Aysel Fikrət, «Ədəbiyyat və incəsənət”

Yeni il gəlsə də bu hadisə əsla ötən ildə qalmadı, bu hadisə tarixdə qalacaq, mütləq qalacaq. 

Ölkə başçımızın sərəncamı ilə onlar Milli Qəhrəman oldular. Onları dəfn etdik. Anaların fəryadı səmada əks-səda verdi. O səmada ki, onlar təyyarədən sağ qalma ehtimalı olmadan sərnişinlər üçün əllərindən gələn qəhrəmanlığı etdilər. Qonşu ölkənin etinasızlıqla qəbul etmədiyi təyyarəni çarəsizlik içində, son damla ömür payına qədər qorudular. Çarəsizliklə, ölüm ilə döyüşdülər.
"Hər şey yaxşı olacaq," - dedilər. Axı hər şey pis ola bilməz.

Azərbaycan 20 Yanvar kimi böyük faciəni yaşamış, uzun illər müqəddəs torpağı uğrunda itkilər vermiş bir ölkədir. Zəfər sevinci bu bəlalara su çilədi, dərdini dinlətdi. İndi isə bu faciədən sonra kiçikdən böyüyə hər kəs hüznə qərq olub. Şəhərin küçələrindən bayram abu-havası silindi. Hər kəs qayğılı və fikirliydi. Azərbaycanın onsuz da keşməkeşli tarixində bu da bir acı səhifə oldu.

Doğmaları ilə Yeni İli qarşılamağa gedən dinc sakinlərin belə bir faciə ilə üzləşməsi dəhşətlidir. Faciə qurbanı olan soydaşlarımıza ilk qayğını göstərən Qazaxıstan dövləti oldu. Düşünürəm, təyyarəmiz başqa bir torpağa düşsəydi, eyni qayğını görəcəkdikmi? Enməyə belə imkan verməyən, təyyarəni ölümə sürükləyən və hələ üstəlik onu ittiham edənlər bizə necə yanaşardı? Təyyarəmiz Çeçenistan Respublikasının ərazisinə düşsəydi, bəlkə də sağ qalanlar həyatda olmazdılar.

Ən dəhşətli hal çətinlikdə və darda qalmaqdır. Azərbaycan xalqının hər sahəsində, hər peşəsində torpağına və işinə sadiq belə qəhrəmanlarımız var.
Vətən sevgisi elə bir məfhumdur ki, hər millətə xas deyil. Bu qəhrəmanlar Azərbaycan torpağına, Prezident İlham Əliyevə layiq oldular. Prezident İlham Əliyevin məlum çıxışını dinlədikdə fəxr etdim, qürur duydum. Ucalıq budur: xalqının yanında olub, ona etinasız yanaşan hər kəsə həddini bildirmək.
Azərbaycan 44 günlük Vətən müharibəsi strategiyası ilə torpaqlarını geri alan qəhrəmanlar ölkəsidir. Bütün dünyaya səs salan döyüş taktikasını hərb meydanında tarixə yazıb. İndi necə olur ki, belə bir etinasızlıqla üzləşirik?

Həmin an sərnişinlərin keçirdiyi qorxu, körpələrin duyduğu hisslər, 13 yaşlı azyaşlı oğlanın doğmalardan uzaq keçirdiyi çarəsizlik və zülm — bütün bunları düşünməmək mümkün deyil. 

Təmsil etdiyim, mətbuat katibi olduğum Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru sənətşünaslıq doktoru Kamilə Dadaş-zadə həmin gündən etibarən bütün tədbirləri təxirə saldı. AMK-nin Elmi Şurasında qəza nəticəsində həyatını itirmiş sərnişinlərin xatirəsinə bir dəqiqəlik sükut elan olundu. Hadisənin faktları açıqlanmağa davam etdikcə və həlak olanların kimliyi bilindikcə ağrımız da artır. Azərbaycan Milli Konservatoriyasının Musiqi məbədi olan təhsil ocağının səsi-sədası kəsilib. Musiqi səsləri eşidilmir. Bu cür faciələr tələbələrimizin də daxili aləminə mənfi təsir edib. İmtahan qayğıları ilə yanaşı bu faciənin də abu-havası onları düşündürür. Azərbaycan gəncliyi xoşbəxt və işıqlı yaşamağa layiq olduğu halda nə qədər çətinliklər yaşayıb. Bu məqam həmişə məni düşündürüb.

Göylər mələyi Hökümə xanımın ölüm təhlükəsini tam dərk etdiyi anda sərnişinlərə göstərdiyi qayğı Azərbaycan qadınlarının nə qədər güclü olduğunun bir sübutudur. 25 dekabr, saat 10:30-da hadisə yerində bütün mübarizə və qurtulmaq cəhdi sona çatdı. Dünyada ən dəhşətli sarsıntı etimadı itirməkdir. Son dəqiqəyə qədər sərnişinlərə ümid dolu sözlər deyən Hökümə qızımız nümunədir. Faciədən sağ qalmış sərnişinlərdən biri son ana qədər bizimlə danışdı. Ona halal olsun, çünki son dəqiqəyə qədər xidməti vəzifəsini yerinə yetirdi.

Son illər müharibə zamanı olduğu kimi, bu faciədə də gənclərimizə böyük ümid bəsləyirəm. Bu torpağın suyu, çörəyi qəhrəman övladlarımıza halal olsun.
Sarsıntımız sonsuzdur. Göylərdə mələyə çevrilmiş soydaşlarımızın ruhu qarşısında baş əyirəm. Vətənimi, torpağımı, dövlətimi sevirəm. Qəhrəmanlarımla fəxr edirəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.01.2025)

 Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizinlə 2025-ci ilin ilk görüşünə Buddanın rəvayəti ilə gəlməyim əbəs deyil. Oxuyanda özünüz səbəbini biləcəksiniz.

Budda birini rahib işinə götürür, deyir, sənə hər ay yüz gümüş maaş verəcəm, gündə 3 dəfə yemək-içmək verəcəm, işinsə ildə bir dəfə - filan ayın filan günündəki Ay tutulması zamanı  məbədin 202  pilləkəni ilə qalxıb, yüksəklikdə şam yandırmaqdan ibarət olacaq. 

Həmin şəxs işi sevincək qəbul edir, hər gün dadlı yeməklərdən yeyir, gözəl içkilərdən içir, dincəlir, gümüşlərini də üst-üstə torbasına yığır. 

Nəhayət zaman yetişir, Ay tutulur. 

Budda ibadət üçün kürsüyə qalxanda şamın yandırılmadığını görüb dəli olur, əsəbi halda təzə rahibin üzərinə gedib qışqırır ki, sən niyə şamı yandırmamısan, məsuliyyətsizlik etmisən?

Rahib də deyir: -Nə böyük iş olub? Yatıb qalmışam da. Hər gün işimi işləyəndə yaxşıyam, indi bir gün işləməyəndə pisəm? 

YENİ İLDƏ HAMINIZA ƏN VACİB İŞİNİZİ GÖRƏRKƏN YATIB QALMAMAĞI ARZULAYIRIQ!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.01.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Xalq yazıçısı, AYB sədri Anarın APA-nın müxbiri Nadir Yalçına “Ötənilin son gecəsi” müsahibəsini təqdim edir. Yeri gəlmişkən, Anar müəllimi bu cür danışdırmaq hər kəsə nəsib olmur. 

– Anar müəllim, siz yaşda adamların növbəti ildən umacağı olur?

– Umacağı təkcə həmin ilə çıxmaq olur, yəni bir il də yaşamaq istəyir.

– 2025-dən başqa nələr gözləyirsiniz?

– Vaxt umuram. Həmişə deyirəm ki, ölümdən qorxmuram. Hamı gec-tez öləcək. Allah lütf edib ki, bu yaşa çatmışam. Yəqin, Allah belə lazım bilib. Təəssüf ki, dostlarımın çoxu vaxtsız getdi həyatdan. Bircə ondan qorxuram ki, əcəl qəfil gələr, natamam qalan bəzi işlərimi tamamlaya bilmərəm.

– Hansı işlərdi onlar?

– Beynimdə, ürəyimdə beş-altı kitab var ki, onları yazıb bitirmək istəyirəm.

– Məsələn?

– Müxtəlifdi... Aralarında bioqrafik kitablar da var. Bəziləri, demək olar, hazırdı... Gülməli də olsa, deyəcəm. “Keçən keçdi, olan oldu” adlı ailəmizin bioqrafiyasını əhatə edən kitab yazıram, bu kitabın anonsunu isə XX əsrdə vermişdim... Bir ay lazımdı ki, tamamlayım. Çox güman, 25-ci ildə hazır olacaq.

