Lalə Həsəncan, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sabah növbəti tədris ili başlayır. Bir müəllim olaraq çox vacib bir mövzuya toxunmaq istəyirəm. Öyrənmə və yazma pozuntusu - 

Disleksiya və disqrafiya. Nədir bunlar? 

Disleksiya usaqlarda bir öyrənmə çətinliyidir. Zəka geriliyi olan uşaqlarda disleksiya əlamətləri olur. Bundan başqa diqqət əskikliyi və hiperaktivlik olan uşaqlarda da disleksiya əlamətlərini görmək mümkündür. Öyrənmə çətinliyi olan uşaqlar digər uşaqlara nisbətən təhsil proqramı üzrə öyrənə bilməli olduqlarını problem şəklində öyrənirlər. 

Öyrənmə çətinliyi - oxuma, eşitmə, yazma, danışma, riyazi əməllər və analiz etmə çətinliyidir. 

Yaşla bağlı bu problemlər daha da artır. Bununla da uşağın nəinki təhsilində, eyni zamanda psixoloji inkişafında da mənfi təsirlər yaranır. Uğursuzluq, çarəsizlik, yetərsizlik və yaşıdlarından geri qalma hissi onların şəxsiyyətində böyük yaralara yol aça bilər. Müəllimlər də şagirdləri müşahidə etdikdə dərsdə fəal iştirak edən şagirdi seçə bilirlər.

Disqrafiya isə diskusiyadan fərqli olaraq yazı bacarıqlarına əks təsir göstərir.

Yazı tapşırıqlarını yerinə yetirdikdə yazdıqları çətinliklə başa düşülür.

Sözlərin hərəsi bir tərəfə qaçır, hərflər müxtəlif ölçülərdə olur və yazılar oxunmaz dərəcədə kiçilir. Belə şagirdlər bəzən sözləri düzgün tələffuz etsə də, imla yazıları çox pis olur. Bütün bunların hamısı onların qiymətlərinə və özünəinam hissinə təsir göstərir. Disqrafiya - bitmiş sözlər, cümlələr, nizamsızlıq, əyilmiş sətirlər və əziyyətli yazı prosesidir. 

Psixoloqlar bunu “fikrin yazıda ifadə zəifliyi” adlandırırlar. Şagirddə düşünmə və motorikaya təsir göstərir, şagirdin düşüncələrini sözlərlə ifadə edib kağıza köçürməsində çətinlik yaradır.

Disqrafiya disleksiya problemi olan şagirdlərdə qarşılaşdığı problemlərlə əlaqədar bildikləri mövzuya dair fikirlərini cəmləməkdə çətinlik çəkir, xırda motorika zəif inkişaf etdiyinə görə yazma çətinliyində də problemlər yaranır.

Məktəbəqədər dövrdə disqrafiya və disleksiya əlamətləri özünü büruzə verir. Məsəslən, karandaş tutmaq, nöqtələr qoymaq, hərfləri tanımaq, hecaları birləşdirmək və s...

İbtidai məktəb dövründə problemin açıq-aşkar nəzərə çarpdığı dövrdür.

Əlbəttə ki, bu hallar həm valideyn, həm də müəllimlərdə narahatlığa səbəb olur. Hər bir valideyn övladının bacarıqlı olmasını istəyir. Şagirdin  dərslərində keçirdiyi uğursuzluqlar təhsilin yarım, yetərsiz olmasına səbəb olur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

BUNU DUMAYA SEÇKİLƏR BİR DAHA SÜBUT ETDİ

Yekaterinburq Yeni Dumasının spikeri Ural Federal Universitetinin sosiologiya və politologiya departamentinin 33 yaşlı direktoru Anna Qurariy olacaq. Bu barədə Rusiya mediası məlumat yayıb.

"Ədəbiyyat və incəsənət" portalı xəbər verir ki, bu postda Anna Qurariydən əvvəl bu ilin avqustunda “Talış-Muğan Muxtar Respublikası” adlı qondarma qurumun ildönümü münasibətilə erməni dairələrinin təşkil etdiyi təxribat xarakterli tədbirdə iştirakı ilə dövlətlərarası qalmaqalla yadda qalan İqor Volodin qərar tutmuşdu. 

