“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Qəşəm İsabəylinin hekayəsi təqdim edilir. 

Fasiləyə yaxın otağımın qapısı bərk-bərk döyüldü.

Mən "buyurun" deyincə, ətli bir şey girdi içədi. Baxdım ki, burundu. Dalıyca daz... gördüm - başdı. Sonra da iri sağanaqlı nimdaş eynək, suya düşüb islanmış pambıq parça kimi qırış-qırış olmuş boz sifət, dalıyca şən əhval-ruhiyyə... - ha-ha-ha-la başlayan şaqqıltı-qaqqıltı...

Əlüstü tanıdım. Anamın uzaq qohumlarından idi. 23 il əvvəl gördüyüm ətli-canlı kişidən bostan oyuğu boyda bir şey qalmışdı. Amma gülüşü həmən-həmənkiydi. Düzdü, tələbəlik vaxtımda məni sayıb eləməzdi. Demirəm ki, başımı tumarlayıb, cibimə pul qoyaydı, quru dillə dindirməyə nə vardı?! Keçmişdə özünü dartmağından acığım gəlsə də, indi o hərəkətimi özümə əskiklik bildim. Dik qalxdım yerimdən:

- Xoş gəlmisiniz! - Qabağına yeridim.

Hələ də şaqqıldayıb-qaqqıldayırdı. Axır ki, sakit oldu. Stulu çəkib, əlimlə "əyləşin" işarəsi verdim. Şappadan özünü çırpdı stulun oturacağına. Qoltuğundakı qovluğu atdı stolun üstünə:

- Təqaüdə çıxandan sonra gördüm bərk darıxıram. Cavan deyildim, birini alım caynağıma, gün keçirdim. Gün onsuz da özü-özünə keçirdi. Neyləyim-neyləyim... dedim, faydalı işlə məşğul olsam yaxşıdı. Nə?! Fikir məni götürdü. Bir gecə qapının cırıltısına başımı çevirdim - üzü nurlu bir kişi otağa girdi. Sağa-sola diqqətlə baxıb, gəlib dayandı yanımda:

- Neyləyirsən?

- Darıxıram.

- Niyə darıxırsan?

- Təkəm.

- Niyə təksən?!

- Allah da təkdi, - dedim.

- Allah yaradandı, onun cütlüyə ehtiyacı yoxdu.

- Neyləyim?!

- Allaha oxşa!

- Nəüzibillah - Allah göstərməsin!

- Niyə?!

- Mən kiməm ki, Allaha oxşayım?!

- Yaradan ol!

Mat-mat üzünə baxdığımı görüb, gülümsədi:

- Allah ilkin olaraq nəyi yaradıb?

- Ağlım o yerəcən işləməz.

- Sözü!

- Sööözüüü?!

Səksənib yuxudan oyandım. Bu nə idi görürdüm, İlahi?! Birdən kitablarda oxuduqlarım yadıma düşdü. Axı Allah "Ol!" deməklə yeri-göyü xəlq eləmişdi. Deməli, Allahın ilk yaratdığı söz olub. Üzü nurlu kişi də məni yazmağa dəvət eləyir. Elə o günü gedib Vahidin "Qəzəllər" kitabını aldım. Ömürboyu rəqəmlərlə gizlən-paç oynamışdım - mühasib işləmişdim. İndi də başladım sözlə oturub-durmağa. Bir fransız yazıçısı varmış, "10-12 kitabı oxusan, müdrik olarsan", deyibmiş. 10-12 kitaba səbrim çatmazdı. Amma "Qəzəllər"i diqqətlə oxuyub, şeirin qayda-qanununu öyrənməyə başladım. Bir gün də gördüm, dilim-ağzım sevgidən-məhəbbətdən deyir. Vahid olmasam da... - üzümə baxıb, yenidən şaqqıldadı, - hələ ki, Vahid yazandan yazıram. O günü baxıram ki, bir kitablıq qəzəlim var. Durub getdim Bakı Dövlət Universitetinə. Vaxtilə, sizin oxuduğunuz dövrdə BDU-nun "Lenin tərbiyəsi uğrunda" qəzetinin redaktoru olmuş Ağamusa Zeynalovu axtarıb tapdım. Ərkim var, deyə dəftərləri atdım qabağına:

- Necə kitab eləyə bilərəm bunları?

- Mənim yanıma niyə gəlmisən?!

- Demədiiim?!

- Mən naşir deyiləm, naşir sənin qohumundu.

- Qohumum kimdi? - Səni nişan verdi. - Düzü, elə bilirdim rayonda ilişib qalmısan. Atalar deyib, bir balığın başı kəndə, quyruğu şəhərə düşsə, başından quyruğu şərafətli olar. Yaxşı eləyib gəlmisən!

- 1975-in yayından Bakıya köçmüşəm, - dedim. - Necə dolanırsan?

- Təqaüd alıram, ildə bir dəfə də, sağ olsun rektoru, Universitetin xəttiylə sanatoriyaya yollayır məni.

- Nə yaxşı?!

- Atasıyla bir yerdə işləmişdik vaxtilə. O, fəhlə idi, mən mühasib. Amma dostluğumuz tuturdu.

- Kommunal xərclərə çatır təqaüdün?

- Kommunal xərc deyəndə, qaza pul vermirəm.

- Nə münasibətlə?!

- Yaşadığım Ramana qəsəbəsinin yaxınlığında küknar ağacları var, yaxşı da qozaları olur. Yayda yükümü tuturam - kisə-kisə yığıb doldururam dam-daşı. Qozalar, bilirsən, necə yanır ocaqda?! Hətta kabab da bişirirəm hərdən közünə. İstəsən, bir kisə də verərəm sənə. Kömür əvəzinə işlədərsən.

- Çox sağ ol, kababla aram yoxdu.

