Super User
Nəfəskəsici detektiv – Fəxrəddin Qasımoğludan “On ikiyə işləmiş”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.
Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.
26–cı dərc
-Getdiyim yerdə avtobus dayanacağından başqa bir şey yox idi.
«Kölgə», onunla üzbəüz oturmuş «Qızılbaşa» baxıb başını yellədi.
-Başını yelləmə. Mənsə fikirləşirəm ki, aldığımız hər bir məlumatı yoxlamaq vacibdir. Bu Bəxtiyar gec-tez bir səhv buraxmalıdır ya yox? -«Qızılbaş» dedi.
-Belə görünür ki, yox.
-Bəs onda nə təklif edirsən, yenə də o yarımçıq binada oturub müşahidə aparacaqsan?-«Qızılbaş»ın səsində açıq-aydın istehza hiss olunurdu.
Cavabında qonağı mənalı-mənalı gülümsədi.
-Arxayın olasan ki, o müşahidəni dayandırmayacam. Bunun doğru addım olduğuna əminəm. Ancaq indi başqa bir şey də edəcəm.
-O nədir elə, de biz də bilək? -«Qızılbaş» yenə də istehza ilə soruşdu.
-Mən bunu etmək istəmirdim. İndi başqa çarə yoxdur. Bəxtiyarın köməkçisini qaçırdacağam.
-O ofisdəki qızı?
-Hə. Onun əlimizdə olduğunu bilən Bəxtiyar mütləq özü ayağımıza gələcək. Bax onda ikisini də…
-Biz qızı öldürmək barədə heç bir göstəriş almamışıq.
-Şahid saxlamaq barədə də heç bir göstəriş olmayıb.
«Qızılbaş» bir qədər fikrə getdi. Bəxtiyarın fiziki cəhətdən aradan götürülməsinin vacibliyi ilə nə qədər razı idisə, bir qızın qanının tökülməsi ilə razılaşmaq istəmirdi. Nəhayət, bu qızın adi bir qız yox, əks cəbhədən olan bir detektiv köməkçisi olduğunu arqument kimi gətirib qərar verdi:
-Yaxşı. Ancaq axı bildiyim qədər o qız da ortalıqda yoxdur, ofisə də gəlib getmir, evə də.
-İndi gəlib çıxdın, mənim Bəxtiyarın evinin izlənməsini dayandırmamağımın doğruluğu barədə dediklərimə.
-Yəni?
-Yəni bu gün günün birinci yarısı həmin qız əks tərəfdəki küçələrdən biri ilə Bəxtiyarın yaşadığı məhəlləyə gəldi. Oradan bir köhnə «Jiquli»yə oturub uzaqlaşdığı üçün çatdırıb izləyə bilmədim. Ancaq səbirlə oturub maşını qaytarması üçün gələcəyini gözlədim. Belə də oldu. Bir neçə saatdan sonra gəlib maşını həmin yerdə təhvil verdi və piyada gəldiyi yolla qayıtdı. O köhnə maşın nəyinə lazım idi başa düşmədim, ancaq piyada gedən bir adamın haraya getdiyini izləyib öyrənmək çətin olmadı. Qısası, qızın yeri məlumdur. Elə bu fikrə də, onun yerini bildikdən sonra gəldim. Sabah evdən çıxan kimi, oraya qoyduğum adamım qızı qaçırıb məkanımıza gətirəcək. Sonrası asandır.
-Adamın etibarlı birisidir?
-Arxayın ol, qızın heç ruhu da inciməyəcək. Daha mən gedim.
-Yaxşı.
Ayağa qalxan qonaq, bir qədər sonra villanı tərk etdi.
* * *
Polkovnik Arif Dadaşzadə son dərəcə qayğılı görünürdü. Öz təşəbbüsü ilə başladığı bu əməliyyatda riskin dərəcəsinin kifayət qədər yüksək olacağını əvvəlcədən təxmin etmişdi. Ancaq məsələnin «Harun»a qədər gedib çıxması çox pis əlamət idi. «Harun»un işinə qarışan hər kəsin ölüm hökmü elə əvvəldən verilmiş sayılırdı. Özü üçün narahat deyildi. Sevimli tələbəsi Bəxtiyarla son görüşündə fikirli görünməsinin səbəbi də onun üçün narahat olması idi. Elə bu səbəbdən ilk növbədə təcili olaraq Bəxtiyarın köməkçisi Layiqəni oyundan çıxarmağı qərara almışdı. Bu etapda qarşı tərəfi Bəxtiyarın izinə çıxara biləcək ən real adam Layiqə idi. Layiqə barədə Bəxtiyarın da onun kimi düşündüyü məlum olmuşdu. Bəxtiyarı isə, hələ ki, araşdırmadan kənarlaşdırmaq mümkün deyildi. Onun peşəkarlığına bələd olduğu üçün, sadəcə xəbərdarlıq etməklə kifayətlənmişdi hələlik.
Başqa bir narahatedici səbəb də ortaya çıxmışdı. Bəxtiyar Rəmzi adlı birini yoxlamağın vacibliyini demişdi. Yəqin ki, onun Rəmzinin kimliyi barədə elə də məlumatı yox idi. Bu ad araşdırmanın ikinci günündə İsfəndiyar Mövlayevin dostlarının ona verilmiş siyahısında yer almışdı və Bəxtiyarın Rəmzi adı barəsində məlumatının yeganə mənbəyi bu siyahı idi. Onun bu ada necə çıxdığını soruşmamışdı polkovnik. Heç buna ehtiyac da yox idi. Əgər Bəxtiyar bu adı çəkirsə, deməli siyahıdakı səkkiz addan hələlik onun marağını çəkməyə səbəbi olan tək ad Rəmzidir. Bunu necə müəyyən etməsi onsuz da sonra bilinəcək. Vacib olan odur ki, Rəmzi araşdırmada adları çəkilən avtoritetli cinayətkarlarla birbaşa əlaqələri olan, imkanlarına və zəhminə görə şəhərdə İsfəndiyar Mövlayevdən az tanınmayan biridir. Başqa vacib olan şərt də odur ki, ilk gündən Əmirxan Mövlayevin qətlində hansısa formada iştirakı olduğundan şübhələndiyi Səlimin Day-dayla görüşündən sonrakı son günlərdə görüşdüyü dörd nəfərdən biri, daha doğrusu birincisi Rəmzi Xanbabayev olmuşdu. Əgər polkovnik ilk əvvəl bunu çoxşaxəli biznesləri olan iki tanınmış iş adamının görüşü kimi qəbul etməyə məcbur idisə, Bəxtiyarla söhbətindən sonra Rəmzi bəlkə də bir nömrəli şübhəliyə çevrilirdi. Səlimin Rəmziylə görüşməsi ondan şübhələnmək üçün elə də güclü bir arqument deyildisə, təcrübəli tələbəsinin Səttarın oğlu Teymurla görüşünün nəticəsi olaraq Rəmzinin adını çəkməsi sonuncu üçün çox ağır ittihama çevrilirdi. Çünki bu, Teymur vasitəsilə sağlığında Day-daya ən yaxın olan mərhum Səttardan gələn bir məlumat olmalıdır. İsfəndiyar, Səttar, Səlim, Rəmzi - bu dörd nəfəri haradasa dostluq və haradasa işgüzar münasibətlərdən başqa birləşdirən bir səbəb də olmalıdır. Əgər bu səbəbi tapa bilsəm, bəlkə də əsas ipucunu tapmış olacağam. Kimdənsə və ya kimlərdənsə şübhələnmək olar, ancaq bunu hələ sübut etmək lazımdır. Xüsusilə şübhələndiyin adamlar hər biri ayrı-ayrılıqda xüsusi statusa malik biriləridirlərsə. Şübhələrini təsdiqləyən sübutları əldə etmək isə heç də asan olmayacaq. Ancaq mümkün olmayan heç nə yoxdur. Bu işi başlamışamsa, mütləq sonuna çıxacağam.
