Şəfa Vəli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

            Real hadisələr əsasında

            İyirmi səkkiz yaşında bir yazıçıya gələn zəng belə olmamalıydı. 11 ildən sonra kimdənsə nömrəsini tapan sinif yoldaşı “Alo?”dan sonra deməməliydi:

-Gözün aydın, sinif yoldaşımız da nənə oldu axı!

            Bu, olmamalıydı! Yox, olmamalıydı!  İyirmi səkkiz yaş nə idi ki? Yenə məktəbə gedən uşağın anası olmağı keçmək olardı...

           Yazıçı kinayə ilə gülümsədi:

            -Ana olmağı deyil, ana olmamağı bağışlamır bizim cəmiyyət.

            Əlindəki telefona baxdı. Danışıq bitmişdi. Haçan? Bir də baxdı telefona. Danışıq 28 saniyə çəkmişdi. Demək, sinif yoldaşı elə o xəbəri verməkçün zəng eləmişdi. Sonra da... Danışığı kim sonlandırmışdı: sinif yoldaşı, yoxsa yazıçı? Nə mənası vardı artıq?!

            Əsas odur ki, iyirmi səkkiz yaşında nənə olan sinif yoldaşının kimliyini bilirdi. Zəng edən adını çəkməmişdi onun, amma yazıçı bilirdi söhbətin Eynurədən getdiyini. 9 uşaqlı ailənin üçüncü qızı, 13 yaşında ərə gedən, 14 yaşında qızı Aynurəni qucağına alan Eynurə - ata-anasının, qonşuların çağırdığı adla Eliş.

            Sinif yoldaşı olmamışdan öncə qonşu idilər. Evlərinin arasında kəndin klubu və tibb məntəqəsi yerləşirdi. O kənddə niyəsə hamı kasıb idi. Amma hamı özünü Eynurəgilin  ailəsindən varlı sayırdı; o qədər ac-yalavac bir həyat yaşanırdı Hüseynovların döşəməsiz, pəncərəsiz evində. Yazıçı iki, bəlkə də üç dəfə olmuşdu uşaqkən o evdə. Hamı evə ayaqqabı ilə girirdi, pəncərələrdə şüşəni əvəzləyən qalın sellofan imkan vermirdi ki,  gün işığı o yana, bir azacıq təmiz hava girsin evə. 

            Hüseynovlarda gördüyü palçıq döşəmədən, kirli qablardakı kifli yeməklərdən, uşaqların bir-birinə söyüşlə müraciət etməsindən danışan qızcığaza anası bərk-bərk tapşırmışdı:

            -Eliş bizə gəlsə, həyətdə onunla oynaya bilərsən. Amma onlara getmə ha! Getsən, xəstələnəcəksən.

            Bir ilin 300 gününü canının harasısa ağrıyan uşaq bir daha Elişgilə ayaq basmamışdı. Amma Eliş həftədə, ən azı, üç dəfə onlara gəlir, həyətdə oynayır, evlərinə qayıtmadan da qarnını doyururdu. Arıq, qarayanız, dodaqları sanki sol tərəfdən azacıq yuxarı dartılmış kimi görünən Elişin ən sevdiyi oyun “qız ərə vermə” idi. Bu oyunu kimdən öyrənmişdi, yoxsa özündən uydurmuşdu, kimsə bilmirdi.  Çubuqdan qız düzəldər, köhnə parçalardan ona don tikərdilər. Sonda Eliş başqa çubuq tapıb gətirər, deyərdi:

            -Bunu da ər edək! Qızı ərə verək ki, canımız qurtarsın!

            Məktəbdə eyni sinifdə oxumaları da təsadüf olmuşdu. 34 uşağın bir sinifə sığmayacağını deyən direktor  lövhənin ortasından uzun xətt çəkmiş, bir tərəfə “1A”, o biri tərəfə “1B” yazmışdı.  Bütün hərfləri tanıyan, “Əlifba” kitabını əzbərdən söyləyən uşağın adını  “1B”nin altından yazandan sonra müəllimlər bir-birinə aman vermədən demişdilər:

            -Mənim qızımı da “B”-yə sal, ay Əhliman müəllim!

            -Mənim oğlumu da! Bəlkə o qıza baxıb oxuya...

            -Mənim qızım...

            ...Beləcə, “1B”də gələcəyin yazıçısının sinif yoldaşlarının əksəriyyəti müəllim uşaqları olmuşdu. Sonra nə yaşanmışdı, direktor niyə o qərarı vermişdi, yazıçı xatırlamırdı. Siyahının ən sonuna “Hüseynova Eynurə” yazılmışdı. Çubuq qızlarını ərə verməkdən yorulmayan iki qızcığaz sinif yoldaşı olmuşdular.

