“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağla güneydə çox tanınan Çalğın Məhəmmədin şeirini təqdim edir. Şeir mərhum Qənirə Paşayevaya ithaf olunub. Və sadəcə, oxuduqca insanın damarlarında qanı donur. 

 

 

QƏNİRƏ

 

Qənirə!

Eşidirsənmi?

Ey mənim şəhid sevgilim!

Sənə Təbrizdən yazıram

Bu dilsiz şəhərdən

Bu əsir şəhərdən.

 

Qənirə!

On üç aydır burdayam

On üç aydır zindan çəkirəm öz otağımda

On üç aydır şeirlərimlə danışıram axşamlar

On üç aydır səni yalnız yuxularımda görürəm

Və on üç aydır sənin gözlərinə həsrətəm.

 

Qənirə!

Ey mənim şəhid sevgilim

Qulağın məndədirmi?

Əynimdəki paltarların hər yeri ağrıyır

Mənə hədiyyə verdiyin köynək ağlayır

Ağ şəhərdə qoluma bağladığın saata baxıram – zaman küsübdür.

İçəri şəhərdə boynuma asdığın qızıl medalla danışıram – yuxularımda.

Otağımın divarlarında bir şəkilin var

Səni o şəkildən endirib

Təbrizin küçələrində gəzdirirəm.

Axşam, səni otağa qaytarıb

Təkrar divardan asıram.

 

Qənirə!

Ey Turanın mələkəsi

Qənirə!

Ey Tovuzun avanqard gözəli

Sən baxanda,

Günəş utandığından üzünə yaşmaq vurardı

Sən yeriyəndə,

Ayaq izlərindən su içərdilər kəkliklər

Qənirə!

Sənin yanaqlarından sonra

Nə üz ilə bitəcəklər lalələr?

Sənin gözlərindən sonra

Nə təhər qıylaşacaqlar badamlar?

 

Qənirə!

Ey mənim şəhid sevgilim

Səni sevməyənlər,

Badə qaldırırlar Fəxri Xiyabanında ölümün sağlığına.

Səni sevməyənlər,

Qara köynək geydirdilər şeirimə

Bunlar kimdirlər?

Düşüncəni şəhid edirlər.

Bunlar kimdirlər?

Şeirin əyninə qara köynək geydirirlər.

Qənirə!

Səni sevməyənlər...

Səni sevməyənlərə ölüm olsun Qənirə.

 

Qənirə!

Ey uca boylum

Ey Kə`bə gözlüm

Sənin gözlərinə and olsun

Tovuzun yaylağında

Saçların küləyi ötərdi.

Tovuzun dağlarında

Duman sənin ayaqlarından öpərdi.

Səni ayaqdan saldılar.

Bunlar kimdirlər?

Qumrunun səsin kəsdilər.

Bunlar kimdirlər?

 

Hardasan Babək?

Bilirəm qolların yoxdur

Gözlərini aç

Burada

Daş, daşı yeyir

Qardaş, qardaşı...

 

Qənirə!

Ey ədəbin sultanı

Mədəniyyət səndən doğuldu

Sən dünyanın ən qiymətli mumiyası idin – oğurlandın.

Sən şeir idin

Biz küçələrdə “Şeir kimdir?” axtarırdıq.

Pərdəni aç, anam qurban

İşıq düşsün.

Mən bilirəm

Yusifi quyuya kim saldı.

Yunus dənizdə kimin güdazına getdi – bilirəm.

Mən bilirəm

Hüseynin başını kim kəsdi.

Səni kim öldürdü Qənirə - onu da bilirəm.

 

Qənirə!

Ey şeirin padişahı

Hər zaman uzun bir şeir yazdım

“Bu şeiri Qənirənin uca boyundan oğurlayıbsan” – dedilər.

Hər zaman sətirlər süzdülər şeirimdə

“Bu şeiri də Qənirənin yerişindən oğurlayıbsan” – dedilər.

Hər zaman kəlmələr təbəssüm açdılar şeirimdə

“Bunu da Qənirənin gülüşündən oğurlayıbsan” – dedilər.

Dillərə düşməyəsən deyə -

Adını, ətrini, səsini gizlətdim şeirlərimdə

Tapdılar Qənirə

Adının da, ətrini də, səsini də

Tapdılar şeirlərimdə.

 

Qənirə!

İstədim “Səni sevdiyimi” otağımın divarlarına yazım

Əmniyyət qüvvələri evimi müsadirə etdilər.

İstədim adını şeirlərimdə gətirim

Kitablarım yasaq oldular məhkəmə tərəfindən

İstədim səninlə bi stəkan çay içim Tarqovidə

“Ajda”-nı yığışdırdılar.

İstədim səninlə danışam beş dəqiqə sahildə

Sözlərimi külək apardı.

Qənirə!

Sən yoxkən!

Təkrar səni sevdim

Bağışlayarsan

Kirpiklərimin arasına mina basdırıblar Qənirə

İndi sənə ağlaya bilmirəm

Halal edərsən.

 

Qənirə!

Ey Tovuzun qu quşu

Gözün arxada qalmasın

Sən Qənirə idin

Və Qənirə də qalacaqsan...

Səni sevəcəyəm

Bu gün də,

Sabah da,

Birisi gün də...

Səni sevəcəyəm

Nə qədər bu dəniz yerindədir

Və nəqədər bu hava vardır.

 

Qənirə!

Ey mənim şəhid sevgilim

Bağışla məni

Sən, mənim şeirlərimdə oxunarkən nəzərə gəldin

Və mən, adının üstümdə olduğu üçün zindana düşdüm.

Səndən sonra

Şeirin ləzzəti uçar...

Məndən sonra

Qadınların tərəfində kim duracaqdır?

Bakı, ayılanda biləcəkdir

Əlləri kimin qanına batdı

Və Təbriz, biləndə ayılacaqdır

Kimi öz evində zindana saldı...

 

Yatmışdım

Yuxumda bir tünbətün gördüm

Bəzi ölülər yuxuda uğursuz olarlar.

 

Sonra bir uca boy qız gördüm

Bir ağ xalat

Bir sarı çiçək

Doktor qıza elektrik şoku yükləyirdi

Dozanı qaldır

100 jul,

Dozanı qaldır

200 jul

Dozanı qaldır

360 jul

Dozanı...

Doktor əllərindki əlcəkləri çıxartdı

Tibb bacısı dərindən bir ah çəkdi

Monitordakı Tovuzun yaşıl dağları

Bakının şoran düzlərinə çevrildilər

Yuxudan dik atıldım.