Bütün bunları təhlil edən təcrübəli polkovnik hər şeyin son fazadan əvvəlki fazaya daxil olduğunu gözəl başa düşürdü. Bunun ardınca, bu isə cəmi bir neçə gün çəkə bilərdi, hadisələr son mərhələyə, kilminasiya nöqtəsinə çatacaqdı. Sonluq uzaqda deyildi, təkcə bu sonluğun necə olacağı böyük sual altında idi. Hər şey hadisələrin gedişatından asılı olacaqdı. Bir şey təskinlik verirdi. Otuz il səbrlə gözləmiş polkovnik, nəhayət, dostunun günahsız qətlə yetirilmiş oğlunun qisasını almağa yaxın idi.
Bəxtiyarı maraqlandıran Ruhi-əsəb xəstəxanasında yatmış adamın kimliyini müəyyən etmək kifayət deyildi, onun indi harada olduğunu da öyrənmək lazım idi. Əgər birincini etmək elə də çətin olmayacaqdısa da, ikinciyə xeyli vaxt sərf oluna bilərdi. Ona görə də, bununla bağlı təcili olaraq lazımi tapşırıqlarını vermiş, özü isə Rəmzi ilə daha yaxından məşğul olmağı planlaşdırırdı. Sovet dövründə böyük risk hesabına qazandığı sərvəti ilə sonradan böyük biznes imperiyası qurmuş, yaşadığı şəhərdə çox özündən deyən kişilərin «yollarının kəsişməsini» arzulamadığı Rəmzi ilə…
* * *
Pəncərədən boylanıb taksinin həyətə girdiyini görən Layiqə üzünü rəfiqəsinə tutdu:
-Daha mən düşüm. Hər şeyə görə çox sağ ol, bacıcan.
-Ancaq heç demədin də haraya gedirsən.
-Çox bilsən, tez qocalarsan, gələndə bilərsən.
Qızlar gülüşüb qucaqlaşdılar.
-Səni ötürüm.
-Yox, ehtiyac yoxdur. Bir çantamdı, bir də özüm, əziyyət çəkmə, -Layiqə yenə zarafatla deyib bir həftəlik dəyişək paltarlarını yığdığı çantasını götürdü və bir daha rəfiqəsinin yanağından öpüb əlini qapının dəstəyinə uzatdı.
Bir qədər sonra hündürmərtəbəli binanın lifti onu aşağıya aparırdı. Az sonra binadan çıxan Layiqə ətrafa boylansa da, bayaq onun sifarişi ilə gəlib həyətə dönmüş taksini görmədi. Maşını rəfiqəsinin telefonu ilə sifariş etdiyindən nə edəcəyini fikirləşərkən qəfildən peyda olan, haradan gəldiyini görmədiyi bir kişi ona yaxınlaşdı.
-Mənə demişdilər çantanız ağır olacaq, ancaq baxıram ki, elə də böyük deyil.
-Nəyinsə çəkisi, onun böyük-kiçikliyi ilə ölçülməz.
Bu, polkovnikin görüş zamanı söhbətin sonunda tapşırdığı, axşam saatlarında Bəxtiyarın zəng vurub ona dediyi parol və cavabı idi.
-Taksini axtarmayın, Layiqə xanım, onu yola saldım. Qubaya mənimlə gedəcəksiniz, buyurun əyləşin.
Bunu deyən təxminən əlli yaşlarında olan kişi bir qədər aralıda dayanmış maşınını göstərdi. Heç nə deməyən Layiqə keçib maşının arxa oturacağında əyləşdi. Əgər vəziyyət dəyişərsə, hər şeyin məhz belə olacağı ona deyilmişdi. Ayrıca, ötən gecə səhər açılanadək evdən çıxmağı da ona qadağan etmişdi şefi. Ondan tələb olunan yalnız verilən təlimatların düzgün yerinə yetirilməsi idi. Sükan arxasına keçən kişi mühərriki işə salıb həyətdən çıxdı.
Layiqə heç ağlına da gətirməzdi ki, Qubaya qədər yol yoldaşlığı edəcəyi bu gülərüzlü adam az əvvəl cinayətkarların onu qaçırmağa göndərdikləri, gecədən binanın həyətində maşınında oturub keşik çəkən birini boynunun dalından vurduğu zərbə ilə yatızdırmışdı. Sükan arxasında huşunu itirmiş vəziyyətdə qalan adam hələ bir xeyli müddət özünə gələ bilməyəcəkdi.
Bu kişi həm də şəhərdən çıxana qədər maşını uzun-uzadı yaxşı bələd olduğu dolanbac şəhər yolları ilə sürüb hər ehtimala qarşı izi azdırdıqdan sonra onlar əvvəlcədən həyətlərdən birində qoyulmuş başqa bir maşına oturacaq, yalnız bundan sonra Qubaya tərəf üz tutacaqdılar.
* * *
Bu gün, nə Elbrusun verdiyi sorğudan, nə də Arif müəllimdən cavabların gələcəyini gözləmək sadəlövhlük olardı. Bunun üçün çox tez idi. Çox şeylər bu cavablardan sonra məlum olacaq, sonrakı addımlarımı müəyyən edəcəkdim. Hər halda, vəziyyəti nəzərə alaraq, sabah bu cavabların əlimizdə olacağına ümid etmək olardı. Yaranmış vəziyyətdə isə, yenə də bəzi xırda sualların cavablarını tapıb bir yerə toplamaqla məşğul olacaqdım. Sonrakı təhlillərdə bağlayıcı rolunu oynayacaqdı bu cavablar. Əsas arqumentləri bir-birinə bağlayıb onların doğruluğunu təsdiq edən bağlayıcılar. Axşam Matvey Semyonoviçə zəng vurub məni maraqlandıran sualın cavabını almışdım. Onun verdiyi cavab da çox şeyi kökündən dəyişirdi.
Layiqə yəqin ki, artıq yolda olmuş olar. Polkovnik, şəhəri tərk edənədək onu qorumaq kimi bir vəzifədən məni azad edib bunu başqa adamına tapşırmaqla işimi xeyli yüngülləşdirmişdi.
İndi bir fikrimi yoxlamaq üçün elektrik malları mağazasına dəyməliydim. Olduğum əraziyə ən yaxın belə mağaza, daha doğrusu mağazalar «Mikrorayon bazarı» ətrafında idi. Binaların arası ilə bazara tərəf düşdüm. Köhnə Bakının vaxtilə tən ortası ilə beş nömrəli tramvayın işlədiyi bu küçəsində tikilmiş körpüyolu keçməyi çətinləşdirirdi. Ona görə də çatandan sonra, elə küçənin bazarla üzbəüzdəki tərəfində uyğun bir mağaza tapmaq üçün ətrafa göz gəzdirdim. Aha, bu da mənə lazım olan obyekt.
Mağazaya girib bir qədər baxdıqdan sonra satıcıya nə istədiyimi dedim. Təəccüblə mənə baxan satıcı əvvəlcə onunla zarafat etdiyimi düşündü, ancaq sonra tam ciddi olduğumu görüb istədiyim şeydən dediyim qədər verib pul da götürmədi. Ancaq mağazadan çıxanadək arxamca baxıb sonra başını buladı. Yəqin ki, işlədiyi müddətdə rast gəldiyi ən qəribə müştərisi olduğumu düşündü.