            Həftənin birinci günü dərsə gələn Eliş ikinci günü gəlmirdi. Üçüncü günü də ya gələrdi, ya da, ən azından, gecikərdi. Bircə dəftəri olardı... Qələm sarıdan həmişə korluq çəkər, ondan-bundan istəyərdi. Böyük bacılarının paltarlarından əlinə keçəni geyinərdi. Və çox vaxt əyninə yekə olan paltarlardan kəsif kir qoxusu gələrdi. Hərdən hansısa müəllim dilə gələr, onu danlayardı:

            -Oxumursan, adını-soyadını yazammırsan, barı, təmiz paltar geyin gəl, ay Eynurə!

            Qız utanıb-çəkinmədən ayağa qalxar, gülə-gülə deyərdi:

            -Day yumuram ey, ay müəllim. Mən hansı paltarı yuyuramsa, ya Mətiş, ya da Nəmiş onu geyinir. Qoymurlar axı təmizini mən geyinim.

            Mətiş Hüseynovların böyük qızı Mətanət, Nəmiş ikinci qız Nərminə idi.  Biri 8-ci sinfi bitirən kimi, rayon mərkəzindən evli kişiyə qoşulub getdi. Biri isə hələ 16 yaşındaykən oğlan uşağı doğdu. Atasının kim olduğunu soruşanlara deyirdi:

            -Əflatunun oğlunun toyunda çalan aşıq varıydı ha, tovuzlu, odur.

            Qəribədir ki, əynindəki cırıq paltara, kirli saça, içinə su dolan cırıq qaloşa görə bir-birinə lağ edən, ayama qoşan kənd əhalisi Nərminəyə pinə eləməmişdi. Əksinə, yazıqları gəlmişdi:

            -Yazıq Nərminə, indi o uşağa nəylə baxacaq? Özü yemək tapmır vaxtında, körpəni necə doyuracaq?

            Və bir gün Nərminə də, körpəsi də kənddən çıxıb harasa getdilər... Onlar kənddən qeybə çəkiləndə Eynurənin 12 yaşı vardı, 6-cı sinif şagirdi idi.  Bapbalaca canını dişinə tutub yazdan payızadək kəndi əhatələyən dağlarda gün keçirərdi. Yazda moruq yığıb satar, özündən balaca bacı-qardaşlarına sorma konfetlər, rəngli, şirin tozlar alırdı. O tozları bir vedrə suya qatanda şirə olurdu... Yay uzunu odun qıranların dalınca gəzər, yaylığının arasına baltadan pırtan qıtmıxları doldurar, öz aləmində qışa yanacaq hazırlayardı. Payızda isə meşə fıstığı, zoğal, əzgil, kolarmudu yığıb satar, özünə bir ətək, qardaşına köynək, bacısına corab almağa çalışırdı. Pulu nəyə çatsa, onu alırdı... Elişin bazarı kənd klubunun pilləkəninin başı olardı. Yığdıqlarını ora düzər, böyründə oturub qonşu uşaqlarla “Beş-daş”, “Mak-mak” oynayardı. Amma hər oyundan cəmi bir dəfə oynardı, ikinci oyun mütləq “qız ərə vermə” olardı...

            Basalağın arvadları bir-birinə hay salardı:

            -Eliş yaxşı zoğal yığıb!

            Pulu olan pul götürərdi, olmayan yumurta, pendir, kartof, toyuq - kimin nəyi varsa, yollanardılar Elişin yanına. Kimsənin ağlına da gəlməzdi onun haqqını kəsmək, bazarlıq eləmək. Çox vaxt Elişin yanında tərəzi də olmurdu. 3 yumurta gətirənə bir əsgər cəmi moruq verir, 1 toyuq gətirənə vedrəni uzadır, deyirdi:

            -Mən sənə borclu! Sabah da bir vedrə gətirərəm!

            Yaz açılandan don düşənə, yollar çətinləşənə qədər hər gün klubun bərisində-dördyolda arançı maşını dayanardı. Bu kənddə yetişməyən meyvə-tərəvəz, xırdavat malları, pal-paltar, kauçuk qablar, sintetik parçalar - itik adına axtarılan, pitik adına işə yarayan nə vardısa, arançıların maşınında tapmaq olurdu.  Basalağın arvadlarından aldığı pendiri, yumurtanı, toyuğu Eliş burada paltara, şokolada, sorma konfetə çevirərdi.

            Yazıçının yaxşı yadındaydı, bir gün anası da bir vedrə kartof götürüb arançı maşınına yaxınlaşmışdı:

            -Yaxşı plov qazanı gətiribsiniz, eləmi? Dedilər, gəldim almağa.

            Arançı qoca kişi sevincək başını vedrəyə doğru əymişdi:

            -Qırmızı kartofdu o? Əsl soyutmalıqdır ki! Hə, hə, ən gözəlini altda qoymuşam, bu saat verərəm!

            Arançı qazanı tapıb çıxaranacan Eliş qoltuğunda beçə maşının yanını kəsdirmişdi:

            -Dayı, ay dayı! Ələ yapışan kağızlardan gətirmisən? Ondan ver bizə çoxlu! Çoxlu ha!

            Kişi beçənin səsinə belini dikəltmişdi:

            -Bıy, sənsən? Beçəni bəri ver!