- Qış uzunu dəmir sobada bu qozalar şaqqaşaq yanıb, istiliyi canıma keçir, səs-küyü də həmsöhbətim olur.

- Tək qalırsan?

- Rayondan gələndən sonra bir bakılı xanımla evlənmişdim.

- Görmüşdüm onu, yaman mehriban idiniz!

- Nədən bilirsən?!

- Bütün universitet sizdən danışırdı - elə qol-qola girib gedirlər, elə bil dünyanın axırıdı, bir də bir-birini görməyəcəklər!

Əlini-əlinə vurub, şaqqıldadı:

- Pah atonnan... gözə gətirdilər bizi!

- Həkim idi gərək ki...

- Bəli.

- Niyə ayrıldınız?!

- Zalım qızı lap sənin Quba nənən kimi sofuydu. O gecə ki, bir yerdə yatırdıq, səhər açılan kimi balışüzünü, mələfəni tullayırdı paltaryuyan maşına. Düz 10 gün məni qoymurdu yanına. Büzüşüb divanda yatırdım Mirzə Cəlilin Usta Zeynalı kimi. Elə bil it dəyibmiş, iyrənirdi məndən. Ayrıldıq. Amma rəhmətə gedəndə son borcumu yerinə yetirdim - getdim yasına.

- Xalamın taxsırı nə idi bəs?

- Əlli ilin də kini olar ürəkdə?!

- Nə mənada?!

- Xalanı boşamışam deyə, intiqamını almaq istəyirsən məndən?!

- Səndən niyə intiqam alıram ki?! Sən şair olmusan, istəyirsən kitabın çıxsın, mən də naşirəm, kitabını çap etməliyəm. Əgər xalamı boşamasaydın, kitabın havayı başa gələcəkdi sənə. İndi ki, gələcəyi görməyib, boşamısan, Məşədi İlyas kişi demişkən, çək cəzandı, olmusan məndən ötrü adi adamların biri. Yəni pulunu alıb, kitabını çap edəcəm. Əslində qazancım olacaq!

- Nə hardan biləydim ki, ömrün belə günləri də varmış!

- "Keçənə güzəşt" deyərlər. Xalamdan danış!

- Vallah, eşitdiyimə görə, xalanın bir xoruzu var, quqqultusundan kəndin o başında oturmaq olmur. - Elə ki, əllidən-yüzdən vurur, başlayır gürcücə oxumağa. Özü mənə danışırdı ki, Gürcüstanda sürgündə olub.

- Danışırdı?! Sənəəə?!

- Bəli.

- Xalamın indiki əri?!

- Bəli.

- Görmüşdün onu bəyəm?

- Bir dəfə Kürdəmirə getmişdim, yeməkxanaya girdim. Stulu çəkib, bir parç pivə, bir boşqab da bozartma sifariş verdim. Əlüstü gətirib qoydular qabağıma. Bir-iki qurtum pivədən içib, bir-iki tikə xörəkdən yemişdim ki, yeməkxananın o tərəfindən əlində yemək boşqabı bir nəfər gəlib icazəsiz-filansız əyləşdi mənimlə üz-üzə. Başladı sorğu-suala. Demə, tanıyıbmış məni. Söhbətimiz təzəcə tutmağa başlamışdı ki, qayıdıb nə desə, yaxşıdı - sənin xəbərin var ki, arvadın indi mənim ocağımın başındadı. Necə çaşdımsa, tikə az qaldı nəfəs yoluma düşsün:

- Nə arvadım?!

- Qocalı qızı!

Elə bil başıma güllə vurdular. Yeməyi yarımçıq, pivəni də üzüsuyuna qoyub, durub çıxdım eşiyə.

- Eşitmişəm bu əhvalatı.

- Hardan?

- Kənddə bizə gələndə danışmışdı.

- Həyasız adamdı.

- Düz danışdığına görə?!

- Bəs o nə söz idi?!

- Başa düşməmisən.

- Nə başa düşməklik var orda?!

- Sənə demək istəyirdi ki, belə gözəl qadın çıxıbmış bəxtinə, ay biçarə, niyə boşadın onu?!

Şair diqqətlə üzümə baxıb, bir xeyli dinmədi.

- Doğrudan, xalamı niyə boşadın, şair?

- Xalan məni boşadı.

- Qoy oturmuşuq.

- Hansı əjdaha kişi qadını boşaya bilər, əgər qadın boşanmaq istəməsə.

- Bura Avropa deyil, Amerika deyil, deyəsən arvadın razılığı olmasa, kişi onu boşaya bilməz.

- Əzizim, istər Avropada olsun, istər Amerikada, istərsə də bizim balaca Azərbaycanda, qadının gücünə güc çatmaz.

- Haqlı danış.

- Niyə?

- Xalamın sənə gücü çatmazdı!

- Yadında saxla ki, kişi arvadını boşayırsa, deməli, günah arvaddadı.

- Xalamın nə günahı?

- Xalan Fironluq eləyirdi.

- Sənin kimi əjdahanın qabağında?!

- Ərə gedincəndi qadınınki. İllah da ki, birini doğdu, daş düşdü kişinin başına!

Dinmədiyimi görüb, sözünü kəsmədi:

- Bir il idi ailə qurmuşduq. Bir qızımız da olmuşdu. Nə dedimsə bir dəfə, xalan mənə bir çımxırmaq çımxırdı... Mat qaldım. Kənd qadını olasan, ərdən çəkinməyəsən, ağlıma sığışdıra bilmirdim. Dedim, bunu qorxuzam gərək. Necə?! Hədələdim: "Elə eləmə ki, səni bu damın altında atıb gedim, ha!"

- Hara gedəcəksən!

- Bakıya!

- Niyə Bakıya?! - soruşdu.

- İşə girib, təzə arvad alacağam!

- Nə danışırsan?!

