“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının ən çox izlənilən rubrikasında bu gün Xalq şairi Məmməf Arazın “Dünya sənin, dünya mənim…” şeiri təqdim ediləcək. Şeiri şair 1983-cü ildə qələmə alıb. Şeirə müğənni Niyaməddin Musayev çox sevilən bir mahnı da bəstələyib ki, bir çox repertuarları bəzəyir.

Bir taleyin oyununda cütlənmiş zərik,

Yüz il qoşa atılsaq da qoşa düşmərik.

Bir zərrənin işığına milyonlar şərik,

Dünya sənin, 

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Çevrəsindən çıxsa əgər sevda fırfıran,

Bir ümidin ətəyindən tutub da fırlan,

Eşidərsən: pıçıldayır yıxılan, duran,

Dünya sənin, 

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Bu get-gəllər bazarına dəvədi dünya, 

Bu ömür-gün naxışına həvədi dünya. 

Əbədiyə qəh-qəh çəkər əbədi dünya,

Dünya sənin, 

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Ayaq saxla, dövrənə bax ötəri belə,

Min illərdir Araz belə, Həkəri belə.

Axşamların, səhərlərin təkəri belə,

Dünya sənin, 

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

Gülünclərə gülünc gələn bu ada güldüm,

Yüyəninə hər əl yetən bu ata güldüm,

Mən özümlə oynadığım şahmata güldüm...

Dünya sənin, 

Dünya mənim,

Dünya heç kimin...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün Nəsr saatıdır, Anar Adilin “Səmadan məktub” hekayəsinin təqdimatıdır.

Anar ADİL

SƏMADAN MƏKTUB

Böyürtkən kollarıının mühasirəyə aldığı həyətin giriş qapısından poçt qutusu asılmışdı. Qutu yaranışından yaşadığı ömrü başa vurandan bəri sərçələrin dəndanına çevrilmişdi.

Əmimin qapısından sərçə civiltisi, göyərçin qurultusu kəsilməzdi. Sərçələr dən yeyib tut ağacının budaqlarına, göyərçinlər taxtapuşa çəkilib sərinlənirdilər.  

Əmim müəllimliyin daşını atsa da, ipə-sapa yatmayan, şuluq uşaqları həyətinə toplayır, əvvəlcə onlara kamança çalır, sonra kitab oxutdurur, tapşırıq yazdırır, dərslər bitən kimi isə əllərinə kolbasa-çörək verib həyətində özü tikdiyi hovuza ötürürdü. Dərsi yaxşı oxumayanları hərdən şillələyirdi. Onun şilləsini dadan uşaq mum kimi yumşalırdı.  

Əmimavtomobilqəzasındansağ çıxdı, amma şillə vuransağ əlinibərk əzdi. Sarıqlı əli ilə kamanı götürüb simlərə çəkdi, kamançadan sərçə civiltisinə, göyərçin qurultusuna bənzər səs çıxan gün əmim şilləsini də, hirsini də boğub öldürdü.

Əmiminevinə toplaşanuşaqlarevlərində tapmadıqları sevgini, hüzuruhovuzunsərinsuyunda çimib, kolbasa-çörəyiacgözlüklə ağızlarınatəpməklə tapırdılar.  

***

Əmim göyərçinlərə, sərçələrə dən almaqdan gəlirdi. Dən torbasını mizin üstünə qoydu, aerodrom kepkasını çıxartdı, çəliyini iki dəfə mizin ayağına vurdu:

          – Qardaşoğlu, bəri gəl, dünən ziyil basmış əlini gördüm, yaxma aldım sənə, götür, axşam yatmazdan qabaq ziyillərinə çək, bircə həftəyə quruyub təmizlənsin.  

Əmimə “sağ ol” dedim. Alnındakı qat-qat qırış açıldı, bığlarının ucu yanağına dartıldı.

–        Qardaşoğlu, dünyada ən gözəl iş, bilirsən, nədi?

Çiynimi çəkdim.