            Kişi beçəni maşının içinə atıb, oradan bir ovuc saqqız çıxarmışdı:

            -Bu saqqızların içindədir o yapışan kağızlar. Alın, çeynəyin, kağızları da  yapışdırın.

            Yazıçının anası başını bulamış, Elişə demişdi:

            -Bax, o beçəni aparıb anana versən, bir qazan yemək bişirər, yeyərsiniz, qarnınız doyar. Bir ovuc saqqızla noldu? Ağlınız artdımı?

            Eliş hırıldamışdı:

            -Aparıb verəndə bişirirlər, atamla xəlvətcə yeyirlər. Bizə vermirlər axı...

             Hə, Eliş öz faciəsini komediyaya çevirməyi bacarmışdı hələ o yaşda ikən... İyirmi səkkiz yaşın insana verdiyi günahkarlıq hissi ilə yazıçı bunu düşünürdü. Bir də, Elişin “özünü ərə vermə” oyununu necə oynadığını....

            7-ci sinifi təzəcə bitirmişdilər. Klubun pilləkəninin başında Elişin sürü yolundan yığdığı quşəppəyilər vardı. Saat başı quşəppəyi azalır, Elişin yanına qoyduğu iri, bir böyrü qırıq səbətin içində yumurta, pendir peyda olurdu. Kimsə bir təndir çörəyi də gətirmişdi. Çörək bayat idi, amma Eliş ondan bir parça qoparıb dişinə çəkməkdə gecikmədi. Sonra üzünü evlərinə tutub bacı-qardaşlarını çağırdı:

            -Gülüş, Yeqiş, Nüsüş, hey! Ay Lalə! Ay qız! Nüsüşşşşş! Qaqa, çörək var ey, çörək!

            Küçənin o başından bir-birinin dalına düzülüb gələn irili-xırdalı uşaqları görəndə yazıçının babası içini çəkmişdi:

            -İraq olsun! Elə bil Bahəddinin dişi itinin küçükləri qəssab Namazın çəpərinin dibindəki sümükləri gəvələməyə gəlir...

            Yazıçı bu bənzətməyə ürəkdən gülmüşdü... Amma babasının gözündə yaş görmüş, susmuşdu. Babası udqunub üzünü öz evinə sarı çevirmişdi:

            -A kişinin qızı (arvadını belə çağırardı ta əzəldən), o bişirdiyin təndir çörəyindən üçünü bəri elə, bu uşaq aparsın o yetimlərə versin!

            Nəvə çoxbilmiş-çoxbilmiş demişdi:

            -Yetim niyə olurlar ey?! Ataları da var, anaları da!

            -Onlar atalı-analı yetimdir, - Baba hirslə koğasını yerə vurmuş, aralanmışdı.

Nəvənin apardığı 3 təndir çörəyi də elə o pilləkənin başındaca parçalanıb yeyilmişdi... Eliş çörək tikəsinin üstünə quşəppəyi də qoymuşdu:

-Təndir çörəyinin qırağını xoşlayıram ey!

Yazıçı üz-gözünü turşutmuşdu:

-Quşəppəyini sürü yolundan yığırsan axı, inəklər, qoyunlar ayaqlayır onu. Niyə yumamış yeyirsən?

-Göy ot mundarlıq götürməz! –Eliş elə tonda demişdi ki bu sözləri, elə bil, qarıyıb müdrikləşmişdi.

Sonra da əyilib pıçıldamışdı:

-Sabah Xanpəri bulağınacan gedəcəyəm. Orada yaxşı baldırğan olur deyirlər. Kəlbəcərli Dünya xala var ha, deyir baldırğan gətir, turşu qoyacağam.  Əvəzində Nüsüşə çəkmə verəcək. Oğlunun ayağı yekəlib, keçənilki çəkməsi ayağına gəlmirmiş.

-Niyə Nüsrətə Nüsüş deyirsən axı?  Axırına “üş” artırırsan, qız adı olur ey!

-Nəəəm...- Eliş  çiynini çəkmişdi, -Atam elə deyir. Hələ çox içəndə hamımıza birdən “Üş yığını” deyir.

İki sinif yoldaşı bir-birinə qoşulub uğunmuşdular...

Ertəsi günü axşamtərəfi kəndə hay düşmüşdü: “Elişi  gədəbəyli bir oğlan Xanpəri bulağından o yana götürüb qaçıb”.  Sinif yoldaşı onu bir də avqustda  görmüşdü. Gədəbəyli oğlan evi bir çemodan pay götürüb Hüseynovlara barışığa gəlmişdi. Qonşular yığılıb Hüseynovların evini süpürüb-silmiş, həyətdə qəşəng stol açmışdılar. Qumaş arvad iki xoruz kəsib qızartmışdı, Nübar bostanındakı göy-göyərtidən yığıb kətə bişirmişdi, Məleykə iri şirəli qazanda dovğa gətirmişdi, Gülşən bir təknə kürə çörəyini tək gətirə bilmədiyi üçün Xanbaba kişinin qızı Səhmanı köməyə çağırmışdı. Təkcə yazıçının ailəsi bu barışıq stoluna heç nə aparmamışdı. Aparmaq o yana, həmin gün anası pərdələri çəkmiş, uşaqlarına bərk-bərk tapşırmışdı:

-Eşiyə çıxmayın ha! Əl boyda uşağı  meşədən oğurlayıb aparıblar, utanmayıb barışıq da edirlər. Bunlar heç, bunlar uşağın başından çoxdan keçiblər.