Bundan əvvəl “Ural Meridian” xəbər agentliyi yazmışdı ki, bu münasibətlə Azərbaycan Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinə etiraz notası göndərmiş və qubernator Yevgeni Kuyvaşevə məktub yazaraq Yekaterinburq Duması rəhbərinin açıq-aşkar təxribat xarakterli tədbirdə iştirakını pisləmişdi.

Həmin bəyanatda bildirilmişdi ki, bu addım Rusiya və Azərbaycan arasında strateji tərəfdaşlığa, habelə tərəflərin öhdəliklərinə ziddir.

Azərbaycan diasporunun tanınmış nümayəndəsi, Avropa Azərbaycanlıları Konqresinin vitse-prezidenti, Ümumrusiya Azərbaycan Konqresinin (ÜAK) vitse-prezidenti, ÜAK-ın Ural Dairə Şurasının sədri, Ümumdünya Azərbaycan və Türkiyə diaspor təşkilatlarının Koordinasiya Şurasının üzvü, Sverdlovsk vilayəti qubernatoru yanında Milli məsələlər üzrə Məsləhət Şurasının üzvü Şahin Şıxlinski də Azərbaycana qarşı bu təxribat hərəkətinin qarşısında sipər kimi dayanmış, ən müxtəliv vasitələrlə Volodinin düşmən mövqeyini pisləmişdi.

Bundan sonra Rusiya mətbuatı Volodinin təxribat xarakterli hadisədə iştirakının bölgə rəhbərliyinin kəskin narazılığına səbəb olduğu və Azərbaycanın Rusiyadakı səfirliyindən üzr istəməli olduğu barədə məlumat yaymışdı. Eyni zamanda qeyd olunmuşdu ki, bu qalmaqalla əlaqədar Volodin yenidən Yekaterinburq Dumasının spikeri vəzifəsinə seçilməyəcək.

Fotoda: solda Şahin Şıxlinski, onun yanında isə Yekaterinburq Yeni Dumasının spikeri Anna Qurariy.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bu gün türk dünyasının böyük sənətkarı, ozanı, Prezident təqaüdçüsü, Əməkdar incəsənət xadimi aşıq Ədalət Nəsibovun vəfatından 6 il keçir 

 "Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin, Qazax Rayon İcra Hakimiyyətinin Qazax-Tovuz Regional Mədəniyyət İdarəsinin, Qazax-Tovuz Regional Gənclər və İdman İdarəsinin birgə təşkilatçılığı ilə bu gün saat 10:30-da Qazax rayonunun Ağköynək kənd qəbristanlığında aşıq Ədalətin məzarının ziyarətinə başlanılıb. 

"Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin Qazax və Ağstafa rayonlarında yaşayan nümayəndələri, ziyalılar, açıqlar Dədə Ədalətin məzarını ziyarət edirlər.

“Qazax” Xeyriyyə İctimai Birliyinin və Qazax rayon İcra Hakimiyyətinin birgə təşkilatçılığı ilə ustad aşıq Dədə Ədalətin xatirəsinə hörmət əlaməti olaraq onun qəbri üzərində möhtəşəm qəbirüstü abidəsi ucaldılmışdır. Abidənin müəllifi Azərbaycanın Xalq rəssamı, tanınmış heykəltəraş, Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyasının rektoru Natiq Əliyevdir.

Həmçinin, Xaçmaz şəhərindəki Şəxsiyyətlər parkında da Xaçmaz rayon İcra Hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə Dədə Ədalətin  büstü ucaldılmışdır.

15 sentyabr 2018-ci ildə xalq izdihamı ilə ustad aşıq Dədə Ədalətin Qazaxda qəbirüstü abidəsinin açılışı olmuşdur.

Ədalət Nəsibov 27 yanvar 1939-cu ildə Qazaxda pinəçi ailəsində anadan olmuşdur. Saz çalmağı atasından öyrənmişdir. Gənc yaşlarından fitri istedadı üzə çıxmış, məclislərə dəvət almışdır. 11 yaşındaykən Kremlin Qurultaylar Sarayında saz çalır. 1950-ci ildə Bakıya dəvət olunur. Aşıq Ədalət sazı 50-dən çox ölkədə tanıdır, saza yeniliklər gətirir.

UNESCO-da dünyanın nadir musiqi ifaçıları sırasında Ədalətin də diski buraxılmışdır. O, saza 5 pərdə, o cümlədən 7 yarımpərdə, 6 sinə pərdəsi əlavə etmişdir.