– Digər kitablar nə barədədir?

– Dediyim kimi beş kitab hazırlayıram, hərəsi bir janrdadır. Biri povestdir, biri memuardır, biri esselərdi. Bir kitab da artıq nəşriyyatdadır. “İki ailədə dörd Xalq şairi, üç Xalq yazıçısı”. Səməd Vurğunla Rəsul Rzanın ailəsində dörd Xalq şairi var: Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Səməd Vurğun, Vaqif Səmədoğlu. Üç Xalq yazıçısı var: Ənvər Məmmədxanlı, Yusif Səmədoğlu və mən. Kitab bu barədədir.

– Ən yaddaqalan Yeni il axşamınız nə vaxt olub? Həmin Yeni ili yaddaqalan edən hadisələri xatırlayırsızmı?

– Hadisələr çox olub. Atam-anam sağ olanda Yeni il gecələrini onlarla birgə qeyd edirdim. Sonra ayrı yaşayası oldum, həmişə bayramı onlarla qeyd edə bilmədim. Buna görə təəssüflənirəm. Yeni ilə bir gün qalmış ailəmizin həyatında kədərli hadisə baş verdi, dekabrın 31-də qayınatam rəhmətə getdi. Anam deyirdi ki, bundan sonra siz Yeni ili kədərqarışıq hisslərlə qarşılayacaqsınız. O gündən çox illər keçməsinə baxmayaraq, hər il dekabrın 31-i onun məzarını ziyarət edirik.

– Atalı-analı bayramaxşamılarından yadınızda nə qalıb?

– Atamın bir sözünü xatırlayıram. Yeni ilin gəlişindən beş dəqiqə keçəndən sonra deyirdi: “Ay aman, artıq yeni ildən də beş dəqiqə keçdi”. Bir arzusu da var idi; deyirdi, bir gün də olsa, XXI əsrdə yaşayım. Qismət olmadı...

– Siz iki əsr gördünüz...

– Bəli.

– XXII əsri görməyi arzulamırsınız?

– Yox, daha ona qalmaram...

– Yeni ili xaricdə qarşılamısınız?

– Bəli, Moskvada.

– Necə xatırlayırsınız?

– Vaqif Səmədoğlu, Maqsud İbrahimbəyov, bir neçə moskvalı dostumla birgə qarşılamışdıq Yeni ili. Elə adi, sadə masa arxasında...

– Həyat yoldaşınız Zemfira xanımın səhhətində yaranan problemlərə çox həssas yanaşırsınız. Hətta xaricdə olanda apteklərdən şəxsən özünüz dərman axtarırsınız...

– Bu xüsusi həssaslıq deyil, məncə, çox normal haldı. Elə belə də olmalıdır... Məsələn, Türkiyədən apteklərdən hansısa dərmanı axtarmağım çox adi haldır. Birinci dəfə bu söhbət Nəbi Xəzri ilə Türkiyədə səfərdəykən olub. Aptekdən Zemfira xanım üçün bir dərman axtarırdım. Nəbi müəllim buna çox təəccüblənmişdi. Niyə təəccüblənmişdi? İndi də bilmirəm. Ötən il sizinlə səfərdə olanda da eyni hal baş verdi, hətta Ulucay Akif bunu yazmışdı... Ailəmdi, ömür-gün yoldaşımdı, həyatımı onunla keçirmişəm. Yeddi yaşından tanıyıram onu...

– Yazıçılar məişət qayğılarından uzaqda dayanmağa çalışırlar. Amma elə hal yaşanır, istəsən də, istəməsən də, məişət gəlib yaxandan ikiəlli yapışır. Maraqlıdır, yazı-pozu əhlinin də övladları yerbəyer etmək kimi nigaranlığı var, ya onlar bu məsələyə bir az soyuq yanaşır?

– Valideynlik hissi peşəyə baxmır. Yazıçı da eynilə övladlarından ötrü nigaran olur. Özü də qəribədir, sən hamının qeydinə qala bilərsən, amma öz balanın qeydinə qalanda deyirlər ki, niyə sən ona xüsusi yanaşırsan?.. Bilirsən ki, oğlum da, qızım da yazır. Hər cür çalışıram ki, Yazıçılar Birliyi vasitəsilə onlar heç bir imtiyazdan yararlanmasın. Nə təqaüd, nə hansısa təltif, nə çap olunmaq, heç nə... Nə edirlərsə, öz güclərinə edirlər. Bu halda belə söz qoşurlar ki, Anar öz balalarına təqaüd verir. Görün, nəsə etsəydim, nələr danışardılar?! Onda da deyəcəkdilər ki, Anar Yazıçılar Birliyinin binasını balalarına bağışlayıb.

– Təsadüfən, bu gün Yusif Səmədoğlunun doğulduğu gündür...

– Həyatda rast gəldiyim ən işıqlı, təmiz adamlardan biri Yusif idi. Çox istedadlı yazıçı, incə qəlbli, zövqlü insan idi. Daim onun yeri görünür. Həm də çox həssas idi. Hansısa səbəblərdən ovqatım olmayanda Yusifin xüsusi qayğısını hiss edirdim... 93-cü ildə yeddi ay Türkiyədə dərs dedim. Getməmişdən əvvəl Yazıçılar Birliyində plenum çağırıldı və Yusif birliyin birinci katibi seçildi. O vaxtlar Yusifin ölkə rəhbərliyi ilə münasibətləri yaxşı idi və ona çox hörmət edirdilər. Başqası olsaydı, mənim Azərbaycanda olmamağımdan istifadə edib plenum çağırardı və Yazıçılar Birliyinin sədri olardı. Buna nə hökumət, nə də yazıçılar etiraz edərdi. Sözün açığı, mən də razı olardım. Amma Yusif bunu etmədi. Çünki dostluq, etibar onun üçün vəzifədən üstün idi. Qəzetlər mənim ölkədən birdəfəlik getməyim barədə yazanda Yusif təkzib yazırdı ki, Anar müvəqqəti gedib. Bunu çox az adam edə bilərdi. Həmin az adamlardan biri də Yusif idi.

– Altmışıncılar nəsrindən üçünüz qalmısınız: Əkrəm Əylisli, Elçin Əfəndiyev və siz. Hərdən elə bilirəm, gizlin hardasa görüşürsünüz. Bu, həqiqət olmasa belə, maraqlı yalandı...

– Elçinlə ayda bir dəfə, iki dəfə gizlin yox, aşkar görüşürük. Ya mən zəng edirəm, ya o zəng edir. Əkrəmlə görüşmürük.

– Əkrəm Əylislini görmək istəyirsiniz?

– Açığı, yox. Çünki mən ondan çox incimişəm. Atam haqqında, mənim haqqımda bütün yazdıqlarına baxmayaraq, vaxtilə “Komsomolskaya pravda” qəzetində onun haqqında məqalə yazdım. Moskvada Əkrəm barədə çıxan ilk yazı idi. Əkrəm deyir, Anar bu yazını da sifarişlə yazıb. Halbuki öz təşəbbüsümlə yazmışam. “Daş yuxular” haqq-hesabından sonra o təklənməsin deyə, həmin məqaləni Azərbaycan dilinə çevirib “Azərbaycan” jurnalında çap etdirdim. “Daş yuxular”dan sonra Azərbaycan mətbuatında ilk dəfə idi ki, Əkrəm haqqında müsbət yazı gedirdi. Dedim, Əkrəm nəcabət göstərər, zəng edib deyər ki, sağ ol, hamı məni pisikdirdiyi vaxtda sən belə addım atmısan. Olmadı, gördüm düzələn deyil...

– Bu yaxınlarda Əkrəm müəllim “Tənha çinarın nağılı” adlı yazı yazdı...

– Mənə göstərdilər, yarısı yalan idi. Dedilər, cavab yaz, dedim, lazım deyil.

– Yazır ki, 87-ci ildə “Karvansara” restoranında görüşmüsünüz, Yazıçılar İttifaqının katibi vəzifəsini təklif etmisiniz. Əvvəl, razı olmayıb, siz kövrəlmisiniz, sonra razılaşıb...

– Əşi, nə kövrəlmək?! Boş sözdü. Görüşdük, əvvəlcə, qəbul etmədi təklifimi, sonra razılaşdı. Bilirsən, niyə ondan inciyirəm? Çox şeyi uydurur. O Yazıçılar İttifaqının üzvlüyündən istefa ərizəsində yazıb ki, xahiş edirəm, məni üzvlükdən azad edəsiniz. İndi deyir, guya, o vaxt ərizədə yazıb ki, getdikcə daha çox iylənməkdə olan və iyləndikcə daha çox üfunət saçan bir təşkilatın üzvü olmağın... nə bilim nə... O ərizə məndə qalır və belə sözlər orda yoxdu. Bax bunu niyə yalan deyirsən, ay Əkrəm?