Yazıçı anasının cümləsindəki “bunlar”ın Elişin ata-anası olduğunu yaxşı bildiyindən heç nə soruşmamışdı...  Eşiyə çıxmaq nədir, pərdəni azacıq aralayıb Elişgilin həyətinə tərəf boylanmağa da ürək eləməmişdi o gün. Onun nəzərində də Eliş boyda qızlar ərə getməməliydilər. Hələ özlüyündə utanırdı da: “Sentyabrda dərsə gedəndə sinif rəhbərimiz məndən Elişi soruşsa nə deyəcəyəm? Deyim ki, Eliş məktəbi qurtarmamış ərə gedib? Müəllim məni danlamazmı ki, axı siz qonşuydunuz, niyə qoydun ərə getsin?”  Birdəncə qulağına Elişin səsi gəlmişdi:

-Bıy, yayın günü pərdələri niyə bağlayıblar a? Bıyyy!

Anası təəccüblə pərdəni qaldırıb həyətə boylanmışdı:

-Eliş? Nə yaxşı gəlmisən?

-Nəmm... Hamı orda yeyib-içir. Məni də buyurub-çağıran yoxdur. Ürəyim yemək istəmədi. Dedim, gedim sinif yoldaşımla bir az oyun oynayım mən də. Gör nə vaxtdan oynamırıq ey!

Anası gülümsəyərək qızına baxmışdı:

-Get oyna həyətdə Elişlə, get. Amma  ona qoşulub evlərinə getmə ha! Elə həyətdə oynayın, mən də sizə qarpız-pendir gətirərəm, yeyərsiniz.

Qızcığaz aynabəndi hərlənib pilləkənə çataçatda ona elə gəlmişdi ki, anası üzünü divara tutub ağlayır. Bir istəmişdi ondan niyə ağladığını soruşsun, bir də düşünmüşdü: “Qəfildən Elişi evə çağırarlar, onunla oynaya bilmərəm”. Qaçaraq özünü Elişə çatdırmışdı. Eliş bu dəfə “qız ərə vermə” oynamamışdı. İndi o, daha maraqlı oyun bilirdi: “Ərə qulluq eləmə”. Kirəmitdən masa düzəltdilər, üstünə gülxətmi ləçəyindən boşqab qoydular, alma saplaqlarından çəngəl-qaşıq düzəltdilər... “Qazan nədən olsun?”-deyə fikirləşirdilər ki, yazıçının anası əlində iri sini yanlarına gəldi. Qarpızı, pendiri,  kəpəkli soba çörəyini görən Eliş  kirəmitin rəngi çıxmış barmaqlarını bir-birinə sürtmüşdü:

-Elə ürəyim bunu istəyirdi, ay xala!

Eliş kirli əlləriylə çörəkdən kəsir, qarpızdan götürür, pendirdən çörəyin arasına ovxalayırdı. Hər tikəsinin sonunda ürəkdən köks ötürürdü. Yazıçı bu mənzərəyə baxan anasının əlini yanağına söykəməsini, gah öz qızına, gah da Elişə baxmasını heç zaman unutmamışdı. Handan-hana kiminsə çağırmasıyla elə əlində çörək-qarpız yeyə-yeyə gedən Elişin dalınca baxıb:

-Anan ölsün, anan! O narkoman anan ölsün! –deməsi də yaddan çıxası söz olmamışdı.

...Növbəti ilin martında uşaqlar Novruz şənliyi üçün səhnəciklər hazırlamışdılar. Yazıçı həmin şənlikdə söylədiyi şeiri indi də əzbərdən deyə bilər. O şeiri özü uydurmuşdu... Onda hələ şair olmağın, yazıçı olmağın nə anlama gəldiyini bilmirdi, amma özündən uydurduğu şeiri hamı sevmişdi. Direktor səhnədə çıxış edəndə onun adını xüsusi çəkmiş, belə bir ağıllı, nizamlı övlad yetişdirdikləri üçün valideynlərinə təşəkkür düşdüyünü demişdi. Evə həmin həvəslə gəlmişdi - direktorun adını çəkdiyi yeganə uşaq olmağın fərəhini hələ bir həftəlik bayram tətili boyunca yaşayacaqdı! 