Bir azdan dostum Nadirlə görüşməliydim. Görüşü dünən axşamdan, Nadir işdə olacağı üçün elə Nazirliyin yanına təyin etmişdim. Saata baxdım. Yəqin ki, yarım saata oraya çataram. Əvvəllər «Karl Marks»ın heykəli qoyulmuş, heykəl götürüldükdən sonra da el arasında bu adla adlandırılmaqda davam edən yolayrıcına tərəf gedib yolu keçdim və qaçaraq tərpənməkdə olan avtobusa mindim.
Bəzi küçələrdə tıxac olmasına baxmayaraq, deyilən vaxtda görüş yerinə çatdım. Nadir polis zabiti olmağın ona aşıladığı punktuallıqla məni gözləyirdi. Yaxınlaşıb dostumla görüşdüm. Vaxtı az olduğu üçün dostum dərhal söhbətə keçdi:
-Dediyin adamlar nəinki ata-oğul deyillər, ümumiyyətlə, onların heç bir qohumluq əlaqələri yoxdur. Səni maraqlandıran «Nexia» markalı maşın çox az hallarda idarə olunur. Əsasən sükan arxasında saqqallı biri olur. Maşın, etibarnaməsiz idarəetməyə görə iki dəfə saxlanılıb «cərimə meydançası»na qoyulub. Hər iki halda sahibi, yəni o yaşlı kişi bir sürücü ilə gəlib sənədlərini təqdim etdikdən sonra ona təhvil verilib.
-«Karat» haqqında nə deyə bilərsən?
-Qibtə ediləcək bir tərcümeyi-halı var. Səfərov Cabir Yusif oğlu. Körpəykən valideynlərini itirib. Böyüyəndə çox imkanlı biri olacağını təxmin etməyən və böyük ehtimalla sonradan bu hərəkətlərinə görə peşman olan qohumları ondan imtina etdikləri üçün yetimxanaya yerləşdirilib. Yetimxanadan sonra o vaxtlar şəhərin ən tanınmış zərgəri olan Moisey Ştilman onu yanına şagirdliyə götürüb. Bacarıqlı biri olduğunu görən Ştilman sənətin sirlərini öyrətməklə yanaşı qaçaqmal yolu ilə əldə etdiyi qızıl-zinət əşyalarını, daş-qaşları onun vasitəsi ilə xırıd edib. Bu riskli işləri həmişə uğurla yerinə yetirən Cabir də əldə olunan gəlirdən kənarda qalmayıb, yavaş-yavaş öz şəxsi kapitalını toplayıb. Ştilman İsrailə köçəndə isə, şəhərin mərkəzində yerləşən zərgər dükanını ona bitişik emalatxanası ilə birlikdə artıq doğma oğlundan ayırmadığı Cabirə verib. Onun işini uğurla davam etdirən oğlan brilyantın qızıldan daha çox gəlir gətirdiyini nəzərə alıb, əsas ticarətini daş-qaşlarla qurub. Riskli bir iş olan daş-qaş alveri ona hədsiz gəlir gətirib. Elə daş-qaşa olan həvəsi də «Karat» ləqəbinin ona yapışmasına səbəb olub. Deyilənə görə, çox tamahkar biri imiş. Ancaq onu da deyim ki, yetimxanada onunla bir yerdə böyümüş uşaqlara əl tuturmuş. Başqa heç kimə bir şüşə su almasını da heç kim xatırlamır. Bu ölüm işi ilk gündən tərəfimizdən nəzarətə götürülüb. Məlum olub ki, bu şəxs yaxın keçmişdə zərgərliklə kifayətlənməyib, ayrı-ayrı sahələrdə də biznesini qurmağa başlayıb. Xeyli yeni işgüzar əlaqələr yaradıb. Apardığımız təhlillər qətlə yetirilməsində sonradan qurduğu bu əlaqələrdən şübhələnməyə əsas verir. Söhbət ayrı-ayrı layihələrə qoyulmuş milyonlardan gedir. Hazırda əlaqələri yoxlanılır. Konkret iş ortaqlarının kimliyi bilinsə də, hələ ki, şübhəlilərin dairəsi müəyyən edilməyib.
-Bu halda, bu qətli sifarişli hesab etmək olar?
-Əminliklə nəsə söyləmək çətindir. Ancaq böyük ehtimalla hə, sifarişli qətlin dəsti-xəttinə oxşarlıq var. Bütün ömrünü brilyant alverinə həsr etmiş biri «firavan» həyat sürür, ancaq fəaliyyət istiqamətini başqa sahələrdə şaxələndirəndən bir müddət sonra dan yeri sökülən vaxt bir küçədə meyiti tapılır. Ola bilsin ki, maraqları kiminsə maraqları ilə üst-üstə düşüb.
-Yaxşı, əlimdəki işləri bitirəndən sonra, dəyərli məlumatlarına görə səni maraqlı bir yerə aparacağam. İndi isə vaxtını almayım.
-Sağ ol, əziz dostum.
-Sağ ol.
Nadirdən ayırılıb, bir qədər irəli gedib sağa, «İçərişəhər» metrosuna qalxan yola döndüm. Mənə lazım olan paltar mağazası bir qədər irəlidə idi. Belə tezliklə hansısa məlumatın verilməyəcəyini bilsəm də, buraya qədər gəlmişkən yeni əlaqə yerinə baş çəkməyi lazım bilmişdim. Daha Layiqə də yox idi və buranı hər gün özüm yoxlamalı olacaqdım.
Mağazanın qarşısından keçərkən vitrinə ötəri bir nəzər saldım. Gözlədiyim kimi, heç bir işarə verilməmişdi. Vitrindəki ən sağda qoyulmuş kişi manekeninin əynində qara rəngli qısaqol köynək var idi.
Küçənin o biri başına qədər qalxıb oradan metro ilə gedəcəkdim. Hələ bir neçə şeyi də yoxlamaq lazım idi. Metro ilə getsəm, vaxta qənaət etmiş olacaqdım.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2023)
Bu gün Şakir Yaqubovun “Yaddaşa son səyahət” kitabı təqdim olunacaq
Mərhum jurnalist Şakir Yaqubovun “Yaddaşa son səyahət” kitabı çapdan çıxıb.
Kitabda ustad jurnalistin 2017-2020-ci illərdə dərc edilmiş publisistik qeydləri toplanıb.
Şakir Yaqubov müxtəlif illərdə qələmə aldığı “Mən şahidəm ki…”, “Qətiyyətin təntənəsi”, “Hakim mərkəzi göstərər”, “Bizim səfər haçandı?!”, “Banişevski olduğu kimi”, “Taleyimdən keçənlər”, “Yaddaşımın küncündən…”, “Bir az da futbol(umuz)dan” kitablarının müəllifi, “Vətən bizim şöhrətimiz…”, “Bizim müasirimiz”, “On ikinci şeyxülislam” və “Qanlı Yanvar dialoqu” kitablarının müəlliflərindəndir. O, bir neçə kitabın tərcüməçisi, publisistik və elmi-kütləvi nəşrlərin redaktoru olub.
1989-cu və 2005-ci illərdə Əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adına layiq görülüb.
Kitabın redaktorları Elşən Əliyev, Süleyman Qaradağlı, Hikmət Sabiroğlu və Azər Qaraçənlidir.
Bu gün saat 14-də Mətbuat Şurasında kitabın təqdimatı keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)
Türksoy. Fəaliyyət xronikası
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Türk dövlətləri mədəniyyətinin təbliğinin vahid mərkəzi olan TÜRKSOY-un fəaliyyət xronikasını təqdim etməkdə davam edir. Rubrikanı Habil Yaşar aparır. Növbəti diqqətçəkən tədbir fevral ayının 23-də olub...
TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raev Azərbaycan Yazıçılar Birliyində
TÜRKSOY-un baş katibi Sultan Raev Azərbaycana səfəri çərçivəsində Azərbaycan Yazıçılar Birliyində (AYB) olub. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, AYB-də keçirilən görüşdə AYB sədri Anar Rzayev və birlik üzvləri ilə bir araya gələn Sultan Rayev 6 mart 2023-cü il tarixində Türkiyədə keçirilməsi planlaşdırılan türk yazıçılarının toplantısı tədbiri ilə bağlı fikirləri dəyərləndirib.
Türk dünyasının önəmli ədəbi simalarını bir araya gətirəcək və türk coğrafiyasında ədəbiyyat sahəsində yaxınlaşmanı sürətləndirəcək tədbirdə Azərbaycan Yazıçılar Birliyini təmsil edən Beynəlxalq Əlaqələr katibi Səlim Babullaoğlu iştirak edəcək.
Görüşdə, həmçinin TÜRKSOY-un yaranmasının 30 illiyinə həsr olunmuş beynəlxalq səviyyədə keçirilən “TÜRKSOY Marşı” Şeir Müsabiqəsi ilə bağlı Azərbaycanda edilən müraciətlər və mövcud vəziyyətlə bağlı fikir mübadiləsi aparılıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)
“Sevgililərin yasaq olmuş görüşü” – Yusif Afşardan hekayə
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Həvəskar yazarlar” rubrikasında bu dəfə sizə Yusif Afşarın “Gözüm yolda, könlüm səsdə” adlı hekayəsini təqdim edir.
Yusif Afşar (Alıyev) 1979-cu il aprelin 7-sində Qazax rayonunun Yuxarı Salahlı kəndində dünyaya gəlib. Fizika üzrə fəlsəfə doktorudur, Azərbaycan Pedaqoji Universitetinin Quba filialının direktorudur.
Boynundakı yara sağalsa da həkimlər hələ də hospitaldan çıxmasına icazə vermirdilər. Çünki hərəkət etdikcə ayağında və qaraciyərində oturmuş qəlpələr tərpənə bilərdi. Nicat isə israr etməkdə davam edirdi:
- Ay həkim, qurban olum, qoy gedim, axı o, küçədə məni gözləyir. Görüşümüz uzaq başı bircə saat çəkər. Lap istəyirsən, sən də get mənimlə, səni də tanış edim göz bəbəyimlə. Axı bu gün 8 martdır, onun bayramıdır. Keçən ay anam yanıma gələndə demişdim ki, Leyla bayramda gəlsin, mütləq görüş alacam həkimdən.
Həkim isə peşəsinə sadiq qalırmış kimi soyuqqanlı şəkildə cavab verdi:
- Ay yoldaş leytenant, ay Şuşa fatehim, məni başa düş, mən də elə yaralarının sağalmasını nişanlın səni gözlədiyi kimi gözləyirəm. Qurban olum, imkan ver, işimizi sona kimi görək, qolundakı gipsi yenicə açmışam. Barmaqlarının yarası da indi-indi qaysaqlayır. Partlayış zərbəsindən dağılmış qulaq pərdən də sağalmayıb, hələ də qan gəlir. Vallah sağalandan sonra sizi mütləq evimə qonaq çağıracam. Amma indi olmaz, ciyərindəki qəlpə də çox pis yerdədir. Hər an tərpənib onikibarmaq bağrısağı kəsə bilər. Axı niyə məni bəd-bəd danışdırırsan? Dediyimə əməl et. Elə bilirsən, mən anlamıram səni? Mənim də ailəm, qızım var. Bax bu əziz günü mən də onlarla keçirmirəm, sənin yanındayam.
Nicat ümidsiz də olsa son cəhdini də etdi:
-Doktor, axı mən onu axırıncı dəfə müharibə başlamazdan əvvəl, avqust ayında kəndə məzuniyyətə gedəndə görmüşəm. Bu saat mənə yaramdan çox yarımla görüşə gedə bilməməyim əziyyət verir.
-Olmaz, - deyə doktor Rəcəbov sərt şəkildə dilləndi.
-Doktor, Səməd Vurğunun bir şeiri var, yəqin onu oxumusan, - deyə Nicat incik şəkildə dilləndi.
-Hansını deyirsən? Səməd Vurğun dəryadır, o qədər şeiri var ki, - deyə onun yaralı ayağına sarğı dolayan doktor soruşdu.
- İkinci dünya savaşında yaralı bir əsgərin dilindən yazılan şeiri deyirəm:
Doktor! Aman, doktor!
Sağlığıma güman yoxdur...
Bıçağını saxla bir dəm,
Bilirəm ki, öləcəyəm...
Gözüm yolda, könlüm səsdə,
Dinlə məni son nəfəsdə.
Rəcəbov bu təsirli şeirdən sonra sarğını bağlayıb üzünü yana çevirərək nəmlənmiş gözlərini sildi. İri sinəsini dərindən nəfəs alaraq doldurub, geri uzun bir nəfəs verərək fikirə getdi. Beləcə, fikirli-fikirli pəncərəyə yaxınlaşıb küçəyə baxdı. Dəmir barmaqlı hasarın o biri üzündə boz rəngli gödəkcə geyinmiş yaraşıqlı bir qız hospitala – Nicatın yatdığı pəncərəyə baxırdı.
Bu mənzərədən sonra doktor Rəcəbov “leytenantı buraxım, ya buraxmayım”, - deyə bir müddət öz-özünə danışdı. “Yox, buraxmayacam, hərəkət etsə qəlpə tərpənər və sonra daha ağır olar”, - deyə özünə təskinlik verdi.
Bəs o yolda qalan məsum qız necə olsun?
Doktor geri gəlib Nicatın yatağına yaxınlaşdı və dedi:
-Sənin ora getməyinə razı deyiləm, amma qoy gedib nişanlını bura gətirim.
-Yox doktor, yox, istəmərəm o bura gəlib buradakı yaralıları görsün, məni xəstə yatağında ziyarət etsin. Amma bir xahişim var, - deyə Nicat dilləndi.
- De görüm nə xahişdir, yoldaş leytenant, - doktor soruşdu.
Nicat dərisi bir neçə yerindən çapılmış əlini cibinə salıb cibindən dörd yerə bükülmüş bir kağız çıxardı, doktora uzatdı:
-Doktor, bir zəhmət, al bu kağızı götür, nişanlıma verərsən, Daşaltıda qayalıqda gizlənib hücum komandası gözləyən vaxt yazmışdım. Söz vermişdim ki, bu gün onu Leylaya verəcəm, - deyə doktorun gözlərinə baxdı.
Doktor Rəcəbov üzəri qan ləkəsi ilə xal-xal olmuş, ortasından deşilmiş kağızı alıb cibinə qoymaq istəyəndə Nicat dedi ki, Doktor, cibinə qoyma, ağrın alım, o kağız məni ölümdən qorudu, üzərindəki deşik də qəlpə izidir, həmin qəlpə ciyərimdə dayandı, o kağız olmasaydı bəlkə də ölərdim.
Sonra da “Aç onu, orada yazdıqlarımı ucadan oxu” - deyə xahiş etdi.
Doktor Rəcəbov barmaqları əsə-əsə kağızı ehmalca açıb oxumağa başladı:
“Canım Leylam,
Dünyanın varlığı səsli-küylü olmasındadır, səsim küyümsən.
Dənizlərin həyatı ona axan çaylara bağlıdır, axan çayımsan.
Güllərin ətri onu yetişdirən torpağın gücündədir, gücüm qüvvətimsən.
