Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

“Ötən ilin sentyabrında Azərbaycan torpağında separatçılığın kökü kəsildi. Biz bu gün Ukraynanın etməyə çalışdığından fərqli heç bir şey etməmişik. Ukrayna bu gün Qərbin çox geniş dəstəyinə rəğmən uğursuz şəkildə ərazi bütövlüyünü bərpa etməyə çalışır. Biz özümüz isə heç bir dəstək olmadan ərazi bütövlüyümüzü bərpa etdik”. – Bu sözləri Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Beynəlxalq Çernobbio Forumunda deyib (06.09.2024, İtaliya). 

Prezidentin İtaliyaya səfəri ilk gündən ilk ismarıcdan son günə - ölkəyə dönüşədək çox önəmli hadisələrlə yadda qaldı. Hadisə sözünü sözgəlişi işlətmirəm. “İtaliya Azərbaycanın dünyada bir nömrəli ticarət tərəfdaşıdır. Ötən il bizim ticarət dövriyyəmiz 16 milyard ABŞ dollarına yaxın olub. Biz artım üçün potensialı yalnız enerji sektorunda deyil, digər sahələrdə də görürürk. Azərbaycan İtaliyanın bir nömrəli neft və ikinci ən böyük qaz təchizatçısıdır. Bu da bizim əməkdaşlığımızın vacib hissəsidir”.  İtaliya Azərbaycanın qardaşı Türkiyə deyil, qardaş Türküstan respublikaları deyil; nə bilim, qonşu Gürcüstan, Rusiya deyil; İtaliya İngiltərə deyil, ABŞ deyil; bir çox yaxın-uzaq ölkə konumunda da deyil İtaliya... amma bir nömrəli ticarət tərəfdaşıdır və bu uzun illərdir belədir. Deməli, burada bir hikmət vardır, necə deyərlər, qanunanuyğunluq vardır;

Deməli, qarşılıqlı güvən vardır,

keçilmiş yola sayğı, gələcəyə inam vardır.

Siyasi iradə olmadan uzunmüddətli “1 nömrəli tərəfdaş” statusunda qalmaq, çox çətin olardı, əlbəttə. Əlbəttə, Azərbaycanla İtaliya qarşılıqlı surətdə siyasi iradə, iqtisadi üstünlük nümayiş etdirməyi illər uzunu bacarıb.

İqtisadi, siyasi amillər isə öz növbəsində digər əməli çalışma sahələrinə sirayət edib. İtaliya–Azərbaycan Universitetinin qurulması, universitetə bu il ilk dəfə keçirilən qəbulda plan yerlərinin birinci turda 95,52% dolması dediklərimizə parlaq sübutdur. 

Bütün bunlar gözəldir, alqışa layiqdir. Mən bu yazıda əsas diqqəti yazının “bismillah”ındakı cümləyə yönəltmək istərdim. Kəlbəcərdə təməlatmaların, açılışların ardından İtaliyaya səfər etmiş dövlət başçısının məhz Avropa Birliyi və NATO üzvü olan ölkədə o ismarıncı verməsi, təsadüf deyil.

Sentyabr ayının yaddaşımızda özəl yeri var zatən:

15 sentyabr – Bakının daşnak-bolşevik işğalından qurtuluş günü (1918),

18 sentyabr – Üzeyir Musiqi Günü,

20 sentyabr – “Əsrin Kontraktı”nın imzalandığı gün (1994),

20 sentyabr – Antiterror tədbirlərinin (2023) keçirilməsinin birinci ildönümü,

27 sentyabr – II Qarabağ müharibəsinin başlandığı gün (2020) və digər əlamətdar günlər...  

Ayrıca,

Yeni dərs ilinin başlandığı ay olan bu ay, sanki yalnız məktəblərdə deyil, tarixdə və habelə yalnız cəbhə xəttində deyil, Vətən torpaqlarının bütün səthində ictimai-siyasi, mədəni, hərbi, sosial-iqtisadi... sahələr üzrə dərslər ayı olub. İtaliya ilə (necə deyərlər) güvən təzələnməsi, yüksək səviyyəli bağların davamı, inkişafı bu il sentyabra yeni məzmun qatmış oldu.