– Dünyada ən gözəl iş göyərçin uçurtmaqdı.

Əmimhərdəfə göyərçinuçurmazdanqabaqkepkasının üstündənbaşını qaşıya-qaşıyabeş dəqiqəlikhadisənibirsaatauzadıb, cütgöyərçinləringöyə qalxmasını, fit çalankimigöydə mayallaqaşmalarını, quşlarınayağından tutmuş,dimdiyinə qədərhər şeyielə dolu, elə bəlağətlə təsviredirdiki, onuneynisöhbətinə yüzüncü dəfə də eynimaraqlaqulaqasırdım.

– Səninsöhbətindənsonraağ-qarahəyatdagözümə rəngligörünür, əmi, –dedim.

Əmimin sifətinin qaraldığını gördüm. Bilirdim… Yenə rəhmətlik yoldaşı yadına düşmüşdü. 

ƏmidostumSəmarəhmətə gedəndə əmimcamaatınyanında özünü toxtaqtutubağlamadı. Bir dəfə kənd toyunda yaxşı yeyib-içmişdi, ayaq üstə zorla dururdu. Qoluma girib mənə danışmışdı ki, Səma ölən gecə, qonaqlar dağılışıb gedəndən sonra yataq otağına keçib, kaman sürtən sağ əli ilə arvadının başına vurduğu yumruqları dayanmadan öz başına endirib, elə Səma kimi də cınqırını çıxarmayıb. 

Əmim kepkasının dimdiyini aşağı çəkib gözünün üstünə saldı. Sol əli ilə kepkasının dimdiyindən bərk-bərk yapışıb buraxmırdı, sanki illərlə ondan qabaq oyanan, ondan gec yatan, hər kürünə, hər yalanına, hər təhqirinə dözən arvadının başından-beynindən çıxıb qaçacağından qorxurdu.

ƏmimSəmailə nişanlı vaxtı bir-birinə yazdıqları məktubları indiyəcənservantıngözündə saxlayırdı. 

– Qardaşoğlu, poçtalyonməktubgətirdi, gördün?

– Yox, görmədim, əmi– çaşqınlıqiçində əmimə baxıram.

Əmimin sifəti haldan hala düşdü.

– Bir get bax. Yaxşı-yaxşı bax, bayaq gördüm ki, poçtalyon qutuya nəsə atdı. 

– Baş üstə, – deyib böyürtkən kollarına bürünmüş həyət qapısına sarı yüyürdüm.  

Qutuda üstünə dən səpilmiş zərfi görəndə nə deyəcəyimi bilmədim. Tez kimdən gəldiyinə baxdım. Sevincdən qışqırdım. Qaça-qaça mətubu əmimə gətirib saf-saf güldüm:  

– Hə, əmi, məktubdu, qutuda... Səma əmidostumdandı. 

Əmim tez ayağa qalxdı, məktubu əlimdən aldı, açdı, əzbər bildiyi sətirləri dilinin alıtında sürətlə oxudu. Məktubu oxuyub bitirib, səliqə ilə qatlayıb döş cibinə qoydu, pencəyinin üstündən məktubu sığalladı.  

Yataq otağının işığı yandı. 

Kamançanın simlərindən “Segah”ın iniltisini həyətə yayıldı. Sərçələrin civiltisi, göyərçinlərin qurultusu eşidilməz olmuşdu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.10.2023)

MİR CƏLALIN YARADICILIĞI ÖRNƏK SAYILA BİLƏR

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Müharibə və ədəbiyyat. Taleyinə müharibələr yazılan xalqlarda daim bədii ədəbiyyat öncə ilhamverici xarakter daşıyıb, ön cəbhədə əsgərləri döyüşə, arxa cəbhədə vətəndaşları fədakar əməyə ruhlandırıb. Sonra isə salnaməyə çevrilərək tarixi yaşadıb. 