Quşların cəh-cəhi açılan sübhün şəfəqindədir, al şəfəqimsən.
Kainatın işığı Günəşdən gələr, doğan Günəşimsən.
Ətirlərin şahı ahu göbəyində yetişər, ətirli müşkümsən.
Cismin varlığı ruha bağlıdır, çağlayan ruhumsan.
Gözün kəsəri nurdan keçər, göz nurumsan.
Sevginin təmizliyi qəlbə bağlıdır, saf eşqimsən.
Uzun yolun qəti hərəkətə bağlıdır, dizimin taqətisən.
Yalanı kəsən Doğrudur, iti qılıncımsan.
Cəmi varlığın yaradıcısı Allahdır ki, ondan gələn ilahi payımsan.
Sənin Nicatın. 4 noyabr 2020-ci il, Daşaltı”
Doktor Rəcəbov qəhər boğa-boğa oxuduğu kağızı yenidən eyni izlərlə qatlayıb otaqdan çıxdı. Bir göz qırpımında bayaqdan küçədə sevgilisini gözləyən boz gödəkcəli incə belli, sarı saçlı, üzündən sevinc yağan qıza yetişib: - Alın bu kağızı, Nicat verdi, - deyə dilləndi. Qızın sual dolu gözlərinə baxa bilməyərək: - İcazə verilmədi yataqdan durmasına, dedi ki, bu kağızı sizə yetirim, - deyib bir göz qırpımında geri qayıtdı...
***
İki gün idi ki, nə leytenant, nə də doktor bir kəlmə kəsmirdilər. Doktor leytenantın yaralarının sarğısını dəyişdirib gedirdi.
Gecə qəfil gələn zəngə onsuz da neçə gün idi səksəkəli yatan doktor hövlang oyandı:
- Bəli!
- Doktor, təcili hospitala gəlin, leytenant Binnətovun durumu qəflətən ağırlaşdı.
- Reanimasiyaya qaldırın, təcili, bu saat gəlirəm.
Xəstəxanaya necə çatdığını hiss etməyən doktor təşviş içində reanimasiya palatasına gələrək Nicatın çarpayısına yaxınlaşdı, əlini onun soyuq alnına qoyub, asta səslə: -Nicat, Nicat, mənim qəhrəmanım, nə olub sənə? – deyə soruşdu.
Nicat həkimin səsini eşitcək gözlərini azacıq aralayıb, ağarmış bənzinə xəfif təbəssüm gətirərək dodaqaltı zorla eşidiləcək bir səslə dedi:
-Doktor! Aman, doktor!
Sağlığıma güman yoxdur...
Bıçağını saxla bir dəm,
Bilirəm ki, öləcəyəm...
Gözüm yolda, könlüm səsdə,
Dinlə məni son nəfəsdə.
Nicatın dodaqları bağlandı, lakin təbəssümü hələ də üzündə idi.
Doktor böyük günah işləmiş insan kimi bütün tibbi müdaxilələri tibb bacılarının üzərinə qışqıraraq edirdi. Heç bir müdaxilə effekt vermirdi...
***
Bu da dəfn günü.
Doktoru hər şeydən daha çox yandıran tabutun ayaq tərəfini qucaqlayaraq dil deyib ağlayan boz gödəkcəli, sarı saçlı qız idi...
“Bağışla Nicat, keşkə sizi görüşdürərdim”, - deyə hönkürtü ilə ağlamaqdaydı doktor.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2022)
Səkkiz mindən çox yazıçı kitablarının süni intellektdə istifadəsinə qarşı çıxıb
Aralarında Marqaret Etvud və Syüzen Kollinzin də olduğu 8 mindən çox yazıçı onların əsərlərinin süni intellekt modellərinin öyrənilməsində istifadə olunmasının əleyhinə çıxıblar.
AzərTAC “Hypebeast”a istinadla xəbər verir ki, müəlliflər öz kitablarının süni intellektin təkmilləşməsində istifadəsinə görə mükafat tələb edirlər. Onlar, həmçinin bəzi texnologiyaların bu əsərlərin müəllif üslubunun surətini çıxarmasına şərait yaratması ilə də razı deyillər.
Yazıçıların məktubu “OpenAI”nin rəhbəri Sem Altmana, “Alphabet”in başçısı Sundar Piçaiyə, “Meta”nın təsisçisi Mark Zukerberqə və digər texnologiya kompaniyalarının rəhbərlərinə ünvanlanıb. Müəlliflərin bu məktubunda deyilir: “Böyük dil modellərində yaradılmış generativ süni intellekt texnologiyaları öz mövcudluğunu bizə borcludur”. Onlar müəllif hüquqlarını qorumağı və yazıçıların əsərlərindən istifadə üçün təzminat ödəməyi tələb ediblər. Belə ki, onların fikrincə, bu kitablar olmadan “süni intellekt bəsit və son dərəcə məhdud olardı”.
Məktubun sonunda qeyd olunub: “Bizim mətnlərin sizin sistemlərə daxil edilməsi nəticəsində generativ süni intellekt bazarı aşağı səviyyəli, maşınların yazdığı kitablar, hekayələr və jurnalistika ilə doldurula bilər ki, bu da bizlərin peşəsinə ziyan vuracaq”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)
Nihat Pirdən “Pab rapsodiyası”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə “Biri ikisində” layihəsində Nəsr saatı davam edir. Bu gün sizlərə Nihat Pirin “Pab rapsodiyası” hekayəsini təqdim edəcəyik.
PAB RAPSODİYASI
Həmişə xoşbəxt olsan, xəyalını quracağın
heç nə qalmaz.
Dostoyevski
Boz-bulanıq Bakının boz-bulanıq payız axşamçağılarının birində yenə özümü yaddaşımın ən təmiz, ən dəqiq ünvanında tapıram: “Old room”da. Bu günə qədər məni buraya bağlayan səbəbin nə olması haqqında düşünməmişəm. Bəzən buna ehtiyac da duymuram. Çünki dünyada elə şeylər var ki, onların səbəbsiz gözəl olduğuna inanıram.
Adətən, buralarda tək oluram. Ümumiyyətlə, tək içməyi sevirəm. Tək içəndə özümü xoşbəxt hiss edirəm. Bəlkə də, sırf buna görə dünyanın ən bəxtəvər adamıyam. Ya da yox, ən bəxtəvəri odur. Hə, o. Hər şeyə rəğmən, bu qədər sevilir deyə. Sizin hələlik “o”nun kimliyi haqqında məlumatınız yoxdur. Cəmi on beş gün əvvələ qədər mən də belə idim. Amma o gün başqa idi.
O gün mən ilk dəfə gecə günəşi gördüm. O gün mən ilk dəfə gecə günəşin şəfəqlərini hiss elədim, ona toxundum.
O biri klubda rastlaşmışdıq, bununla üzbəüz olan, adını unutmuşam. Adında qırmızı ilə bağlı nə isə vardı. O da qırmızı geyinmişdi, qıpqırmızı. Həmin o günəşli gecənin sonuna yaxın özü yazmışdı, məni tanıdığına şad olduğunu demişdi. Bu etirafa qədər olan hər şeyi sadəcə o gecəlik yaşadığımı düşünürdüm. Amma yox... O gecə ilk dəfə idi ki, yanıldığım üçün xoşbəxt olurdum.
Bu gün əvvəlki günlərdən fərqlidir. Çünki tək içə bilməyəcəyəm. Masadakı dostlarımızın sayı getdikcə çoxalır. Amma bütün bunlar məni narahat eləmir, içimdə təəssüfdən əsər-əlamət yoxdur. İki, üç, dörd… Bokalların sayını getdikcə unuduruq, söhbətimizin məzmununu da. Rabitəsiz dialoqların ardınca içkinin növü də dəyişir: viski, tekila, rom... Qalanını xatırlamıram.