Bəli, bütün bunlar gözəldir, özəldir. Bu yazıda əsas diqqəti “bismillah”dakı cümləyə yönəltmək istəyimiz də təsadüfi deyil, təbii. Təbii, Ukraynanın ərazi bütövlüyünü ən başdan dəstəkləmişik, dəstəkləyirik, dəstəkləyəcəyik. Ukrayna ilə bizim elə bir bağımız da var ki, o, keçmiş “müttəfiq respublika”lardan yalnız Gürcüstanla Moldavaya aiddir – bu, bağın adı GUAM-dır. Məsələn, Ermənistanın çıxdı-çıxdı (“siçan-pişik”) oynadığı KTMT var, digər bölgəsəl, siyasi, iqtisadi, hərbi və b. birlik modelləri var və Ukrayna keçmiş SSRİ məkanındakı yapılanmaların heç birində deyil, məhz GUAM-dadır. Bax, bu, önəmli faktordur. İkincisi, Azərbaycan Ukraynaya sözdə deyil, təmənnalı deyil, qızışdırıcılıq üçün deyil, illa humanitar təfəkkürlə, xoşniyyətlə yardımlar etməkdə davam edir. – Bunları Ukrayna bilir, görür, amma bəzi Batı dairələri görməzdən, bilməzdən gəlir... Üstəlik, Ukraynanın ən azı 2 il 6 aydır etməyə çalışdığı işi biz 44 gün kimi qısa vaxt içində, öz daxili resurslarımız hesabına görə bilmişik. Özü də, Ukraynada ilk ilhaq 2014-cü ildə baş verdisə, biz Ermənistan və havadarlarının üç onillik boyu sürən işğalından danışırıq. Ukraynaya edilən maddi, hərbi, siyasi dəstəklərin bənzərini, bənzəri qalsın bir yana mində birini görmədən... bu azmış kimi, bir sürü “ittiham”, “iddia”larla üz-üzə qalaraq irəliləmişik biz... 

Heç kəs düşünməsin ki, Ermənistan balaca, Rusiya böyükdür – söhbət işğal faktından gedir – bu, bir; ikincisi, Ukrayna da ərazicə, əhalicə, bir çox resurslar baxımından bizdən qat-qat böyükdür, güclüdür; üçüncüsü, indi bizim əziz, doğma Ukraynanı dəstəkləyən dövlətlərin bir çoxu, Ukraynaya hücum edən dövlətlə bir yerdə Ermənistanı yağlayıb-ballayırdı... – Yağlama-ballama üç onillik boyu sürdü və biz Dövlətin Xalqla Dəmir Yumruq birliyi ilə 27 sentyabr 2020-ci il tarixinin səhərində “o gün bu gündür!” deyib, bütün cəbhə boyu əsk-hücuma keçdik! İndi o gün şanlı, qürurlu Anım Günümüzdür!

Belə...

Bizim əks-hücumumuzun,

bizim antiterror tədbirlərimizin,

bizim qələbəmizin nə qədər qutsal olduğu hər keçən gün bir daha aydınlaşır. Azərbaycan mümkün olmayanı mümkün edib.

İndi bir çox batılı, neçə-neçə batmış, batacaqlar və başqaları bizim qarşımızda dili gödəkdir. Hardan danışsalar illa bir höyüş işləri yada düşür, qarşılarına çıxarırıq; nədən dəm vursalar, bizə münasibət və münasibətsizliklərini uhulət-suhulətlə xatırladırıq, “mıqq” edə bilmirlər...