Xalq şairi Səməd Vurğun onun çalğısının vurğunu olmuşdur.

Xalq yazıçısı Mirzə İbrahimov onun haqqında demişdir: "Əgər Azərbaycan xalqının incəsənət aləmində heç bir nümayəndəsi olmasaydı, təkcə Ədalətin sazı ilə dünya mədəniyyəti meydanına çıxa bilərdik."

Türk yazıçısı Əziz Nesin isə Ədalət haqda söyləmişdir: "Ədalətin ifası təkrarsız həyat kimidir. Onun üzü daim təzəliyədir, sonu gülüstanlara çıxan dağ çayına bənzəyir. Ələsgər aşiq, söz sənətində kimdirsə, Ədalət də saz sənətində odur".

O, "Qaytarma", "Baş sarıtel", "Ruhani", "Yanıq Kərəm" və başqa saz havalarının bənzərsiz ifaçısıdır.

Aşıq Ədalət Nəsibov 14 sentyabr 2017-ci ildə 78 yaşında uzun sürən xəstəlikdən sonra Bakı şəhərində vəfat etmişdir. 15 sentyabrda Qazax rayonunun Ağköynək qəbiristanlığında dəfn olunmuşdur. 

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

Aytəkin Əziz, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL:

Kimdən və necə məktub almaq istəyərdiniz? 

CAVAB:

Bu dünyaya gəlməmişdən öncə mənə, ürəyimə veriləcək ruhdan məktub almaq istərdim... Təsəvvür edin ki, ruhum gələcəkdə vücuduna daxil olacağı insanın ürəyinə yazır: "Səni yox, məni incidəcəklər... Çox incidəklər... Amma ağrısını sən hiss edəcəksən... Mənə dəyən yaraların əksi sənin üzərinə düşəcək... Qorxa-qorxa qorxmamağı öyrənəcəksən... Mən yaxşı ruham, sən də zərərsiz bir insan olacaqsan... Bu təmiz ruhun sənin kimi təmiz ürəyə ehtiyacı var, sənin kimi təmiz ürəyin də mənim kimi təmiz bir ruha... Və bir gün gələcək, sən olmayacaqsan, mən isə fərqli-fərqli bədənlərdə yaşayacağam... Ancaq sənin ağrılarını da özümlə aparacağam... Qorxma, mən insanlar kimi unutqan deyiləm... Səndən sonra neçə səni yaşadacağam, sevgili ürək"

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

Uraqan, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən hər gün öz xəttim üzrə hərəkət edən avtobus sürücüsüyəm. Həyatdan o qədər bezmişəm ki, bu yolun bizi hara aparacağını hələ də dəqiq bilmirəm.

Mən o kəsəm ki, avtobusa minərkən işə tələsirəm. Ailəmə bir tikə çörək aparmaq üçün hər gün bu yolu gedib gəlirəm.

Mən o qadınam ki, avtobusa minən kimi boş yer axtarıram. Arada bir yüksək səslə deyinib "indiki nəsil çox pozulub" deyirəm. Məni insanların yorğunluğu maraqlandırmır, ayaqlarım çox ağrıyır.

Mən o kəsəm ki, avtobusa minən kimi ən arxadakı boş yerə əyləşirəm. Bəzən yer olmadığından qabaqda oturanda gözlərimi yumub başımı pəncərəyə söykəyirəm ki, qarşımdakı qadının deyinməsindən uzaq olum. 

Mən o tələbəyəm ki, pulum ancaq bu avtobusa minməyə çatır... 

Mən o məmuram ki, heç vaxt avtobusa minmirəm. Bu hekayədə nə işim var, hələ də dəqiq bilmirəm?!

Mən o dayıyam ki, qarnım yekə, başım keçəl, içi isə bom-boş. Hər gün bu oturacaqlarda siyasi söhbətlər edərək ətrafımda əyləşənləri ayıldıram. Deyilənə görə bizi massonlar idarə edir. 

Mən özümü hələ yeni tanımağa başlayan 15 yaşında bir yeniyetməyəm. Bu gün 4 fəndən dərsim var. Özümü tam kəşf etmədiyimdən hansı universiteti seçəcəyimdə çətinlik çəkirəm. Əsas odur ki, diplom olsun, sonrası Allah Kərimdi.