Ağız deyəni qulaq eşitmir. Bezdirici söhbətlərdən qurtulmağın ən gözəl yolu özünü canlı musiqinin axarına buraxmaqdır. Musiqinin ecazı artdıqca masamızda yeni istedadlar peyda olur: “Hoşça kal, olacaklar sensiz olsun!” Amma mən heç nəyi onsuz düşünə bilmirəm. Bu qədər adam, bu qədər dost, bu qədər səs-küyə rəğmən, yenə də nə isə çatmır. O!
Qəribədir, bəlkə, onu bir daha heç vaxt görməyəcəyəm. Bəlkə, bir də heç vaxt rastlaşmayacağıq. Amma mənim üçün heç nəyin fərqi yoxdur. Onu hər şeyə rəğmən sevirəm, hər şeyə rəğmən!
Qulaq batıran musiqi, adamların nəşə dolu səsi, fərqli masalardan fərqli tamda havaya uçurulan tüstü-duman və pabın solğun işıqları arasında onu axtarıram. Məndən olsa, masadan qalxıb bir-bir adamları silkələyərəm, sorğu-sual edərəm. Bəlkə, kimsə ünvanını bildi. Bəlkə, kimsə onu tanıdı. Bəlkə, kimsə onu tapmağıma kömək oldu.
Və budur, bir anda bütün masalar susur, musiqi dayanır, ortalıqda o yan-bu yana qaçışan ofisiantlar donub qalır. Hə, bu odur, mən yanılmıram, mənim günəşim bu gecə yenidən doğuldu. Aşağıda, birinci mərtəbədə musiqiçilərin önündən keçib yan masaların birində əyləşir. Bəlkə də, bu, bir xəyaldır, onun xəyalı. Yeddi bokal, üstəgəl rom, zarafat gəlməsin.
Artıq masadakıların nə dediyi, nə oxuduğu haqqında heç bir fikrim yoxdur. Başım bədənimə ağır gəlir. Birtəhər ayağa qalxıram, bu onların diqqətini belə çəkmir. Hərə öz kefindədir. Pilləkənin sürahisindən tuta-tuta aşağı düşürəm. Gözüm ancaq onu gəzir, onu axtarır. Budur. Qarşımdadır. Siqaret damağında alnını ovuşdura-ovuşdura mahnını pıçıldayır: “Beni vurup, yerde bırakma!” Məni görmür, görməsi də mümkün deyil. Mənə elə gəlir ki, o, indiyə kimi, ümumiyyətlə, məni görməyib və görməyəcək də. Bəs o günəşli gecədə etdiyi etiraf? Məhz bu etirafın təntənəsi ilə birdən özümdə bütün klubu çiyinlərimə alıb uçuracaq dərəcədə güc hiss edirəm. Amma eyni vaxtda həm də çox cılız göründüyümün fərqindəyəm. Mən onun üçün kiməm? Bilmirəm.
Ayaqlarım tutulub. İstəmirəm ki, dəvətsiz yanında əyləşim. Bəlkə, kimisə gözləyir? Lənət şeytana, bəs mən kimi gözləyirəm? Bu, bir fürsətdir, bunu dəyərləndirməliyəm. Cəmi yeddi addım, bəlkə də, daha az. Onun oturduğu masaya qədər tutunacaq heç nə yoxdur, bu da bir yandan qorxudur. Amma yox, indi qorxu istədiyim ən sonuncu şeydir, bunu etməliyəm!
Bir, iki, üç, dörd, beş və… Düz qarşısındayam. Ağır-ağır başını qaldırıb gülümsəyir, az-maz təəccübləndiyini də deyə bilərəm. Qalxır. Əl uzadır. Yenə gülümsəyir. Barmaqlarım ovcunun içində qıvrılır, yanmış kirbit kimi, az qala, ovxalanıb tökülə. Mən bu saniyə yalnız bir şeyə əminəm: onu hər şeyə rəğmən, sevirəm. Hər şeyə.
– Əyləş, – deyir. Hələ də gülümsəyir. Qırmızı köynəyini geyinib. Göbəyi açıq olanı. Şalvarda, ya yubkada olduğunu görə bilmirəm, başım-beynim dumanlıdır.
– Gələndə səni gördüm, – deyir, – dedim, dostlarınlasan, səni narahat eləməyim, – özümü cılız hiss elədiyim üçün utanıram və bu utanc hissini dünyadakı heç bir xoşbəxtliyə dəyişə bilməyəcəyimdən əminəm. Göz qapaqlarını ağır-ağır endirib-qaldırır. Bu ağır hərəkətlərdən istifadə edib onu təpədən-dırnağa süzürəm. Köynəyi keçən dəfəkindən bir az solub sanki. Yəqin, yuyulub, rəngi gedib. Ya da mənə elə gəlir.
– Niyə danışmırsan? – birdən üzündəki gülüş yoxa çıxır, əvəzində ciddi görkəm alır, – həmişə beləsən sən?
– Necə? – axır ki, mən də dillənirəm. Öz sualım özümü diksindirir.
– Elə belə… Sakit, utancaq… Hə? – gülüşü yenidən qayıdır. Mən onu hər şeyə rəğmən, sevirəm. Hər şeyə rəğmən.
Dialoqun davamının gəlmədiyini görüb o da susmağı seçir. Barmaqlarının arasında közərən siqareti bitirmədən onu külqabıya basır, növbətisini yandırır. Ovuclarını çənəsində birləşdirib gözlərimə baxır. Uzun-uzadı baxır, baxır və gülümsünür.
– Nə içək? – yenə sükutu o pozur.
Heç nə haqqında düşünə bilmirəm, suallarına cavab vermək üçün nə qədər can atsam da, alınmır. Susuram. Yalnız onu düşünürəm. Cəmi bir addımlığımda oturmuş və gözləri ilə gözlərimi sorğu-sual edən onu.
– Yaxşı, – deyir, siqareti külqabıya basıb ofisianta işarə edir, – bizə iki tekila. Sonra yenə eynisini, birdən piyan olaram, – əlini əlinə vurub arxaya yaslanır və dərindən ah çəkir.
– Sənlə belə saatlarla otura bilərəm, – bu o günəşli gecənin ardınca gələn etirafdan sonra mənə dediyi ən xoş sözdür. Ya da yox.., – o qədər doğma gəlirsən ki mənə...
– Sən də… – kaş hisslərimi daha cəsarətli ifadə edə biləydim. Kaş!
Ofisiant yaxınlaşır, badələr masada yerini rahatlamadan havada toqquşdururuq. “Sənə” – deyir. “Hər şeyə rəğmən, səni sevməyimə” – deyirəm, amma çox astadan.
– Sən harada qalırsan? – bu sual baş-beynimi dəng edən musiqidən də yüksək tonda qulaqlarımda bir neçə dəfə cingildəyir. Verəcəyim cavabı ürəyimdə dəfələrlə təkrarlayıram.
– Burda, – əlimlə musiqiçilər oturan küncə tərəf işarə edirəm, – bu yaxınlarda, – bir az da izahata ehtiyac duyuram, – bura yaxındır.
Yenə gülümsünür, həyəcanımı heç cür gizlədə bilmirəm, özümü çox pis yandırdığımı hiss edirəm. Bəlkə də, məqsədi tamam başqa imiş.
Ofisiant daha iki tekila ilə yaxınlaşır, yenə də havada toqquşdurma və “Sənə”! Qəfil hərəkətlə masadan qalxır, “Gəlirəm” deyib tualetə sarı gedir. İki addım atıb ucadan:
– İki tekila daha!