Sinəmi qabartdım:

- Şübhən var?!

- Həəə?!

Bir az da cəsarətləndim:

- Görərsən!

- Ağladı xalam?!

- Ağladıya bax, ey.

- Bəs?!

- Bir əlini aparıb qoydu güngörməzinin üstünə, bir əlini də uzatdı mənə: "Amanın günüdü getmə... getsən, bunun başı ayaza qalacaq!".

- "Ayaza"?

- Yəni şaxta vuracaq, donacaq!

- İnana bilmərəm!

- Anamın üz qoyduğu torpaq haqqı, düz sözümdü! Mən abırlı dedim, xalan hələ adıyla demişdi.

- Sən neylədin bəs?

- Papağımı qoydum başıma, pencəyimi də çiynimə atıb, çıxdım evdən.

- Xalamın dalından dəydin, bakılı qızıyla ayrıldın... indi də qalmısan tək.

- Xalandan ayrılsam da, sonralar istədim yaxşılıq eləyim ona! Qızımız böyüyən kimi gətirdim yanıma ki, oxutdurum, ərə verim. Heç 3 ay keçməmişdi, bir də gördüm, dalıyca kələ hərlənir. Saldım sıxma-boğmaya, məlum oldu ki, oğlan kənddəndi, bir-birini sevirlər. O günü qızı qovdum evdən!

- Yaxşı iş görməmisən!

- Niyə?

- Axır-əvvəl birinə gedəcəkdi ki, bu yazıq qız!

- Qızın birinci əri oxumaqdı.

- Sonra barışmadın?!

- Düşmənlə barışmaq olar?!

- Övladdan düşmən?!

- 15 il sonra evdə oturmuşdum, gördüm qapım qorxa-qorxa döyülür. Açdım. 3 oğlan uşağı durmuşdu boyun-boyuna. "Kimsiniz?" Dedilər, "sənin nəvələrinik!" "Həəə... gəlmisiniz ki, mən öləndə bu ev sizə qalsın. Rədd olun burdan, köpəy uşağı! Yoxsa, polisi çağıraram, gəlib atanızı yandırar!" O qovan onları da qovdum.

- Tək qalıb, hövüllənmirsən evdə gecələr?

- Niyə hövüllənirəm ki?!

- Qulaq yoldaşın olsaydı, gənə də dərd yarıydı.

- Yaşamaq üçün mənim öz düsturum var.

- O nə düsturdu?

- Gülüş.

- Anlamadım.

- Arvad yox, uşaq yox. Kimin boyuna baxıb fərəh eləyəcəm?! Odur ki, qanım qaralan kimi keçirəm güzgünün qabağına. Elə bilirsən, güzgüyə baxanda özümü görürəm?! Əsla! Fikirləşirəm ki, qohumdu-qonşudu. Əvvəlcə öz-özümə göz vururam. Güzgüdəki "mən" də göz vuran kimi bir şaqqıldayıram, bir qaqqıldayıram...

Sonra da həyətə düşüb, gülə baxıb - gülürəm, ağaca baxıb - gülürəm. O mahnıda deyilir ey... gül bir az... Bax, mən elə oyam. Dünyanın qəmi-qüssəsi mənə qalmayıb ki!

20 ildir şəkil də çəkdirmirəm. Nəyimi göstərəcəm?! Pasport şəklidi, onu da görən yoxdu. - əlini salıb, qovluğun içindən bir foto-şəklini çıxartdı. - Telli-toqqalı günlərimin yadigarıdı. Birini də evdə divardan asmışam. Gündə 100 dəfə salavat çevirib baxıram özümə. Sevinirəm, gülürəm. Ürəyim həvəsə gəlir. "Belə günlərim də olub", deyirəm. Allahın mənə verdiyi ömrü yaşamışam.

Qardaşıma vəsiyyət eləmişəm ki, mən səndən qabaq ölsəm, başdaşıma bu şəklimi vurdurarsan. Qoy görən görsün ki, xoşbəxt olmuşam. Həm də adımın qabağına "şair" yazdırarsan, demişəm. Görənlər fikirləşməsin ki, bu dünyaya gəlib, papağımı günə yandırmışam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış yazar Yunus Oğuzun yeni felyetonunu təqdim edir. Bəs bu dəfə onun hədəfində kimlərdir? Oxuyub görəcəksiniz. 

Yadda saxlayın, atanların ən böyük silahı Yalandır. Özü də bu Yalanı elə inamla yanındakına yedizdirməlisən ki, onun söhbətə şəkki-şübhəsi qalmasın. Yalan doğrunun başından elə basmalıdır ki, özü daima üzdə qalsın, axı  p...x batmır.