 

Ürəyimdən gəlmirdi deyəm

Bu şeir Qənirədə ölmüşdür

Və Qənirə

Bu şeirin başlanışında vəfat etmişdir...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.10.2023)

 

Qoşqar İsmayılzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

+ Xoş gəlmisiniz dayı...Keçin oradan əyləşin. 

- Çox sağ olun təşəkkür edirəm. 

+ Ooo, Zinət müəllim ! Xoş gəlmisiniz! Buyurun, keçin sizin üçün ayırdığımız xüsusi yerdən əyləşin. 

- Sağ ol. 

-Ay oğlan ! Nizam, sən bura gəl. 

+ Buyurun...

-Sənə neçə dəfə demişəm ki, insanlara doğru şəkildə xitab elə ?! Sənsə yenə də eyni səhvləri edirsən. 

+ Mən nə etdim axı ?!

-Sən birinci gələn şəxsə müəllim, ikinci gələn şəxsə isə dayı deyə müraciət etməli idin. 

+ Axı, həmişə belə müraciət etmişəm. Həm də Zinət müəllimə hər kəs müəllim deyə müraciət edir. 

-Birinci gələn şəxs - Vaqif müəllim. Neçə ildir ki, bu xalqa, millətə savadlı fərd, vətəndaş yetişdirmək üçün çalışır. Neçə - neçə şagirdləri, tələbələri millətin, dövlətin göz bəbəyinə çevrilib. Amma, sənin dediyin o Zinət "müəllim" - müəllim adını pulu ilə qazanıb. Gördüyü çirkli işlərlə, rüşvətxorluqla qazanıb. Hamının ona müəllim deməsi isə bəlli məsələdir. Pulu çoxdu. Gəl sən bir indi də onun yetişdirdiyi tələbələrinin gördüyü işə bax, bir də həqiqi müəllimin - Vaqif müəllimin. 

 

Məlum məsələdir, hər kəs özü kimiləri yetişdirir...

Zinət zinət kimiləri, Vaqif müəllim isə özü kimiləri yetişdirəcək və beləliklə də, ölkədəki bəzilərinin cibi dolu, başı isə boş olacaq...

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.10.2023)

Ramiz Göyüş, yazıçı-publisist, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

                                                            

Məmməd Arazı düşünərkən həmişə xəyalımda şaxlı-buгdaqlı  bir çinar ağacı canlanır. Bu assosiasiya bəlkə də onun ömürlük yaddaşıma hopmuş aşağıdakı misralardan qaynaqlanır:

 

Mən Arazda şaxələnən cinardım

Ömrü boyu tufan əydim, su yardım.

Xətainin qılıncını suvardım

Məmməd Araz karandaşı göyərdi

 

Xalq şairi Məmməd Araz Azərbaycan Xalqının ötən əsrin 50-ci illərində yetirdiyi və xalqımıza bəxş etdiyi azman poeziya bahadırlarından biridir.

Məmməd Araz poeziyası xalqın haqq hayqıran səsinin poetik ifadəsi və ya onun poeziyası xalqın haqq hayqıran səsidir. Onun yaradıcılığı çoxşaxəli və rəngarəngdir. 

Məmməd Araz yaradıcılığında qələm yoldaşlarına həsr etdiyi məqalələr, onların yaradıcılığı haqqında  çoxsaylı yazıları, ithaf şeirləri vardır. Onun klassiklərimizə - Nizamidən üzü bəri Fizuliyə, Nəsimiyə, Sabirə, müasirləri Rəsul Rzaya, Hüseyn Arifə, Tofiq Bayrama və başqalarına - yazıçılara, ziyalılara, müxtəlif sənət adamlarına ünvanlanmış və həsr olunmuş, məqalələri, təbrik məktubları və ithaf şeirləri vardır. Onlar arasında Səməd Vurğun obrazı ayrıca yer tutur. 

Səməd Vurğun Məmməd Araz yaradıcılığında simvollaşmış obrazdır. O, Səməd Vurğuna xeyli sayda şeirlər və bir poema həsr etmişdir. Məqalələrində, yazılarında dəfələrlə söz açmış, onun haqqında xatirələr yazmış, müsahibələrində Səməd Vurğundan sitatlar gətirmiş, aforizmlərindən, şeirlərindən, çıxışlarından, xeyirxahlığından, səxavətindən misallar gətirərək böyük şairə, həm bir şair kimi, həm də bir ziyalı, vətənpərvər, xalqına və vətəninə vurğun bir vətəndaş kimi nümunələr gətirmişdir. 

Məmməd Araz özünü Səməd Vurğun məktəbinin nümayəndəsi hesab edirdi və bir vətəndaş kimi, bir şair kimi  formalaşmasında Səməd Vurğun şəxsiyyəti və yaradıcılığının mühüm rol oynadığını dəfələrlə qürurla etiraf etmişdi.

Şairin poeziya düşüncələrində başqa klassiklərimizlə yanaşı Səməd Vurğunun da adı qızıl həriflərlə keçir. Məmməd Araz deyirdi:“ Vətənin cazibəsində yaşayan, Vətəni cazibəsində yaşadan poeziya da var, sənət də var. Vətən sənətin –poeziya sənətinin əbədi beşiyi, əbədi ağsaqqal obrazı, əbədi qəhrəmanı, əbədi ağ yolu, Qalaktikasıdır. Vətən sərhəddinin əbədi keşikçisi-ayıq-sayıq əsgərinin biri də poeziyadır. Elə poeziya özü də Vətəndir. Mənim Vətənimsən Nizami müdrikliyi, Füzuli yanğısı,  Sabir fırtınası,  Vurğun əqidəsi”.

Bəs Məmməd Arazda Səməd Vurğuna olan bu böyük məhəbbət nədən və hardan qaynaqlanırdı? 

Öz varlığı, qeyri-adi istedadı, zəkası, dünyagörüşü, yüksək intillekti, ünsiyyətcilliyi, xeyirxahlığı, cəsarəti, mərdliyi, səxavəti, himayədarlığı və saymadığım neçə yüksək mənəvi keyfiyyətləri və xarakteri ilə hamıdan seçilən, elə bu keyfiyyətləri ilə də mənsub olduğu xalqa hörmət, nüfuz  və şöhrət gətirən, o zamankı Sovetlər İttifaqının ən görkəmli sənətkarları arasında böyük nüfuz və hörmət sahibi olan Səməd Vurğunun bu keyfiyyətləri və şöhrəti yenicə ədəbiyyata gəlmiş, ürəyi sözlə dolu Məmməd Arazın diqqətindən kənarda qala bilməzdi.