Mən hər gün işimə sevərək gedib gələn sadə işçiyəm. Bir dəfəsində "işimi çox sevirəm" dediyim üçün iş yoldaşlarım hələ də məsxərəyə qoyur məni. 

Mən o qızam ki, hər gün müxtəlif paltarlarla ətrafımdakıları cəlb etməyə çalışıram. Hərdən kimsə yaxınlaşanda özümü elə aparıram ki, guya bundan çox sıxılıram.

Mən də ətrafıma baxıb qaynayan qızları axtarıram. 

Mən mələyəm. Amma qanadımı qırıb cənnətdən qovublar. Cəhənnəmdən geri dönmüşəm.

Mən qarşı dayanacaqda düşən həmin adamam. Dostuma "düşərsən"-i elə deyirəm ki, bütün avtobus onun yerinə pul verdiyimi bilir.

Mən oğruyam. Amma insanların haqqını oğurlamıram. Onlar hər gün işə getdikcə onların vaxtını əlindən alıram. 

Mənim adım Zamandır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.

19-CU DƏRC

Müttəhimlər sırasından erməni müttəhimlərin sözçülərindən biri bu fakta etiraz etdi, dərhal ona alternativ daha 7 mənbə göstərildi, o susanda isə amerikalı ekspert mətnin davamını oxudu:

-1915-ci il iyunun 22-də hökumət qoşunları Van şəhərinə daxil olarkən onların gözləri qarşısında dəhşətli bir mənzərə canlanmışdı: meyitlər bir-birinin üstünə qalaqlanmışdı. Erməni terror birləşmələri burada vaxtında qaçıb canını qurtara bilməyən bütün müsəlman əhalini - türkləri, azərbaycanlıları, kürdləri vəhşicəsinə qətlə yetirmiş, 1000 körpəni diri-diri boğmuşdular. Həmin il iyulun 1-də rus generalı Nikolayev öz məlumatında təkcə Van şəhərində 15 min nəfər türkün ağır işgəncələrə məruz qalmasından, bu ağlasığmaz cinayətin Tero və Xeso adlı iki erməni qulduru tərəfindən törədildiyindən söz açır və insanlıq simasını itirmiş həmin qatilləri topların qarşısına qoyub güllələməyə çağırırdı. Ermənilər gülləyə qənaət etmək məqsədilə bəzən türk əhalisini kütləvi şəkildə zəhərləmək metodundan da istifadə edirdilər. Amerika tarixçisi Stenford C.Şou "Osmanlı imperatorluğunun tarixi" kitabında yazırdı ki, "Birinci dünya müharibəsi ərzində müsəlmanların ermənilər tərəfindən dəhşətli, amansız, kütləvi qırğını davam etmişdir. Bir milyondan çox türk kəndlisi doğma ocaqlarından didərgin düşmüşdür. Minlərlə qaçqın tikə-tikə doğranmış, qol və ayaqları, burun və qulaqları kəsilmiş, gözləri çıxarılmışdı. Həmin qırğınların əsas təşkilatçılarından və ideoloqlarından biri "Daşnaksütun" terror təşkilatının üzvü, Atom ləqəbli Arutyun Şaxrikyan idi.

Şaxrikyan yenidən yerindən dik atıldı:

-Mən etiraz edirəm, mənim adım çəkilməsin, çünki adımı oraya sonradan da sala bilərdilər.

Amma Baş Hakim onun etirazını qəbul etmədi, ekspertlər əllərindəki dəlil-sübutları yaxınlaşdırıb bir-bir Şaxrikyana göstərdilər, o, ürəyini övkələyib “Niyə siz alman Armin Teofil Veqnerin yazdıqlarından bəhs etmirsiniz? Mən Divanın birtərəfli keçirilməsi qənaətindəyəm” söylədi, Baş Ekspert “Sizin almanınıza da gələcəyik, narahat olmayın” söyləyib kürsüdəki ekspertə rəyinin davamını oxuması işarəsini verdi, o da oxudu:

-Erməni millətçiləri həmin ildə Türkiyənin Abaağa, Bitlis, Tərcan, Malazagird, Edremid vilayətlərində də dəhşətli yanğınlar və qətliamlar törətmiş, təkcə Qars və Ərdahanda 30 min günahsız türkü vəhşicəsinə qətlə yetirmişdilər. Həmin qətllərin əsas törədicilərindən biri "Hnçaq" terror təşkilatının ideoloqu, Türkiyə parlamentinin deputatı Stepan Ter Danielyan olmuşdu. Ən dəhşətlisi budur ki, o iblis xislətli vəhşi öz seçicilərinin belə bütün ailə üzvləri ilə birlikdə qətlə yetirilməsini, körpələrinin diri-diri tonqalda yandırılmasını əmr etmişdi.

