Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İnsan vizualizasiya nəticəsində beynində milyonlarla hüceyrə və neyronlardan törənmiş düşüncələrin təsiri altında xeyli müddət qala bilir. Eynən bu şəkildəki kimi..

Şəkil insanı 5 dəqiqə gözünü ayırmadan analiz etməyə doğru yönəldir. Yol, qar örtüyü və insan…

Hər şey insan beyninin məhsulu olaraq qələmə verilmişdi əslində. Öncə yolu, sonra bəyaz qar örüyünü ən sonda isə səliqəli geyimdə, ancaq üzü görünməyən kişi surətini bir az gözdən keçirdim. Maraqlıdır,  kənarlara qar yağıb ağ kağız görüntüsü aldığı halda asfalt necə təmiz qalmışdı?

Bir daha nəzər salıram və göz yanıltmacını nisbətən dərk edirəm.

Ucu-bucağı görünməyən yol, əslində, bizim şüurumuzun qət etdiyi yolu əks etdirdiyindən dolayı ayaq izlərimiz qar örpəyini silib süpürmüşdü. Ağ qar örpəyi isə hələ şüurumuzun dərk edə bilmədiyi, ayaq qoymağa çəkindiyi bəmbəyaz və saf duyğuların məskəni kimi göz yanıltmacı yaradırdı zənnimcə.

Bir daha bozumtul kostyumlu yarımbaşlı adama nəzər salıram..

Bu dəfə kadrlar beynimdə daha dolğun canlanır. İnsanoğlu doğulduğu andan bəri düşünür və daim nələrisə götür-qoy edib müəyyən qərarlar verir. Şəkilə diqqətlə baxanda düşünürsən, sanki kişi həmən yolun altında qalıb, lakin yol kişinin beynidir. Beyindən çox düşüncələridir desəm, yerinə düşər. Bir növ hər gün asfaltda gəzən  yaşayan ölülərin timsalında obraz öz işini görür. Yəni, yenə düşünür və bir qərara varmalı olduğunu dərk edir. Ancaq ki, seçim çətin məsələdir. Hər zamanki qara asfaltlı, ucu-bucağı görünməyən yola addım atmaq yoxsa dəli cəsarəti?

Ya da xoşbəxtliyə gedən yolun axtarışı?

Hmm, düşünəndə insan qəribə hiss edir

özünü. 

Kişinin kostyumunu bir az da gözdən keçirəndən sonra onun ortastatistik bir müasir kölə olması hər halından bəllidir. Müəyyən standartlar altından ömrünün bilmirəm neçə ilini bəyaz yaxalı qara düşüncəli olaraq keçirən,

daim sıxıntıları, standartları və hər zaman görməli olduğu işlərin qəlibini kostyum deyə əyninə geyinmiş kapitalist kölə.

Bir anda azad olmaq istəsə bəs?

O buna addım ata bilərmi?

Bəyaz qarlar ya onun illərdi heç toxunmadığı, hər kəsdən gizli saf duyğuları, xəyalları, arzu və istəkləri idisə?

Nə etməli idi o?

Qorxmalı, ya addım atmalı?

Qarşıda iki seçim var səni nəyin gözlədiyini bilmədiyin, amma qəlbinin dərinliklərində eşitdiyin "xoşbəxtlik oradadır" pıçıltısına doğru bir addım atmaq, ya da "mən belə gəlmişəm, belə də gedəcəm"şüuru ilə düşüncələrdən qopub mental qəliblərə sığışdığımız standartlar dünyasında köləliyə davam?

Əlbəttə ki, seçim sərbəstdir. Gedəcəyin cığırı özün seçməlisən. Lakin unutma, ölümdən sonrası ehtimal olduğu halda ölümdən öncəsi sənin ən gözəl şansındır. Şansını dəyərləndir və ən azı bir dəfə yaşadığını hiss edə bilmək üçün qəlbinin gülüşünün gözlərində parıldaması üçün özünə şans ver.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2023)

Oktyabrın 8-dən 11-dək Bakı və Şuşa şəhərlərində III “Korkut Ata” Türk Dünyası Film Festivalı keçirilir. Festival Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi, Heydər Əliyev Mərkəzi, Kino Agentliyi, Bakı Media Mərkəzinin və TÜRKSOY-un birgə təşkilatçılığı ilə reallaşır. Festivalın məqsədi Türk dünyasının birliyini və türk xalqları arasında mədəni əməkdaşlığı inkişaf etdirmək, türk dövlətlərinin iştirakı ilə ortaq audiovizual məkan yaradaraq xalqlarının bu məkana inteqrasiyasına töhfə verməkdir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, 2021-ci ildən təşkil olunan festival ilk dəfə Türkiyənin İstanbul şəhərində, ikinci dəfə isə ötən il qardaş ölkənin Bursa şəhərində keçirilib.