Səməd Vurğun az-az sənətkarlardan idi  ki,  hələ sağlığında əfsanələşmiş, xalqın sıravi fəhləsindən, kəndlisinə, ziyalısınadək insanların  qəlbinə nüfuz etmişdi. 

Böyük şair, elə uşaqlıq və yeniyetmə çağlarından Məmməd Arazın da iç dünyasına hakim kəsilmiş, oxuduğu Səməd Vurğunun “Dilican dərəsi” şeiri gənc Məmmədi vəcdə gətirmişdi: “ Məlum fikirdir ki, insan ürəyində ən böyük çevrilişlər heyrətdən yaranır. Uşaq da dünyanı heyrətlənə-heyrətlənə dərk edir. Sevgi gözəlliyə heyrətdən yaranır. Təbiət heyrətli işlərlə doludur, amma mənim üçün ən böyük heyrət sənət heyrətidir. Şeirə uşaqlıqdan marağım böyük olub. Bircə dəfə oxumuşam yadımda qalıb. Sabirin uşaq şeirlərini sevmişəm. Lakin bu sevgidən qələm almamışam. S.Vurğunun «Dilican dərəsi» şerindən heyrətlənib ilk yazını yazanda isə doqquzuncu sinifdə oxuyurdum”.

Bəlkə də Məmməd Arazın təhtəlşüurunda qalmış həmin şeirin havası altında indi dillər əzbəri olan “Əlvida, dağlar” şeiri yaranmşıdı və necə Səməd Vurğunun şeiri Məmməd Arazı vəcdə gətirib əlinə qələm alamağa sövq etmişdisə, Məmməd Arazın da bu şeiri çoxlarını vəcdə gətirərək şeir yazmağa sövq etmişdi:

 

Bəlkə bu yerlərə bir də gəlmədim,

Duman salamat qal, dağ, salamat qal.

Dalımca  su səpir yoxsa buludlar?-

Leysan salamat qal, yağ, salamat qal...

 

Səməd Vurğunu özünün sənət müəllimi hesab edən Məmməd Araz 1950-ci illərin əvvələrində Pedaqoji İnstitutda oxuduğu  illərdə Səməd Vurğunla təmasları onda, böyük şairə qarış sevgi və məhəbbətini daha qabarıq büruzə verir. Məmməd Araz  Səməd Vurğunun şəxsində, həm yaraddıcılıq baxımından, həm şəxsiyyət, həm davranış baxımından ümumiləşdirilmiş şair obrazı görürdü. Elə özünə də o tələbkarlıqla yanaşırdı.

Məmməd Arazın xatirələrindən belə aydın olur ki, O, Səməd Vurğunla birbaşa yaxın təmasda olmamış, yalnız müxtəlif ədəbi tədbirlərdə, görüşlərdə, şeir gecələrində, Yazıçılar İttifaqının iclaslarında yaxından görmüş, onun söhbətlərini, çıxışlarını dinləmişdir. Həmin görüşlərdə O, Səməd Vurğunu belə xatırlayır: “Səməd Vurğunu çox yaxşı xatırlayıram. Lap elə bil dünən görmüşəm. 1950-ci ildən 55-in axırlarına – yatağa düşənə qədər dəfələrlə şeir gecələrində, digər məclislərdə, xüsusi ilə, o zaman Natəvan klubunda çox qaynar keçən yığıncaqlarda... onu yaxından görmüşəm, çıxış və məruzələrini dinləmişəm. O qədər qeyri-adi, nüfuzedici, «qara, işıqla dolu» mənalı gözləri var idi ki.  Güclü məntiqi vardı. Saatlarla danışsa belə, yəqin  bir cümləsi dolaşmaz, bir sözü topuq vurmazdı..!”

Beləcə gənc şair Məmməd Arazı Səməd Vurğun şəxsiyyətinin, poeziyasının sehri  özünə necə cəlb etdisə, məşhur “Mən tələsmirəm” şeirinin təsiri ilə o, Səməd Vurğuna xitabən, “Sən tələsmədin” şeirini yazır. Vurğunsevərlərin hər birinə məlumdur ki, lap erkən yaşlarından  təlatümlərlə və keşməkeşlərlə  dolu bir həyat yaşayan, həyatının son illərində “gödək ömrüm çox yaşadı” deyən şair, ömrünün sona çatdığnı dərk edir, lakin bununla barışmaq istəmirdi. Dostları xatirələrində yazır ki, hənin günlərdə  Səməd Vurğun günbəgün qocalırdı. Belə bir  zamanda O, məşhur “ Mən tələsmirəm “ şerini yazdı. 

“Yer üstündə,insan yanında deyib-danışmaqdan doymayan” şair, hər bir anın ömrünü uzatmaq istəyir, vətəni gəzib dolaşmaq, onun gözəlliklərinə heyran olmaq üçün ovçuluğu özünə peşə çeçən şair ovçu dostuna müraciət edərək. :”Sən də ovçu dostum, tələsmə sən də” deyir.

“Demə ki, yorğunam, ya qocalmışam” - deyərək sevgilisilə bütün aləmi gəzmək, hər gülə, çiçəyə salam vermək, hər zərrəyə doyunca baxmaq istəyir. Və şeirin nikbin finalı:

 

Qoy dünya böyüsün, zaman uzansın,

Bir günün ərzində aylarla yansın.

Al Günəş üzündın nur yağa-yağa,.

Ömür kitabını tamamlamağa,

Çox da tələsməsin əlimdə qələm,

Mən tələsmirəm,Mən tələsmirəm!  

 

“Mən tələsmirəm” ifadəsinin iki dəfə vurğu ilə təkrarı sanki aləmə səslənir, haray şəkir.

Məmməd Araz heyrət, həm də təəssüf hissi ilə Böyük Səməd Vurğunun bütün keşməkeşli və “gödək” ömrünü düşünərək  1956-cı ilin 12 mayında “Sən tələsmədin” şeirni yazdı. Bu o zaman idi ki, Səməd Vurğun ağır, sağalmaz xəstəlikdən yataqda yatır və ömrünün son günlərini yaşayırdı. Sanki Məmməd Araz şairə təsəlli vermək, onun ömrünü bir qədər də uzatmaq istəyirdi. Lakin onun gücü böyük şairin ömrünü uzatmağa deyil, bu şeiri yazmağa çatdı:

 

Qoy nəğmə deməyə bülbül tələssin

Gəzdiyi, gördüyü üç aydır, şair.