– Sadiqlik məsələsini əsas tutursunuz...

– Bəli.

– Həmin sadiq adamlardan biri sürücünüz Seyran kişi idi. Bir neçə həftə əvvəl vəfat etdi...

– O bizim ailə üzvümüz kimi idi. Sonuncu gün hansısa tədbirdən gəldik. Həmişə məni liftə qədər ötürürdü. Bu dəfə də liftin önünə qədər gəldi. Dedim, Seyran, daha get, birinci gün gələrsən. Dedi, yox, gözləyəcəm, lift qalxsın, sonra gedəcəm. Sonuncu qayğısı bu oldu. Getdi, bazar ertəsi gəlməli idi. İki gün sonra zəng gəldi ki, Seyran dünyadan köçüb. Elə bildim, göy guruldadı. Heç gözləməzdim... Bəziləri deyirdi ki, gözləri zəifdir, qəza törədə bilər. Deyirdim, yox, nə qədər işləyə biləcək, mən hər yerə onunla gedəcəm... Yeri çox görünür...

– “Ötən ilin son gecəsi” pyesinizdə Yeni il axşamı tənha qalan Həmidə obrazı var. Övladları hərəsi bir yerdə təzə ili qarşılayır, ana isə tənha qalır, mərhum həyat yoldaşının səs yazısını dinləyir. Günü-gündən seyrələn ətrafınızın fonunda nə vaxtsa özünüzü Həmidənin situasiyasında hiss etmisiniz?

– Daim özümü Həmidənin situasiyasında hiss edirəm. Bəzən həmsöhbət tapmıram. Elə söhbətlər var ki, onları ancaq öz yaşıdlarımla, həyat yolumuz bir olan, eyni problemlərlə üzləşdiyim adamlarla edə bilərdim. Onların çoxu qalmayıb, bir-iki nəfər var.

– “Ötən ilin son gecəsi” pyesiniz yeni il ab-havası kontekstində yazılıb deyə bir neçə dəfə rejissorların müraciət etdiyi əsər olub...

– Moskva televiziyası iki dəfə “Ötən ilin son gecəsi”ni səhnələşdirmişdi. Birincini televiziyadan izləmişdim, bəyənməmişdim. Çünki Həmidə xanım obrazını canlandıran aktrisa yüngülvari oynayırdı rolu. Təxminən, üç-dörd ay sonra ikinci teletamaşanı çəkdilər. O isə çox ürəyimcə oldu. Tamaşa nümayiş ediləndən sonra Ləmbəranski mənə teleqram vurdu, məmnuniyyətini bildirdi. Sonra “Ötən ilin son gecəsi” radio tamaşasını hazırladılar. Həmidə xanım obrazını Ramiz Həsənoğlunun anası Ətayə Əliyeva ifa edirdi. Sonra əsər Gənc Tamaşaçılar Teatrında səhnələşdirildi, baş rolu Firəngiz Şərifova oynayırdı. Ondan bir neçə il sonra Azərpaşa Nemətovun quruluşunda pyesin rus dilində olan variantı səhnəyə qoyuldu, elə həmin tamaşada da Firəngiz Şərifova Həmidə xanım obrazını canlandırırdı. Bir müddət sonra – 1978-ci ildə Ramiz Həsənoğlu “Ötən ilin son gecəsi” teletamaşasını çəkdi, Zərnigar Ağakişiyeva baş rolda idi. Nəhayət, 1983-cü ildə Gülbəniz Əzimzadənin rejissorluğu ilə eyniadlı film çəkildi. Həmin filmdə də Həmidə xanım obrazını Elmira Şabanova canlandırırdı.

– Hansı versiyanı daha çox bəyənmisiniz?

– Moskvada çəkilmiş ilk versiyadan başqa, hamısını bəyənmişəm. Hərəsinin öz məziyyəti var... SSRİ xarici işlər naziri Qromıko 83-də çəkilən filmi izləyəndə televiziyanın sədrinə zəng edib ki, uşaqlar evə qayıdacaqlar, ya yox? Sədr deyib, qayıdacaqlar... Əslində, istəmirdim film o cür bitsin. Məcbur olub dəyişdik.

– Finalı hansı səbəblə dəyişdilər?

– Hər şeyə müdaxilə edirdilər. İndi Rusiyanın filmlərinə baxıram, gülmək tutur məni. Filmlərində hamı içir. O vaxt filmdə stolun üzərində bir rumka belə ola bilməzdi. Qəribə şeylər var idi... Tələbləri belə idi ki, gərək, hər şey nikbin sonluqla bitsin. Dedilər, ya çəkiləcək, ya da çəkilməyəcək. Məcbur qaldım... Sənətə də çox xəyanət etməməyə çalışdıq, nisbətən, bədii final tapdıq.

– Anar müəllim, vəsiyyət eləmisiniz?

– “Yaşamaq haqqı” kitabım mənim vəsiyyətimdir. Onun əvvəlində yazmışam ki, ölməyə tələsmirəm, amma vəsiyyət adama yüngüllük gətirir. Bu kitab xalqıma vəsiyyətimdir.

– Onu iki-üç kəlməyə sığışdıra bilərik?

– Mümkün deyil... İstərəm, o kitabı bütün azərbaycanlılar oxusun. İstərəm, cavan yazıçılar o kitabı oxusun. “Anar nə yazıb ki?” deyənlər də “Yaşamaq haqqı”nı oxusun. Eybi yox, oxusun, ondan sonra desin, Anar nə yazıb ki?.. Bilirəm, elə adamlar var ki, mən nə yazsam, deyəcəklər pisdi...

– Bu müsahibə dekabrın 31-i axşam yayımlanacaq. 2025-ci ilin ilk günü söhbətimizi oxuyanlar bu müsahibəni ötən ilin son gecəsinin söhbəti, yaxud ötən ilin son söhbəti kimi səciyyələndirəcəklər. Elə hesab edək ki, ekran qarşısındasınız, bu bayramaxşamı ürək sözlərinizi xalqımızla bölüşün...

– Bütün insanlara xoşbəxtlik, rifah arzulayıram. Nə edim, necə edim deməsinlər. Ailə başçıları ailələrini dolandıra bilsinlər, balalarını böyüdə bilsinlər. Müharibə olmasın, ölüm-itim olmasın. İnsanların fərəhli günləri daha çox olsun. Rusiya-Ukrayna müharibəsi də bitsin...

apa.az

31 dekabr 2024

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.01.2025)

Əkbər QOŞALI, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Hər yeni il, əslində, bir təqvim dəyişikliyindən daha üstün olmağı (qavranmağı) haqq edir. İnsanlıq üçün bu, həm rəmzi, həm də mahiyyətcə yeni üfüqlərin açılması, üfüqötəsinə canatımdır. Zamanın axarı və onun gətirdikləri, fərdlər və toplumlar üçün keçmişlə gələcək arasında körpü rolu oynayır.

Keçmişdən gətirdiyimiz təcrübələr, yaddaşımızda yaşayan hadisələr və öyrəndiklərimiz bizi gələcəyə götürən ən güclü vasitələrdir. Yeni il, həm də fərdi və kollektiv olaraq özümüzü elə məhz özümüzlə qiyaslamaq fürsətidir: Biz nəyi dəyişmək istəyirik? Hansı xəyallar bizi irəliyə çəkir? - Necə deyərlər, öz içdünyamıza pəncərə açırıq…

Yeni ilin mədəniyyətlərdəki təsiri universal dəyərlərin bir daha idrakına münbit ortam yaradır. Tarix boyu insanlar yenilənməni müxtəlif rəmzlər və ayinlərlə vurğulamış və keçirmişlər. Atəşlər yandırılmış, dualar edilmiş, qapı-bacalar bəzədilmişdir. Bu ritualistik yanaşma bizə bir həqiqəti xatırladır: hər son, əslində, bir başlanğıc üçün zəmin yaradır. Bir dalğanın bitdiyi nöqtə digər dalğanın başlanğıc nöqtəsidir. Bitişlər olmasa, başlanğıclar da olmaz…

Çağdaş dünyada isə yenilənmə və ümid rəmzi olaraq, yeni il texnoloji inkişaf, fərdi rifah və sosial dəyişikliklər kontekstində daha da anlamlı hala gəlir. İnsanlıq texnoformasiya mərhələsinə qədəm qoyarkən, artıq sadəcə təqvim dəyişikliyi deyil, həm də sosial-mədəni transformasiyalar labüdləşir...