Azərbaycan xalqı ötən əsrdə Birinci və İkinci Dünya Müharibəsini, bu əsrdə Birinci və İkinci Qarabağ Müharibəsini yaşayıb. 

Hazırkı dönəm yazarlarımız müharibə mövzusuna elə də çox toxunmurlar. Aqil Abbasdan “Dolu”, Varisdən “Qırmızı ləçəklər”, Yunus Oğuzdan “Cığır”… Barmaqla sayılacaq qədər azdır.

Halbuki tək elə Mir Cəlal Paşayev İkinci Dünya Müharibəsində çox sayda əsər ortaya qoyub. 

İkinci Dünya müharibəsi illərində Mir Cəlalın "Xalqın ürək sözü" (1941), "Vətən hekayələri" (1942), "İlyas" (1942), "İsrafil" (1942), "Vətən yaraları" (1943), "Vətən" (1944) kitablarında, dövri mətbuatda çap etdirdiyi hekayələrində arxa və ön cəbhədə Azərbaycan xalqının faşizmə qarşı qəhrəmanlıq mübarizəsindən geniş bəhs olunur.

Mir Cəlalın “Vətən yaraları" isə xüsusən diqqət çəkir. 

Əsər hekayə janrında yazılmışdır.

Əsər II Dünya müharibəsinə həsr olunub və müharibənin ən qızğın çağında qələmə alınıb. Əsərdə geniş müharibə səhnələri verilməyib. Əsəri oxuduqca oxucuda ədalətsiz müharibəyə, onu törədənlərə qarşı güclü qəzəb, nifrət duyğusu oyanır. Əsərdə bir-birinə zidd olan iki aləm üz-üzə qoyulur: dinc həyat və müharibə. Dinc həyat yalnız əsgər xatirələrində mövcuddur. Müharibə isə gerçək və amansızdır. Əsərdə dinc həyatın, əziz xatirələrin, müqəddəs hislərin qorunması istəyi hadisələrin mahiyyətini, mənasını təşkil edir.

 Əsərin əsas qəhrəmanı əsgər obrazıdır. Hadisələr onun dilindən söylənilir. Əsgər dinc həyatın, əziz xatirələrin qoruyucusudur. Lətif və Nəsrəddin onun həmvətənləri və döyüş yoldaşlarıdır. Hər üçü vətəninə, ailəsinə dərindən bağlıdır.

Yazıçı əsərdə bədii təsvir və ifadə vasitələrindən məharətlə istifadə etmişdir.

İdeyası: müharibə insanları məhv etsə də, onların qəlbindəki əziz xatirələri, müqəddəs hisləri məhv edə bilməz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.10.2023)

BU GÜN MÜƏLLİM GÜNÜDÜR

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət" 

"Əsərinin üzərində imzası olmayan yeganə sənətkar müəllimdir..."

(M.K Atatürk)

Lüğətlərdə müəllim sözü: Məktəbdə hər hansı bir fəndən dərs deyən adam. Sözün mənasını öyrədən, nəsihət verən, dərs verən.

Bu söz Hörmət üçün adlara qoşularaq deyilir. Hər hansı sahədə nüfuz sahibi olan, başqalarına təsir edən, nümunə ola bilən adam; ustad mənasında da işlədilir. 

Fəqət, müəllim sözü lüğətlərdə verilən bu izahlardan daha böyük və daha dərin mənalar ehtiva edir özündə. 

Uşaqkən bir şeir öyrənmişdik, deyirdi ki: 

Yollar dünyada çoxdur,

Sayı-hesabı yoxdur:

Bostan yolu, bağ yolu,

Aran yolu, dağ yolu... 

Bir yol var ki, dünyada

Onu getmirsən hədər.

Həmişə düşür yada,

Qoca olana qədər. 

Bax uşaqla doludur,

Bu yol məktəb yoludur. 

(Xanımana Əlibəyli  - “Yol”)

Bəli, o sevimli məktəb yolu heç bir zaman hədər getmədiyimiz bir yoldur, amma həyatımızda məktəb yolundan daha önəmli bir yol da var, həyat yolumuz. Bir insan kimi həyatdakı mövqeyimiz, kimliyimiz, bir sözlə öz yolumuz. 