Sənin ki, kükrəyən ilhamın, səsin

Məcraya  sığmayan bir çaydır, şair.

 

Gah oldu oylağın Göyəzən dağı,

Sözünlə açıldı Ayın qabağı .

Əsl bayramını, bayramqabağı,

Elədi görəndə gözəllər, səni..

 

Məmməd Arazın Səməd Vurğuna həsr etdiyi ikinci şeir-”Müqəddəs məzar”adlanır.  Şeir böyük şairin vəfatının birinci ildönümü ərəfəsində, 1957-ci ildə yazılıb. Şeirin və onun  hər bəndində, hər sətrində Səməd Vurğuna böyük məhəbbət və ehtiramı hiss edirsən. Şeiri oxuduqca Səməd Vurğunun “Unudulmuş tək məzar”ı yada düşür. Fikirlərimin təsdiqi üçün bəzi paralelləri gətirmək istəyirəm. Hər iki şeirdə qəbirstan və həmin qəbirstandakı qəbrlər təsvir olunur. Hər iki məzar “Səməd Vurğuna məxsusdur”. Diqqət yetirək, Səməd Vurğunun təsvir etdiyi məzar xəyali məzardır:

 

... Qoca bir az gülümsədi,

Sonra qəbrə baxıb dedi:

-Qafil, özün bilməyirsən?

Səninkidir o tək məzar...

Onu dövran verdi bada,

Çox danışıb az yazanlar,

Unudulur bu dünyada.

 

Məmməd Arazın da təsvir etdiyi məzar böyük şair Səməd Vurğunun məzarıdır. Onun Fəxri Xiyabandakı müqəddəs məzarı. Unudulmuş tək məzardan fərqli olaraq şairin ölümündən bircə il keçməsinı baxmayaraq ətrafı gül-çiçəyə bürünmüş bu məzar artıq müqəddəsləşib:

                  

Əsir ilıq külək, mülayim  külək,

Fəqət qasırğalar keçir sinəmdən.

Qəlbimdə çırpıntı, əlimdə çiçək

Müqəddəs bir qəbrə baş əyirəm mən.

 

Onun dövrəsində gül-çiçəyə bax

Deyirsən , əkilib iyirmi ildir.

Üstündə göyərən otların ancaq

Hələ bir yaşı da tamam deyildir.

 

“Nə baş daşı, nə adı, nə doğması, nə yadı, olmayan”  “Unudulmuş tək məzar”dan fərqli olaraq “Müqəddəs məzar”ın ünvanı da var, adı da var, doğması da, sirdaşı da. Müqəddəs məzarın ətrafı daim gül-çiçəklə, insanla dolu olur:

                               

Sanki ayaqlayıb ölümü bu an,

Hər gələn baş əyir bu böyük ada.

Şairi  vədəsiz apardığından.

Elə bil utanır qəbirstan da.

                                

Az qala lirik poema həcmində və məzmununda yazılmış - 14 bəndən ibarət “Müqəddəs məzar” şeirində müəllif böyük şairin həyat yoluna, xarakterinə, yaradıcılığına səyahət edir. Səməd Vurğunun qəhrəmanlarının, əsərlərinin, şeirlərinin adlarını çəkməklə və  şeirə daxil etməklə onun həm şair kimi, həm də şəxsiyyət kimi   obrazını yaradır. Şeirin sonuna yaxın Məmməd Araz Böyük şairin əbədi susmasına dərin təəsüfünü bildirməklə yanaşı, əsəri nikbin sonluqla tamamlayır və Vurğun şeirinin ölümə qalib gəldiyini, onun ölməzliyini poetik notlarla  oxucuya təqdim edir:

 

Yox-yox xəzan görməz onun söz bağı,

Ölümə əl çalıb gülmək gərəkdir.

Vurğun şeiriyyəti, Vurğun torpağı

Bəlkə də yüz Vurğun yetirəcəkdir.

 

Qəlbi sükutdadır dayananların,

O qaxıb bu halı seyrə dalaydı,

Deyirəm kaş elə hər sənətkarın,

“Unudulmuş” qəbri belə olaydı.

 

Səməd Vurğunun fiziki yoxluğu Məmməd Arazın ona olan məftunluğunu nəinki azaldır, əksinə, getdikcə daha da gücləndirir. Şair yaşa dolduca, yaradıcılığı da onunla yaşa dolur, püxtələşir, ədəbi cameə ilə yaxından tanış olduqca yaxışnı pisdən, haqqı nahaqdan, ədaləti ədalətsizlikdən daha aydın ayırır, bunu şeirlərində tərənnüm edir. Ətafında, cəmiyytdə baş verən proseslərə mövqe sərgiləyir. Belə məqamlarda onun köməyinə  yenə də onun  şair  dünyasında artıq qranitləşmiş Səməd Vurğun gəlir. Böyük şair məqalələrinin birində yazırdı:” S.Vurğunun ən böyük gücü ondaydı ki, o, zamanın dərin və mürəkkəb hadisələrini sənət kürəsinə “töküb əridərək” onları hamıya aydın, hamıya gərəkli  və canlı poetik əsərlərə döndərirdi”, lakin Səməd Vurğunun fiziki yoxluğundan az keçmiş onu təftiş etməyə, inkar etməyə, ona qara yaxmağa, çirkab atmağa başladılar. Belə bir zamanda Səməd Vurğun barədə haqq səsini ucaltmaq üçün Məmməd Araz cəsarəti lazım idi. Şeir 1966-cı ildə “şöhbət” janrı formasında yazılmış və Səməd Vurğunun 60 illik yubileyinə həsr edilmişdir.

“Səməd Vurğunla söhbət” şeiri son dərəcə aydın, gərgin, ciddi, taleyüklü və heyrətamizdir. Bu şeir ədəbiyyatımızın, poeziyamızın həmin dövr və gələcək dövrlər üçün vəziyyəti və sabah üçün çağırışıdır, müəllifin nigarançılığının, narahtçılığının ifadəsidir. Bu çağırışla müəllif yenə də Səməd Vurğuna müraciət edir, onunla dərdləşir ondan sonra poeziyamızda baş verən proseslər barədə məlumat verir, ondan kömək istəyir. 

          

Sən gəlmədin bu axşama, səsin gəldi,

Səsin bir az qulağıma həzin gəldi.