Evdə onu sükut qarşılamışdı. Atası harasa getmişdi... Anası isə səssiz-səmirsiz onu qucaqlayıb bağrına basmış, dəqiqələr boyunca eləcə durmuşdu. Bu, qızcığaz  üçün yeni bir şey idi. Quruldayan mədəsi də anasının eyninə gəlməmişdi. Halbuki səhər onu şənliyə yola salanda: “Sənə qəşəng qaşıqxəngəli bişirəcəyəm! Kartofu bol olacaq”-demişdi. Başı anasının sinəsində gözünü hərləyib odun sobasının üstünə baxmışdı. Qazan orada idi. Korun-korun yanan sobanın üstünə kartof dilimləri də düzülmüşdü. Bəs niyə anası onu qucaqlayıb oturub? Niyə  qoymur ki, qızı əynini dəyişsin, əl-üzünü yusun, gəlsin anasının çəkdiyi qaşıqxəngəlini yeməyə? Hələ o kartof dilimləri... İyi asta-asta otağı bürüyür!  Dodağını marçıldatması anasını sanki yuxudan oyatmışdı. Qızının başını əlləri arasına alıb üzündən öpmüş, yavaşca pıçıldamışdı:

-Elişin bu gecə bir qızı olub. Adını Aynurə qoyublar. Bax ha,  Gülüşdən, Yeqişdən hansısa gəlib səni çağırsa, getmə ha! Kitabxanadan sənə maraqlı kitab gətirmişəm. “Kapitan Qrantın uşaqları”. Tətildə onu bitirərsən, sonra da fikirlərini inşa kimi yazarsan. Yaxşımı?

-Yaxşı! –deyən  uşağın fikrində “Aynurə” adı kiçicik bir yer eləmişdi özünə...

            ...Çağıran tapılmışdı, yazıçı anasının sözünə qulaq asıb getməmişdi Elişin atası evinə. Uşağın qırxı çıxandan sonra Eliş Gədəbəyə - ər evinə qayıtmışdı. Növbəti payızda kartof yığımı zamanı bir gün Eliş qucağında körpəsi həyətlərində peyda olmuşdu. Gülə-gülə demişdi:

            -Xala, qızımı bilirsən niyə gətirmişəm sizə? Sən o vaxt qızlarının kuklalarına paltar tikirdin ey, qırçınlı-zadlı, onlardan ver qızıma geyindirim də! Onlar mənim qızıma olar. Bax, kukla boydadır elə!

            Anası ağlaya-ağlaya sandığından çıxardığı iki dəst uşaq paltarını Elişin dizinin dibinə qoymuş, sonra demişdi:

            -Yaxşı  qızılqor sıxması bişirmişəm, gətirim yeyirsənmi?

            Eliş qızılqor sıxmasını ovcuna doldurub yeyə-yeyə o biri əliylə beş-daş oynayırdı. Arada-bərədə də döşəkçənin üstündə, yorğançanın arasında yatan qızına tərəf boylanırdı. Qabın dibini sıyırandan sonra üzünü sinif yoldaşına tutmuşdu:

            -Qızılqor süd artırırmı görən?

            Sinif yoldaşı mat-mat ona baxmışdı:

            -Ay Eliş, qızılqor gövdəsi qırmızı olandır ey, kartofun aralarında bitən. Sən deyən südlüdür, qırırsan, gövdəsindən süd axır. Onun mövsümü keçib ta, qocalıb, toxumlayıb. Südlü iyulda yeyilir. Bilmirsənmi?

            Eliş əlini sinəsinə qoyub uğunmuşdu:

            -Yox ey, qanmırsan ha! Məndən də süd gəlir, bu uşaq onu içir!

            ...Sonra illər keçmişdi. Yazıçı məktəbi bitirmiş, şirinli-acılı tələbəlik yaşamış,  ailəsi şəhərə köçəndən sonra böyük şirkətlərdən birində redaktor kimi işləməyə başlamışdı. İndi-iyirmi səkkiz yaşında yaxşı kitab redaktoru kimi tanınırdı. Bu illər ərzində öyrəndiyi fəlsəfələrdən biri də bu idi: “Geriyə baxmaq geridə qalmaqdır bəzən”. Amma gerinin - yaşanmışların  əlində güzgü qırığı dalınca düşməsini anlamasının məqamı gəlib çatmışdı demək... 

            -Yaxşı... Yaxşı, o məqam gəlib çatıbsa, çatıb. Bəs niyə belə? Niyə Eynurənin qızı Aynurənin də anasının taleyini yaşaması kimi?

            Yazıçı bu suallara cavab tapa bilməyəcəyini bilirdi. Hardan bildiyi ilə bağlı fikri yox idi... Nənəsinin dilinin əzbəri olan bir məsəl  əvvəlcə Eynurənin narkoman anasının görkəmində gəlib dayandı gözlərinin önündə. O narkoman ana ki, 9 uşağın heç birinin taleyi onu zərrə qədər də maraqlandırmamışdı. Ana olmaq onun üçün doğmaqdan ibarət idi.  Yazıçının birdən ağlına gəldi: “Bəlkə heç doğum sancısı da çəkməyib, bədbəxt.  Onda da hallı olurmuş, çox güman...” Məşhur məsəl qəfildən Eynurənin cildində göründü gözünə. Öz faciəsini komediyaya çevirmək bacarığını o qız haradan alırdı? Həmişə, hər şeyə gülürdü... O ucuzluqda gülüşü anasının cibindən, yoxsa yastığının altından oğurlayırdı Eliş?  Uşaq ağlıyla o həblərin asılılıq yaratdığını bilmirdi bəlkə də bədbəxt qız...