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.09.2024)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Başlığa çıxardığım bu sözlər 1828-ci ilin sərin sentyabr ayında təkcə Rusiyanın deyil, bütün dünyanın dahi yazıçısı, ədəbi klassiki, şedevr yazar kimi adını ədəbiyyat tarixinə qızıl hərflərlə yazan Lev Nikolayeviç Tolstoyun ömrünün son günlərində dediyi son sözləri olub. 

1828-ci ildə varlı bir ailənin övladı olaraq Yasnaya-Polyanada dünyaya göz açan Tolstoy yazdığı bütün əsərlərində insana yaxınlığı, düşündürücülüyü və fəlsəfəsi ilə bir çox yazarlardan fərqlənib. Çalışqan və savadlı olan bu gənc fransız dilini inkişaf etdirərək təhsili üçün Moskovaya yollanır. O, oxuduğu yazarlar arasında Volter və Jan Jak Russodan çox təsirlənib.

1854-cü ildə Krım müharibəsinə zabit olaraq qatılan Tolstoy əsgərliyi başa vurduqdan sonra Peterburqa döndü. Qərbi Avropa ölkələrinə Almaniya, Fransa, İsveçrəyə səyahət edib yenə Yasnaya-Polyanaya yerləşdi. Zadəganlıq titulundan imtina edərək kəndində maarifçilik və tədris təşkil etmək üçün bir məktəb açdırdı. 1862-ci ildə Sofiya Berslə ailə qurdu. Bütün sərvətini kəndlilərə paylayan Tolstoy “Kreyser sonatası”, “Ağa və kölə”, “Qaranlıqların Gücü”, “İman nədir”, “İncilər”, “Kilsəvə Dövlət”, “Etiraflarım” əsərlərini bu illərdə yazdı. Dünyagörüşü və yaradıcılığında İslam dininin rolunun böyük olduğu yazar həmin dönəmlərdə “Diriliş”, “Gəncliyim”, “Uşaqlıq”, “Hacı Murad”, “Ayaqlanış”, “Sergey ata”, “Tanrı Bizim İçimizdədir”, “Kazaklar”, “Təsadüf”, “İki Süvari” kimi əsərlərini yazdı. Onun əsərlərində tərəddüd yoxdur, hər şey göz qabağındadır. Bir dəfə Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatı laureatı Uilyam Folknerdən xahiş edirlər ki, dünya ədəbiyyatının üçən yaxşı romanının adını sadalasın, o da düşünmədən cavab verir: “Anna Karenina”, “Anna Karenina” və yenə “Anna Karenina”. Tolstoy insan xarakterinin kəşfində bənzəri olmayan dahi yazardır. Onu oxumaq insana həzz verir, öyrədir, sevdirir. Onunla həm dəhşət, həm sevgi, həm də özünü dərk yolunu qaranlıqdan aydınlığa doğru keçirsən. Tolstoyun əsərləri dəfələrlə oxunsa da, təkrar və təkrar oxunma ehtiyacı yaradır özündə. O, dünyəvi, dinçi, humanist olduğu qədər, daxili aləmində bir o qədər ziddiyyətli daim mücadiləli və qarma-qarışıqdır. Proletar inqilabının lideri Vladimir İliç Lenin Tolstoyu rus inqilabının güzgüsünə bənzədib. 

Tolstoy üçün İsa bir ideoloq idi, mistik tərəfləri olmayan. O, həqiqəti dindən üstün tuturdu. Buna görə də Tolstoyun düşüncə tərzi bizə çox doğmadır.İ nsan onu oxuduqca, dərk etdikcə anlayır ki, o başqa bir mərhələdir. Ədəbiyyatı qaranlıqdan işığa, şərdən xeyirə çıxaranlardan biri də məhz Tolstoydur.