Artıq üçüncü dəfə təşkil edilən festivala Azərbaycan, Türkiyə, Özbəkistan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkmənistanla yanaşı, Qaqauz Yeri (Moldova), Tatarıstan, Saxa-Yakutiya, Dağıstan (Noqay), Kabardin-Balkar, Çuvaşıstan, Qaraçay-Çərkəz, Tuva və Başqırdıstandan (Rusiya Federasiyası) 32 bədii, sənədli və animasiya filmi təqdim olunub. Filmlər bu gündən etibarən oktyabrın 11-dək Nizami Kino Mərkəzində nümayiş etdiriləcək.

Festivala türk dünyasının tanınmış sənət adamları ilə yanaşı, rəsmi şəxslər də qatılıb. Ümumilikdə isə kino bayramında türk xalqlarının kinematoqrafçılarından ibarət 100-dən çox qonaq iştirak edir.

Kino şöləninin əsas özəlliklərindən biri də türk dövlətlərindən tanınmış kinematoqrafçıların TÜRKSOY tərəfindən 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilmiş Şuşa şəhərinə tanışlıq səfərinin təşkil edilməsi və Bakıda zirvə toplantısının keçirilməsidir.

Festival çərçivəsində sabah - oktyabrın 10-da Qırğızıstanın görkəmli teatr və kino aktrisası, SSRİ-nin Xalq artisti Baken Kıdekeyevanın (1923-1993) 100 illiyinə həsr olunan tədbir keçiriləcək. Yubiley tədbiri Qırğızıstan nümayəndə heyəti və TÜRKSOY tərəfindən təşkil olunub.

Xatırladaq ki, “Korkut Ata” III Türk Dünyası Film Festivalının oktyabrın 8-də rəsmi açılış və mərasimi Heydər Əliyev Mərkəzində baş tutub. 

“III “Korkut Ata” film festivalı türk dünyası gənclərinin vətənpərvər ruhda yetişməsinə töhfə verəcək” - “Report” un xəbərinə görə, bunu mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov III “Korkut Ata” Türk Dünyası Film Festivalının açılışı zamanı çıxışında deyib.

Onun sözlərinə görə, bu gün türk dövlətləri arasında çoxçeşidli əməkdaşlıq mövcuddur: “Təbii ki, bu əməkdaşlıq kino sahəsində də xüsusilə davam etdirilir və türk dünyası gənclərinin vətənpərvər ruhda yetişməsinə töhfə verəcək”.

F.Cəfərov vurğulayıb ki, festival çərçivəsində Nizami Kino Mərkəzində 36 film nümayiş etdiriləcək: “Əminəm ki, xalqımız nümayiş olunan filmləri izləyəcək və paytaxtımızda kino bayramı abu-havası yaşanacaq”.

“Korkut Ata” III Türk Dünyası Film Festivalının bağlanış mərasimi oktyabrın 11-də Heydər Əliyev Mərkəzində baş tutacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2023)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam dəyərli oxucular. Qonaq otağında bugünkü müsahibimiz Pərviz Həsənovdur. 

-Öncəliklə xoş gördük və bugününüzü bizə ayırdığınız üçün təşəkkür edirəm. İlk sualımızla başlayaq. Pərviz Həsənov kimdir? Tam olaraq nə işlə məşğuldur?

-Əvvəla xoş gördük, çox xoşdur sizinlə həmsöhbət olmaq. Mən Pərviz Həsənov-rəsmi status baxımından desək, Beynəlxalq dərəcəli neft sektorunda mühəndisəm. Amma eyni zamanda da Azərbaycanda "Xəyalımdakı gələcək" konsepti altında fəaliyyət göstərən spiker, təlimçi, motivatoram. 

-Pərviz bəy, keçmişinizlə bugününüz arasında necə bir bağ görürsünüz? Keçmişə və ya gələcəyə baxanda nə görür, nə xəyal edirsiniz?

-Suala görə təşəkkür edirəm öncəliklə. Şükür ki, bugün yaşadığım həyat tam olaraq 15 yaşlı Pərvizin xəyal etdikləri üzərində  qurulmuş həyatdır. Elə məqsəd də bu idi ki, o 15 yaşlı Pərvizin xəyallarını reallaşdırım. Bugün tam olaraq o xəyalımdakı gələcəyə çatmış olmasam da, o yol üzərində irəliləyirəm. Hal-hazırdakı bütün fəaliyyətlərim, uğurlarım da bu səbəbdəndir.

-Xəyalınızdakı gələcək sizi Azərbaycanda idarə etdiyiniz layihəni də yaratmağa vadar edib. Bəs "Xəyalımdakı gələcək" konsepti nədir? Bu necə başladı?