İndi cəmiyyət o qədər yalan danışmağa başlayıb ki, heç düz danışana da inanmırlar. Yalan doğrunun dizini qatlayıb, çökdürüb. O atalar misalı var e, "Yalan ayaq tutaq, yeriməz", hə onu deyirəm, indi yalan ayaq tutub daha yerimir, qaçır. Doğru da diz çökdüyündən heç ayağa dura bilmir, nəinki onun dalınca getmək, çatmaq. Bax, belə cəmiyyətdə yaşayırıq. Ər arvadı aldadır, arvad ərini, uşaqlar da hər ikisini. Çünki körpə gözünü açandan ata-ana uşağı aldatmağa başlayır. Uşaq ağlı kəsən kimi ona deyirlər ki, səni hacıleylək gətirib, ya da kələmin içindən tapmışıq. Bazara bağlı olan valideynlər "səni bazardan almışıq" cümləsini işlədirlər. Uşaq da sevincək buna inanır, yəni aldanır. Əsas odur ki, yalana könüllü inananlar var və bunu normal qəbul edirlər. Cəmiyyət atanlar və atılanlara bölünüb. Qəribəsi də odur ki, bir müddət keçir, atılanlar özləri atanlara çevirilirlər. Beləcə illərin fəsilləri dəyişdiyi kimi bunlar da tez-tez yerlərini dəyişirlər, bununla da cəmiyyətin dinamikliyini saxlayırlar. Bax, lap elə bu yaxınlarda deputatxanaya seçki keçirilməsi üçün təbliğat başladı, nə başladı. Yalanın qiyməti yeddi il bundan öncəsi manatın dəyərdən düşməsinə bənzədi, nə bənzədi. Biri dedi, yol çəkəcəm, o biri dedi, qaz gələcək. O namizəd, bəlkə ürəyində tutub ki, buralarda bir qaz ferması açsam, yaxşı qazanaram, axı gecə-gündüz qabırğasına döşədiyimiz Fransada qazın pörtdənəyi üz yüz avrodur. Bah, qaz vurub, qazan dolduracaq. Xalqa da üç barmağının konfiqurasiyasını göstərəcək. Üçüncüsü deyirdi ki, nə dərdiniz var, mənnikdir. Qapılarım üzünüzə həmişə açıqdır. Belə vədlər o qədər olur ki, (nə bilim pensiya verdirəcəm, uşağını instituta düzəldəcəm və sairə) atılanlar, yəni seciçilər buna gözüyumulu inanırlar, hə burada atılanların işləri başlayır göyərməyə.  Atılan, yəni seciçi gəlib durur namizədin yanında, bir-iki selfi çəkdirir, sonra düşür rayonun canına. Əgər namizəd deputatxanaya üzv olarsa, atılanın çiçəyi çırtlayır. Atılandan çevrilir atana. Ona - buna iş düzəltməyə söz verir, amma qiymətini deyir. Ayə, ay camaat, bu namizəd yol, qaz çəkəndir, su verəndir? İndi ən çox daş-başı elə bu sahələrdən qazanırlar. Bunun imkanı vardısa, namizədlikdə nə iti azmışdı? Bəs görmədin, keçən dəfə neçə deputat vəzifənin yaxasından tutub gecə-gündüz yatmadı. Aldığın alan aldı, ala bilməyən isə bu dəfəki seçkiyə qayıtdı, yəni deputatxanaya. Bə, nə bilmişdiniz, deputatlıq tramplindən suya, yəni vəzifəyə kəllə vurmaq kimi bir şeydir. Ta, orasını deyə bilmərəm ki, kimisi suya başı üstə, kimisi ayağı üstə, kimisi də böyrü üstə düşür.

Qoy bir Molla Nəsrəddindən də deyim. Mollanın qarnı quruldaya-quruldaya girir bazara. Aclıqdan başı hərlənir, gözlərinə tor gəlir, amma pulu olmadığından ona heç kim heç nə vermir. Molla hirslənir, deyir ki, gör başınıza nə oyun açacam. Çıxır bir daşın üstünə qışqırır:

-Ey cümlə, filan yerdə ehsan verirlər.

Əhali himə bəndmiş kimi iş-gücünü atıb gedir, molla göstərən ünvana. Molla görür ki, bazar boşaldı. Axırıncı gedəni saxlayıb soruşur ki, hara gedirsən? O da cavab verir ki, ehsana. Molla da fikirləşir ki, bəlkə doğrudan ehsan verirlər, düşür yolun ağına.

Bah, yalan bu boyda olar, e.., özü uydurduğu yalana, özü də inanır.

Hə, indi keçək, müasir yalana oxşayan lətifəyə. Gülməyin, hər lətifənin kökündə bir həqiqət var. Bir bərkgedən vəzifədə olanda o qədər yalan danışırmış ki, elədiyi hərəkətlərə həmişə haqq qazandırırmış. Burda bir yalan, orda bir yalan, bir sözlə, yalanın başı ərşə dayanıbmış. Atana atıb, alana satıb. Yuxarıdan da buna təpinəndə deyirmiş ki, gedib Rəhbərin qəbri önündə özümü yandıracam. Nə isə bunu birtəhər bişim-bişimlə işdən çıxarırlar. Bu da gedib topdağıtmaz varını xırda-xırda xərcləyir. Amma, bir gün hiss edir ki, vaxt-vədə yetişib, vəsiyyət etmək lazımdır. Son anda super bir gediş etmək istəyir. Qohum-əqrabanı başına yığıb, üzünə ölü rəngi verərək vəsiyyət edir:

-Son vəsiyyətimi sizə edirəm. Məni rəhbərimin ayaqları altında basdırın, nə qədər pul lazımdır, "uf demədən" xərcləyin, amma bir şərtim var, yanıma bir kanistr benzin, bir dənə də alışqan qoyun.

Bunun bir baməzə bacanağı varmış. Soruşur:

-A, qıvlasız, kanistri neynirsən?

Eks məmurun dodaqlarının ucu qaçır.

-Əgər rəhbərin ayaqları altında dəfn edilməyimə icazə verməsələr, özümü yandıracam.

Bacanaq yenə atmacasından qalmır:

-Bə, alışqanı neyləyirsən? O qədər yalan danışmısan, atmısan ki, onsuz da cəhənnəmə düşəcəksən, ta orda sənə benzin, alışqan lazım olmayacaq. Bunlarsız da tüstün ərşə dayanacaq.

Eks məmur bacanağının düz gözlərinin içinə ciddi-ciddi baxıb cavab verir:

-Səy-səy danışma, məgər şiələrin cəhənnəmi var? Onlar hamısı cənnətə düşürlər. Mən dediyim kimi vəsiyyətimi həyata keçirin. Bax, özünün uydurduğu yalanlara özü də belə inanırmış.

İndi də keçək cəmiyyətdə baş alıb gedən ənənəvi yalanlara, yaxud atanşiklərə. Bunlar çoxdur, ancaq mən ən məşhurlarını sadalayacam.