Sonra bir az nəfəsinə qüvvət gəldi,

Çox xəbislər elə bildi Səməd gəldi:   

Ön sırada titrədilər,

Ön sırada büdrədilər...  

 

Bu bircə bənd Səməd Vurğunun  Azərbaycan poeziyasında mövqeyini müəyyənləşdirir.  

Şeiri oxuduqca gənc şairin cəsarətinə heyran qalırsan. Səməd Vurğunun sağlığında onun “kölgəsində sürünənlər” indi onun vəfatından az müddət keçəndən sonra onun bədxahları, “nihilistlər” böyük şairin kölgəsini qılınclamağa, onu təftiş etməyə, qara yaxmağa başladılar:    

                                       

Fəqət mənim deyəcəyim bunlar deyil,

Sənə məchul həqiqətdən sənə deyim .  

Səndən sonra səni bir az silkələdik

Çox aradıq, çox çevirdik, çox ələdik...

       

Məmməd Araz, böyük şairin ətrafında, kölgəsində ömür sürənləri, riyakarları, ikiüzlü və nankorları şiddətlə qınayır və  ittham edir:                 

 

Bəzisi də üzdə sənin tərifini dil-dil ötdü, Daldadasa, sağlığında min yol sənə dahi deyən,

Öz kölgəndə yallanaraq zingildəyən

Nankorları sapand etdi....

…Səndən sonra tənqid bir az yuxalıbdır,

Yaxşı-pisin çəki daşı yoxalıbdır...

…Nə gizlədim, həqiqəti şax deməyin

Doğru sözün “ səni”çatmır

Atmacalar gülləmizin “səni” çatmır...

 

Şeirin sonluğunda müəllif bir daha Səməd Vurğunun  böyüklyüyünü poetik ifadələrlə aşağıdakı kimi təqdim edir:

 

Səndən sonra 

Görüşlərin hərarəti sənsizləşib,

Kürsülərin cəsarəti sənsizləşib,

Ağsaqqallar səxavəti sənsizləşib!...

Mən saymadım sənsizləşib daha nələr,

Axı niyə sənsizliyi gizlədirlər!...

 

Səməd Vurğun haqqında yüzlərlə xatirələr, öçerklər, elmi-tənqidi məqalələr  yazılıb. Süleyman Rəhimov, Mehdi Hüseyn, Hüseyn Arif, Bəxtiyar Vahabzadə kimi sənət korifeylərinin yaratdığı əsərlərinin baş qəhrəmanı Səməd Vurğun olmuşdur.

Xalq şairi Hüseyn Arifin Səməd Vurğunun həyat və yaradıcılığına həsr etdiyi "Yolda” poeması bu sarıdan ən qiymətli əsərlərdən biridir. Qeyd etmək lazımdır ki, poema işıq üzü gördükdən sonra ədəbi came tərəfindən böyük müzakirələrə səbəb oldu. Səməd Vurğuna böyük məhəbbəti olan Məmməd Araz da poemaya  biganə qala bilməzdi: “Səməd Vurğun kimi böyük bir sənətkarın həyatını qələmə almaq, onun obrazını yaratmaq nə qədər şərəflidir! Lakin bu, şərəfli  olduğu qədər də məsuliyyətli və çətindir. Əvvəla ona görə ki, S. Vurğunun ölümündən az bir müddət keçir, onun xitabət kürsülərini titrədən səsi hələ qulaqlarda, gülüşü dodaqlarda, saçlarının rəngi, gözlərinin dərin ifadələri, yerişi, hərəkəti xalqın yadındadır.”

Məmməd Araz Səməd Vurğun haqqında fikirlərini davam etdirərərk yazırdı: “S.Vurğun müasir mövzuları məharətlə qələmə alan, poeziyanın yüksək zirvəsində dayanıb bu günün mürəkkəb hadisələrinə sənətkar projektoru salan “böyük bir filiz yatağını ələyib almazı daşdan seçən” şair idi. İllər ötdükcə, ədəbiyyatımız xalqın həyatına daha da  yaxınlaşdıqca biz S.Vurğunun gücünü daha çox hiss edirik. Ona müraciət edirik. Ondan kömək istəyirik....O, az ömründə çox yaşadı, müasir dövrümüzün ən müasir və böyük şairlərindən oldu. Bu mənada onun obrazını yaratmaq şairdən hünər istəyir”.

Və bu hünərdə Məmməd Araz da bulundu. Onun yazdığı yeddi poemadan biri-sonuncu poeması “Qayalara yazılan səs “ adlanır. Poema çox maraqlı və cəlbedici təsvirlə başlayır. Müəllifin dili o qədər şirin, bənzətmələri o qədər cəlbedicidir ki, poetik ifadələr oxucunu dərhal poemaya kökləyir, şair  sanki şeir yazmır, sözlə rəsm çəkir:

 

Bir qayanın şiş ucuna qonmuşdu qartal -

Bir az sivri vəziyyətdə: top gülləsitək...

... Sürünü də, çobanı da beləcə sanki

Bir tabloya rəsm etmişdilər.

Alaseyrək qara xallı bir palaz kimi

Ağ sürünü boz yamaca mıxlamışdılar

Çoban neylə uyutmuşdu qayanı, daşı;

Döşdə sürü məst olmuşdu,

Dərədə duman...

 

 Məmməd Araz bu poemada Səməd Vurğunun yeni obrazını yaratmışdır. Görkəmli tənqidçi və ədəbiyyatşünas, professor Vaqif Yusifli yazır: ” Poema Səməd Vurğunun xatirəsinə həsr olunub. Səməd Vurğun burada YADDAŞ OBRAZ kimi iştirak edir. O, qoca bir çobanın xatirəsindən, yaddaşından bir nur kimi, işıq kimi gəlir. Çoban şairlə söhbətini olduğu kimi xatırlayır və bu xatirədə Səməd Vurğun heykəlləşir, qayalaşır. 

Əgər Məmməd Arazın 50-60-cı illərdə böyük şairə həsr etdiyi şeirlərində S.Vurğunun yoxluğundan doğan dərin bir nigarançılıq hissi, bu hissin yaratdığı emosional gərginlik diqqəti cəlb edirdisə, "Qayalara yazılan səs"də şairin ölməzlik  ideyası qabarıqlaşdırılır. Çünki Səməd Vurğunun xatirəsi təkcə yaddaşlarda, ürəklərdə deyil, həm də təbiətin özündə, bulaqda, dağda, qayada, küləkdə yaşayır.”

Necə gözəl iifadə edib poemanın məziyyətlərini hörmətli Vaqif müəllim.