-Bu hekayə bir az - 15 il əvvələ gedir. Mənim ilkin hədəflərim yaxşı bir iş, yaxşı bir maaş və bu həyatda sağ qalmaq idi. O vaxt mənə verilən tövsiyələrə əsasən neft ixtisasını seçdim. Düsündüm ki, bu ixtisası seçərsəm, əgər, o zaman özümə lazım olan gəliri və s. əldə edə bilərəm, elə də oldu. Çox çətin oldu, amma nəhayət nəticədə dünyanın aparıcı neft server şirkətlərindən birində hal-hazırda aparıcı mühəndislərdənəm. Lakin geriyə baxdıqda gördüm ki, mənim gəldiyim yolu gəlmək istəyən, gələ bilməyən minlərlə gənc var. Bir dəfə mənə təsadüfi messengerdən gələn bir sualla-o sual işə qəbul haqda tövsiyə istəyən bir gəncdən idi-mənim həyat amalıma yeni bir şey əlavə olundu. Təcrübəmi o gənclə bölüşdüm, o getdi və intervyu prosesindən uğurla keçdi. O öz tanışlarına məndən bəhs etdikcə mənə yazanların sayı artmağa başladı. İstədiyim maddi gəlirə çatdıqdan sonra yeni amalım gənclərə xəyalındakı gələcəyə çatmağa yardım etmək oldu. Getdikcə tərəfkeşlərimiz, bizi dinləyənlər artırdı. Həmin dönəmdə də Bakıda artıq spikerlərin, motivatorların artdığı ilkin dönəmlər idi. Gənclərin də tövsiyələriylə mühəndislik klublarından biri məni öz səhnələrinə dəvət etdi. İlkin vəziyyətdə olduqca həyəcanlandım və qorxdum, lakin bu layihənin bu qədər səs gətirməsini gözləmirdim. Bir qərar verdim ki, mən özüm kimi olacağam o səhnədə. Professional bir natiq yox, tələbənin dostu olaraq ona məsləhət vermək istədiyimi anladım. İlk çıxışımda gənclərin gözündəki işıq özümə güvənimi artırdı. Onların xoş reaksiyalarını gördükcə danışmaq daha maraqlı hala gəldi və ilk seminarım gecə 11-də bitdi. Bununla da yolumuz başlandı. O gənclər məni öz universitetlərinə, klublarına dəvət etdikcə də davam etdi, davam edir. Dəvət olunduğum bütün qurum və universitetlərdə seminarlarım uğurla başa çatdı. Bu əslində mənim həyata olan təşəkkürüm idi. Cünki mənim əslində heç də mükəmməl bir istedadım yox idi, natiq deyildim. Sadəcə eyni yolu getdiyim, gedəcəyim gənclərə yol göstərmək istəyirdim. Konseptin adı da elə bununla əlaqəlidir. Azərbaycan gəncinə öz xəyalındakı gələcəyə çatmaqda yardım etmək, faydalı olmaq idi əsl amalım. Yol məni o yerə apardı ki, asistanımın da təklifi ilə "Xəyalımdakı gələcək" kitablarını yazdım. İndi isə növbəti addım, biz artıq öz məkanımız, öz kafemizdə söhbət edirik. Seminarlarımıza da məhz burada davam edirik. Burada sadəcə biz yox, gənclər də istədikləri kimi istifadə edir. Xəyalımdakı gələcək komandası, ailəsi öz inkişafı üçün təlimlərini burada keçirə bilir. Bu isə elə ayrı bir uğurdur.

-Elədir ki var. Bəs, "Xəyalımdakı gələcək" komandası necə toplandı?

-Mən gənc tələbə ikən hər zaman iş adamlarına həsrətlə baxırdım və deyirdim ki, mən də sizin kimi olacağam. Həmin vaxt isə istəyirdim ki, onlardan birinin asistanı olum, amma bacarmadım. Bir vaxt gəldi ki, mən həyatın o yerinə çatdım ki, o adamların asistanı yox, elə o adamlardan biri oldum. Mən artıq istədiyim gəlir səviyyəsində idim. Həyatın birinci məsuliyyəti isə qida, ehtiyaclar və sairdir. Biz də bunları pul vasitəsiylə qazanırıq. Karyera qururuq, pul qazanırıq, qarşılığında vaxtımız gedir. Tələbələrin, gənclərin vaxtı var, pul axtarır, bizlərin isə pulu var, vaxt axtarır. Buna görə də gənclərlə mübadilə etmək qərarına gəldim. Mənim yerinə yetirmək istədiyim xəyallarım vardı, lakin işlədiyim şirkətlər vaxtımı məndən alırdı. Mən də qarşımdakı tələbə Pərvizlərdən bir neçəsiylə yola çıxdım. Ona lazım olanı, bəlli bir gəlir və təcrübəni verəcəkdim, o da mənə işlərimdə yardım edəcəkdi. Bu niyyətlə bir yola atıldıq və bacardıq. Əslində məncə komanda yox, ailə deməliyik. "Xəyalımdakı gələcək" ailəsi getdikcə böyüdü, gənc yaşına baxmayaraq məsuliyyət götürə bilən şəxslərlə işlədik. Qarşılıqlı bir-birimizə fayda verdik. Komandaya aldığımız şəxslər isə gülərüz, disiplinli, məsuliyyətli, mehriban olmalıdır. Bu da belə.