– Yaxşı, – deyib pabın rəngbərəng işıqlarında özünü bütün çılpaqlığı ilə göstərən ağappaq ayaqlarına dikilirəm. Yubka geyinibmiş.
***
…Masaya qayıdır. Hərəkətlərindən hiss edirəm ki, artıq piyandır.
– Sən çox yaxşı adamsan... – daha bir siqaret alışdırıb onu külqabının yarığına keçirir.
– Olar yanında oturum? – bu sual ağzımdan necə çıxır, bilmirəm, amma onun baxışlarında elə havadaca əriyib yox olur. Gülümsünür. Heç nə demir. Uğursuz təklifimin peşmanlığını yaşayırdım ki, ayağa qalxıb yanıma gəlir. Masanı bir az geriyə itələyib dizimin üstündə oturur. Əlini boynuma dolayıb başını başıma söykəyir. Bütün bədənimin titrədiyini, həyəcandan qarnıma sancıların dolduğunu hiss edirəm. Özümü saxlamaqda çətinlik çəkirəm, bir anlıq onu qucağıma alıb klubdan çıxdığımı, taksilərdən birinə mindiyimizi, onu evimə qədər apardığımı, binanın pilləkənlərini o qucağımda ikən ildırım sürətilə qalxdığımı düşünürəm. Yüksək musiqi səsi məni ayıldır: “Uyandım birden seninle...”
Qarşı-qarşıya oturmuşuq. Gülümsünür. “İçək” deyib yenə ofisianta işarə edir.
– Bizə iki pivə, – ofisiant “Baş üstə” deyir, – bir də limon.
– Neçə yaşın var? – ondan, ən azı, 5-6 yaş balaca olduğumu öyrənirəm.
– Yaşın nə fərqi var? – lənətə gələsən, bu nə cavabdır axı?! Özüm öz cavabıma gülürəm. O da şaqqanaq çəkib gülür. Ardınca “Məncə də” deyib siqareti külqabıya basıb söndürür.
– Sən çəkmirsən, hə?
– Yox.
Susur. Boynunu büküb düz gözlərimə zillənir. Bu vaxt bizim masadakılardan biri pilləkənləri düşüb bizə sarı gəlir. Daha doğrusu, o, tualetə gedir, sadəcə, yolüstü buradan da keçməlidir. Yanımızdan keçəndə ayaq saxlayıb qoluma toxunur:
– Müəllim, yaxşısan? – gülümsünüb göz vurur və yoluna davam edir.
Başını aşağı salıb saçlarını qarışdırır. Hiss edirəm ki, kefi pozulub, amma mümkün qədər hiss elətdirmək istəmir.
– Dostun heç məndən danışmayıb sənə? – İlahi, yox… Yox! Bircə bu yox!
Cavab verə bilmirəm. Məyus-məyus gözlərinin qaranlığında itirəm.
– Əvvəllər aramız yaxşı olub, – pivəni başına çəkir, qurtultusu musiqi səsini yarıb qulaqlarımda əks-səda verir. Mənə elə gəlir ki, bu anda pivənin yerində bir bokal zəhər belə olsaydı, onu da eyni rahatlıq və acgözlüklə içərdi. Boş bardağı masaya çırpıb əlavə edir:
– Çox yaxın olmuşuq, – ağız-burnunu büzüşdürüb köks ötürür, – çox!
Susuruq. Mahnının səsi təzədən pabı başına götürür: “Beni vurup yerde bırakma!..”
***
İçki içkiyə qarışıb, yenə də ağız deyəni qulaq eşitmir. Musiqi səsi də bir yandan: “Gitmeseydin, dinlerdin!”. Oturub dostumun gözlərinə zillənirəm. Onu hər şeyə rəğmən, sevdiyimi düşünürəm. Hər şeyə rəğmən...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)
Bu gün “Artım” layihə məkanında “Kitç – populyar incəsənətdə adlı tədbir keçiriləcək
İyulun 20-də “Artım” layihə məkanında açılan “Müqəssir zövq” qrup sərgisi çərçivəsində “Kitç – populyar incəsənətdə” adlı tədbir keçiriləcək.
YARAT-ın yaydığı məlumata görə, müstəqil tədqiqatçı və yazar Cavid Ağa tədbir çərçivəsində incəsənətdə əksini tapan kitç mədəniyyəti, eləcə də onun sosioloji, psixoloji və tarixi inkişaf ardıcıllığı haqqında araşdırmasını təqdim edəcək.
Cavid Ağa “Amerikanın səsi”, BBC, “France24”, “BNE Intellinews”, “TalkRadio” kimi beynəlxalq media resurslarda müstəqil araşdırmaları ilə çıxış edib. Alman filosofu Artur Şopenhauerin "Eristik dialektika" (1831) əsərinin Azərbaycan dilinə tərcüməçisidir. İndiki tədqiqat fokusu Qafqaz albanlarının dilidir.
Keçən əsrin 80-ci illəri bütün dünyanın mədəni həyatında çevriliş etdi: kapitalist Qərbdə kompüterlərin evlərə daxil olması, Şərqi Avropada isə sosialist dövlətlərin süqutu ilə “kitç” həyatımıza daha da yayıldı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)
“Önümdən gəlib keçir gəncliyim” - İosif Brodskinin şeirləri Səlim Babullaoğlunun tərcüməsində
İosif Brodski (1940-1996) XX əsr ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, yəhudi əsilli böyük rus şairidir, 1987-ci ildə ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatına layiq görülüb.
Otaqdan çıxmayasan
Otaqdan çıxmayasan, səhv də buraxmayasan.
Çəkdiyin “Şipka”dırsa, “Günəş”ə baxmayasan.
Qapıdan o tərəfə puçdur hər şey,
xüsusən xoşbəxtəm hay-həşiri.
Yalnız ayaqyoluna və dönəsən tez geri.
Otaqdan çıxmayasan, nə gərək var taksiyə -
dəhliz boyda bir məkan səninlə isnişibsə
və sayğacla bitirsə? Şirin-şəkər birisi
ağzın açıb girirsə içəri, dəymə, getsin.
Otaqdan çıxmayasan, guya azarlamısan.
Yaxşı nə var dünyada stuldan və divardan?
Bir yerə eyni adam dönəcəksə axşamı-
bəlkə də daha əzgin, varmı bunun anlamı?
Otaqdan çıxmayasan, rəqs edəsən təkcənə
çılpaq bədəndə palto, yalın ayaqda çəkmə.
Giriş kələm qoxuyur, bir də ki kirşə yağı.
Çoxlu hərf yazmısan, nəyə gərək artığı.
Otaqdan çıxmayasan. Qoy təkcə elə otaq
bilsin ki, necəsən sən. Qoy qəlbində bir dodaq
inkoqnito ergo sum söyləsin zahiriyə.
Otaqdan çıxmayasan. Yaddır bura Parisə.
Axmaq olma! Başqası olmayan şeyə bənzə.
Otaqdan çıxmayasan! Mebelə bənzə bəzən -
divar üzlüklərinə qarış. Səngər qur, gizlən
aləmdən, eşdqən, irqdən, hər cürə xəstəlikdən.
Söyləmişəm həmişə, tale var ha - oyundur
L. V.Lifşitsə
Söyləmişəm həmişə , tale var ha - oyundur.
Kürü varsa balığı nə təmizlə, soyundur.
Qotik üslub qalibdir həmişə məktəb kimi,
Həm də gözə girirsə, batmır ki, iti tini.
Pəncərinin yanında oturmuşam. Və qovaq…
Az adamı sevmişəm. Amma ki, qoruyaraq.