 

Çoban dedi: - Burda mənim muzeyim var,

Bu yana baxın,

Bulaq üstə qara daşa diqqətlə baxdıq: -

İri, köntöy hərflərlə həkk olunubdur:

“Səməd Vurğun su içibdir bu bulaqdan,

Sentyabr, 1952-ci il”.

 

Poemada Məmməd Arazın yaratdığı Səməd Vurğun , məhz Vaqif Yusiflinin dediyi kimi, yaddaş obrazı kimi təqdim edilir. Səməd Vurğun  təkcə poeziyamızda, ədəbi məclislərdə,  xitabət kürsüsündə alovlu çıxışları, qeyri-adi poetikası, tribunluğu  ilə deyil, həm də qarış-qarış gəzdiyi, vətənimizin hər güşəsində, hər kəndində, hər evdə, ovçu məclislərində, sadə zəhmət adamları ilə görüşlərində etdiyi söhbətləri, məclisləri, səxavəti, xeyirxahlığı ilə yaddaşlara köçüb və xatirələrdə yaşayır.      

Səməd Vurğundan söhbət düşəndə Məmməd Araz deyirdi: “Səməd Vurğun həqiqətən, qeyri-adi istedad idi. O həm də sadə və vətəndaş idi”. Məmməd Araz da məhz Səməd Vurğunun bu keyfiyyətlərindən yazır. Dağlar qoynunda məskən salmış ixtiyar bir çobanın qonağı olan Məmməd Araz onunla söhbətin üzərində qurduğu poemada Səməd Vurğunun sadə, səmimi və qeyri-adi xarakterini çobanın sözləri ilə ustalıqla oxycuya təqdim edir.

Poemanın hər sətri Səməd Vurğunun bütün xarakterini, bacarığını , istedadını oxucuya təqdim etməyə yönəlib, Müəllif çobanın sözləri ilə Səməd vurğunun ovçuluq məharətini , eyni zamanda onu ovçu sədaqətini, “Güllə atmamışdım bu səfərimdə, kəkliyi vurmadım, dedim oxusun. Günahı çox olub bu əllərin də, qaraquş sonuncu günahım olsun”, “İnsan öləndə də dağlarda ölə,Dönə bir zirvənin dənər qarına”,  kimi ifadələri ilə Böyük şairi oxucuya olduğu kimi, həm də özü başa düşdüyü kimi tanıtmaq istəyir. Poemada Səməd Vurğunla Qoca çobanın dialoqu son dərəcə maraqlı notlarla təqdim edilir. Həmin diloqun  bir parçasını maraqlı olduğu üçün oxucuya təqdim edirəm.

 

Bir de görüm: arağınan aran necədir?

Dedim: Sənin bulağınan aran necədir?

- Bir de görüm, hardan belə söz ehtiyatı?

- Bu dağlarda çox çapılıb Koroğlu atı,

Bizi təkcə dağ yaşatmır, saz-söz yaşadır,

Ta əzəldən qılıncımız sazla qoşadır.

 

Çoban söhbətini davam etdirdikcə Səməd Vurğunun ömrü, günü, həyatı, səhfə-səhfə  varaqlanır, kövrəkl xatirələr yumaq kimi çözülür, oxucunu Səməd Vurğun dünyasına səyahətə aparır. Bu xatirələrdə Böyük şairin sadəliyi də, səmimiliyi də, etibarı da, vəfası da, sədaqəti də müəllif tərəfindən son dərəcə qabarıq, həm də kövrək notlarla təqdim ediilir:

 

Çobanlardan biri durub bu şeri dedi:

“Üstündən karvan yeriməz,

Sıxdı dumanların, dağlar.”

Özü şer oxumadı; yaşardı gözü.

Söz verdi ki: “gələn dəfə saz çallam özüm”...

…Dedim: bizə bəxşiş elə bir kitabını,

Dedi: Vallah, heç birisi yoxdu yanımda,

Ondan sonra tək bircə yol gəldi Muğana.

 

Qoca çobanın şair haqqında xatirələri bitib tükənmir: “Bir cüt çəkmə gətirmişdi qoca dostuna, bir də təzə qoşalülə - yağdaca durur. Çəkmə necə alınıbdı - eləcə durur, geyib qəbrə gedəcəyəm - vəsiyyətimdi...Ondan sonra bu dağlara yolu düşmədi, səsi gəldi, sözü gəldi, özü gəlmədi.  Ondan sonra bu bulaqdan su içməmişəm, ondan sonra bulaq oldu - “Vurğun bulağı”,  adını da bu qayaya özüm yazmışam, bu da mənim əsərimdi.

                                      

Biz gəlmişdik,

Gələn kimi kim düşdü yada? -

Bu dağların öz dilində danışan adam!

Bu dağların, bu daşların yaddaşı möhkəm,

Səbri ağır, cəbri ağır, qəzəbi ötkəm...

Kimi səslər bu el-oba?

Kimi oxuyar? -

Yaxına get, sual verib, özündən soruş.

Onu sevib, onu deyib, onu duyanlar

Onun qaya yaddaşına həkk olunurmuş...

 

Səməd Vurğun Məmməd Araz üçün ədəbi və milli meyar idi. Ancaq təkcə onun üçün yox elə bütün yaradıcılar üçün. Məmməd Araz deyirdi: ”Bəli, Azərbaycan poeziyasına gəliş həmişə çətin olmuşdur. Hünərin var ortaya çıx. Burada Nizami, Xəqani, Nəsimi, Füzuli, Vaqif, Zakir, Sabir , Aşıq Ələsgər, S. Vurğun meyarları var”. Ancaq təkcə sənətdə meyar deyildi, həm də şəxsiyyəti ilə  meyar idi, Səməd Vurğun. Və Məmməd Araz özü də elə ustadı kimi həm sənətində, həm də şəxsiyyətində ədəbiyyatımızın və mənəviyyatımızın meyarı ola bildi.    

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.10.2023)

 

Ülviyyə Əbülfətqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

"Cümə günü Əbülfətqızının 10 sualı ilə" rubrikasının buhəftəki qonağı səmimi söhbətləri ilə, gözəl şeirləri ilə sevilən, şair-publisist,  AYB-nin "Azərbaycan" jurnalında poeziya şöbəsinin müdiri, uşaq ədəbiyyatı sektorunun rəhbəri, AYB-nin idarə heyətinin üzvü,  Azərbaycan Dövlət Televiziyasında redaktor və aparıcı, Əməkdar mədəniyyət işçisi Qəşəm Nəcəfzadədir. Xatırladaq ki, Qəşəm bəyin nəşr olunan 40 kitabından 18 kitabı xaricdə çap olunub.