          “Eynurə necə ana olmuşdu, görəsən?”-deyə fikirləşmək yazıçının heç yadına da düşmədi. Cavab sinif yoldaşının telefonda ona dediyi cümlə idi: “Gözün aydın, sinif yoldaşımız da nənə oldu axı!”

            Bu dəfə nənəsinin sevimli məsəli özünü yazıçının dodaqlarının ucundan eşiyə atdı:

            -Anası gəzən ağacı balası budaq-budaq....

            Yazıçını indi də başqa dərd götürdü: “Eynurənin qızı Aynurənin körpəsi qızdır, ya oğlan?”

                                                                                                                             2024, Şəki

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.01.2025)

Yanvarın 2-də Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin 3-cü Ordu Korpusunun Qərahgah rəisi, general-mayor, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü uğrunda Tovuz döyüşlərinin şəhidi, əfsanəvi qəhrəman Polad Həşimovun doğum günü idi. Şəhid generalımız sağ olsaydı 50 illik yubileyini qeyd edəcəkdi. 

Şair, AYB üzvü  Çoşğun Xəliloğlu “Şəhidlər barədə şeirlər” silsiləsindən bir şeirini də Polad Həşimova ithaf edib. Şeiri təqdim edirik:

POLAD İSRAYIL OĞLU HƏŞİMOV

(02.01.1975.-14.07.2020.)

ULDUZLARA UÇDUN SƏN

Qələmin gücü yetməz  vəsf etsin hünərini,

Dünya boyda işıqdın, boğdun dünya şərini,

Belə tez gözləmirdik cənnətə səfərini,

Getdin, gedişin ilə ürəklərə köçdün sən,

Azadlıq mələyitək ulduzlara uçdun sən.

Tanrı  bəxş eyləmişdi  sənə tərtəmiz ürək,

Yaşayıb çalışırdın  ana yurdu sevərək,

Ən şərəfli peşəni məhəbbətlə seçərək,

Addım-addım yüksəldin, şərəfli yol keçdin sən,

Azadlıq mələyi tək ulduzlara uçdun sən.

Sən  xalqın ürəyində nur kimisən- sönməyən,

Azadlığın yolçusu, öz yolundan dönməyən,

Elə  zirvədəsən ki, heç bir zaman enməyən,

Müqəddəs yolçuluğu məhəbbətlə, seçdin sən,

Azadlıq mələyi tək ulduzlara uçdun sən.

Polad kimi komandir, general unudulmaz,

Elə yaralar  var ki, heç zaman, ovudulmaz

Zaman keçər, dəyərin  itirməz yaqut, almaz,

Parlayan almaz kimi nurlu şəfəq saçdın sən,

Azadlıq mələyi tək ulduzlara uçdun sən.

Təbəssümün nur saçır  günəş kimi  üzündə,

Sabaha bir inam var  baxışında, gözündə,

Hələ yola çıxacaq çox oğullar izinlə,

Zəfər yoluna çıxan təzə bir yol açdın sən,

Azadlıq mələyi tək ulduzlara uçdun sən.

Hünərindən söz açır, bax, Ali Baş Komandan,

Peşəkar zabit idin, həm də xeyirxah insan,

Bu torpağı, Vətəni əziz bilirdin candan,

Şəhidlik şərbətini birnəfəsə içdin sən,

Azadlıq mələyi tək ulduzlara uçdun sən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.01.2025)

Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü və dəstəyi ilə Azərbaycan Dövlət Pantomim Teatrı 22-25 dekabr tarixlərində Qırğızıstanın paytaxtı Bişkek şəhərində qastrol səfərində olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən  xəbər verir ki, Pantomim Teatrı Termeçikov adına Milli Dram və Satira Teatrının səhnəsində rejissor Ceyhun Dadaşovun quruluşunda qırğız ədibi Çingiz Aytmatovun “Əsrə bərabər gün” romanı əsasında "Manqurt" və Bəhruz Vaqifoğlunun quruluşunda Hüseyn Cavidin "İblis" əsəri əsasında hazırlanmış tamaşalar ilə çıxış edib.

Hər iki əsərin pantomim janrında təqdim olunması emosional təsiri artıran qeyri-verbal ifadə vasitələri ilə tamaşaçıların yaddaşında dərin izlər buraxıb və böyük maraqla qarşılanıb.

Qastrol səfəri çərçivəsində Azərbaycan nümayəndə heyəti Moldobasanov adına Qırğızıstan Milli Konservatoriyası, Milli Tarix Muzeyi, Aytiev adına Milli Təsviri İncəsənət Muzeyi və İzibaev adına Qırğızıstan Dövlət Sirki ilə tanış olub.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.01.2025)

Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Yanvar ayının 5-i nasir, şair, tərcüməçi, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, Əməkdar incəsənət xadimi, Prezidentin fərdi təqaüdçüsü, "Şərəf" ordenli yazıçı Vidadi Babanlının doğum günüdür. Dünən yazıçının bə az, nə çox, düz 98 yaşı tamam oldu! 