Yeni ilin gəlişi ilə insanlar hədəflərini müəyyənləşdirir, yaxud yeniləyir və yeni vərdişlərə yiyələnməyə çalışır. Burada bir sualın da at səyirtdiyini görürük: bu hədəflər həqiqətən bizim öz mahiyyətimizdənmi gəlir, yoxsa dövrün tələblərinə uyğun formal bir yanaşmadır?

Düşünürəm ki, hər bir mədəniyyət fərdi dəyərlərin kollektiv şüurla sintezini təmin edən bir platformadır. Əgər yenilənmə sürəci həqiqi mənəvi qalxınma ilə müşayiət olunarsa, yeni il həm fərdi, həm də kollektiv inkişaf üçün bir tramplinə çevriləcəkdir.

Yeni il, ümidlərin, xəyalların və yenilənmə arzusunun ən parlaq dövrüdür. O, həm də bizə bir şeyi xatırladır: gələcəyi yalnız keçmişin dərsləri və bu günün enerjisi ilə qura, düzənləyə bilərik.

Yeni ilin hər birimiz üçün daha parlaq və daha dərin mədəniyyət yolları açması diləyi ilə…

İLAYDINLAR!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.01.2025)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xəbər verdiyimiz kimi, ötən ilin sonunda Azərbaycan Respublikasının Gənclər və İdman Nazirliyinin dəstəyi ilə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin həyata keçirdiyi "Türk dünyası gənc yazarlarının Lənkəran toplantısı" adlı layihə çərçivəsində Türk dünyasından Azərbaycana gəlmiş yazarların iştirakı ilə Bakı şəhərində diqqətçəkən bir tədbir keçirildi.

Tədbir barədə ətraflı məlumat almaq üçün Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı İntiqam Yaşara üz tutduq və ondan aşağıdakı bilgiləri aldıq:

-Sabir Ocağında baş tutan tədbirdə Türk dünyasının ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafı, gənclərin üzərinə düşən vəzifələr, bu günə qədər görülmüş və görüləcək işlər barədə fikir mübadiləsi aparıldı. Tədbiri Azərbaycanın Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlı açaraq qonaqları salamladı. Tədbirin baş tutmasını əlamətdar hadisə adlandırdı. Türk dünyası ədəbi-mədəni əlaqələrinin inkişafı yönündə görülən işlərdə Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin xüsusi önəm daşıdığını vurğulayaraq, yeni nəsil yazarlara tövsiyyələrini çatdırdı. Daha sonra  Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı kimi mən layihənin məqsədi, layihə çərçivəsində çap olunmuş kitab və s. haqqında ətraflı məlumat verdim.

Türk dünyasının müxtəlif nöqtələrindən Azərbaycana gəlmiş yazarlar Türkiyə Respublikasının təmsilçisi Ənvər Aykol, Özbəkistan Respublikasının təmsilçiləri  Suhrab Ziya, Mohira Eşpoladova, Çuvaşıstan Respublikası təmsilçisi Natalya Gerasimova, Azərbaycan Respublikasından olan yazarlar Yusif Nazim, Ayşən Rəhim, Həsən Kür, Rizvan Fikrətoğlu, Aytən Qurbanova və başqaları çıxış edərək layihənin önəmindən, qardaş xalqlar arasında ədəbi əlaqələrin inkişafında vacibliyindən bəhs etdilər. Tədbirin sonunda Xalq şairi Sabir Rüstəmxanlıya təşkilatın 25 illik yubiley medalını təqdim etdim. Xatirə fotosu ilə tədbirə yekun vuruldu. Əlbəttə ki, bu sayaq tədbirlərin bol olması türk dünyasının, o cümlədən də türk ədəbiyyatının gələcəyinin parlaq olacağına inam yaradır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.01.2025)

Əziz həmvətənlər.

2024-cü ili uğurla başa vururuq. İlin əvvəlində qarşımıza qoyduğumuz bütün məsələlər öz həllini tapmışdır. Ölkəmiz inamla inkişaf etmişdir. Ölkəmizin beynəlxalq nüfuzu böyük dərəcədə artmışdır. Ölkə iqtisadiyyatında müsbət inkişaf var, hərbi gücümüz artıb. Ölkəmizdə sabitlik hökm sürür. Azərbaycan xalqı təhlükəsizlik şəraitində yaşamışdır.

Bu gün dünyada baş verən hadisələr hamımızın gözünün qarşısındadır. Yeni müharibələr, qarşıdurmalar, münaqişələr alovlanır. Dünyanın müxtəlif bölgələrində qanlı toqquşmalar davam edir. Azərbaycan isə sülh, əmin-amanlıq, təhlükəsizlik və sabitlik şəraitində yaşayır. Əminəm ki, bundan sonra sabitlik və əmin-amanlıq əbədi olacaqdır.

2024-cü ildə bir çox önəmli hadisələr baş vermişdir. Onların arasında ən vacib məsələ Qazax rayonunun 1990-cı illərin əvvəllərində işğal altına düşmüş dörd kəndinin işğaldan azad edilməsi idi. Bu kəndlər haqqında biz heç vaxt öz mövqeyimizdən bir addım belə geri atmamışdıq. Bu kəndləri biz heç vaxt unutmamışdıq. Sadəcə olaraq, ərazi bütövlüyümüzün və suverenliyimizin bərpasının öz məntiqi var idi. Hər şeyi, bütün məsələləri biz inamla və ardıcıllıqla həll etdik. Birinci mərhələdə Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun böyük hissəsini 2020-ci ildə Vətən müharibəsində işğalçılardan azad etdik. İşğal altında qalan hissə keçən il antiterror əməliyyatı nəticəsində işğalçılardan azad edildi və Azərbaycan öz dövlət suverenliyini bərpa etdi. Biz bu il Qazax rayonunun dörd kəndini geri aldıq, bir güllə atılmadan, siyasi yollarla. Amma o da həqiqətdir ki, əgər son dörd ilin Azərbaycan-Ermənistan münasibətlərində baş vermiş hadisələr baş verməsəydi, əlbəttə, Ermənistan heç vaxt öz xoşu ilə bu kəndləri bizə qaytarmazdı. Onlar məcburiyyət qarşısında bunu etdilər, bizim siyasi, hərbi gücümüzü dərk edərək buna getdilər və mən ümid edirəm ki, bundan sonra da Ermənistan öz siyasətində Cənubi Qafqazda və eyni zamanda, dünyada yaradılmış yeni reallıqları nəzərə alacaq. Cənubi Qafqazda yeni reallıqları biz yaratdıq. Vətən müharibəsi bu reallıqları yaratdı, dövlət suverenliyimizin bərpası bu reallıqları daha da gücləndirdi və biz Cənubi Qafqazda yaratdığımız yeni reallıqları diplomatik, beynəlxalq və siyasi müstəvidə təsdiqlədik. Bütün dünya yeni reallıqları qəbul edib.

Ona görə Ermənistanın genişmiqyaslı silahlanma kampaniyası hesab edirəm ki, bölgə üçün növbəti təhdid mənbəyidir. Əgər bu il bizim üçün ən narahatedici məqamı qeyd etsək, təbii ki, bu, Ermənistanın silahlanmasıdır. Bunun heç bir məntiqi izahatı yoxdur. Ermənistan öz işğalçılıq siyasətində tamamilə iflasla üz-üzə qalmışdır. 2020-ci və ondan sonra 2023-cü illərdəki hərbi məğlubiyyətləri onlara düz yol göstərməli idi. Biz də buna çalışırdıq və bu gün də öz səylərimizi davam etdiririk. Mən dəfələrlə həm rəsmi bəyanatlarımda, həm Ermənistan tərəfi ilə apardığımız danışıqlar əsnasında onlara xəbərdarlıq etmişəm ki, bu təhlükəli yoldan çəkinsinlər. Onları təhrik edən və bu gün yenə də Azərbaycan üzərinə hücum etməyə vadar edən xarici dairələr, xarici ölkələr onların arxasında durmayacaq, sadəcə olaraq, dura bilməyəcək. Bizimlə bu bölgədə hərbi müstəvidə heç bir qüvvə rəqabət apara bilməz. Ona görə bir daha deyirəm, hələ ki, gec deyil, bu təhlükəli yoldan geri qayıtsınlar. Cənubi Qafqaz sülh, əmin-amanlıq, əməkdaşlıq bölgəsi olmalıdır. Ermənistanın genişmiqyaslı və sürətli silahlanması, öldürücü silahların tədarükü bu sülhü, mümkün olan sülhü poza bilər. Bir şeyi də qeyd etməliyəm, Azərbaycan, sadəcə olaraq, bu məsələ ilə bağlı tamaşaçı rolunda olmayacaq. Otuzillik işğal, dağıntılar, Qarabağın, Şərqi Zəngəzurun viran qoyulması, Xocalı soyqırımı, bir milyon insanımızın Ermənistanın ucbatından qaçqın, köçkün vəziyyətində yaşaması bizim xatirimizdən heç vaxt silinməyəcək. Biz bunu heç vaxt unutmayacağıq. Ermənistanın işğalçılıq siyasəti və mahiyyəti daim nəzərə alınmalıdır. Ona görə bir daha özümə borc bilib Ermənistan rəhbərliyinə növbəti xəbərdarlıq edirəm ki, bu təhlükəli yoldan çəkinsinlər. Bir də ki, bizimlə hərbi və istənilən sahədə rəqabət aparmaq onların iqtidarında deyil.