Şaxrikyan yerindən qışqırdı:

-Mən deyirdim də, ondan yapışmaq lazımdır, məndən yox.

Ekspertsə oxumaqda idi:

- Erməni tarixçilərinin qondarma məlumatlarına görə, guya birinci cahan hərbi illərində Osmanlı imperiyasında 2 milyon 300 min erməni yaşayırmış. Halbuki Böyük Britaniyanın Xarici İşlər Nazirliyinin rəsmi məlumatına görə, həmin vaxt onların sayı cəmi 1 milyon 200 min nəfər olub. Erməni tarixçilərinin yazdığına görə, guya 1915-ci ildə Anadoluda türklər tərəfindən 1 milyon 500 min nəfər erməni qətlə yetirilib. Halbuki statistik məlumatlara görə, həmin vaxt Anadoluda maksimum 600 min nəfər erməni həlak olub. Əksəriyyəti də köçürmə vaxtı, bir türk gülləsinə belə tuş gəlmədən, sadəcə, aclıq və xəstəlikdən  həlak olub. Ermənilər isə qarşılığında məşhur Amerika alimi Castin Makkartinin "Anadolu erməniləri 1912-1922-ci illərdə" əsərində yazdığı kimi, "1915-ci ildə 600 min, bütövlükdə 1912-1922-ci illərdə isə 2 milyon 500 min günahsız türkü öz doğma ata-baba torpaqlarında amansızcasına qətlə yetirmiş, şəhər və kəndlərini yandırıb xarabazara çevirmişlər". Müsəlmanları son nəfərinədək qırıb torpaqlarına sahib olmağı qarşılarına məqsəd qoymuş ermənilərin hətta rus-türk müharibəsində döyüş zonasından yüz kilometrlərlə kənarda yerləşən Sivas əyalətində dinc və əmin-amanlıq şəraitində yaşayan 180 min nəfər türkü qılıncdan keçirib qətlə yetirmələri faktı məlumdur.

Baş Hakim üzünü Şaxrikyana tutdu:

-Cənab Şaxrikyan, həm siz, həm də digər millətçilər ermənilərin Osmanlı imperiyasında sıxışdırılmasını iddia edib erməni xalqını qiyama sürükləmisiniz, nə ilə əsaslandırarsınız bu iddianızı?

Şaxrikyan könülsüz halda cavab verdi:

-Türklər bizə kölə kimi baxırdılar.

Baş Hakim ekspertlərə səsləndi:

-Zəhmət olmasa 67-ci arayışı səsləndirin.

Həmin arayış dərhal səsləndirildi.

“Osmanlı İmperiyasında ermənilərin vəziyyətinə dair arayiş. 1910-15-ci illərdə müsəlman türklər öz təbəələri olan xristian ermənilərə qarşı çox humanist davranıblar.  Bir çox mənbələr bunu sübut edir. Məsələn, ermənilərə aid “Jamanaq” nəşriyyatının çap etdiyi “Türkiyədəki ermənilər haqqında həqiqət” kitabında yazılıb: Osmanlı dövlətində ermənilərdən  29 paşa, 22 nazir, 33 millət vəkili, 7 səfir, 11 baş konsul, 411 yüksək məmur vəzifəsi daşıyan var idi. Xarici işlər naziri Qabriel Noradunkyan, İmperiya silahlı qüvvələri qərargah rəisinin müavini Bazazardem, Xarici İşlər Nazirliyində müşavir Ohanes Sərkis paşa və Artin Dadyan paşa, Şəhərsalma naziri Marşal Qarabet Artin Davud paşa, Türkiyə Teleqraflar Ümumi Sekretarı Tors Serpos Əfəndi, Poçt və Teleqraflara Nəzarət naziri Oskan Mardikyan,  Senator Ohanes Kuyumçyan paşa, Maliyyə və xəzinə naziri Aqor Kazaçyan, Belçikada səfir Diran Aleksan bəy, Londonda səfir Yetvart Zöhrab Əfəndi, İtaliyada səfir Hirant Düz bəy, Vyanada səfir Qarabet Artin Davud paşa idi.