-Çox gözəl. Pərviz bəy, siz öz keçmişinizi danışdınız. Bəs sizi tanıyan və ya bu müsahibədən sonra tanıyacaq olan gənclərə indiyə və gələcəyə dair nə demək istərdiniz?

-Birincisi, xəyal qurmaq lazımdır, onu istəməlidir, cəmiyyət istəyi öldürsə də vaz keçməməlidir. O xəyalda özünü tapmalı, tanımalıdır. "Mən kiməm? Kim olmaq istəyirəm?" deyə sual verməli, özünün axtarışında olmalıdır. Bu suallara cavab tapdıqdan sonra yola çıxmalı və özünün ən mükəmməl formasına, potensialına çatmağa çalışmalıdır. "Ola biləcəyimin ən yaxşısı oldum” cümləsini qura biləcək formada yaşamaq lazımdır. Özünə bir idol, bir kumir və ya mentor seçməlidir. Seçməlidir ki, o idol ona desin, izah etsin, öyrətsin. İdolunuzu doğru seçin. Getmək istədiyiniz yolu bəlirləyin və o yolu getmiş birini seçin. Çünki artıq yolu getmiş birinin öyrətdikləri sizin yolunuzu asanlaşdıracaqdır. Bundan əlavə öz təhsiliniz, şəxsi keyfiyyətləriniz olmalıdır. Mükəmməl mən'i əldə etmək üçün dayanmamaq lazımdır. Gənclər mentorlara bir az önyarğıyla yanaşmadan, öyrənməyə meyilli olmalıdır. Bir mentorun tələbəsi 10 ilə  gediləcək yolu çox rahat şəkildə 5 ilə gedə bilər. Çünki o artıq məlumatlı olacaqdır. Tövsiyəm budur, bu qədər. 

-Olduqca maraqlı məlumatlar və tövsiyələr idi, Pərviz bəy, təşəkkür edirəm hər şey üçün. 

-Mən təşəkkür edirəm, Leyla xanım, diləyirəm faydalı olacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün meydan Ədəbi tənqidindir, sizlərə AMEA Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Elnarə Qaragözövanın “Çağdaş nəsrimizin yeni imzaları “Ulduz”un şəfəqləri altında” məqaləsi təqdim edilir.