1.Mənə filan qədər pul lazımdır, uzağı on günə qaytaracam. - Ta deynən qaytarmayacam da.

2. O gəlinim yox, qızımdır. - Yalan deyir, gəlinindən zindi zəhləsi gedir.

3. Yaxşı olmadı, gərək evə keçəydin. - Ürəyində deyir ki, ə, çıx get də.

4. Qız: Çox yerdən istəyirdilər, özüm getmədim. - Qiymətini qaldırır.

5. Beş dəqiqəyə çatıram. - Hələ evdən, ya da iş yerindən çıxmayıb, yaxud hardasa yeyib içir.

6. Bu yaxşılığını heç vaxt unutmayacağam. - Artıq unudub.

7. Taksi sürdüyümə baxma, iki diplomum var. - Heç attestatı da yoxdur.

8. Sən qardaşsan. - Ay, hay, qardaşa bax.

9. Filan nazirin evində malyar işini mən görmüşəm. - Deməli sən suvaqçı (malyar) deyilsən. Usta körpünün altında dayanıb iş axtarmaz.

10. Sovet dağılanda bankda üç evin pulu batdı. - Heç nəyi yox idi. Sovet vaxtında üç evin pulu bankda olsun, səni də qulaqlayıb aparmasınlar. Kimə deyirsən, ə...

11. O da sənə salam deyir. - Adam salam göndərəni bir ildir görmür.

12. Gedək qonağımız ol. - Nə qonaq, əşi?

13. Qardaşın nə qulluq eləsin? - Cibində bir manat da yoxdur, amma basıb bağlayır.

14. Gərək dünən deyəydin, indi pulum yoxdur. - Mənası odur ki, vermirəm, əkil başımdan.

15. Bir pis xasiyyətim var ki, hamıya inanıram. - Heç kimə inanmır.

16. Səndən söhbət düşmüşdü, səni o qədər təriflədim ki... - Sözsüz.

Ta, yoruldum, arxasını da siz düzüb-qoşun. Elə bilirsiz ki, dünyada atan, atılanlar yoxdur? Ən böyük Atan ABŞ-dir. Bütün dövlətlərə atır. İran, Ermənistan, Rusiya və... öz xalqlarına atırlar.

İndi gördünüz bütün bunların ən böyük silahı Yalandır. Yalansız insanları idarə etmək olmaz! Elə mənim özümü də...

05.09.2024

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.09.2024)

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət”, Qarabağ bölməsi

Qarabağ bölgəsində folklor janrının bir qolu olan lətifə geniş yayılıb, xüsusən Ağdamın Abdal-Gülablı kəndi öz baməzə, zarafatcıl və hazırcavab adamları ilə həmişə seçilib. İndi sizə nəql edəcəyim əhvalat bəlkə də olmuş əhvalatdır, bəlkə də uydurma. Amma maraqlıdır, oxumağa dəyər. 

Deməli, kəndlərin birində Maarif adlı iki həkim var. Biri baytar, digəri pediatrdır.

Bir dəfə uşaq həkiminin yanına xəstə gətirirmişlər, kəndin girəcəyində soruşurlar ki, bəs Maarif həkimin evi hansıdır?

Soruşulan adam da baytar Maarif həkimin evini göstərir.

Xəstə sahibləri qapını döyüb çağırırlar:

-Maarif həkim, ay Maarif həkim.

Həkim hay verir:

-Bəli, buyurun, kimdir?

Deyirlər:

-Həkim, xəstə gətirmişik.

Həkim də dərhal cavablandırır:

-Bala, keçirin içəri, o tut ağacına bağlayın, gəlirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.09.2024)

Xəbər verdiyimiz kimi, İslam Dünyası Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (ICESCO) bu il “İslam dünyasında mədəniyyət paytaxtları” proqramının bir hissəsi olan üç şəhəri - Azərbaycan Respublikasında Şuşa, habelə Mərakeş Krallığında Marrakeş və Liviya Dövlətində Benqazini əhatə edən “İslam Dünyasında Mədəniyyət Paytaxtları” proqramının bir hissəsi olaraq, “Poeziya şəhərləri” illik mükafatı üçün müsabiqənin başlandığını elan edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” xəbər verir ki, müsabiqə təşkilatçıları öz xoşməramlı niyyətlərini poeziyanın inkişafına və islam mədəniyyətinin təşəkkülünə yönəldiblər, ona görə də daha geniş arealda iştirakçıların müsabiqəyə qoşulması onların prioritetidir. 

Beləliklə, hər bir kəs müsabiqədə iştitrak edə bilər. Müsabiqədə iştirak edən şeirlər İslam dünyasında mədəniyyət paytaxtı kimi qeyd olunan hər bir şəhərdən üç qalibi seçmək üçün ICESCO-nun ixtisaslaşmış komitəsi və görkəmli şairlər tərəfindən qiymətləndiriləcək. 

Təkrar edirik ki, birinci yerin qalibi 2000 ABŞ dolları, ikinci yerin qalibi 1500 ABŞ dolları, üçüncü yerin qalibi isə təşəkkür sertifikatları ilə yanaşı, 1000 ABŞ dolları alacaq. 

Bundan başqa, ICESCO müsabiqədə iştirak edən qaliblərin şeirlər toplusunu nəşr etdirəcək.

Mükafat üçün namizədlərin şeirləri klassik ərəb və ya Azərbaycan dilində olmalıdır. Ərəbcə şeir sərbəst və ya qafiyəli poetik ölçüyə, Azərbaycan dilində yazılmış şeir isə tələffüz və ya prosodik ölçüyə uyğun olmalıdır. Şair şeirin mövzusunu təşkil edən dəyərlərdən, estetikadan, tarixdən, coğrafiyadan, şəhərin tarixindən ilham almalıdır. 