“Anna Karenina” yazarın qələmə alarkən ən yorulduğu əsər olub. O, bəzən masa arxasına tam rahatlıqla keçir, bəzən də çığır-bağır salaraq deyirdi: “Dözülməz dərəcədə zəhlətökəndi”, “Ay Allah, kaş kimsə mənim əvəzimə “Anna Karenina”nı tamamlayardı”, “Anna məni təngə gətirdi”. Anna ilə qəddarcasına davranıb onu “vaqonun altına atılıb ölməyə” məcbur etdiyi üçün Tolstoyu az məzəmmət də etməmişdilər. Yazıçı isə buna belə cavab verirdi: “Bir dəfə Puşkin tanışına belə deyir: “Gör mənim Tatyanam nə hoqqa çıxardı, ərə getdi. Ondan bunu gözləmirdim.” Eyni şeyi mən də Anna haqqında deyə bilərəm. Qəhrəmanlarım mənim ürəyimdən keçənləri yox, həyatda nəyi etməlidirlərsə onu da edirlər”.

Uğurlu karyerasına baxmayaraq, həyatında məna tapa bilməyən yazıçı, nəhayət, məna verən həqiqəti –xalqın həyatına yaxın olmaqda, onunla həmahəng yaşamaqda tapdı. Tolstoy rahat və aristokrat həyatından imtina edərək fiziki əməklə məşğul oldu, sadə geyindi, ədəbi əsərlərinə olan hüququndan imtina etdi, aclıq və ehtiyacı olanlar üçün sığınacaqlar, məktəblər tikdirdi. Onun yazdığı əsərlər və zorakılıqsız müqavimət ideyası Mahatma Qandiyə də təsirsiz ötüşmədi.

Tolstoy 1880-ci ildə Afanasi Fetə məktubunda Azərbaycan mütəfəkkiri və şairi Mirzə Şəfi Vazehin əsərlərini oxuması və onların dəyərindən bəhs edirdi. Ədibin hekayələri ilk dəfə Azərbaycan dilinə 1882-ci ildə tərcümə olunub. 

XIX əsrin sonu XX əsrin əvvəllərində Tolstoyun əsərləri Azərbaycanda çıxan “Kaspi”, “İttifaq”, “Səda”, “Təzə həyat” qəzetlərində yüksək tirajla işıq üzü gördü. 1894-cü ildə Sultanməcid Qənizadə yazarın “Birinci araqçəkən” komediyasını Azərbaycan dilinə tərcümə etdi, 1895-ci ildə isə Hacı Zeynalabdin Tağıyevin teatrında ədibin “Zülmətin hakimiyyəti” pyesinin premyerası keçirildi. Rəşid bəyƏfəndiyev və Abbas Səhhət Azərbaycan dilində yeni dünyəvi dərsliklərin ilk tərtibçiləri olaraq bu işdə Lev Tolstoyun “Əlifba” kitabının prinsipini əsas götürdülər. 1907-ci ildə Hacıağa Abbasov və Sultanməcid Qənizadə birlikdə Yasnaya Polyanaya gəlir və Tolstoyun Azərbaycan dilinə tərcümə etdiyi hekayəsini yazıçıya hədiyyə edir. Yazıçı isə əvəzində ona üzərində avtoqrafı olan “Hərb və sülh” romanını bağışlayır.

Tolstoy ömrünün son illərini azad ruh axtaşında keçirdikdən sonra bir küskünlük nəticəsində evini buraxıb Astapovo dəmiryol stansiyasında 82 yaşında ölü olaraq tapıldı. Həyatı boyunca yaşayışın necə bir şey olduğunu anlamağa çalışan Tolstoy əsərlərində bunu əskiksiz olaraq qələmə almağı hədəf seçmiş ən böyük yazarlarından biri olaraq ədəbiyyat və dünya tarixinə ən zərif, ən həlim və ən duyğusal adam kimi düşdü. Ölüm ayağında Tolstoyun son sözü “İstəyirəm ki, kimsə mənim zəhləmi tökməsin” oldu. 

Yasnaya Polyanada onun dəfninə bir neçə min adam gəlir. 1920-1930-cu illərdə SSRİ-də Tolstoyçuların kommunaları ləğv olundu, fəalları repressiya edildi. Bu gün Tolstoyçuluğun Qərbi Avropada, Yaponiyada, Hindistanda ardıcılları var.