Doğru yol insanı işığa çıxarar, amma yanlış yol insanı azdırar və geri dönülməz uçurumlara apara bilər, elə məhz buna görə də bu yoldakı istər yol yoldaşımız, istər  yol göstərənimiz,  bələdçimiz çox yaxşı olmalıdır.

Bu yol uşaqlıqdan başlayır və bu yolda ilk bələdçilərimiz, rəhbərimiz, öyrədənimiz valideynlərdən sonra bağçada tərbiyəçi, məktəbdə ibtidai və sonra fənn müəllimləri, çevrəmiz və daha sonra ən nəhayətində özümüz oluruq öz müəllimimiz.

Müəllim sadəcə hər hansı bir fənni tədris etmir əslində, o,  eyni zamanda bir insanlıq nümunəsi olur. Çox zaman insanların içindəki işığı görən, onlardakı istedadı kəşf edən və elə onlar üçün uğura gedən yoldakı ilk qapını açan da müəllimlər olur. 

Bəlkə də elə bu gün mən də bu xitabı yazmağa ərk edə bilirəmsə, bunda da "Sənə hər zaman inanmışam"-,  deyərək mənə özünəinam aşılayan sevimli müəllimimin payı var.

Müəllimlər uşaqların gələcək həyatına, psixologiyasına çox yüksək təsir

göstərirlər. Ən əsas da məktəbəqədər və ibdidai sinif müəllimləri. 

Müəllimlərin uşaqlara göstərdiyi psixoloji təsir onların şəxsiyyətinin inkişafına, gələcəkdə necə bir insan olacağına, hətta  gələcəkdəki peşə seçiminə də çox böyük təsir göstərir. Elə müəllimindən örnək alıb gələcəkdə özü də məhz onun kimi bir müəllim olmaq arzusu ilə böyüyən uşaqlar buna çox gözəl bir misal ola bilər.

Müəllimlik peşəsinə yiyələnməyi, müəllim adı almağı çox insan bacarır, lakin, uşaq psixologiyasına düzgün təsir bağışlayıb, düzgün yön verib, gözəl insanlar yetişdirməyi müəllimlik peşəsinə yiyələnən hər insan bacarmır təssüf ki.

Əsl müəllim, başqa dillə desək, doğru yol göstərən bir bələdçi olmağı hər müəllim bacarmır. Bəzən müəllimin tədris etdiyi fənn gələcəkdə hafizədən silinir, ancaq insanlıq nümunəsi və psixologiyada göstərdiyi təsir heç vaxt silinmir və insanın həyatınada yansıyır bu.

Müəllimin yanlış, məsuliyyətsiz, laqeyid bir davranışına görə travması yaranmış və həyatı boyu hətta güclü xarakterli olsa belə bunu yenə bilməmiş o qədər yetkin insan var ki.

Bir müəllimin çiynlərində daşıdığı məsuliyyətin nə qədər böyük, nə qədər ağır və müəllimliyin, sözün əsl mənasında, bir vicdan işi olduğunu elə bu mövzuyla bağlı rastlaşdığım iki məqam əsnasında daha aydın dərk etmişdim:

Bir dəfə özü də ixtisasca müəllim olan bir təlimçi təlimlərinin birində bağçada tərbiyəçi müəllimin yanlış davranışına görə yenə bilmədiyi bir travmasından danışdığı zaman.

Və bir dəfə də məni çox da yaxından tanımayan bir insanın söhbət əsnasında ixtisasımın məktəbəqədər təlim və tərbiyə oduğunu öyrənəndə mənə: "Siz Allah, uşaqları döyməyin.."-, dediyi zaman.

Çünki sonradan bu hadisənin vaxtı ilə onun öz başına gəldiyini, ona görə belə dediyini öyrənmişdim və bu məni çox incitmişdi.