ICESCO bütün yaş qruplarından olan şairləri 2024-cü il dekabrın 31-dən gec olmayaraq https://icesco.org/9k90 linki vasitəsilə öz təkliflərini göndərməklə müsabiqədə iştirak etməyə dəvət edir.

Bu müsabiqə bir çox şairləri ölməz poeziya toplusu yaratmağa ruhlandıran qədim şeir ənənələri ilə müasir poeziya arasında əlaqəni canlandırmaq və gücləndirmək məqsədi daşıyır. O, həmçinin şəhərlərin tarixini və coğrafiyasını poetik və estetik cəhətdən sənədləşdirmək, şeir vasitəsilə İslam dünyasının mədəniyyət paytaxtlarını tərənnüm edən simvolları və sivilizasiyaları daha geniş məkanda tanıtdırmaq, İslam dünyasındakı poetik korpusu zənginləşdirmək və ədəbiyyata töhfə vermək məqsədi daşıyır. 

Əziz şeir xiridarlarımız, buyurun, qoşulun, qalib gəlin! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.09.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Təbrizdə yaşayıb yaradan Elnaz İslamvəndin şeirlərini təqdim edir.

Elnaz İslamvənd

Təbriz

QIVRILAN YOL

Mən yoruldum, gözün aydın,

Bu sən, bu verdiyin ürək.

Artıq tanrının əlindən,

Heç iş belə gəlməyəcək.

Kim deyir ki, ömür boyu,

Yora bilməz yollar məni!

Fəsillər aldadır bizi,

Təqvimlər oynadır səni.

Birisi köçürtdü səni,

O fəsildən bu fəsilə.

Yuxu da görməzdim belə,

Ayağım səndən kəsilə.

Mən yoruldum, gözün aydın,

Dönürəm, bu imza, bu qol.

Sonunda zəhrini tökdü,

İlan kimi qıvrılan yol…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.09.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

NƏSR                                                           

ELÇİN HÜSEYNBƏYLİ

QATARDA

(“Sevgi oyunları”  silsiləsindən hekayə)

...Qatarla səyahət etməyi sevirəm.

Ən sevdiyim fəsil payız olduğuna görə bu dəfə də payızda yola çıxmışdım. Çiskinləyirdi. Axşamüstü dağlardan qopan külək payız yarpaqlarını perronun yanına,  relslərin arasına gətirib yığmışdı...

SV, yəni iki nəfərlik kupeyə bilet götürmüşdüm. Yanımda adam olmasın deyə  ikisinin də pulunu ödəmişdim. Yanımda adam olanda yata bilmirəm. Bəlkə elə ona görə də evlənmirdim.

Vaqon bələdçisinə də öncədən demişdim ki, məni narahat eləməsin, nəsə lazım olsa, özüm çağıracam.

Vaqon bələdçilərini tanımırsınız? Bir az mənə oxşayırlar, danışdırmasalar da özüm danışıram, çağırmasalar da özüm haya gedirəm, başqası üçün narahat oluram. Bu dəfə də belə oldu. Kupem bələdçinin otağına yaxın olduğundan birinci onun haray-həşirini eşitdim. Kiminsə üstünə qaşqırır, vaqondan düşməsini tələb edirdi. Məcbur olub çölə çıxdım.

Bələdçi küncdə dayanmış miniatür qamətli,  gözəl  bir xanımdan vaqonu tərk etməyi tələb edirdi.

-Bu saat tərk edin vaqonu!

Qadın ovçudan (vəhşidən) qorxub küncə qısılan dovşan kimi dayanmışdı, amma əsib eləmirdi. Bu anda mən onu zərif göyərçinə də bənzədə bilərdim.

-Nə olub? - deyə bələdçidən soruşdum.

-Nə olacaq? Vaqona bezbilet (biletsiz) minib, öz yerimi təklif edirəm, razılaşmır, deyir ki, mən elə burda, ya da tamburda duracam. Elə bil bunu yeyəcəm. Hayasızlığa bax da.

Qadın ürkək-ürkək və nəzakətlə: -Danışığınıza fikir verin! - dedi.

-Nəyə fikir verim, necə fikir verim!? Düş vaqondan! Qatarın rəisi gəlsə, ona nə cavab verəcəm!? İndi vəziyyət əvvəlki kimi deyil e! Hər şey kantroldadır!

Yadımda deyil, qadına yazığım gəldi, yoxsa gözəlliyinə heyranlıqdan idi, ya nəydi, bəlkə də ilğım idi, yuxuydu, taleyin oyunu idi. Anidən: -Onun bileti var, - dedim.

Bələdçi nə dediyimi anladı, çünki məsələdən hali idi, biletləri ona vermişdim, qadın isə çaşdı.

-O, mənim kupemdə qalacaq, - dedim.

Qadın: -Sizin? - deyə təəccüblə üzümə baxdı.

-Narahat olmayın, - dedim, - mən öncədən iki bilet almışam. Biri sizin olsun!

Vaqon bələdçisi: -Məllim, birdən yoxlama olsa, nə cavab verəcəm, -soruşdu.

-Sən yox, mən cavab verəcəm, - ötkəmliklə dedim, - buyurun kupeyə, - qadına işarə elədim.

O, yerindən tərpənmədi. Bir mənə, bir də vaqon bələdçisinə baxdı. Sanki bizdən yox, özü-özündən şübhələnirdi:

-Qorxmayın, gəlin, - dedim.

O, çantasını sallaya-sallaya kupeyə tərəf gəldi, yenə də duruxdu. Mən kənara çəkildim və o, içəri keçdi, əl çantasını stolun üstünə qoydu, yağmurluğunu soyunmadan ətrafı seyr elədi. Mələfəni, yastığı əllədi, iylədi, sanki zifaf gecəsinə hazırlaşırdı. Mən də sakitcə tamaşa edirdim. 