“Bizim ən əsas vəzifəmiz çevrənin hüdudlarını aşmaqdır”, – deyən Tolstoyun öz zərafəti və nəcibliyilə yazdığı əsərlər yüz illər keçsə də, daima sevilərək oxunacaq. Onlar oxunduqca Tolstoy yaşayacaq…yaşayacaq və heç zaman ölməyəcək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair Təranə Dəmirin yeni şeirlərini təqdim edir. 

DƏRDİMİZ OLMAZ

Bir az uzaq olsaq  yer kürəsindən,

Səpsək göy üzünə göz yaşımızı,

Unutsaq həsrəti, ayrılıqları,

Pozub təzələsək yaddaşımızı, 

Dərdimiz olmaz.

Versək  könlümüzü Göyə bircə gün,

Ulduzla sevişsək, Ayla sevişsək.

Qovsaq başımızdan ölüm sevdasın,

Təzədən yaşamaq eşqinə düşsək,

Dərdimiz olmaz.

Dünyanın yadından çıxsaq bircə gün,

Unutsa dənizlər, dalğalar  bizi.

Ölkələr, şəhərlər, yollar, limanlar

Raketlər, güllələr, qovğalar bizi,

Dərdimiz  olmaz.

Düşsək göy üzünün aydınlığına,

Bircə gün günəşi borc ala bilsək,

Şeytan aldatmasa bizi bircə gün  , 

Bir gün özümüzlə bacara bilsək, 

Dərdimiz olmaz.

BƏXTƏVƏR BAŞLNA DARIXANLARIN

Yarpaqlar yenə də yol alıb gedir,

Ağaclar payıza dönür deyəsən.

Gah günəş boylanır, gah yağış yağır,

Payız öz atına minir deyəsən.

Günlər saat -saat azalır yenə,

Sıxsan canı çıxar burnunu yayın.

Xəzəllər payızla görüşə çıxıb, 

Çiçəklər kolunda vaxtını sayır. 

Əl ayaq yığışır bağdan, bostandan,

Quşlar vidalaşır çöp yuvasıyla.

Şəhərdən gələnlər geri dönürlər  

Qutu evlərinə kənd havasıyla.

Bahardan  payıza  düşən  ağaclar

Küləkdən  gizlədir  sonuncu  barın.

Həsrətə  bürünür dağlar, yamaclar ,

Bəxtəvər  başına  darıxanların.

BUNA DA ŞÜKÜR DEDİM

Bu da  sevgi olmadı,

Bu da dərdi-sər oldu.

Əvvəli bir  cümləydi,

Sonrası? -Əsər oldu,

Buna da şükür dedim.

Bircə göz qırpımıydı,

Bir udumluq nəfəsdi.

Biz günəş gözləyirdik,

Qəfildən külək əsdi,

Buna da şükür dedim.

Sözlər havada qaldı,

Heç yerinə düşmədi.

Mənim sevgimin rəngi

Gözlərinə düşmədi,

Buna  da şükür dedim.

Bir qərib təbəssümdə,

Bir ayrı notda bitdi.

Bir küçənin tinində,

Bir yağış altda bitdi,

Buna da şükür dedim.

Dəniz başına çəkdi,

Dalğalar uddu bizi.

Göz açıb yumanacan

Sahil unutdu bizi,

Buna da şükür dedim.

Bu da sevgi olmadı,

Bu da dərdi-sər oldu.

Əvvəli bir cümləydi,

Sonrası? -Əsər oldu,

Buna da şükür dedim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.09.2024)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən 10-cu sinifdə oxuyanda hərbi müəllimimiz bizə "genosid nədir?" deyə sual vermişdi. Sinfə çökən səssizliyi müəllimimiz pozub evdə genosidin nə olduğunu araşdırmağı bizə tapşırmışdı.Elə həmin gün evə gəlib Google-da genosid sözünün qarşılığını tapdım. Genosidə qarşı iki kəlmə soy və qırım.