Bəli, əziz oxucu, bir müəllim sadəcə hər hansısa bir fənni tədris etmir. O, eyni zamanda bəzən fərqində olmasa belə yanaşmasıyla və davranışıyla insan həyatına yaxşı və ya pis çox böyük təsir göstərir. Bu səbəbdən muəllimlik öncə vicdanlı və məsuliyyətli şəxsiyyət tələb edir.

Və bir az da irəli gedib düşünəndə görürük ki, əslində özü fərqində olmadan hər insan bir müəllimdir. Əgər düzgün bir şəkildə müşahidə edə bilsəniz, hər insan təcrübədən dərs deyir. Hər insan bir örnəkdir. 

Kiminin şəxsiyyət, xarakter, davranış və həyatına baxaraq gözəl dərslər götürərik özümüz üçün. 

Və kimilərinə də  baxıb şükr edərik, elə bir insan olmadığımız üçün. 

Və lazım gəldikdə insan özü də özü üçün müəllim olmağı bacarmalıdır. 

Elenora Ruzveltin də dediyi kimi :

"Başqalarının həyatından dərs alın, insan bütün səhvləri özü edəcək qədər uzun yaşamır" 

İzləri xoş xatirələr, faydalı məsləhətlər və əsəri vicdanlı və güclü xarakterli insanlar olan müəllimlərin bayramı mübarək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.10.2023)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şəhid Raul Piriyev.

04.06.1997-ci il tarixində Şəmkir rayonu, Kür qəsəbəsində anadan olub.

2003-cü ildə Kür qəsəbəsi H.Z.Tağıyev adına 2 saylı tam orta məktəbin birinci sinfinə qəbul olunub. 2006-cı ildə Bakı şəhərinə köçüblər, Sabunçu rayonu F.Bayramov adına 22 saylı tam orta məktəbin üçüncü sinfində təhsilini davam etdirib.

2015-ci ilin may ayında orta məktəbi bitirərək AZTU-nun (Azərbaycan Texniki Universiteti) "Dəmiryol Nəqiliyyatı və Təsərrüfatı mühəndisliyi" fakültəsinə qəbul olub. Təhsil aldığı müddətdə qrup rəhbəri kimi faliyyət göstərib. 

2016-cı ilin aprelin 25-də McDonald's restoranının Gənclik filialında iş faliyyətinə başlayıb. İş fəaliyyəti müddətində" ilin ən yaxşı işçisi" ,"ilin ən surətli işçisi" kimi bir sıra diplom və hədiyyələrlə təltif olunub. 2.07.2019  tarixində bakalavr ali peşə-ixtisas

dərəcəsi ilə təhsilini bitirib.

3.10.2019 tarixində Şəmkir rayon Səfərbərlik və Hərbi Çağırış şöbəsi tərəfindən həqiqi hərbi xidmətə çağrılıb. 

8.10.2019  tarixində həqiqi hərbi xidmətə yola salınıb.

İlk öncə Ağcabədidə hərbi xidmət keçib, 2019-un dekabr ayında könüllü olaraq Xüsusi Təyinatlı Qüvvələrin tərkibinə keçib  və Cəlilabadın Göytəpə hərbi hissəsində hərbi xidmətini davam etdirib. 

İkinci Qarabağ müharibəsi başlayan kimi ön cəbhəyə göndərilib. Murov, Kəlbəcər, Xocavənd, Füzuli, Cəbrayıl istiqamətlərində gedən döyüşlərdə qəhrəmanlıq göstərib.

5.10.2020 tarixində Cəbrayıl uğrunda gedən ağır döyüşlərdə qəhrəmancasına şəhadətə yüksəlib və 15 oktyabrda yaşadığı Maştağa  qəsəbəsində yerləşən Şəhidlər xiyabanında dəfn olunub. 