Xoş gördük, Qəşəm bəy, səmimi, qəlbəxoş     cümlələrinizi səbirsizliklə gözlədiyimiz üçün təcili birinci sualı “meydana" dəvət edirik.

 

1)   Niyə şagirdlərin duymurlar səni,

Gül kimi dərsində səs eləyirlər.

Mən sevən əllərə, mən sevən gözə,

Mən sevən ürəyə qəsd eləyirlər. 

(Qəşəm Nəcəfzadə)

 

Dəyərli Yaradıcımız, Siz həmin an məktəbin direktorunun "gözün oğurlayıb" sinfə daxil olsaydınız, o dəcəl şagirdlərə nə söyləyərdiniz?

-Salam, Ülviyyə xanım, xoş gördük.

Bilirsiniz ki, mənim uşaq şeirləri kitabım var, həmin o kitabdakı şeirlərdən oxuyub şagirdləri tərbiyələndirərdim.

Şuşada Vaqif Poeziya Günlərində

 "Sənin dərsin" şeirini oxumuşdum və sonra bildirdim ki, müəllimin-həyat yoldaşımın dərsində səs edən uşaqlar bu günün Milli Qəhrəmanları, Şəhidləri, qaziləri, əzmlə vuruşan igidləridir. Onlar-dəcəl şagirdlər sükuta, qayda-qanunlara etiraz edirlər. Həmin  partanın arxasında sakit otura bilməyən şagirdlər Şuşamızı, Qarabağımızı düşməndən azad etdilər.

 

2) Qəşəm bəy, müsahibələrinizin  birində Ədəbiyyat aləmindəki gözəl yazan şairləri  əla futbol oynayanlarla müqayisə etmisiniz.

Hal-hazırda möhtəşəm "qol vuran" şairlərin adını çəkməyinizi rica etsəm, çəkərsinizmi?

 

-Bəli, futbol poeziyaya yaxındır. Bəlkə, mən də ən güclü futbolçuyam. Qol vuranda boş sahəni seçirəm ki, top adamlara toxunub geri qayıtmasın. Şeirdə də boş yer gəzirəm ki, orada heç kəs olmasın, ən yaxşı misra ən dəqiq vurulan qoldur.

Bəzən də qəsdən oxucuya pas ötürürəm ki, etiraz etsin və bu etiraza növbəti şeirim cavab olsun.

Yaxşı "qol vuran" şairlər çoxdur, amma ad çəkmək istəmirəm. Yadımdan çıxarlar və sonra məndən inciyərlər. Poeziya futbola, kinoya yaxındır, poeziya rejissor işidir. Şairin işi  həm də rejissor işidir. 

 

3) Qəşəm bəyə söyləsələr ki, məktəb dərsliyinə  üç yazarın əsərlərini daxil etmək lazımdır. Qəşəm bəy kimləri məsləhət görərdi? Mümkündürsə, indiki yazarlarımızdan seçərdiniz.

 

-1. Sevinc Nuruqızı

2. Aləmzar Əlizadə

3. Zahid Xəlil

 

4) Uliyam Şekspir söyləyib ki, " Əgər ağıl olmasaydı, hisslərimiz bizi məhv edərdi.

Məhz ağıl onu cilovlamaq üçün mövcuddur."

Qəşəm bəyin "ağlımı at oynadır, yoxsa hissi?" Ya da onlar bir-biri ilə " dil tapa bilirlərmi?"

 

-Poeziyanın əsas materialı hisslərdir. Ağıl olan yerdə poeziya ölür. Mən poeziyada hisslərimə üstünlük vermişəm. Ağlımın hisslərimə gücü çatmayıb. Mənim hisslərimin ağlı gözəldir. Adam bir çox zirvələrə hissləri ilə çatıb qalib gəlir. Sevgi də, yaxşı şair olmaq da hisslərlə bağlıdır. Ağıl İqtisadiyyat, Siyasət üçün vacibdir. Bir deyim də var ki, riyaziyyatçı olmaq üçün də hisslər lazımdır.

 

5) Samit ağız bağlar, sait dil çalar,

Anlayar halımı könlü alçaqlar.

Sevincim ağlayar, qəmim əl çalar,

Dərdim ortalıqda bəy, oynar?

- Oynar. 

( Qəşəm Nəcəfzadə)

 

Qəşəm bəy, filoloq kimi ikimiz də bilirik ki, incə sait, ya qalın saitin ahəngi zamanı ahəng qanunu pozulmaz.

Bəs ikiüzlü- bir üzündə mələk, digər üzündə iblisi nümayiş etdirib həyatın "müqəddəslik ahəngini " pozanlara Şair-filoloq Qəşəm bəy nə söyləyər?

 

-Saitlərin deyilişi zamanı dodaqlar qapanmır, saitlər ağzı açır. Musiqi də saitlərdən yaranır, adamın qəlbin, dodağın açır.

İblis-mələk məsələsinə gəldikdə isə bu, həyatın qanunudur. Sevgi olmasa, nifrət olmaz, ayrılıq olmasa, vüsal olmaz, qaranlıq olmasa, gündüz olmaz. Tutaq ki, nifrəti qovaq, sevgi ilə də tam yaşamaq olmur axı, çünki sevgini tam yaşamaq üçün bir tərəfində ayrılıq olmalıdır. Nifrət özü elə sevgidir, sevdiyin adama ayrılarkən nifrət edirsən, deməli, sənin üçün əhəmiyyətlidir. Nifrətin özü bir dəyərdir. Nifrət etmədiyin adamın artıq sənin üçün heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Həyatın bu qütbləri çox vacibdir. İnsanda yaxşı və pis xolesterin var. Pis xolesterin səhhətə ziyan vurur, yaxşı xolesterin isə orqanizmi qoruyur. Nifrət, sevgi, ayrılıq- bunlar bir-birini tamamlayan qütblərdir.

 

6) Mövlanə gözəl söyləyib ki: " Dilinin küsdüyü insanla qəlbin saatlarla danışar"

Qəşəm bəyin səbri çatır saatlarla özü ilə danışsın, yoxsa, əlini telefona atıb: " Gəl  üz-üzə danışıb, problemləri həll edək" - söyləyir?