Mənə görə bu qədər bəsit deyil. Bəzən sözlər yaşananların yanında çox cılız qalır. Elə 32 illik ağrısı olan Xocalı soyqırımı kimi. Biz gənc nəsil yaxın keçmişimizi hələ bizim yaşımızda ikən faicəylə üzləşən bir nəsildən öyrənirik. Məsələn, Xocalıdan çıxanda 17 yaşı olan Hüseyn dayı bir müxbirlə olan söhbəti əsnasında "mən ən çox samavardan qorxuram" demişdi. Müxbirin niyə sualına qan dondurucu şəkildə "Çünki onlar mənim 4 yaşlı bacımın belinə qaynayan samavarı bağlayıb yandırmışdılar və o, bizim evdə içdiyimiz sonuncu çay idi" deyərək boğazımızı düyünləmişdi. 37 yaşlı Aysel xanım var, məsələn, o, soyqırımın ən körpə şahidlərindən biri kimi danışırdı:

-Xocalıdan çıxanda mənim cəmi 5 yaşım var idi, lakin o səhnələr gözümün önündən heç vaxt getmir. Evə girən ermənilər əvvəl atamı güllələmiş, sonra birtəhər qaçmağa çalışan anamı və məni üzümüz gözümüz qan içində olana qədər döyüb tanınmaz hala salmışdılar.Anam oradan sağ çıxa bilməsə də, məni döydükləri üçün öldü bilən ermənilər qarın üstündə buraxıb getmişdilər. Qonşumuz Firuzə xalanın yoldaşı tapmasa yəqin mən də, anamla birgə yatırdım.

Bu, hələ genosidin kadrlara alınan, yaşanmış həyat hekayələrinin kiçik bir parçasıdır. Hamilə qadının qarnını bıçaqla yarıb ərinin qabağında təcavüz edilməsi, meyidlərin ekspertizadan sonra ölü halda belə təcavüzə uğraması, körpələrin dərisinin soyulması, kişilərin gözləri önündə ailələrinə edilən işgəncələrə qarşı yaşadıqları iztirablar, qocaların tikə-tikə doğranması və daha saymağa gücümün yetmədiyi neçə-neçə vəhşətdən danışım sizə?

Hansı dərdimizə yanıb, hansı ağrımıza ağlayaq? Bir gecədə 7 yüzə yaxın insan ölümü sadəcə rəqəmdən ibarət can itkisi deyil axı.

Qan qoxan torpaqlarımızda neçə insanın taleyi məhv oldu. Neçə uşağı doğulmadan öldürdülər, neçə gənc qızın namusunu ləkələyib, neçə mərd kişinin qeyrətini məhv etdilər onlar. Biz öz keçmişini unudan insanlar olmamalıyıq, bizə və əcdadlarımıza yaşadılanlara qarşı susmamalı, bir daha belə vəhşətlərlə üzləşməmək üçün, bir daha torpağlarımızın namus qanı qoxmaması üçün səsimizi duyurmalıyıq dünyaya. Çünki, genosid sadəcə hərfi mənası soy və qırım olan hadisə deyil. Genosid qan qoxan torpaqların altında yatan şəhidlərin harayıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.09.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Həkim: - Siz həqiqətən qətiyyətsiz adamsız?

Xəstə: - Həm hə, həm yox, həkim. 

2.

Nə var e, süni intellektə tapşır, bir sayğac düzəltsin, hər vətəndaşın boğazına birini qoy, hər nəfəs alıb hava udduqca sayğac onun neçə kub hava udduğunu müəyyənləşdirsin. Ayın sonunda da vətəndaş vergisini versin. 

3.

Eımlər Akademiyasında isbat ediblər ki, insanın dərisinin quru ol asının əsas səbəbi can dəsmalıdır. 

4.

-Azik, hardaydın?

-Ma, futbol oynayırdım.

-Bəs maykan niyə qupqurudur?

-Mən yığmada oynayırdım, ma.