Ali Baş Komandanın sərancamı ilə:

1- "Şücaətə görə",

2- "Döyüşdə fərqlənməyə görə",

3- "Füzulinin azad olunmasına görə",

4- "Vətən uğrunda",

5- "Cəsur döyüşçü",

6- "Bayrağ",

7- "Cəbrayılın azadlığı uğrunda",

8- "Kəlbəcərin azadlığı uğrunda" orden və medalları ilə təltif olunub.

Bu gün sizə təqdim edəcəyim şəhidmiz Raul Priyevdir. Raul haqqında heç bir məlumatım yox idi, kitabda yazılsa belə, çox cüzi məlumat idi. Keçən il "44 Gün və Əbədiyyət" kitabını təqdim etməyə evlərinə getdik. İçəri  girən kimi gözüm şəkillərində qaldı. Özümü o an necə hiss etdiyimi izah edə bilmərəm. Öz-özümə “Allahım, üzündən nur yağır”, - deyə-deyə çox qəribə olmuşdum. Anası Nəcibə ana -mənim çox mehriban çox qonaqpərvər, istəkli şəhid analarımdandır. Nəcibə ana da, atası da oğlunun sakit təbiətli olmasından, heç kəslə işinin olmamasından, yaşından daha düşüncəli davranmasından və 4yaşından -bir uşağın özünü hələ təzə dərk etdiyi vaxtdan belə sirr saxlamağı bacarmasından danışdılar. Nəcibə ana həmçinin Raulun əşyalarından ibarət otağdakı xatirələri bizə təqdim etdi. Dəftərçəsi diqqətimi cəlb etmişdi, o, dəftərçədə oxuduğu kitablar, gündəlik düşüncələri barədə qeydlər aparmışdı. Hətta bir qeydində yazılmışdı ki, “Mən Qələbəsiz dönməyəcəyəm".

Sözünü tutdu şəhidim. Uşaqlıqdan arzusu imiş XTQ-a qoşulsun. 3-cü kursdan bu istəyi  bir az da artır, amma ailəsi razı olmadığı üçün naçar qalır. Hərbi xidmətə çağrıldıqdan sonra həm öz uşaqlıq arzusuna qovuşmaq üçün, həm də vətənin dar günündə daha öndə olmaq üçün könüllü olaraq XTQ-a sənəd verir və qəbul olur. 

Atası ilə danışanda deyib ki, “Ata, biz 8 aydır, demək olar ki, müharibdəyik, biz 8 aydır təlimlər keçirik”.

Elə müharibə başlayanda da XTQ ən öncül olanlardan olduğu üçün ilk günlərdən Raul da ən öndə olanlardan olur. 

Və son döyüşü Cəbrayılda baş verir, ən sonda ayağından yaralanır, amma buna rəğmən sona qədər döyüşür. 

Raulun müharibə başlayanda xidmət vaxtının bitməyinə çox az qalıbmış.  Və andiçmə mərasimindən sonra Koronavirus epidemiyasına görə karantin olduğu üçün ailəsi bir ilmiş ki, onu görə bilmirmiş. Bu ailənin dərdi çox ağırdır, son dəfə müharibəyə uşaq yolladıqlarını belə bilməyiblər. Hamı kimi əsgərliyə uşaq yollayıblar, gedər, qayıdar düşünüblər. Və Raul hərbi xidmətə yollanmamışdan qabaq qardaşı əsgərlikdə imiş. Qardaşının gəlməyinə son günlər qalmış Raul yollanıb  xidmətə. Rauf - yəni qardaşı onu təxminən üç ilə yaxın görə bilməmişdi. Hətta sonra Rauf müharibə vaxtı könüllü olaraq qeydiyyatdan keçir ki, bəlkə, qardaşıyla eyni yerə düşər, qardaşını orada görər. Amma görə bilmir.

Rauf Raulun ona böyük dəstək göstərməsindən danışır, qardaşını çox istədiyini göz yaşları içərisində bildirir. 

Allah Piriyevlər ailəsinin hər bir üzvünə səbir versin və şəhidlərmizə rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.10.2023)