Azərbaycan ədəbiyyatının Qızıl Fonduna “Vicdan susanda” kimi möhtəşəm roman bəxş etmiş yazıçını təbrik etməyə tələsdik! 

Vidadi Babanlı axı həm də “Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin Fəxri üzvüdür. 

Hər il olduğu kimi, bu il də "Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyi İdarə heyətinin sədri, professor İlham Pirməmmədov və İctimai Birliyin üzvləri həm yazıçının yeni ilini, həm də doğum gününü təbrik etmək üçün onu ziyarət etdilər. 

İlham Pirməmmədov Vidadi Babanlının yüzün ikicə addımlığında olmasını vurğuladı, yazıçını daim sağlam, əldə qələm, yeni-yeni əsərlərlə oxucuların görüşünə gəlməsini arzu etdi. Qazax mahalının ziyalılarının, İctimai Birliyin bütün üzvlərinin salam və təbriklərini çatdırdı. 

Yeri gəlmişkən, Vidadi Babanlı yeni əsər üzərində işləyir və onu tamamlamağa tələsir. 

Qonaqlar Vidadi Babanlı yaradıcılığından söz açıb, əsərləri haqqında öz fikirlərini bölüşdülər. Doğum günü iştirakçıları Vidadi Babanlıya uzun ömür, can sağlığı arzuladılar. Ona 100 illik yubileyini birlikdə qeyd etməyi arzu etdilər.

İctimai Birliyin üzvləri Sultanxanım Nəsibova, İlham Qazaxlı da öz növbələrində Vidadi Babanlını təbrik edib, əvəzsiz yazıçıya möhkəm cansağlığı arzuladılar. 

Aşıq Avdı Musayev Vidadi Babanlının istəyini nəzərə alaraq "Dübeyti", "Təcnis", "Sadiqi", "Baş Sarıtel" saz havalarını ifa etdi. 

Ziyarət yüksək əhval-ruhiyyə ilə başa çatdı.

Vidalaşarkən ziyarətə gələnlər bit ağızdan “Biz Sizinlə fəxr edirik, hörmətli Vidadi müəllim” söylədilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.01.2025)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Yaşadım” şeirində yazır:-

“Mən sevdalar diyarında

Olub ulu şah yaşadım!

Bir kimsəyə əyilmədim,

Ömrüm boyu şax yaşadım!

Az dodaqdan söz çəkmədim,

Az ocaqdan köz çəkmədim,

Gözəllərdən göz çəkmədim,

Edib yüz günah yaşadım.

Yarı yalan, yarı doğru,

Hey can atdım yara doğru.

Ürəyimdə nisgil, ağrı,

Dodağımda ah yaşadım.

Danışanda sözüm güldü,

Nəfəsinlə közüm güldü,

Həmişə bir gözüm güldü, –

Gah ağladım, gah yaşadım...

Qonaq çağır yar, odana!

Alovlanım yar oduna!

Ömrüm boyu Yaradana

Aparıb pənah yaşadım…”

Şair Rafiq Yusifoğlu 1950-ci ildə Qubadlı rayonunun Çardaxlı kəndində müəllim ailəsində dünyaya gəlib. 1966-cı ildə orta təhsilini başa vurduqdan sonra Bakıya üz tutub. 1966-1970-ci illərdə təhsilini indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin filologiya fakültəsində davam etdirib. Sonra bir müddət Sumqayıt şəhərində müəllim işləyib. Eyni zamanda Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. “Azərbaycan Sovet poemasının inkişaf problemləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri namizədi alimlik dərəcəsinə yiyələnib.

1985-ci ildən 1992-ci ilədək “Göyərçin” jurnalında söbə müdiri, 1992-ci ildən 1996-cı ilədək məsul katib, 1996-1997-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Televiziyasının “Xəbərlər” baş redaksiyasında “Elm, mədəniyyət, incəsənət” şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışıb. 1997-ci ildən “Göyərçin” jurnalının baş redaktorudur.

Şairin uşaq ədəbiyyatının inkişafında xüsusi fəaliyyəti var. 

2007-ci ildə “XX əsr Azərbaycan poemasının sənətkarlıq xüsusiyyətləri” mövzusunda dissertasiya müdafiə edərək filologiya elmləri doktoru adına layiq görülüb. Hazırda Sumqayıt Dövlət Universitetinin “Azərbaycan ədəbiyyatı” kafedrasının professorudur. Azərbaycan Respublikasının Əməkdar Mədəniyyət işçisidir.

Ədəbi fəaliyyətə hələ orta məktəbdə oxuyarkən başlayan şair, 1966-cı ildən şeirləri, məqalələri ilə mətbuatda çıxış edir. Son illər bədii tərcümə ilə də məşğul olur. F.Q.Lorkanın, Corc Bayronun, Peter Şyuttun, Hans Yurgen Hayzenin, Ulla Hanın, Roza Auslenderin və başqalarının şeirlərini, dünya uşaq ədəbiyyatının gözəl nümunələrini dilimizə tərcümə edib. Bununla yanaşı öz əsərləri də bir sıra dillərə tərcümə olunub, dərsliklərə düşüb. Çoxlu mahnı mətnlərinin, elmi-publisistik məqalələrin müəllifidir. Əsərləri əsasında “Qəm karvanı”, “Bütün Azərbaycan əsgər olmalı” televiziya tamaşaları çəkilib və dəfələrlə nümayiş etdirilib.