5.

İngilissayağı getmək üçqn ingilis dilini biımək əsla vacib deyil

6.

Erməni radiosuna sual:

-Niyə qızlar kabluk geyinir, üz-gözlərini rəngləyir, ətirdən istifadə edirlər? 

Cavab:

-Ona görə onlar gödək, qorxunc və iylidirlər. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.09.2024)

Aygün Bayramlı, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Beyləqan təmsilçisi

Əgər musiqi və ədəbiyyat xəzinəmizə bir nəzər salsaq, orada da Beyləqan mövzusunu görmüş olacağıq. Beyləqana aid yazılan şeirlərin, mahnıların təkcə beyləqanlıların özünə məxsus deyil, həm də ədəbiyyatımızın parlaq nümayəndələri olan Mirvarid Dilbazi (1912–2001), Nəbi Xəzri (1924–2007), Hüseyn Arif (1924–1992), Yusif Nəğməkar və başqaları kimi görkəmli ədiblərimizə də aid olduğunu görəcəyik. Əməksevər beyəqanlılar bütün sahələrdə olduğu kimi, əmək sahəsində də daim irəlidə olmuş, uğur, nailiyyətlər əldə etmişlər. Əməyinə görə fərqlənən insanlar hər zaman qiymətləndirilmişdir. Eyni zamanda onların şəninə şeirlər yazılmış, mahnılar bəstələnmiş, filmlər çəkilmişdir. Araşdırmalarımız zamanı bir neçə mahnı nümunəsinə rast gəldik. Onlardan bir nümunəni diqqətinizə çatdırırıq. İslam Səfərlinin (1923–1974) “Sərdar” şeiri bu qəbildəndir. Qeyd edək ki, həmin şeirə mahnı da bəstələnmişdir. 

  Gün gülür göy üzündə,

  Büsat var Mil düzündə,

  “Ağ qızıl” dənizində 

  Mavi bir yelkən axır.

  Nəqərat:

  Halal zəhmətinə məhəbbətin var,

  Sən ey Mil düzünün Sərdarı Sərdar!

Araşdırmalarımız zamanı şəninə mahnı yazılmış şəxsin Sosialist Əməyi Qəhrəmanı, məşhur pambıqçı, elə “Ağ qızıl”ın vətənindən olan Sərdar İmrəliyev olması məlum olmuşdur. Bu haqda ətaflı məlumatı qəhrəmanın qız övladından öyrəndik. Qeyd edək ki, Sərdar İmrəliyevə aid bioqrafik, qısametrajlı sənədli film də çəkilmişdir. Mahnı haqqında isə daha ətraflı məlumat vermək mümkündür. Musiqisi Nəriman Məmədova (1927–2015), sözləri İslam Səfərliyə aid olan bu mahnını Əhsən Dadaşovun (1924–1976) rəhbərliyi ilə xalq çalğı alətləri ansamblı müşayiət etmişdir. Mahnını müğənni, Azərbaycan Respublikasının Xalq artisti Elmira Rəhimova ifa etmişdir. Ailə üzvlərinin verdiyi məlumata əsasən deyə bilərik ki, mahnı Təranə Vəlizadənin də repertuarında yer almışdır. Musiqi nümunəsi şən, şaqrağ, xoş ab-hava yaradaraq dinləyicini ruhlandırır. 4 dəqiqə 50 saniyə təşkil edən mahnıda muğam parçası da ifa olunmuşdur. 