Ermənistanın kütləvi surətdə silahlanmasını nəzərə alaraq, biz gələn ilin hərbi büdcəmizi əhəmiyyətli dərəcədə artırmışıq. Bu, rekord həddə çatıb – 8,4 milyard manat səviyyəsinə qalxıb. Yenə də deyirəm, biz məcbur qalıb bunu bu səviyyəyə qaldırmışıq. Çünki Cənubi Qafqazda Ermənistanın başlatdığı silahlanma yarışında biz geridə qala bilmərik. Ancaq əgər bu silahlanma yarışı olmasaydı, həmin bu pulun ən azı, ən azı yarısı digər sahələrə istiqamətləndiriləcəkdi - Qarabağın, Şərqi Zəngəzurun bərpa edilməsinə, vətəndaşlarımızın sosial problemlərinin həllinə. Sadəcə olaraq, müqayisə üçün deyim. Hərbi xərclərimiz 8,4 milyard manat olacaq. Qarabağa və Şərqi Zəngəzura isə gələn il biz 4 milyard manat ayırırıq. Bunun tam əksi ola bilərdi. Sadəcə olaraq, Ermənistan və onun arxasında duran və onlara pis məsləhətlər verən ölkələr buna imkan vermir.

Bununla belə, Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun bərpası uğurla gedir. Artıq 10 minə yaxın keçmiş məcburi köçkün bu torpaqlara qayıdıb, onlar üçün ən gözəl şərait yaradılıb. Bütövlükdə isə azad edilmiş ərazilərdə 30 mindən çox insan yaşayır, çalışır, işləyir - həm yeni açılmış müəssisələrdə, sosial obyektlərdə, inşaat işlərində. Gələn il təbii ki, oraya qayıdacaq vətəndaşların sayı böyük dərəcədə artacaq. Onu da bildirməliyəm ki, 2021-ci ildən bu günə qədər Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun bərpasına Azərbaycan 19 milyard manatdan çox vəsait ayırıb və bundan sonra da Böyük Qayıdış proqramının icra edilməsi bizim üçün prioritet məsələ olacaqdır.

Əlbəttə ki, bütün bu işləri görmək üçün iqtisadiyyatımız inkişaf etməlidir. Burada da yaxşı nəticələr var. Bu il ümumi daxili məhsul 4 faizdən çox, qeyri-neft sektorunda ümumi daxili məhsul 6 faizdən çox, qeyri-neft sənaye sahəsində isə artım 7 faizdən çox olub. Biz öz valyuta ehtiyatlarımızı artırmışıq və hazırda 72 milyard dollardan çox valyuta ehtiyatlarımız var. Eyni zamanda, xarici borcumuzu da azaltmışıq və bu gün Azərbaycanın xarici borcu cəmi 5,2 milyard dollardır. Yəni, başqa sözlə desək, bizim valyuta ehtiyatlarımız xarici borcumuzu 14 dəfə üstələyir. İndi əgər bu rəqəmlərə yaxın olan rəqəm hər hansı bir inkişaf etmiş ölkədə varsa, onu mənə göstərsinlər. Bütün bu işləri görməklə yanaşı, Qarabağın və Şərqi Zəngəzurun bərpası, hərbi gücümüzün artırılması, sosial layihələrin icra edilməsi ilə yanaşı, biz bax, bu önəmli makroiqtisadi rəqəmləri əldə etmişik. Həm borcumuzu azaltmışıq, həm ehtiyatlarımızı artırmışıq və bu, imkan verir ki, biz geniş sosial proqramlar icra edək. Deyə bilərəm ki, 2019-cu ildən bu yana dörd sosial paket layihəsi, proqramı icra edilmişdir. Gələn il beşinci paket icra ediləcək. Bu layihələrə ayrılan və ayrılacaq vəsait 7,5 milyard manat olacaq.

Sosial sahəyə gəldikdə, onu da bildirməliyəm ki, 2025-ci ildən başlayaraq minimum əməkhaqqı 345 manatdan 400 manata, minimum pensiya isə 280 manatdan 320 manata qaldırılacaq. Artım təxminən 14-15 faizdir. Yəni, yenə də bütün bu böyük investisiya, sərmayə qoyuluşu layihələrinin icrasına baxmayaraq, sosial sahə, insanların güzəranı, insanların sosial müdafiəsi daim diqqət mərkəzində olacaqdır.

Bu il Azərbaycanda COP29 iqlim konfransı keçirildi. Deyə bilərəm ki, bu, bizim müstəqillik tariximizdə ən böyük beynəlxalq tədbirdir və hesab edirəm ki, dünya müstəvisində ən böyük və mötəbər beynəlxalq konfransdır. Cəmi on bir ay ərzində biz bu böyük tədbiri uğurla keçirdik. Qeydiyyatdan keçmiş 76 min iştirakçı öz gözləri ilə Azərbaycanın potensialını bir daha gördü. 197 ölkə, 80 dövlət və hökumət başçısı və vitse-prezident iştirak edib. Bu, bir daha göstərir ki, COP29-u Azərbaycana qarşı istifadə etmək istəyən bəzi Qərb ölkələrinin, onların nəzarətində olan dırnaqarası qeyri-hökumət təşkilatlarının və saxta media orqanlarının - onların bütün səyləri əbəs oldu on bir ay ərzində. Bu, hələ də davam edir. COP-dan sonra da artıq iki aya yaxındır davam edir, bizə qarşı şər, böhtan, yalan, iftira, uydurma kampaniyası aparılır - Azərbaycanı qaralamaq, Azərbaycanın imicinə zərbə vurmaq. Onun arxasında duran ölkələrin adlarını mən heç çəkmək də istəmirəm. Azərbaycan xalqı o ölkələri yaxşı tanıyır. Qeyri-hökumət təşkilatları hansı mənbədən vəsait alır, hansı paytaxtdan göstəriş alır, onu da Azərbaycan xalqı yaxşı bilir. Ümid edirəm ki, gələn ilin yanvarın sonlarından başlayaraq artıq Azərbaycana qarşı bu diskriminasiya və ayrı-seçkilik, şər, böhtan siyasətinə son qoyulacaq. Hər halda, ümidlər böyükdür.

Bu il Azərbaycan xalqı bir daha mənə böyük etimad göstərmişdir. Prezident seçkilərində mənə göstərilən dəstək məni daha da ruhlandırır, daha da gücləndirir. Daha da çox məni əmin edir ki, biz düzgün yolla irəliyə gedirik və bundan sonra da mən bu yüksək etimadı doğruldacağam. Hesab edirəm ki, Azərbaycan xalqında bu məsələ ilə bağlı hər hansı bir şübhə yoxdur. Azərbaycan 21 ildir inamla, uğurla, ləyaqətlə inkişaf edir. Bu illər ərzində çətinliklər də olub, sınaq məqamları da olub, müharibələr olub, bizə qarşı əsassız ittihamlar olub. Amma heç biri, heç biri bizi yolumuzdan döndərə bilmədi. Biz ərazi bütövlüyümüzü də bərpa etdik, dünya güclərinin istəklərinə rəğmən, dövlət suverenliyimizi də bərpa etdik, yenə də böyük dövlətlərin iradəsinə zidd olaraq. Ölkəmizi də inamla idarə edirik. Bizim ayağımıza dolaşmaq istəyənlər isə növbəti dəfə iflasa uğrayacaq.

Əziz həmvətənlər, bu gün Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəyliyi Günüdür. Bütün dünyada yaşayan azərbaycanlıları bu bayram münasibətilə ürəkdən təbrik edirəm. Əziz xalqıma cansağlığı, firavanlıq, xoşbəxtlik, səadət arzulayıram.