Sonra yatacağa oturdu. Onun yumşaqlığını, bərkliyini yoxlamaq üçün yerində yırğalandı.

O, yerini rahatlayandan sonra: -Mənim borcum nə qədərdir? - deyə üzümə baxıb soruşdu.

Gözlərinin dərinliyində itmək olardı. Qara bəbəkləri gözlərinin ağında çalxalanırdı.

-Sizin mənə borcunuz yoxdur, - dedim.

-Mən biletin pulunu nəzərdə tuturam.

-Onun pulu ödənilib.

-Yəqin yoldaşınızın yeridir hə. Bəs o özü hanı?

-Mən evli deyiləm, - dedim.

-Amma...

-Narahat olmayın, - deyə onun sözünü yarımçıq kəsdim.

Qadın oturduğu yerdə şıltaq qızlar kimi ayaqlarını yelləməyə başladı.

Mən yerimə uzanıb kitab oxumağa davam elədim, amma fikrim  qadının yanındaydı, daha doğrusu toppuş ayaqlarındaydı və oğrun-oğrun onlara baxırdım. Üzünə baxmağa cəsarət eləmirdim. Bəlkə çox gözəl idi ona görə, bəlkə vurulmaqdan qorxurdum. O, sanki nağıllardan düşüb gəlmişdi, bəlkə su pərisiydi, sudan  indicə çıxmışdı? Gözlərimi yumdum. Sanki yuxu görürdüm...

Mənə görə onun 28-30 yaşı ancaq olardı. Çünki gözlərinin altı  və əlləri mərmər kimi sığallıydı. Boyu 155-160 sm olardı, çəkisi də ona uyğun.

Qadın çantasından güzgü çıxarıb baxdı, dodaqlarını yaladı, üzünü o tərəf-bu tərəfə çevirdi və güzgünü qaytarıb yerinə qoydu. 

-Deyəsən, siz də mənim kimi kitab oxumağı xoşlayırsınız? - üzümə baxmadan, etinasız halda soruşdu və pəncərədən çölə baxdı.

-Hə, - qısaca cavab verdim.

-Heyf ki, mən kitab götürməmişəm. Çünki çemodanımı evdə unutmuşam və düzünü bilmək istəyirsinizsə, mən qatara da təsadüfən minmişəm.

-Növbə ilə oxuyarıq, - gülümsünərək dedim.

-Bilmək olar, oxuduğunuz nədir?

-Öz kitabımdır, -dedim.

-Deməli, yazıçısınız?

-Belə də.

-Birinci dəfədir, öz kitabını oxuyan yazıçı görürəm.

-Çox yazıçı tanıyırsınız ki? - dedim və güldüm. O da mənə baxıb güldü.

-Yox, sözgəlişi dedim, elə bilə. Yəni yazıçılar da öz kitablarını oxuyur?

-Kitablarımı ona görə oxuyuram ki, necə pis yazmamağı öyrənim.

O, daha heç bir sual vermədi. Amma mən ondan gözümü çəkmədim. O da hərdən mənə baxır, nəsə fikirləşirdi. Yəqin məni təftiş edirdi.

-38 yaşım var, - dedim.

-Mən sizdən yaşınızı soruşmadım axı.

-Əzəl-axır soruşacaqdınız, - dedim və yenə də gülümsündüm. -İstəyirsiniz sizin yaşınızı da, peşənizi də deyim.

-Yaşımı çətin tapasınız.

-Əslində onu tapmışam, amma məlum səbəbdən demirəm...

-Yox, mənim elə bir kompleksim yoxdur. Özüm də deyə bilərəm.

-Vacib deyil. Həkimsiniz.

-Tapmadınız, - deyə güldü.

Fikir verdim ki, gözlərindən gülür, ovurdları da çalalanır.

-Müəlliməyəm, - dedi, - ədəbiyyat müəlliməsi. Sizi də tanıdım. Mən sizi tədris edirəm.

Onun bu etirafı xoşuma gəldi. Ona görə də dikəlib oturdum.

-Hə, mənə də dedlər ki, orta məktəbdə tədris olunuram, - bir az yekəxanalandım.

Susduq. Handan-hana o: -Bəlkə bir qədər hündürdən oxuyasınız, - dedi.

-Hündürdən oxumağı sevmirəm. Özü də öz mətnimi başqasına oxuya bilmərəm.

-Onda verin, mən də bir az oxuyum.

Təəccüblə ona baxdım.

-Özünüz demişdiniz axı, növbə ilə oxuyarıq, - dedi və güldü.

Gülüşü cingiltili və əfsunediciydi. Düzü, hələ indiyə kimi məni cəlb edən belə bir qadın olmamışdı. Bəlkə bu yuxuydu, ilğım idi, ya taleyin oyunuydu... Bəlkə vurduğu ətrin rayihəsiydi...

Kitabı ona uzatdım. O, zərif, göyərçin əlləriylə kitabı ehtiyatla məndən aldı, sanki güzgü götürürdü və yerə salmaqdan ehtiyat edirdi.

Mən yenidən yerimə uzandım.

O, kitabı oxuyur və haldan-hala düşürdü. Gah, gülümsünür, gah da qəmlənirdi.

Başını qaldırıb mənə baxdı və: -Yaxşı yazırsınız, - dedi. - Xüsusən də bir fikriniz xoşuma gəldi.

-Nə fikirdi elə? - yenə də dikəldim.

O, cavab vermədi. Yəni cavab verməyə imkanı olmadı. Qapı  döyüldü. Durub açdım. Bələdçiydi, yanında da paqonlu, kepkalı biri vardı. Qatar rəisi olduğunu dərhal anladım.

Qatar rəisi: -Mənə dedilər ki, sizin kupedə biletsiz sərnişin var, -dedi.

-Bizim kupedə biletsiz sərnişin yoxdur, - dedim, - biletlər bələdçidədir.