 

-Həyatda mənəvi-psixoloji  əziyyət çəkib çox gərginliklər yaşamışam. Nadanın biri mane olduqda susmuşam, amma üsyan etmək də pis deyil, zərbələri özümə vurmuşam. Telefonla heç nəyi həll etməmişəm. Telefon əşyadır, hissləri ifadə edə bilməz. Ona görə də həmin adamın özü ilə söhbət edirəm, ya marşrutda, ya bir küncdə əyləşib kofe içərək, ya onunla  öz maşınıma əyləşib İsmayıllı meşələrinə gedərək..

 

7)Dəyərli Yaradıcımız, "Şeirimin bəxti" bu adı seçərkən nəyi vurğulamaq istəmisiniz?

 

-“Şeirimin bəxti" çoxdan çap olunan kitabımın adıdır. "Şeirimin bəxti" məni iztirablara salsın, məni düşüncələrə qərq etsin. "Şeirimin bəxti" odur ki, xalqımın yanında dayansın, Qarabağda döyüşsün, yaxşılara kömək etsin, tələbələr onu əzbər bilsin. 

Bu gün sizin kimi gənc müəllimin məndən müsahibə alması elə "Şeirimin bəxti" dir. Haqqımda gözəl cümlələr söyləyirsiniz, suallar verirsiniz, şeirlərim olmasaydı,  siz məni haradan tanıyardınız?!

 

8) Qəşəm bəy, tədbirlərin birində hər kəsin Sizə olan sevgisini, dəyərini görmüşəm, hətta yadımdadır,  çəkingən xarakterdə olduğum üçün özünüz hiss edib gənc istedadlı kimi haqqımda rəy bildirdiniz. Səmimiyyətinizə görə təşəkkür edirəm. 

Aristotelin bir aforizmində:

 "İnsanlar sünbüllərə bənzəyirlər, içləri boş olduqda başları havada, dolduqda isə aşağı əyilirlər" - söylənilir.

Qəşəm bəy içi, başı, daxili boş, burunları havada olanlara ata nəsihəti kimi nə söyləyərdi?

 

-Bəli, yadımdadır, xatırlayıram. Əslində orta məktəbdə, universitetlərdə də müəllim işləyəndə, hansı tələbə susardısa, danışmırdısa, onlar məni maraqlandırırdı. Əllərini tez-tez qaldırıb cavab verənlər yox, sakit dayananlar məni düşündürüb. Poeziya görüşlərində müxtəlif dairələrdə oluram, sakit dayanan, danışmayanların suallarını eşitmək mənim üçün daha maraqlı olardı, bəzən səs-küylü zalda sakit dayanmanın yaxşı mənada özü bir reklamdır. Aforizmə əsasən, söyləyim ki, dolu sünbüllər sakit dayananlardı, əl qaldırıb " atılıb-düşənlər" isə boş sünbüllərdi ki, zamanın küləyi onları o tərəf, bu tərəfə yelləyir.

 

9) Hecanı dodağınla ölçdüm,

Çiçəyi nəfəsinlə ölçdüm,

Küləyi saçınla ölçdüm

Həsrəti küsməyinlə ölçdüm.

Ayaqlarından öyrəndim yolların uzunluğunu,

Gözlərin çölün düzünü nişan verdi

Qollarınla havanı arşınladım,

Sükutunla sözün böyüklüyünü ölçdüm. ( Qəşəm Nəcəfzadə)

 

Qəşəm bəy, ailənizə olan bitib-tükənməz sevginizi oxucular duyur və alqışlayır.

Gənc ailələrə sevgilərinin ölməməsi üçün hansı tövsiyələri verərdiniz? 

 

-Mənim şeirlərimdə nəsihət, tövsiyə, didaktika, pedaqogika  yoxdur. Kiməsə məsləhət verən şeirləri bəyənmirəm, çünki insan özü anlamalıdır, görməlidir.

Gənc ailələrin dağılmaması üçün sevgi lazımdır, hörmət  lazımdır.

Bir gənc ailə vardı, oğlan və qız hər saat bir-birlərinə tutarlı cümlə axtarıb məğlub etmək istəyirdilər. Bir dəfə oğlana söylədim ki, nə olar, məğlub ol.

Dedi: - necə?

Söylədim, üzr istə. Hətta günah həyat yoldaşında olsa da, sən ondan  üzr istə.

Oğlan söylədi: " Nə olacaq ki?"

Bildirdim ki, xanımın yumşalacaq və özü səndən üzr istəyəcək, beləliklə, qalib elə sən olacaqsan. Çünki üzr istəmək qarşındakının dəyərini bildirməkdir. Bir də, sevgiyə aid çox cümlələr işlətmək lazım deyil, onun alternativinini tapmaq lazımdır.

Əsas da həyat yoldaşını izləməmək lazımdır, çünki izləmək ona qarşı bir zərbə vurmaqdır. İzləmək olsa da, " açıq-saçıq" olmamalıdır. Bu gün bir hadisə baş veribsə, başına qaxmamalısan. Qadının gözəlliyi məğlub olmağındadır, çünki bu elə onun qalib olmağıdır. Qadının evdə qayınanaya, baldıza üsyan edərək cavab verməsi yaxşı hal deyil.

 

10) Nəhayət onuncu-sonuncu sualımız. Qəşəm Nəcəfzadənin istedadından pay alan, cəsarəti ilə sevilən, Savalan babanın verilişində atasının şeirini sevərək söyləyən Kəramət Böyükçölün yazılarına bir peşəkar gözü ilə 10 ballıq şkala üzrə neçə bal  verərdiniz?

 

-Kəramət çox istedadlıdır, təkcə mənim üçün yox, xalq üçün, cəmiyyət üçün. Elə ona  10 bal da verərdim. Onu çox istəyirəm və ondan öyrənirəm. Kəramət fiziki mənada mənim oğlumdur, mənəvi mənada o xalqının, Ədəbiyyatın, zamanının oğludur.

 

-Qəşəm bəy, rubrikamızın qonağı olduğunuz, bizlərə vaxt ayırdığınız üçün Sizə təşəkkür edirik. Ən çox hansı sualımızı bəyəndiniz?

 

-Ülviyyə xanım, bütün suallarınız gözəldir, heç mənə belə suallar verən olmamışdır.

9-cu sual da, elə cavab da xoşuma gəldi.

 

-Dəyərli Yaradıcımız Qəşəm bəy, ömrünüzdən Əbülfətqızı suallarına pay ayırdığınız üçün Sizə minnətdarıq, yaradıcılığınızda uğurlar, sağlam həyat arzulayırıq. Allaha əmanət olun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.10.2023)