Bayramınız mübarək olsun!

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İndilərdə dost da, kağızüstü dost da, dost görünən, dost ola bilməyən də, AZAL-ın Bakı-Qroznı marşrutunu yerinə yetirən uçağının Qazaxıstanın Aktau şəhəri yaxınlığında qəzaya uğraması və olayların bundan sonrakı inkişafı ilə bağlı danışır. 

Kişi pilotlarımızın, xanım bələdçimizin danılmaz qəhrəmanlıqları, yüksək mənəviyyatları və fövqəladə peşəkarlıqları dillərdə dastan olmaqdadır. 

Olayın baş verdiyi ərazidə hökmü-fərman olanların izitirmə, malalama çabaları da dildən-ağızdan düşmür, əlbəttə… Qarşımıza səmimi etirafla deyil, “Quş sürüsü” quşbaşlığı ilə çıxanlar, qarşılarındakının kimliyini yaxşı bilmir, deyəsən…

Azərbaycan Prezidenti, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev olaydan dərhal sonra özünün siyasi və strateji cavabları ilə çıxış etdi. Sankt-Peterburq səfərini (Moskva üzərindən geridönüşlə) təxirə salan dövlət başçısının olayla bağlı operativ müşavirəsini və qəhrəmanlıq göstərən şəxslərin bu gün yüksək dövlət təltifinə layiq görülməsini qürurla, şükranlıqla vurğulayırıq. Gəlin bu vurğunu bir neçə aspektdə ifadə etməyə çalışaq: 

* Prezidentin dərhal hərəkətə keçməsi, onun həm xalqcanlı, dövlətcanlı lider olmasının növbəti təsdiqi, həm də prinsipiallığının, siyasi iradə və cəsarətinin növbəti parlaq sübutudur. Onun ölkənin, vətəndaşların taleyini öz taleyi kimi gördüyünü, yanarürək sahibi olduğunu hər kəs bir daha gördü;

* Prezidentin xanımı ilə birgə, qəhrəman pilotlarımız və bələdçimizlə vida törəninə qatılması, eləcə də, mövzu ilə bağlı AzTV-yə verdiyi müsahibədəki ismarıcları, ürəyimizə su səpdi, ictimaiyyəti toxtatdı və vətəndaşı tam bilgiləndirmiş oldu. Bu addım, həm də dövlət-vətəndaş bağlarında güvənin, şəffaflığın önəmli element olduğunu göstərir;

* Prezidentin reaksiyaları Azərbaycanın fövqəladə durumlarda çevik idarəetmə sisteminə malik olduğunu nümayiş etdirir;

* Pilotların və ekipaj üzvlərinin fədakarlığının, yüksək peşəkarlığının dövlət dəyəri görməsi, vəfadarlıqla yanaşı, dövlətin insan kapitalına verdiyi qiyməti də əks etdirir.

Olay mülki aviasiya ilə sıx bağlıdır və biz, öncəbhədə, hərb meydanında baş verməsə də, bu olayla bağlı yazımızda Prezidentin Müzəffər Ali Baş Komandan olmasını təsadüfən işlətməmişik. Ən yaxın tarixdə şanlı Zəfərə imza atmış İlham Əliyevin qətiyyətini, qüdrətini digər əməli fəaliyyət sahələrində də görürük. Zəfər quruculuğunu ustalıqla, daha doğrusu, ustadlıqla həyata keçirən İlham Əliyev, yalnız torpağımızı azad etməkdə qalmayıb, Azərbaycanın göyüzünü aydınladır, üfüqünü genişləndirir; o, bizim sözümüzü ötkəm, bayrağımızı ucalardan uca edir. Bu haqlı hərəkətlər, qürurlu, şanlı duruş, içiboş dikbaşlar önündə hər bir soydaşımızın başını dik, alnını açıq, yumruğunu dəmir edir!

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.12.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İlin son günü

Hər kəs məhz bu son gündə oturub bütün ilinə yekun vurur, gələn ilə planlar qurur. 2024-cü il heç də uğurlu il olmadı xalqımız üçün. Əslində tək bizim yox, bütün dünyanın aktivinə deyil, passivinə yazıldı bu il. Müharibələr, təbii fəlakətlər dünyanı ağuşuna aldı.

2024-cü ildə dünyada iqtisadiyyatlar bir qədər də çökdü, insanların güzəranı bir qədər də pisləşdi. Təsadüfi deyil ki, hamı ümidlərini yeni – 2025-ci ilə bağlayır. Allah hamımızın köməyi olsun!

Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik günü

33 ilə yaxın tarixə malik olan Həmrəylik Gününü azərbaycanlılara Heydər Əliyev ərməğan edib. Hələ Heydər Əliyev Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məslisinin sədri olarkən 31 dekabr tarixinin Dünya Azərbaycanlılarının Həm­rəylik Günü kimi qeyd edilməsi təşəbbüsünü irəli sürmüşdü. 1991-ci ilin dekabr ayında Muxtar Respublikanın Ali Məclisinin bu barədə qəbul etdiyi qərar çox keçmədən bütün Azərbaycan üzrə keçərli oldu və ümumilikdə dünya azərbaycanlılarını əhatə etdi.

Dünya azərbaycanlılarının birlik və həmrəyliyinə ciddi diqqət yetirən Heydər Əliyevin bu sahədə atmış olduğu daha bir mühüm addım 2001-ci ilin noyabr ayında Bakıda Dünya Azərbaycanlılarının Birinci Qurultayının keçirilməsi oldu. Bu qurultay bir tərəfdən Azərbaycan dövlətinin xaricdə yaşayan soydaşlarımıza diqqət və qayğısının göstəricisi idisə, digər tərəfdən soydaşlarımızda onların arxasında güclü bir Azərbaycan dövlətinin dayandığı əminliyinin, güvəninin yaranması idi. Artıq soydaşlarımızla iş, onların birlik və bərabərliyi, həmrəyliyi istiqamətində aparılan siyasət çoxşaxəli xarakter daşıyır. Dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyinə töhvə verən qurum kimi Azərbaycan Respublikasının Diasporla iş üzrə Dövlət Komitəsinin ortaya qoyduğu əməyi də mütləq qeyd etməliyik. Və bu prosesdə dövlətlə yanaşı, qeyri-dövlət təşkilatları da xüsusi fəallıq nümayiş etdirirlər. Bu baxımdan Heydər Əliyev Fondunun çoxşaxəli və uğurlu fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək yerinə düşər. Fondun vitse-prezidenti Leyla Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən “Xocalıya ədalət” kampaniyası da xaricdə yaşayan soydaşlarımızın birlik və bərabərliyi, həmrəyliyi istiqamətində atılan mühüm addımlardan biri hesab edilə bilər. Dünyanın dörd bir yanında yaşayan soydaşlarımızın məhz bu kampaniya çərçivəsində birlik və həmrəylik nümayiş etdirməsinin nəticəsidir ki, bu gün dünyanın bir sıra ölkələrinin qanunverici orqanlarında ermənilərin Xocalıda törətdikləri vəhşiliklər soyqırım kimi tanınıb.

Yaşasın dünya azərbaycanlılarının həmrəyliyi!

On iki üzüm günü

İspandilli ölkələrin çox maraqlı bir bayramları var, demək, onlar günorta saat on ikidən başlayaraq on iki saat ərzində hər saatın tamamında bir müxtəlif növ üzüm dadırlar, nəticədə, yeni il onlara ən faydalı, ən qədim və ən dadlı meyvənin timsalında uğur gətirir. İlk dəfə İspaniyada qeyd edilən bayram sonradan Cənubi və Mərkəzi Amerikanın bütün ispandilli ölkələrinə siyarət edib.

Maraqlıdır, biz də cənub, üzüm ölkəsiyik, bizdə də on iki növ üzüm tapıb dadmaq olarmı? Özümüzün çox dadlı üzüm növlərimiz var. Mən son vaxtlar qəhətə çıxmış məşhur ağ və qara şanı növünün və ağadayı növünün adını çəkə bilərəm, mədrəsə, dərbəndi, təbrizi və bayanşirə növlərini də tanıyıram. Neçə oldu? 7. 5-ni də gəlin xarici növlərdən seçək. Şardone, rislinq, kaberne-sovinyon, pino-nuar... 12-cini gətirə bilmədim. Özünüz internetdən tapın.