1461-ci ildən İstanbulda erməni patriarxlığı fəaliyyət göstərirdi,  1863-cü ildən Erməni Milli Məclisi fəaliyyət göstərirdi.

Bir fakta diqqət edin. Fransanın Marsel şəhərində 14-cü Lüdovik erməni mətbəəsini bağlamışdı,  halbuki Osmanlıda isə 1700-cü ildən erməni mətbəəsi fəaliyyət göstərirdi, Monax Muxtarın ermənicə kitabı – ilk qaranquş idi. 1859-cu ildən ermənicə qəzetlər çıxırdı, 1866-cı ildə təkcə İstanbulda 14 ermənicə qəzet çıxırdı.

 Təsəvvür edin, Odisnom Çarlz Eliot özünün «Türkiyə Avropada» (1900) kitabında qeyd edib: «Hətta 1877-1878-ci illərdə, rus-turk müharibəsindən sonrakı illərdə türklər və ermənilər əla dostluq şəraitində yaşayırdılar... Ruslar erməni kilsələrini, məktəblərini və dinini sıxışdırırdılar, türklər isə tamamilə əksinə, bütün işlərdə daha səbrli və daha çox sərbəstlik verən idilər... Ermənilər  türklərin arasında yaşamaqlarından razı idilər... Sərvət tərəzisi də artıq Türkiyədə tamamilə xristianların xeyrinə idi. Türklər onlara səmimi-qəlbdən inanırdılar”.

 Fransız sosioloqu Marsel Leartın araşdırmalarına görə  Anadoluda 166 sahibkarın 141-i , 9800 dükançıdan 6800-ü, 150 xarici ticarət kommersantından 127-si, 153 sənayeçidən 130-u erməni idi.

Türkiyə Ermənistanı deyilən ərazidə 803 erməni məktəbində 2088 müəllim və 81226 şagird fəaliyyət göstərirdi. 1861-ci ildə İstanbulun  Qalatasaray liseyində hüquq bölməsində təhsil alan 52 gəncdən 45-i, tibb bölməsində təhsil alanların isə hamısı erməni idi”.

Baş Hakim arayışı səsləndirən ekspertə minnətdarlıq bildirib Şaxrikyana üz tutdu:

-Bəs buna nə deyirsiniz?

Şaxrikyan susdu. Belədə Baş Hakim yenidən ekspertlərə müraciət etdi:

-Xahiş edirəm indi də 38 saylı arayış səsləndirilsin, erməni məsələsinin necə formalaşmasına aid əlavə faktlar gətirilsin.

Dərhal ekspertlər sözügedən arayışı səsləndirdilər:

-1914-cü ildə Parisdə çıxan, rumın diplomatı T.Dcuvara  aid “Türkiyəni parçalamaq üçün 100 plan” əsərindən iqtibas edirik:  Osmanlı imperiyasını parçalayıb torpaqlarını ələ keçirmək – böyük xristian dövlətlərinin əsas məqsədi olub, bu işdə də milli azlıqlardan alət kimi istifadə ediblər. 1877-1878-ci illər Rusiya-Türkiyə müharibəsindən sonra erməni məsələsi gündəmə gəlib, Şərqi Anadoluda ermənilərə muxtariyyat verilməsi barədə Berlin müqaviləsi imzalanıb, onu imzalayan altı tərəf – Almaniya, Avstriya-Macarıstan, İtaliya, Fransa, İngiltərə və Rusiya Türkiyədə erməni məsələsinə nəzarət və daxili işlərə qarışmaq hüququ əldə ediblər.