Daha bir musiqi nümunəsi isə “Beyləqanım yaşadı” və ya “Beyləqanım” adlanan mahnıdır. Sözləri əslən Beyləqandan olan Yusif Nəğməkara, musiqisi isə Bəxtiyar Kərimova məxsus olan bu mahnının tarixcəsi haqqında məlumat almaq üçün mətnin müəllifi ilə əlaqə saxladıq. Yusif müəllim mahnının 1985–1989-cu illərdə yazıldığını xüsusilə vurğuladı. Bildiyimiz kimi adı əvvəlcə Jdanov kimi bilinən şəhərin adını dəyişdirələrək əzəli adı ilə Beyləqan adlandırılması həmin illərə təsadüf etmişdir. Bu mövzuda yazılan ilk mahnıdır. “Beyləqanım” mahnısını müğənni, Azərbaycanın əməktar artisti Yaqut Abdullayeva ifa etmişdir. Dövlət simfonik orkestrinin müşayiətilə səsyazma studiyasında yazılan mahnı Azərbaycan radiosunun daimi fondunda saxlanılır. Mahnının notlarını əldə edə bilməsək də səs yazısını dinləyərək özümüz notlaşdırdıq.                                               

Tədqiqatlar zamanı başqa bir mahnı nümunəsinə də rast gəldik. Bu mahnı da “Beyləqan” adlanır. Diyarımız haqqında yazılan mahnının sözləri beyləqanlı Arif Mədətova, musiqisi isə bəstəkar Tahir Əkbərə (1946–2018) məxsusdur. Mahnını xanəndə Cabir Abdullayev ifa etmişdir. Mahnı ilə bağlı ətraflı bilgiləri əldə etmək üçün bəstəkarın ailə üzvləri ilə əlaqə saxladıq. Həyat yoldaşı Aybəniz xanım bəstəkarın bütün əlyazmalarının dövlət fonduna keçirdiyini bildirdiyi üçün istər musiqi nümunəsini, istərsə də notlarını əldə edə bilmədik. Musiqi nümunəsinin müğənnidə olması ehtimalını nəzərə alaraq Cabir Abdullayevə də müraciət etdik, ancaq musiqi nümunəsinin lent yazısının və ya notlarının xanəndədə olmadığını, mahnının az oxunduğunu öyrəndik. Aybəniz xanımın dediyinə əsasən mahnıya Beyləqanda klip də çəkilib. Qeyd edək ki, ekran işində Beyləqanın həm təbiətindən, həm də Beyləqan tərəkəmələrinin həyatından bəhs edilir. Təəssüflər olsun ki, lent yazısını əldə edə bilmədiyimiz üçün not nümunəsini təqdim edə bilmirik.

Beləliklə, bu araşdırmalarımız nəticəsində tarixi şəhərin adının mahnılarda yaşadığının şahidi olduq. Düşünürük ki, belə musiqi nümunələri yalnız adlarını qeyd etdiyimiz mahnılarla kifayətlənməyib, gələcək bəstəkarların yaradıcılığında təkrar yer alacaq mövzulardan olacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Təbrizdə yaşayıb yaradan Elnaz İslamvəndin şeirlərini təqdim edir.

Elnaz İslamvənd

Təbriz

QADIN

Harada quyulanarsa;

Oyaq gözlərlə baxar qadın!

Üfürər tanrı, gözlərindəki torpağı,

Gömülməz!

Yeddi can var köksündə

Çıxmaz,

Canı can doğurar, bitməz!

Mətbəxdəki duz qabında mumyaya dönər

Tablolarında gül pənbə rəngi görünər

Getməz!

Yaşarmış gözlərində,

Cavanlaşar şəhər.

Süpürər yanağını

Quyulanar, quyulanar.

Doldurar ancaq

Erkəklərin çanağını

Gözlərindən

Göyərçinlər uçar öföqə sarı.

Qartal qanadlarını gizlədərək “dikdabanlarında”

Sərçələri qonaqlamağa çırmalanar dik-dik

Atlanar… Atlanar…

Sığalsızkən saçları

Dördnala çapar əzik-əzik

Yol!

Özündə başlayıb, özündə bitər

İki ayaq yeriyər onda, görməzsən!

İki ayaq uzaqlaşar səndə, bilməzsən!

Sevgi,

Malikanəsidir qadının!

Səsi qapı səsi,

Gülüşü pəncərə

Hazır ol!

İşkilləməsin dodağını qadın!...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.09.2024)