Saymışam meşəliklər çox vaxt elə odundur.
Bütün qız nəyə gərək; bəyaz dizlər saçır nur.
Əsrin yeli qaldıran tozanaqdan yorulur
eston günbəzlərində rusun gözü yumulur.
Ev təmiz. Pəncərənin yanında oturmuşam.
Burda xoşbəxt idim mən. Bir də yəqin olmaram.
Yazmışam hər lampada var tavanın qorxusu.
Sevişmək bir iş kimi feillərdən yoxsuldur,
və Evklid səhv edir, dırmananlar konusa-
sıfır tapmaz axırda, yol açarlar kosmosa.
Pəncərənin yanında oturmuşam. Önümdən
gəlib keçir gəncliyim: gülürəm, tüpürürəm.
Demişəm, hə, yarpaqlar deşir tumurcuqları,
zay torpağa düşdüsə bir ağacın tumları
pöhrə verməz heç zaman; laləzar ilə çəmən
belə istimnanadır təbiətdə də bəzən.
Pəncərənin yanında oturmuşam. Dizimi
qucub söhbət edirik - yorğun kölgəm… ikimiz.
Nəğmənin bir mənası yoxdursa da nə eybi,
xorla ki, oxumurlar, bu da bir cür təsəlli.
Belə çıxışlar üçün heç olmasa bir kimsə
boynuma minə bilmir. Oturmuşam bu gecə
pərdələri dalğalı pəncərənin yanında,
dəniz-təcili yardım qıyya çəkir o yanda.
İkinci növ zamanın vətəndaşıtək, diri,
ikinci növ mal sayıb ən yaxşı fikirləri-
acı təcrübəsini gələcək əsrlərə
boğanaqla davamın vəsiyyət eləyirəm.
Oturmuşam, gecədir. Nə fərq edər otaqda
qaranlıq nə cürədir, ya necədir qıraqda.
Kənddə Allah künc-bucaqda deyil ki...
Kənddə Allah künc-bucaqda deyil ki,
hər yerdədir, qoy danışsın təlxəklər,
qab-qacağa, dam-daşa nur ələyər,
düz ortadan qapını bölər iki.
Kənddə Allah aşıb-daşar. Çuğunda
axşamları o mərçimək bişirər,
o duyular yeməklərin buğunda,
şahid kimi hələ mənə gülümsər.
Çəpər çəkər. Qızı meşəbəyiyə
qismət edər. Yayındırar ördəkdən
gülləsini qoruqçunun o Yiyə
hər dəfə bir zarafatla, ürəkdən.
Düzü baxsan, bu şeyləri seyr etmək
duyulanda vıyıltısı payızın
yeganə bir nemətdir ki, bəxtinə
düşübdür bu ateistin, yazığın.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)
Bizim kaskadyorlar Özbəkistanın istehsal etdiyi bədii filmə dəvət olunublar
Azərbaycan Kaskadyorlar Assosiasiyasının sədri, Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının üzvü, Əməkdar mədəniyyət işçisi Əli Məmmədov Özbəkistanın istehsal etdiyi “Üç qəhrəman” adlı tammetrajlı bədii filmə dəvət olunub.
Assosiasiyadan verilən məlumata görə, Özbəkistanda dövlət sifarişi ilə çəkilən “Üç qəhrəman” filmi “Spectre” kinostudiyasında istehsal olunub.
“Kaskadyor qrupumuzla birgə Özbəkistanda filmin çəkilişlərindəyik. Filmdə Qazaxıstanın peşəkar kaskadyor qrupu ilə birgə çalışırıq, burada Azərbaycanı təmsil edirik. Filmin böyük səhnələri daxil olmaqla, bir çox səhnələrində Qazaxıstanın peşəkar kaskadyorları iştirak edir. Hələlik hazırlıq mərhələsindəyik. Bir neçə gün sonra çəkilişlərə start veriləcək”,- deyə Əli Məmmədovv qeyd edib.
Onun sözlərinə görə, filmin süjeti üç qəhrəman üzərində qurulub, onlardan ikisi polis işçisidir. Şəhərdə cinayət dəstəsi yeni bir hadisə törətməyi planlaşdırır. Böyük bir yük maşınına bütün qurğular qurulub və həmin maşın şəhərdə sürətlə hərəkət edir. Polislər həmin plandan xəbərdardır və partlayışın baş verməməsi üçün yük maşınını şəhərdən uzaqlaşdırmaq istəyirlər.
Ə.Məmmədov onu da qeyd edir ki, məhz həmin səhnələrdə maşınların sürətli yol qət etməsi, polis postunu dağıtması, yük maşınının polis maşınına çırpılması və s. məqamları bizim qrup film üçün qurur.
Filmdəki döyüş və atışma səhnələrinə isə Qazaxıstan kaskadyorları çəkilir. “Üç qəhrəman” bədii filminin avtomobil tryuklarının quruluşçusu və icraçısı Əli Məmmədovdur. Digər kaskadyorlar isə Əhməd Cəfərov, Fərid İbrahimov, Ağababa Fətullayev və Vuqar Xudaverdiyevdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)
Güneydən səslər: “Gəlin tanınmaq üçün maskalarımızı taxaq” - Zaman Paşazadə
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında dərc edilən Güney Azərbaycan ədiblərinin ən yaxşı nümunələrini diqqətinizə çatdırmaqdayıq.
Portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağlanln təqdimatında bu həftə Zaman Paşazadə öz şeirləri ilə hüzurunuzdadır.
O, bu dəfə “klaustrofobiya” deyəcək.
KLAUSTROFOBİYA
Qapıdan içəri keçən əşyaları alkollayıramsa
Pəncərədən sızan hər bir şeyi
Quşların səsini
Çiçəklərin qoxusunu
Havanı
Və uzaq keçmişdə öpüşdüyümü xatırlayıb alkollayıramsa
Fikir vasvasılığı deyil
Ardı kəsilməyən faciələrin normal qorxularıdır.
Hələ ayaqla görüşmək nədir ki,
Plastik geyimlə izolə sevişmək ehtimalı da var.
Bütün gücsüzləşdirən ölümcül viruslardan
Öldürməyib də gücləndirən kabuslara qədər
Dünya sonu sinemasının ssenari qaynağıdır qorxularımız.
Biz möcüzələrə inandığımız yerdə
Tanrının şapkasından bir dovşan çıxıb dişlərini ağardır
Acizliyimiz möcüzələrdən daha böyük
İnanmaq kələməsi daha kiçikdir.
Biz qum saatının boğazında ilişən nisbilik nəzəriyyəsiyik
Biz hər səhər tanrının ümidi ilə yuxudan durub, hər gecə ateist giririk yatağımıza
Bütün günü yuxuda gördüyümüz dörd divarı unutmağa çalışırıq.
İndi gəl “Evdə qal” çağırışına ləbbeyk de
İndi gəl qərəntinə trendinə qoşul
İndi gəl klaustrofobiyanı açıqla polislərə
Çörək klaustrofobiyası
Ev kirası klaustrofobiyası
Leylanın gözlərinin klaustrofobiyası
İndi gəl evdə qal və bütün fobiyalara yolux.
Gəlin tanınmaq üçün maskalarımızı taxaq əziz vətəndaşlar
Çünki “taclı adam yeyənlər” əli silahlı gəzir şəhərdə
Çünki ölüm maskalılara toxunmur.
Bir gün tanrı da yer kürəsini billiard topu kimi qara dəliyə salıb
Maskasını götürəcək üzündən
Biz o zaman tanıyacağıq tanrını
Və oyun bitəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(20.07.2023)