         Ədəbi cameəmizdə və müasir ədəbi prosesdə özünəməxsus yeri olan “Ulduz” jurnalının 2023-cü ilin iyun nömrəsi oxucuların qarşısına tam fərqli formatda çıxdı. C.Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası ilə ortaq layihə çərçivəsində ərsəyə gələn bu buraxılış "Yeni nəsil: proza" devizi ilə təqdim edilib. Jurnalın baş redaktoru Qulu Ağsəs ədəbi prosesimiz üçün unikal bir addıma imza ataraq jurnalın bu nömrəsinin tərtibini gənc imzalardan olan Furqana həvalə edib. Furqanın təqdim etdiyi “Ulduz”un səhifələrində  yeni nəsil imzalardan Orxan Saffarinin, Təvəkkül Boysunarın, Orxan Cuvarlının, Sərdar Aminin, Nihat Pirin, Həmid Piriyevin, Orxan Həsəninin, Rəvan Cavidin, Nadir Yalçının, eləcə də Furqanın özünün hekayələri işıq üzü görüb. Fikrimizcə, Furqan Qulu Ağsəsin ona həvalə etdiyi bu məsuliyyətli işin öhdəsindən layiqincə gəlib. Jurnalda toplanan hekayələr həm stilistika, həm də mövzu baxımından fərqli olduğundan çağdaş ədəbiyyatımızda hekayə janrının təzahürü haqqında ümumi fikir yürütməyə, janrın bu günü haqqında söz söyləməyə imkan verir. Müəlliflərin jurnala təqdim etdikləri hekayələrin polifonikliyi janrın ədəbiyyatımızda klassik ənənələri qorumaqla yeni inkişaf meyilləri ilə zənginləşdiyindən xəbər verir. Furqanın “Mustafa Həbibzadənin meyidini mən oğurlamışam” hekayəsində müasir dünyada getdikcə unudulan mənəvi bir dəyərin – verilən sözə sadiqliyin maddiyyata qurban getməsindən bəhs edilir. Gənc yazıçı aktyorun tabutunu gətirən şəxslərin onun oynadığı rolların qiyafəsinə bürünməsi səhnəsi ilə Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin M.F.Axundzadəyə həsr etdiyi “Xəyalat” əsərinə işarə edir. Ə.Haqverdiyevin hekayəsində yaratdığı personajlar M.F.Axundzadəni ittiham edirdi, Furqanın hekayəsindəki aktyorun yaratdığı personajlar isə ona verilən sözü yerinə yetirməyən şəxsləri məhşərə çəkirlər. “Yeni dünya düzəni” hekayəsində isə yazıçı müasir dövrdə gündəmdə olan neqativ və pozitiv düşüncənin insanın, eləcə də kainatın gələcəyinə təsiri ilə bağlı təlimləri fərqli biçimdə, cari həyat kontekstində verməyə nail olub.  Orxan Saffarinin “Mərcan xala və polipləri” hekayəsi tənha bir qadının həyatına kənar baxışı əks etdirir. Orxan Saffari tənhalığa baxışı bir tərəfdən uşaq gözü, uşaq xatirələri ilə nəql edir, digər tərəfdən yetkin gəncin fikirləri ilə bu nəqlə düzəlişləri təqdim edir. Hekayənin ən təsirli ifadəsi “uşaqları pişik kimi sevirdi” ifadəsidir. Bu cümlədə bir qadının analıq duyğusunu dada bilməməsi həm sadə, həm də kəskin şəkildə ifadə olunub. Uşağın necə sevildiyini duymayan qadın uşaqları insan körpəsi kimi, dadmadığı bir duyğu ilə sevə bilməzdi və sevgisini bildiyi duyğu ilə, pişiklərə sevgisinə bənzər şəkildə ifadə edirdi. Təvəkkül Boysunarın “Burnout” hekayəsi adı ilə oxucunu intellektual dialoqa dəvət edir. Amerikalı psixoloq Kristina Maslakın 1976-cı iləd elmə gətirdiyi Burnout sindromu (emosional yüklənmə, “yanma”) termini haqqında məlumatı olmayan oxucu hekayənin əsl mahiyyətini anlamaqda çətinlik çəkəcək. Belə ki, hekayədə təzahür edən depersonalizasiya həm burnoutun, həm də şizofreniyanın əlamətlərindən biridir. Müəllifin oxucuya verdiyi ipucunu başlıqda yerləşdirməsi də maraqlı priyom kimi diqqətəlayiqdir. “Uğursuz gün” müasir yumoristik hekayə kimi oxunaqlılığı ilə seçilir. Orxan Cuvarlının “Güzgü” hekayəsində baş qəhrəman və nəqledici güzgüdür. Obraz olaraq məhz divar güzgüsünün seçilməsi də təsadüfi deyil. Çünki kiçik əl güzgüsü yalnız bir şəxsin mübhəm duyğularına tərcüman ola bilərdi. Əvvəlcə hamama vurulan güzgü bir ailənin həyatına, cızılıb binanın giriş qapısına vurulduqdan sonra isə bütöv bir məhəllənin həyatına şahidlik edir. Güzgünün bina girişindəki həyatında gördükləri daha maraqlı və rəngarəngdir. Xüsusilə sərxoşla görüş, onun cibindən çıxardığı, güzgüdə əks olunan “1993, may, Ağdərə” imzalı üç gənc əsgərin fotosu və cəbhədə kontuziya alıb havalanan istedadlı cərrahla bağlı hekayət bu gündən dünənə, ağrılarımıza, itkilərimizə baxışı əks etdirir. “Dünya bir pəncərədir, hər gələn baxar, gedər” ifadəsini Orxan