Orijinal bayramlar

Bu gün dünyanın müxtəlif ölkələrində olduqca orijinal bayramlar qeyd edilir. Fasiləsizlik günü. İlin son günündə hər dəqiqənin qədrini bilmək tövsiyə olunur. Hər dəqiqəni fasiləsiz, doya-doya yaşamaq lazımdır yəni. Yemanji bayramı. Bu, braziliyalılara xas olan bayramdır, bu ölkədə spiritizm hələ də güclüdür, mövhumata çox inanırlar braziliyalılar. Onlar hər il dekabrın 31-də dəniz sahillərinə gəlib sahil boyu ağ çiçəklər düzür, şamlar yandırırlar, “Balıqların anası” Yemanjinin ruhunu çağırırlar. Mövhumata görə, Yemanji ruzi-bərəkət və xoşbəxtlik gətirir. Şotlandlar – viski ölkəsinin sakinləri Hogmanau gününü qeyd edirlər. Hər bir kəs əlinə məşəl alıb yürüş edir, məşəllərlə əylənmək də aktual olur. Onları atıb-tutanlar, atıb altından keçənlər, ardıcıl yandırıb söndürənlər öz ustalıqlarını nümayış etdirirlər. Və bütün bu ayinlər “viski selində çimməklə” həyata keçirilir. Polyaklarda isə bu gün Silvester günü qeyd olunur, onlar da rəngbərəng maskalarda, atəşfəşanlıq edə-edə yeyib-içir, çalıb-oynayır, mifik obraz olan Silvesterdən uğurlu yeni il arzulayırlar.

Düşündünüz ki, yəqin Amerikada da nəsə orijinal bir bayram qeyd olunacaq ayın 31-də? Xeyir, qərblilər adətlərinə xilaf çıxmadan növbəti mətbəx bayramı keçirəcəklər. Bu dəfə Milli Şampan şərabı gününü.

Pəncərə vergisi

İngilislərinsə bu günlə bağlı heç də xoş olmayan xatirəsi var. 1695-ci ilin 31 dekabrında İngiltərə Krallığında pəncərə vergisi tətbiq etməyə başlayıblar. Hər cür vergi boyunduruğu altında qalmış əhaliyə indi də pəncərə vergisi tətbiq edilməsi özbaşınalığın son həddi olub. Sən pəncərədən küşəyə boylandınsa, zəhmət çək, vergi ver. Məmurlar əllərində siyahı camaatın üstünə tökülüşüblər.

Boşuna pul itirmək istəməyən sadə insanlar qorxudan pəncərəyə yaxın durmasalar belə bunu məmurlara sübut edə bilmirdilər, “baxmısan” hökmü ilə pul ödəməyə məcbur edilirdilər. Naəlac qalan insanlar pəncərələrini kərpiclə hörməyə başladılar, yalnız bu yolla bu ədalətsiz vergidən yayınmaq mümkün oldu. Şəhərlər öz gözəlliklərini itirdilər, ölkəyə başdan-başa pəncərəsiz evlərlə zülmət çökdü.

Xalqa çox zülüm vermək də bir şey deyil.

Qısaca doğum günü olanlar barədə də söz açmaq istəyirəm.

Niyazi Səmədov. 1971-ci ildə professor elmi rütbəsini alan Niyazı Səmədov 1972-ci ildə Hindistan Beynəlxalq Zoologiya Akademiyasının həqiqi üzvü, 1979-cu ildə SSRİ EA Ümumittifaq Entomologiya Cəmiyyətinin fəxri üzvü, 1980-ci ildə Azərbaycan SSR EA-nın müxbir üzvü seçilib. Niyazi Səmədovun Azərbaycan entomologiya, torpaq zoologiyası, biosenologiya və bitki mühafizəsinə dair aparılan elmi tədqiqat işlərinin təşkili və inkişafı sahəsində, həmçinin elmi kadrların hazırlanmasında böyük xidmətləri olub. Niyazi Səmədov tərəfindən Azərbaycanda 26 fəsiləyə mənsub 2900-dən çox böcək növü aşkar edilib, o, bunların da 30-unu zərərverici kimi ilk dəfə təsdiq edib. O, Azərbaycan Ensiklopedyası və Qırmızı Kitablarının müəlliflərindən biridir. Onun 8 əsəri Avstriya, İngiltərə, Almaniya, Fransa və Çexoslovakiyada çap olunub, rəhbərliyi altında yeddi elmlər doktoru, 40 fəlsəfə doktoru dissertasiyası müdafiə edilib. 1980-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adına, 1982- ci ildə “Şərəf nişanı” ordeni və səkkiz medalla təltif edilən Niyazi Səmədov 1989-cu il may ayının 23-də Bakıda vəfat edib, ruhu şad olsun.

Ələkbər  Süleymanov. 1962-ci ildə “Azərneft” Birliyinin rəisi, 1965-ci ildə Azərbaycan neft və qazçıxarma nazirinin birinci müavini, 1972-ci ildən “Xəzərdənizneft” Birliyinin, 1976-cı ildən 1978-ci ilə qədər “Xəzərdəniz neftqazsənaye” Ümumittifaq İstehsalat Birliyinin baş direktoru, 1980-ci ildən ömrünün sonu­nadək “Dənizneftqazlayihə” İnstitutunun direktor müavini işləmiş Ələkbər Süleymanov “Neft və qaz yataqlarının işlənməsi və istismarı” ixtisası üzrə professor elmi rütbəsini daşıyıb. O, Xəzər dənizinin neft, qaz və qaz-kondensat yataqlarının işlənməsinin nəzəriyyə və təcrübəsinə böyük töhfələr verib, onun sayəsində çoxlaylı dəniz yataqlarının çoxlu məhsuldar horizontları, ayrı-ayrı tektonik sahə və blokları aşkar edilib. Onun iştirakı ilə həm quruda, həm də dənizdə bir çox böyük neftqaz yataqları – Günəşli, QumDəniz, Bahar, Sanqaçal-dəniz-Xara-Zirə, BullaDəniz, Qarabağlı, Kürsəngə, Muradxanlı, Cənub-1, Cənub-2 və s. açılıb. 1994-cü ildə “Əsrin müqaviləsi”nin hazırlanmasında və həyata keçirilməsində əməyi olub.

Görkəmli neftçi və alim “Şərəf nişanı” ordeninə, “Azərbaycan Respublikası Dövlət Mükafatı”na layiq görülüb, bir sıra medallarla təltif olunub. Ələkbər Süleymanov 2000-ci il iyulun 27-də vəfat edib, ruhu şad olsun.

Tamilla Musayeva. Azərbaycanda xalq təhsilinin inkişaf tarixinin elmi cəhətdən əsaslandırıl­mış dövrləşdirilməsi, onun əsas mər­hələlərinin müəyyən edilməsi, xalq təhsilinin yaranmasının spesifik xüsu­siyyətlərinin təhlili, xalqımızın keç­diyi tarixi yolun xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi ilə Tamilla Musayeva Azərbay­can tarixşünaslığına dəyərli töhfə verib. O, həm də Azərbaycan Sovet Ensiklopediyasında nəşr olunmuş bir sıra məqalələrin müəllifidir, üçcildlik “Azərbaycan tarixi” kitabının müəllif­lərindən biridir, 2003- cü ildə nəşr olunmuş “Ermənilərin Azərbaycan torpaqlarında törətdikləri əməllər barədə tarixi həqiqətlər” adlı əhəmiyyətli əsərin tərtibçi redaktoru və müəlliflərindən biridir.

Professor Tamilla Musayeva 1984-cü ildə “İnqilab və Azərbaycanda xalq təhsili” monoqrafiyasına görə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı laureatı adına layiq görülüb, 2005-ci ildə “Əməkdar elm xadimi” fəxri adını alıb. O, 2019-cu il yanvar ayının 24-də vəfat edib, ruhu şad olsun.

Ağalar Abbasbəyli. M.V.Lomonosov adına Moskva Dövlət Univer- sitetinin tələbəsi və aspirantı olmuş, 1980-ci ildə doktorluq dissertasiyasını müdafiə etmiş, 1988-ci ildə tarix və beynəlxalq münasibətlər istiqamətləri üzrə professor elmi rütbəsini almış alimimiz 1974-1976-cı illərdə xarici ölkələrdə Sovet səfirliyində müşavir, 1981-1988- ci illərdə Azərbaycan KP Bakı şəhər Partiya Komitəsinin katibi, Azərbaycan KP Təşviqat Komissiyasının sədr əvəzi vəzifələrində çalışıb, 1987-1988-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Təhsil naziri olub, uzun müddət SSRİ Sülh Fondunun sədr müavini və Azərbaycan Respublikası Sülh Fondunun sədri olub, 550 məqalənin, 42 monoqrafiyanın, 55 dərslik və dərs vəsaitinin müəllifidir. 32 elmlər namizədi, 10 elmlər doktoru yetişdirib, o cümlədən Azərbaycan Respublikasında ilk dəfə siyasi elmlər istiqamətində 10 siyasi elmlər namizədi və 3 elmlər doktorunun elmi rəhbəri və məsləhətçisi olub, Beynəlxalq müna­sibətlər ixtisası üzrə 50 nəfər magistrin ərsəyə gəlməsində mühüm rol oynayıb. 1991-ci ildən BDU-nun Beynəlxalq münasibətlər kafedrasına rəhbərlik edir.