-Amma biletlərin hər ikisində sizin adınız yazılıb.

-Düzdür, biletləri mən almışam.

-Amma onun adı olmalıdır, - deyə qadını göstərdi.

-O, mənim arvadımdır, - anidən dedim.

-Kəbin kağızınız var?

-Yox, biz kəbini qatardan düşəndə kəsdirəcəyik.

Qatar rəsi ağzını açıb nəsə demək istəyirdi ki, özümü təqdim eləməyə məcbur oldum. O, qınayıcı nəzərlə bələdçiyə baxdı və sağollaşıb-eləmədən getdi. Mən də qapını bağladım. Onların, yəni qatar rəisinin səsi aydınca eşidilirdi:

-Axmağın biri axmaq, əvvəlcə öyrən, sonra mənə de də!

Bələdçi də özünə bəraət qzandırırdı:

-Rəis, mən hardan bilim e.

-Canına azardan!

Onların səsi kəsiləndən sonra qadın: -Siz niyə elə dediniz? - deyə təəccüblə üzümə baxdı. Mənə elə gəldi ki, onun  gözləri yaşarıb.

-Nə bilim. Nəsə özümdən uydurmalıydım da.

-Amma mənim xoşuma gəldi, - dedi və gülümsündü.

-Doğrudan?! - deyə qəhqəhə çəkdim, - zarafat edirdim də.

Deyəsən kədərləndi. Çiynini çəkdi. Kitabı qatlayıb özümə qaytardı və yenidən pəncərədən çölə baxdı.

-Bilrisiniz, mən belə zarafatları xoşlayıram. Bəlkə də bu, heç zarafat deyil...

O, üzünü mənə tərəf çevirdi və güldü...

Kefim durulmuşdu. Özümdən asılı olmayaraq dil qəfəsə qoymadan danışırdım. Heç o da məndən geri qalmırdı...

Yatmaq vaxtı gələndə çölə çıxdım. O, yerini rahatlayandan sona qapını döyüb içəri girdim.

Gənc xanım mənm də yerimi açmış və öz yerinə girmişdi.

-Nə əziyyət çəkirdiniz? - dedim.

Gülümsündü. Bəlkə də bayaqkı ər-arvad sözümə işarə vururdu...

Səhər yuxudan oyandıq, daha doğrusu o oyandı. Mən yatmamışdım ki. Səhərə kimi ona baxmışdım. O da səksəkəliydi. O tərəf-bu tərəfə çevrilir, hərdən ədyal üstündən sürüşür, bədəninin bir hissəsi açıq qalır və çöldən düşən işıqların haləsində cəzbedici görünürdü. Düzü, bunu qəsdən edirdi, ya yox, bilmədim...

Birinci o çölə çıxdı, əl-üzünü yuyub qayıtdı. Makiyajsız da gözəl idi. Mən də ayaqyoluna gedib qayıtdım. Mən gələnə qədər özünə sığal vermişdi və qapıya tərəf baxırdı, sanki məni gözləyirdi, üzü gülür, gözləri parıldayırdı.

Qəfildən: -Növbəti dayanacaq mənimdir, - dedi.

Təəccübləndim və nə edəcəyimi bilmədim.

-Elə bilirdim ki, siz də mənim kimi sona qədər gedəcəksiniz, - təəssüflə dedim.

-Mən də elə bilirdim, amma düşməliyəm. Sevgilim hardasa buralarda məni gözləməlidir, - sevinclə dedi.

“Sevgili” sözünü eşidəndə çaşdım. Beynimdə o qədər xəyallar qurmuşdum ki.

-Niyə fikrə getdiniz? - yenə də gülümsündü.

-Sevgilinizi qısqandım, - mən də özümü o yerə qoymayıb gülümsündüm. Amma gülüşlərimiz fərqliydi: onunku dürüst, mənimki istehzalıydı, yəni taleyin ironiyası...

O, heç nə demədən, gülümsünə-gülümsünə sağollaşdı, çantasını əlinə alıb qatardan düşdü və sanki özüylə ruhumu apardı...

Səfər ərzində bircə dəqiqə də onu unutmadım. Onun gülüşü, qara gözləri, alaqaranlıqda parlayan dərisi yadımdan çıxmırdı. Bu bir yuxuydu, ilğım idi, ya taleyin oyunuydu, bilmədim?

Səfərim başa çatdı və geri döndüm. Yenə də çiskinləyirdi. Yenə də külək payız yarpaqlarını ətrafa səpələmişdi...

...Birdən onu gördüm. Yağışın altında dayanıb mənə baxırdı. Çətirsiz-filansız. Üst-başı əməllicə islanmışdı. Bir-birimizi aralıdan tanıdıq. O, mənə tərəf yüyürdü və qarşımda dayanıb gülümsündü. Saçlarından yağış damırdı...

-Bu siziniz? - deyə təəccüblə soruşdum. O da gülə-gülə başı ilə təsdiqlədi. - Sevgilinizi qarşılamağa gəlmisiniz?

-Hə!

-Bəs sevgiliniz hanı?

-O, mənim qarşımdadır, - dedi.

Çaşdım.

-Bəs...

-Mən onu axtarmağa çıxmışdım. Tapandan sonra qatardan düşdüm. Necə yazmışdınız? “İnsanlar xoşbəxtliyini vağzallarda tapır, vağzallarda da itirir...”

-Bu nədir, taledir? - deyə məşhur pritçanın sözlərini pıçıldadım.

O da eyni pritçadakı cavabı verdi:

-Yox, bu sevgidir, - dedi.

Mən onun qara gözlərinə uzun-uzadı baxdım, sonra qucaqlayıb dodaqlarından doyunca öpdüm: ilğım kimi, yuxu kimi, taleyin oyunu kimi...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.09.2024)