Cuvarlı dəyişərək dünyaya güzgüdən baxır, çünki pəncərə yalnız dünyanı göstərir, güzgü isə həm dünyanı, həm də ona baxan insanı əks etdirir. Sərdar Aminin “Nilufərlər” hekayəsinin  adı incə, romantik, həzin bir nəql vəd edir. Lakin hekayə şəhərin müxtəlif yerlərindən gətirilən torpaqla doldurulan Günəşli dərəsindən bəhs edir. Dərənin doldurulmasına nəzarət edən Sahib kişi dərəyə tökülən torpaq laylarında ilişib qalan əşyaların nəql etdiyi fərqli həyatlara, talelərə dair hekayətlərin dinləyicisinə çevrilir. Bu bədii priyom hekayə müəllifinin uğurunu təmin edir. Xəzərin dalğaları Günəşli dərəsinə dolub torpağı və Sahib kişini qoynuna alıb aparanda “nilufərlər” də aşkara çıxır: gənc yazıçının borcla nəşr etdirdiyi və sata bilmədiyi “Nilufərlər” adlı 50 kitabı bu gölün çiçəkləri kimi Sahib kişiyə axirət yolçuluğunda yoldaşlıq edir. Yazıçının “Atamın əlləri” hekayəsi keçmiş eşq hekayətlərinin  ahıl yaşda xatırlanması kimi klassik mövzunun orijinal tərzdə təqdimi ilə yadda qalır. Nihat Pirin “Bir kəndin manifesti” ədəbiyyatımızda Mirzə Cəlil üslubunun müasir variantda və yeni tərzdə ifadəsidir. “Danabaş kəndi”nin xələfi olan kəndin dərdi ölümün qeybə çəkilməsi və mollanın, qəbirqazanın, çadırquranın işsiz, gəlirsiz qalmasıdır. Kənd camaatının bu məsələnin həlli ilə bağlı göstərdiyi birgəlik və canfəşanlıq oxucunu həm güldürür, həm də düşündürür. Hekayədə adı ilə dərhal Mirzə Cəlil yaradıcılığına istinad verən Molla Xudayarın Şeyx Nəsrullahlıq edərək bu dəfə ölü diriltməkdən vaz keçib diriləri məcazi öldürüb yas mərasimi təşkil etməsi dahi ədibin qaldırdığı bəzi problemlərin bu gün də aktual olduğunu vurğulayır. Həmid Piriyevin “Şanapipik haqqında mahnı” hekayəsi Abşeron kəndlərinin ab-havası üzərində qurulub.Yazıçı ilk baxışdan monoton görünən həyat fonunda qəhrəmanların özünəməxsusluğunu vurğulamış, Bakı, Abşeron mühitinin daha öncələr işlənmiş obrazına yeni çalarlar gətirə bilmişdir. Təzadları ilə yadda qalan Həci obrazının müəllif tərəfindən böyük sevgi və diqqətlə yaradılması bu obrazın onun gələcəkdə yazacağı əsərlərdə yenidən görünəcəyi qənaətini yaradır. “Şaftalı çiçəkləri fəsli”ndəki sərxoşun şordan qu quşu tutması  hekayəsi Süleyman Vəliyevin məşhur “Şor cüllütü” hekayəsinə istinad effekti yaradır. Orxan Həsəninin “İnziva” hekayəsi özünü cəmiyyətdən könüllü təcrid edən insanın yaşamını nəql edir. Monoloq şəklində yazılan hekayə yorucu deyil, əksinə, oxucu nəqlin davam etməsini, kəsilməməsini arzulayır. İnziva içində həyatının ən xoşbəxt gününü axtaran  qəhrəmanın həyatının, yaşamının əsası, özünün də qeyd etdiyi kimi, “gördükləri yox, düşündükləridir”. Yazıçının “Çiy balıq” hekayəsi hərbi hissədəki əsgər həyatına həsr edilib. Gürzə ilə savaş və əsgərin yoldaşına ad günündə qadağanı pozaraq telefon tapıb mahnı hədiyyə etməsi kimi detallar müharibədən kənar mühitdə hərbçi həyatının təsviri mövzusunda uğurlu bir hekayənin meydana çıxmasına rəvac verib. Rəvan Cavidin “Dəvələr, atlar, şarlar” hekayəsi sufi rəmzlər üzərində qurulub. Cari həyat fonunda təsvir edilən Yusif, Züleyxa obrazları rəmzi yalnız adlarında daşıyır. Dəvə karvanı və  Rumi obrazları isə mif kimi mətnə hörülüb. Mif və cari həyat arasında mediator rolunu üzərinə götürən Sarvan hekayənin əsas obrazıdır. “Xudavi” hekayəsinin qəhrəmanının real həyatını Rəvan Cavid dərviş hekayəti siqləti ilə nəql etməklə fərqli auralı mətn yaratmağa nail olub. Nadir Yalçının “Nina Nikolayevna” hekayəsi din ayrılığı və məhəbbət kimi klassik bir mövzunun yeni nəfəslə işlənməsi kimi diqqətəlayiqdir. Məhəbbəti uğrunda üzdə dinini dəyişən, gizlində isə ilk inancının simvolu olan xaçı saçlarının altına bənd edib gizləyən Ninanın obrazı təravətlidir və məhz bu obraz hekayəni triviallıqdan qurtarır. “Səfər müəllimə nəsə olub” hekayəsinin teatrın kassası qarşısında Əzizin qarşılaşdığı hadisələrlə başlaması təsadüfi bir detal deyil. Hekayənin sonrakı gedişatı Əzizi  Səfər müəllimin həyatının tamaşası ilə qarşı-qarşıya qoyur. Yazıçı təhkiyəsinin rəvanlığı, klassik nəsr ənənlərinə sadiqlik Nadir Yalçının mətnlərinə öz möhürünü vurub.