Qəti qərarlar günü

Və ən nəhayət, sonda təqvimə salınan daha bir bayram barədə söz açmaq istəyirəm. Bu gün həm də Qəti qərarlar günü qeyd olunur. Yeni il gəlir, həyatını dəyişmək üçün bu gün qəti qərar qəbul etməlisən. Yeni ili yeni əhval-ruhiyyədə, yeni ideyalarla, işgüzarlıqla başlamalısan. Uğur düstürü yalnız budur.

Hər kəsin ömründə 2025-ci ilin xoşbəxtliyə doğru dəyişikliklər ili olması arzusu ilə. Yeni iliniz mübarək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.12.2024)

Xatirə Əsgərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ədəbiyyat müəllimim deyirdi ki, mətnlərin ilk   və son cümləsi digərlərindən fərqli, daha mənalı olmalıdır ki oxucunun diqqətini cəlb etsin. Yəni ki həvəslə oxusun, sonda isə yazının təsirini hiss etsin. 

Əgər hələ də oxuyursunuzsa, deməli ilk cümləm sizin diqqətinizi özünə çəkib.

Düşünürəm ki, elə şagird olub müəllimlərə qulaq asanda daha xoşbəxt olmuşuq. Ən azından, arzularımız digər insanların maraq və istəklərinə uyğun olaraq qurulmayıb. 

Gəlin boynumuza alaq ki, hər hansısa yeni iş qururuqsa, ilk öncə pulu və digər insanların maraq dairəsini hesablayırıq.

Nəinki mətnlərin, ağzımızdan çıxan cümlərinin də ilki və sonu elə olmalıdır ki qarşımızdakı bizdən bezməsin. 

Neçəmiz sırf özmüz kimi ola biləcəyimiz insanlarla bərabərik? Ən utandığımız, ən böyük səhvimiz, ən baxımsız, kefsiz, hər şeyə qarşı ümidsiz olduğumuz halları bilərək hələ də bizi sevən neçə insan var ki həyatımızda?

Bir, yoxsa sıfır?

Niyə də ki sözlərmizi qrim etməyək hər şeyin illüziyalandığı dünyada? 

Mən maddiyyatı düşünmürəm, mənəviyyata üstünlük verirəm deyən insan, sən “uşaq sənin" arzularını gerçəkləşdirə bilmisənmi?  İçdən güldüyün, sevdiyin musiqini dinləyib, sevdiyin yeməyi həvəslə yediyin gün yadındadırmı?

Həvəs demişkən, "uşaq sən" kimi hələ də doğum gününü, bayramları bir ay əvvəlcədən sayırsanmı?

Qəlb qırmadan çəkinirsən, ya öz qəlbini qurban edirsən?

Suallarımı çoxaldıb ürəyini boşaltmaq istəyirsənsə suallarım heç bitmək bilməz. Amma indi sadəcə bunlara cavab ver. 

Ümumiyyətlə xoşbəxtsən? 

Sual ver özünə! Axrıncı dəfə nə vaxt xoşbəxt idin və yanında kim var idi?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.12.2024)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həmkarım Harunun fikirlərindən yola çıxaraq qocaman bir ilə sıxışan xatirələrimi bölüşmək istəyərdim mən də.  

2020-dən bəri heç bir ili doyunca yaşadığımı, yetəri qədər yaşamış hiss etdiyimi düşünmürəm açığı. Bu il mənim üçün necə keçdi və ya mənə hansı hissləri doğmalaşdırdı? İlk öncə qəbullanmışlığı öyrəndiyim bir il olduğunu qeyd edə bilərəm. Beynimdə daim milyonlarla susmayan səslər, bir-biri ilə dava edən mənlər var idi və mən onları susdurmağa çalışdıqca daha çox danışırdılar, onlar danışdıqca mən daha çox susdurmağa çalışırdım. 

Birdən sadəcə onları tək-tək dinləməyi qərara aldım, gördüm ki, hər biri özünə görə müəyyən zaman kəsiyində haqlıdır. İndi onların hər biri mənim dostumdur və mən onlarla özümə daha doğmayam. 

2024 mənim üçün fərqindəlik və qəbullanmışlıq ili oldu. Demək olar ki, hər şeyi, hər kəsi, ən absurd düşüncələri belə qəbul etməyi öyrəndim. Məsələn, həyatımdan çıxan hər kəsin əslində bir vəzifəsi olduğunu dərk edib gedişlərinə, tərk edişlərinə kədərlənmək əvəzinə gəlişləri ilə mənə qatdığları hər şey üçün tanrıya təşəkkür etməyin nə qədər dəyərli olduğunu dərk etdim. Bolca şükr etməyin, su içməyin, günlük yürüyüşlər etməyin sağlamlığımıza faydasını kifayət qədər gördüyüm bu ildə özünü haqlı olaraq ifadə etməyə çalışmağın əslində boğazımızı düyünləyərək nəfəs darlığına səbəbkar olduğunu bir daha hiss etdim. 

İstər maliyyə istər təhsil baxımından da, 2024 mənim üçün düşərli oldu. Açığı bakalavr vaxtı öyrəşdiyim mühitin yeri çox görünsə də, əlimdən gələn qədər çalışıb həyatımda xüsusi dəyəri olan nənəmi sevindirib magistr tələbəsi adını qazanmaq da, bir qədər qürurlu və duyğulandırıcı hissdir. 

Dediyim kimi, pisi ilə yaxşısı ilə 4 ildə öyrəşdiyim uşaqlardan, müəllimlərdən, imtahan sistemindən çıxıb tamam yad bir mühitə düşmək insanı qəribsədir, amma bir yandan da, zəhmət çəkmək, bəhrəsinə inanmaq zövq verir. Özümü bildim biləli maddi azadlığımı özüm təmin etməyə çalışsam da, daim könüllü, təcrübə, part-time iş fəaliyyətlərim olsa da, heç gözləmədiyim anda, gözləmədiyim yerdən iş təklifi almaq mənə bu il möhtəşəm bir kolleqa, əyləncəli iş mühiti və yeni təcrübələr qazandırdı. 

Eyni zamanda hazırda çalışdığım iş yeri sayəsində yeni bir adrenalin ilə tanış olub bu ilin ən dopaminli gününü keçirə bildim. O gün nələr oldu deyə soruşsanız keçən yazılarımda sizə bəhs etdiyim hiking macəramı, qorxduğum halda özümü "jivoy" aparmalı olduğum dağ turumu, yağışlı gündə palçıqlı, sürüşkən yollarla, qırılan budaqlara tutunaraq 2 saat yarıma qalxdığımız və sonunda dağların arasında qalan, dumanda gizlənən möhtəşəm Əmbil gölü  mənzərəsini ağzı açıq izlədiyimi deyə bilərəm.

Və bu il, mənə ən çox səbr etməyi, həsrət çəkməyi, ümid etməyi, gözləməyi, yan yanaykən mənasız mübahisələr etdiyin insanın ikicə dəqiqəlik səsinə gözünün dolmasını, 5 dəqiqəlik zəngə bütün ürək sözlərini sığdırmağa çalışmağın necə çətin və dəyərli olduğunu öyrədən, əsgər yarəni olanların nələr hiss etdiyini anladan dopdolu bir il oldu.

Saatlarla düz divara baxıb düşüncələrimi bulaqlardan süzdüm, gördüm yetmir özümə bir çay süzüb bu dəfə bulaqları sətirlərə tökdüm, gördüm sətirlər yetərsizdi göz yaşlarımı səhifələrə tökdüm, ağladıqdan sonra ciyərlərimin boşaldığınş hiss edəndə yenidən dərin-dərin nəfəs alıb gözümün içi ilə güldüm, mənasız zarafatlar etdim yenə güldüm.

Yaz-yaz bitməyən bir il oldu bu il mənim üçün. İndi isə gələcək ildən sadəcə səbr diləyirəm. Bu diləyim həyatında olduğum insanların mənimlə yola getdikləri üçün olan mükafatıdır sadəcə..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.12.2024)