20-ci əsrin əvvəllərində  Fransanın maliyyəsi ilə  Osmanlıda terror qruplaşmalarının 3 qərargahı – Monarqada, Doqquzevlərdə, Lefkoşedə fəaliyyət göstərirdi. Kipr adasında isə erməni hərbi düşərgəsi salınmışdı. Fransız hərbçiləri orada erməni döyüşçülərə hərbi təlim keçirdi. Anadoludan ora gəlmiş erməni liderləri Strak, Kirkor, Karabet və Arti erməni döyüşçülərə rəhbərlik edirdi.  The Rayel Engineer şirkəti tərəfindən tikintisi həyata keçirilmiş bu düşərgədə 102 çadır qurulmuşdu, özəl kilsə, hətta həbsxana var idi. Erməni yardım komitəsi yaradılmışdı, Yunanıstanın Larnaka konsulu M.Vatibella, Fransanın Larnakadakı konsulunun vəkili Mons Marçel Marqaret, ABŞ-ın Lefkoşo konsulluğunun agentlik rəhbəri George Vilsonun bu komitəyə aşkar dəstəyi hiss olunurdu. Yunanıstandan, Fransadan, ABŞ-dan yardım adı altında pullar gəlirdi, bu pullarla Urfada, Maraşda, Antepdə və Adanada minlərcə günahsız türk qətlə yetirilirdi.

Baş Hakim bu yerdə xahiş etdi ki, mümkünsə erməni qiyamlarına maddi yardım edənlərin konkret adları çəkilsin. Azacıq hazırlıqdan sonra ekspertlər belə bir siyahını təqdim etdilər:

-Arayiş: 19-cu əsrin sonu, 20-ci əsrin əvvəllərində Osmanlı İmperiyasında millətçi ermənilərə yardım kampaniyalarında iştirak edən bəzi qurumlar və şəxslər:

Amerikalı Rokfellerlər,

Boston Beynəlxalq Erməniləri Müdafiə Komitəsi,

ABŞ erməni yardım komitəsi,

London erməni cəmiyyəti,

London erməni cəmiyyətinin tərkibindəki Protestant Kişilər Federal Məclis Təmsilçiliyi,

Kipr Rum İttihad-Birlik klubunun Misir Müdafiə-Milliyyə Komitəsi,

Kipr Yüksək Komissar Yardım Fondu,

Lefkoşa Thecoraides firması.

Siyahı səsləndikdən sonra Baş Hakim Baş ekspertdən Osmanlıda erməni xəyanətkarlığını sübut edən konkret faktlar istədi...

(Davamı var)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu bir insanın həyatında ən önəmli anlardan biridir. Ömrünü sevdiyin şəxsə həsr etmək və səni sevənlərin əhatəsində olmaq başqa bir hissdir...

Keçmişdə ailə quran zaman qadın bəzən qarşı tərəfin kimliyindən xəbərsiz olurmuş, ya da heç sevmədən evlənib zamanla sevməyə başlayırmış...

Ailədə dava-dalaş olsa belə onları ailə daxilində ya da həssas qəlbə dəfn edib eləcə yaşayırmışlar, bu da olurmuş xoşbəxt ailə portreti. Bu portretin digər özəlliklərindən, ona daha da rəng qatan çalarlarından biri "adımızı batırma, ağ gəlinliklə çıxdın, yalnız ağ kəfənlə geri qayıda bilərsən" sözünün verdiyi qüdrət imiş. 

Qeyrət, namus simvolu onlar üçün sitayiş edilən bütlər qədər əzizdir...

Bəzən bu bütlər, rituallar üçün ömrümüzü, bəzənsə mənəvi dəyərlərimizi məhv edirik...

Elə buna görədir ki, hər il türmələrdə qeyrət məhbusları çoxalmaqda davam edir...

Və boğazımızdakı arzularımızı, ümidlərimizi bıçağın, baltanın iti ağzının dirənərək bizdən alması çox amansızcasınadır…

Hələ də başqası tərəfindən verilən qərar, başqası tərəfindən ssenarisi yazılan həyatımız bizə süni təbəssümlər, süni görüntülərdən başqa bir şey bəxş etmir.

Toy kasetlərindən, şəkillərdən gələn tapıntılar, ya da calaq üsulu ailələr uzunömürlü portretlər yarada bilmir və bilməz də. 

Ara düzəltmələr də sadalananlar sırasına heç şübhəsiz ki, daxildir. Bu yolda Instagram, vatsap, "padruqa", "valideyn" kimi "şəxsiyyətlər" də iştirak edir. 

Hərdən mənə elə gəlir ki, ibtidai icma quruluşu hələ də davam edir və ətrafdakı insanlar hansısa təhlükələrdən qorunmaq üçün yenə tayfa, birlik halında fəaliyyət göstərirlər...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)