         Müasir gənc ədəbi nəslin hekayə yaradıcılığına həsr edilən jurnalın "Dərgidə kitab" rubrikasında isə türk ədəbiyyatında qısa hekayə janrının banilərindən hesab edilən Ömər Seyfəddinin "Üç nəsihət" hekayəsi  master-klass kimi təqdim edilmişdir. Fikrimizcə, jurnalın baş redaktoru, layihənin ideya müəllifi şair-publisist Qulu Ağsəsin "Yuxarıdayam, düşürəm indi" essesinin “Ulduz”un gənc yazarlara həsr edilmiş nömrəsində verilməsi təsadüfi deyil. Essesində ədəbiyyatımızın gəncliyinin simvolu olan Mikayıl Müşfiqi, eləcə də Müşfiq şəninə adı qoyulan Müşfiq Cabiroğlunu anan Qulu Ağsəsin, istedadlı gənclərin həvəslə yaradıcılığa davam etməsi, “işıqlı dünyadan əl çəkməməsi”, odlu-alovlu misralarını yaşatması üçün “Ulduz”u yeni formatda təqdim etməsi ədəbiyyat naminə təqdirəlayiq bir addımdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2023)

ŞƏHƏRİN ƏDƏBİYYAT MUZEYİNDƏ KƏLAĞAYIDAN BƏHS EDƏN ƏDƏBİ-BƏDİİ GECƏ TƏŞKİL OLUNDU

Azərbaycan Respublikası Qeyri-Hökumət Təşkilatlarına Dövlət Dəstəyi Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi" İctimai Birliyinin 2023-cü il kiçik qrant müsabiqəsində həyata keçirdiyi ''Kəlağayı əlvan qıyqacı'' layihəsi çərçivəsində 8 Oktyabr 2023-cü ildə Qazax şəhəri Ədəbiyyat muzeyində kəlağayıdan bəhs edən ədəbi-bədii gecə təşkil olundu. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına təşkilatçı qurumdan məlumat verilib. 

Ədəbi-bədii gecəni Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin sədri, şair-publisist Güllü Eldar Tomarlı açaraq layihənin təşkili və mahiyyəti haqqında məlumat verdi.

Bu yerdə gəlin bir qədər kəlağayının tarixinə rakurs edək.

Kəlağayı – Azərbaycanda qadınlara məxsus, ipək sapdan toxunmuş dördkünc formalı baş örtüyüdür. Ölkəmizin qərb zonasında buna “çarqat” da deyilir. Bu örtük gözəllik, ismət, ləyaqət, ehtiram, sədaqət rəmzi olmaqla yanaşı, özündə Odlar Yurdu Azərbaycanın qədim tarixini, mədəniyyətini, adət-ənənələrini yaşadır.

Əsrlərcə tarixi olan kəlağayının ərsəyə gəlməsi mürəkkəb proses olduğundan burada bir neçə peşə növünün nümayəndəsi - toxucu (tərrax) (kəlağayı toxuyan), boyaqçı (kəlağayını boyayan), qəlibçi (qəlibin köməkliyi ilə kəlağayıya müxtəlif naxışlar vuran), kəlağayıçı (ornamentalist sənətkar) iştirak edir. Çəkisi 125 qram olan, bir üzükdən keçə bilən bu unikal örtüyün boyanıb, naxışlanması iki gün çəkir və qəribə görünsə də, adətən bu qadın baş geyimi kişilər tərəfindən hazırlanır. Belə ki, qaynayan rənglərlə, qəliblə işləmək kimi çətin işin öhdəsindən yalnız kişilər gələ bilər.

Baş örtüyünün hazırlanma prosesində ən aparıcı qüvvə boyaqçı hesab olunur. Çünki hazır kəlağayıları küpxanada qaynar şəkildə boyamaq böyük zəhmət, virtouz bacarıq və incə duyma qabiliyyəti tələb edir. Əsasən, ağ, qara, soğanı və yaşıl rənglərdə 150x150 sm və 160x160 sm ölçüyə malik olan kəlağayının boyanmasında sumaq, zirinc, narınc, cır alma, zəfəran, qarağat və s. bitkilərdən istifadə edilir.

Kəlağayının naxışları ağac və ya metal qəlib vasitəsilə vurulur. Kəlağayının yeləni (haşiyəsi), bəzən isə xonçası (ortası) basmanaxış üsulu ilə həndəsi və ya nəbati naxışlarla bəzədilir. Kəlağayıda əks olunan naxışlar özündə böyük məna ehtiva edir. Kəlağayının üzərində həkk olunmuş naxışlar öz qüdrəti, dərin mənası hesabına yüz illərdir ki, dəyişilməz olaraq qalır. Naxışlar içərisində daha çox butalar üstünlük təşkil edir ki, bu da Azərbaycan ornament sənətində ən çox yayılmış bəzək elementlərindən biridir. Bildirək ki, tədqiqatçılar butanın atəşpərəstlik dövrünə məxsus bəzək forması olduğunu ehtimal edir.