Bu günlərdə Rafiq Yusifoğlunun 75 yaşı tamam oldu. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı, firəvan həyat arzulayırıq.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.01.2025)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Yol… Həyatın sonsuz, qanadlı və həyəcanverici dalğaları üzərində yelkən açan gəmi kimi, insanı həm irəli çağırır, həm də özündə saxlayır, elə bil. Hər bir addımda, bir dərsdir o; bəzən gözdən qaçır sanki, bəzən də könlüncə hiss edərsən onu. 

Amma hər halda yol, insanın özü ilə görüşü, özündən söz açan bir öykünün yazıldığı yüyrək məkandır.

Yol insanı tərbiyə edir - deyiblər.

Tərbiyə toplumun dənətimində olan bir sürəc deyil. Həqiqi tərbiyə, yalnız qarşıya qoyulan məqsədlərdə yox, yolun özündə saxlıdır. İnsan, yalnız öz yolunu tapmaqla, digər yollara açılan qapıları da kəşf etmiş olur. Həyat ona qarşı qoyduğu əngəlləri aşmağa çalışarkən, onun içindəki qaranlıq nöqtələri işıqlandırar. Tərbiyə, hər addımımızda meydana çıxan qətiyyətin, inamın və dözümlülüyün bir nəticəsi, təntənəsidir. Yol insanı yalnız öz uğurları ilə deyil, düşürdüyü çətinliklər, yanlışlarla da tərbiyə edir. Bəlkə də, insanın ən böyük gücü, öz yanlışlarını yeniləmədən, onlardan dərs çıxara bilməsindədir.

Yol yalnız irəliləməyə xidmət etmir, həm də geri baxmaq üçün fürsətlər yaradır. Bəlkə, geriyə doğru addım atarkən insanoğlu daha çox dərk edir - nəyi düzgün etdiyini, nəyi isə dəyişməsi gərəkdiyini anlayır. Həyatın düzxətli, bərabərsürətli gerçəyi belədir: yalnız geriyə baxaraq, önümüzə qoyulan yeni yollara daha doğru, daha sərbəst addımlar ata bilərik. Geri geridir, irəli də öz irəliliyində… bir də, bu ankı durumumuz, tutumumuz və tutqumuz vardır - bax, bax, ona görə də, üçkordinatlı sistem kimidir mahiyyət yolu - yolçuluğun əsli!

Yolun hər çətinliyi, özündə bir möcüzə saxlayır. Yol insanı nə qədər sınasa da, o, daim özünü kəşf edir, daha dərinə gedir, daha yeni üfüqlərə canatır. Bəlkə də yolun özündə tərbiyənin ən gözəl yönü budur: yalnız məqamları keçmək yox, hər bir məqamda illa özünü bulmaq!..

Yolun insanı tərbiyə etməsi sadəcə fiziki bir məsələ deyil. Bu, bir fəlsəfi təcrübədir. Yol, insanın iç dünyasına daxil olur, onun incikliyini, sevincini, arzularını, qorxularını üzə çıxarır. Bəzən insanlar yolun sonunda yalnız bir yerə çatmağı düşünürlər, amma unudurlar ki, həyatın ən dəyərli anı yolun özüdür. Hər bir addım, hər bir duracaq insanın öz içində bir dönüşdür. Hər bir çətinlik, toxtaqlığın bir ölçüsüdür... Hər bir uğur isə… bir öyrənmə mərhələsidir.

Yol, həyatın ən böyük öyrətmənidir. O, heç vaxt əsla yalan danışmaz, heç vaxt təkrarlamaz, heç vaxt yorgun düşməz. Onun gətirdiyi hər an özüdür, hər zaman fərqlidir. İnsan yolun tərbiyəsini qəbul etdikcə, o, daha da böyüyər, daha da güclü olar. Yalnız belə insan, yolun həqiqi anlamını tutar və özünün heç vaxt təkrarlamayacaq öyküsünü yazar.

Yol, tərbiyənin özü ilə başlayıb, tərbiyənin özü ilə bitir. O, təkcə ayaqların addımladığı bir yer deyil, həm də ruhun, düşüncənin və hisslərin irəlilədiyi bir zaman dilimidir. Hər birimiz o yolda irəliləyir, o yolda tərbiyə olunuruq. 

Yollar qurtarmayır, yollar dəyişir; rollar dəyişir, zaman dəyişir, yolçu və yolçuluğun şəkli də dəyişir amma həmişə hər yerdə ən azı bir yol vardır illa…

Yol insanoğlunun böyük ustasıdır.

Yolumuz və zehnimiz açıq olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.01.2025)