dünyanın tən yarısını zorən sosialistləşdirib digər yarısı - kapitalizm ilə əbədi mübarizəyə sürükləyən bir  qəddar diktator olub Stalin.

Ted Bandi

Tarixə “Amerikanın ən qorxulu adamı” kimi düşmüş bu şəxsin cinayətkar gələcəyi nümunəvi tələbə olduğu dönəmdə əsla proqnozlaşdırılmırmış. Qoluna yalançı gips qoyub çemodanını maşınınadək götürüb aparmağı gözəgəlimli qadınlardan xahiş etməklə təməli qoyulan 30-dan çox cinayət eyni sonucla bitmişdi: qadınların zorlanması və öldürülməsi. Həbs olunub həbsxanadan  qaçaraq Ted Bandı ağlasığmaz cinayətlərini yenidən davam etdirmiş, amma növbəti həbsdən sonra elektrik stulunda əyləşdirilməklə öldürülmüşdür.

Kim İr Sen

Bu Şimali Koreya diktatoru 2 milyon insan həyatına qənim kəsilmişdi, özünə “Millətin atası” titulunu götürərək insanları itaət etməyə, alçaltmağa müvəffəq olmuşdu.

Pablo Eskobar

Kolumbiya narkobaronu və terrorçusu olmuş bu şəxsi, təsadüfi deyil ki, sağlığında “Kokain kralı” adlandırırdılar.  Medelyin karteli adlı narkoticarət şəbəkəsinin lideri olan bu şəxs 1980-ci illərin sonunda dünya kokain bazarının 80 faizinə nəzarət edirdi. 30 milyard sərvəti olan Eskobar Forbesin dünyanın ən varlıları siyahısında 7-ci pilləyədək yüksəlmişdi. Ağ ölüm adlı narkomaniya məhz onun sayəsində dünyada çiçəklənmiş, yüz minlərlə gənc məhv edilmişdir.

Mao Tze Dun

Çin diktatoru tək elə bircə “Böyük sıçrayış” ideologiyasına 65 milyon insanın, ümumilikdə 33 illik hakimiyyəti dövründə 76 milyon insanın qurban getməsinə rəvac vermişdi. Üstəlik, bu şəxsin qəribə bir cinayəti də vardı, əkin sahələrinin sərçələrdən qorunması adı altında tək bir il ərzində 2 milyard sərçənin məhvinə səbəb olmuşdu.

Səddam Hüseyn

Bu İrak prezidenti öz cəlladlarına milyona yaxın iraklını güllələmək, ölüncəyə qədər döydürmək, qazla boğmaq əmri vermişdi, bəzi insanları hətta əlində tapança özü güllələmişdi.

İdi Amin

Axirətdə qurulan Divan bu uqandalı dövlət başçısını elədiyi vəhşiliklərə görə hətta ağıldan kəm adlandırmışdı. 1971-ci ildə hərbi çevriliş nəticəsində hakimiyyəti zəbt etmiş bu keçmiş Britaniya ordusu zabiti yarım milyon uqandalını öldürtmüş, hətta hannibalizmdə də ittiham olunmuşdu.

Pol Pot

1975-1979-cu illərdə - 4 il ərzində hakimiyyətdə olan bu kambocalı diktator ölkə əhalisinin hər üç nəfərdən birinin məhvinə səbəb olaraq bəşər tarixində ən inanılmaz despot kimi ad çıxarıb.

Pedro Alonso Lopes

“And monstrı” təxəllüslü tarixin ən vəhşi manyakı. Ginnesin rekordlar kitabında “ən qəddar qatil” kimi birincilik daşıyan bu şəxs Cənubi Amerikanın Kolumbiya, Ekvador və Peru kimi dövlətlərində 1975-1978-ci illərdə yüzdən çox yeniyetmə qızı zorlayaraq öldürmüşdür.

Fransua Düvalye

Haitinin 31-ci prezidenti rejim əleyhinə çıxanların hamısını, müxalifləri izlətdirirdi, kim bir kəlmə mənfi fikir bildirirdisə, sözünün kəskinliyinə görə ya həbsə atılır, ya güllələnirdi. Haiti həbsxanaları ağzına kimi dolmuşdu, yeni həbs olunanlara yer tapılmırdı. Ömrünün sonunadək prezident olması barədə mürtəce qərar imzalamışdı bu şəxs. Özünə Papa Dok ləqəbi qazandırmış, ona da nail olmuşdu ki, dövlət himni “Papa Dok əbədidir” sözləri ilə başlasın. Əsarətə, yoxsulluğa sürüklənən xalq ayağa qalxmaq istəyəndə isə gülləbaran edilirdi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.05.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”