İndi isə tədbirə qayldaq. Güllü Eldar Tomarlıdan sonra Qazax Rayon İcra Hakimiyyəti Başçısının müavini, İctimai-siyasi və humanitar məsələlər şöbəsinin müdiri Gulaya Həsənova, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Qazax zona şöbəsinin sədri, əməkdar incəsənət xadimi, şair Barat Vüsal, ictimai birliyin sədr müavini Vüsal Sehranoğlu, Qazax şəhər 2 nömrəli musiqi məktəbinin "Şəms" muğam qrupu, "Sabahinfo" saytının sədr müavini Elnarə Həziyeva, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvləri Mübariz Qaragözlü, Tamella Poladlı, şair-kitabxanaçı Gülsənəm Cəlili, şair Briliyant Atəş, aşıq İnsafə Əhmədova, Qazax şəhər 2 nömrəli musiqi məktəbinin şagirdlərindən ibarət "Odlar yurdu" aşıqlar qrupu, Qazax rayonu Azad Mikayılov adına Xanlıqlar kənd ümumi orta məktəbinin və Aslan Kəmərli adına Kəmərli kənd tam orta məktəbinin şagirdləri çıxış etdilər. Layihənin kəlağayımızın əvvəlki şan-şöhrətini özünə qaytarmaqla yanaşı yeniyetmə və gənclər arasında onun populiyarlığını daha da artırmağda böyük rol oynayacağından bəhs etdilər, gözəl musiqi nömrələri ilə ruhu oxşatdılar. 

"Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi" İctimai Birliyi 2023-cü il kiçik qrant müsabiqəsində həyata keçirdiyi ''Kəlağayı əlvan qıyqacı'' layihəsi çərçivəsində Bakı və Qazaxdan başqa Şəki və İsmayıllı rayonlarında da kəlağayıdan bəhs edən ədəbi-bədii gecələrin keçirilməsi nəzərdə tutulur. Üstəlik, kəlağayı haqqında kitabın nəşri də planlaşdırılır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2023)

Xatirə Əsgərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər şeyə bir səbəb tapmağa çalışıram,  amma ölkədə keçirilən yas mərasimləri heç cür mənə çatmır.

Yas mərasimlərinin də toy mərasimlərindən maddi cəhətdən heç bir fərqi qalmayıb.

Öldüyü gün, 3-ü, 7-si, cüməaxşamları, nəbilim 40-ı, ili.

40 çıxana qədər bütün aşağı məhəllə, yuxarı məhəllə, dost, dostun dostu, tanış, qohum-əqrəba gəlib gedir yas yerinə.

Bu 40 gündə mərhumun ailəsi yamanca xərcə girir. Hə elələri də var ki, pul siyahısı tutub gələnlərdən pul yığır. 

Təsəvvür edin ki, yaxını itirmiş bir insan ağlaya ağlaya gedib yeməklərə nəzarət edir, bir-bir qonaqlara görüşür. 

Dərd sahibinin dərdinə belə, hörmət edilmir bu ölkədə. Gözü yaşlı bu qədər adamı da yola vermək olar? O gəlib deyir, elə adam idi, bu gəlib deyir, ağlama(elə bil ağlamayanda bütün acısı bitəcək)…

Yaslar guya ki, pis günü yaxınlarla paylaşmaq üçün təşkil olunur.  

Amma evə gələnlər öləndən çox evin səliqəsinə, ayaqlarının altına sərilmiş  xalçanın qiymətli olub olmamasına, yeməklərin az yoxsa çox olduqlarına, pul siyahısı olub olmadığına fikir verirlər. 

Hələ onlar evə gedəndən sonra danışmağa kifayət qədər qeybət olur (Rəhmətliyin qızı heç bir dənə də olsun ağı deyə bilmirdi, donub durmuşdu. Oğlu rasiyadan üçündə gəlib çıxdı, ehh oğlan uşağı belədir də gedib oturur hansısa qızın dizində. Hələ gördün halvaya da yaxşı yağ vurmamışdılar. O biri qızı köhnə kültə paltar geyib gəlmişdi....)…

Yasda uzaq qohumlarını tapıb hal-əhval sormağ da yadlarından çıxmır. 

Yeyib-içəndən sonra mərhumun ailəsinin yanına gedib özlərini göstərərək (yəni ki yasınıza gəlmişəm) “Allah rəhmət eləsin, rəhmətlik yaxşı adam idi deyib” gedirlər.

Nə bərabər toplanıb islam qaydalarına görə yasin oxuyurlar,  nə də ki dua edirlər.

Molla və Dua edən bir qadın gətirirlər, onlar oxuyur, camaat da yerində ağlaşır, arada da Amin deyir.

Yəni bu qədər əziyyətə, bol təamlı məclislərin ölən insana heç bir xeyri dəymir. 

Bunun yerinə sadəcə mərhumun öldüyü gün hər kəs yığışıb qəbir üstünə gedə, daha sonra isə rəhmətliyin ailəsini bu qədər əziyyətə salmaq yerinə onları dərdlərini çəkməsi üçün rahat buraxa bilərlər.

Mərhum ailələri isə çəkdikləri xərci bir mollaya versələr, o həmin rəhmətə getmiş insan üçün 40 gün boyunca Yasin oxusa, dualar oxusa, bu, ölən üçün daha xeyirli olar.

Yox əgər insanlar kimlərinsə qarnını doyurmaqda inadçıdırsa, yetimlərə, kasıblara yemək paylayaraq bu istəklərini də yerinə yetirə bilərlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.10.2023)