Turunc Baxışlı, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

SEVDİYİM ƏN BÖYÜK CƏSARƏT, CƏSARƏT EDİB SEVMƏDİKLƏRİMDİ.

       Habil Yaşar.

İllərlə insanların inandığı həqiqətlərdən biri bu idi ki, "bir  insan bütün diqqət və gücünü nəyə sərf edərsə, İlahi təqdir də o istiqamətdə hərəkət edəcəkdir".

Doğrudur, çox zaman həyatımız bu fikir üstündən yol alıb və o cür yaşadıb ömrünün hər anını. Zaman-zaman saxta düşüncələrə meyl etdiyimiz də olub, saxta münasibətlərə inandığımız da. 

Qorxmuşuq hər zaman nədənsə. Və istəklərimizi deməkdən,  sevmədiyimizi dilə gətirməkdən və hətta, xəyal etməkdən belə çəkinmişik.

Niyə?

Çünki biz insanlar sevirik insanları olduqları mövqedən yıxmağı, etdiyi ən xırda səhvi üstündən qınamağı.

Həyata, həyatına olan marağını birilərinin əlindən almağı. 

Əslində belə edərkən nələrsə qazanmayacağımızı çox gözəl bilirik, amma nəbilim....

Düşünürəm, bəlkə də bir insan cəsarət edib istəklərini və hətta istəmədiklərini dilə gətirə bilirsə, hər zaman bir addım irəlidə olmağı, ətrafa rəğmən ayaqda durmağı mütləq ki bacaracaq. 

Yazar Boven deyirdi, “keçmişi xatırlayınca bəzən çox cəsarət göstərməməyimə deyil, önümə çıxacaq təhlükəni gözə almamış olduğuma təəssüflənirəm".

Necə də gözəl deyib, əzizim, deyilmi?..

Biz hər birimiz anlamalıyıq ki, bir yola çıxırıqsa, insanları və lazımsız düşüncələri o yolun başında qoymalıyıq, istəsək də, istəməsək də. 

Yazar Habil Yaşarın dediyi kimi, “sevdiyim ən böyük cəsarət, cəsarət edib sevmədiklərimdi", deyib elə yol alaq, sevdiyimiz uğurun arxasınca irəliləməyə.

Unutma, cəsarətin ölçüsü hər şeydən əl üzüb məğlub olmaq deyil, sevdiklərin uğruna sevmədiklərindən imtina etməkdi.

Belə, gözəl insan, özün və sevdiklərin uğruna yaşamaq ümidi ilə.

Sağlıqla qal.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bir mahnı var, “Unuda bilməzsən”. Mərhum İlhamə Quliyeva ifa edərdi. İndilərdə də Aytən Məhərrəmova ifa edir. O bir kəlam var, “ilahi anda yaranan incəsənət nümunəsi”. Bu məhz “Unuda bilməzsən” mahnısı haqda deyilib. 

Səninlə ağlayıb, səninlə gülərəm,

Dönüb qocalığa qapına gələrəm, 

Unuda bilməzsən!!!

Mahnıdan necə təsirlənir, onu necə yaşayırsan. 

Yaxud, “Gəl görüşək” mahnısı, Flora Kərimovanın ifa etdiyi başqa bir şedevr. 

Gəl-gəl gülüm, gəl görüşək,

Hicranına dözməz ürək,

Həsrət mənə bir dağ olar.

Gəl-gəl gülüm, gəl görüşək,

Ağlamasın salxım söyüd, 

Göz yaşlarım bulaq olar…

Ötən gün vəfatından 12 il ötən Azərbaycanın Xalq artisti Elza İbrahimova bu mahnıların bəstəkarıdır. 

Duyğumuza hakim kəsilən qeyd etdiyimiz mahnılar, eləcə də çox məşhur “Bilməzdim”, “Gecələr bulaq başı”, “Ey Vətən”, “Qurban verərdim”, “Gəl barışaq”, “Mehribanım”, “Yoxluğunu bilə-bilə”, “Mən sənin yanına qışda gəlirdim”, “Sən yadıma düşəndə” və digər bu kimi əvəzsiz bəstələr Xalq artisti Elza İbrahimovanın adını musiqi tariximizin qızıl səhifələrinə yazdırıb. 

O, bənzərsiz yaradıcılığı ilə ən yüksək zirvələri fəth edərək mənsub olduğu xalqın ürəyində özünə əbədi heykəl ucaldıb. O, fitri istedadı və böyük zəhməti sayəsində Azərbaycan bəstəkarlıq məktəbində yeni yol açmaqla həmkarlarının qibtə etdikləri səviyyəyə ucalıb, ifaçıların rəğbətini, kiçikdən böyüyədək müxtəlif zövqlü dinləyicilərin məhəbbətini qazanıb, onlarda musiqinin bu və ya digər janrına maraq oyadıb. Musiqini qəlbinin, ruhunun ayrılmaz hissəsinə çevirən Elza İbrahimova mənalı ömür yaşayaraq üzərinə düşən missiyanı şərəflə başa vurub.

Görkəmli bəstəkar, Azərbaycanın və Dağıstanın Xalq artisti, Əməkdar incəsənət xadimi Elza İbrahimovanın əlli ildən artıq bir dövrü əhatə edən zəngin yaradıcılığı mahnıdan tutmuş operayadək musiqinin müxtəlif janrlarını əhatə edir. Onların arasında fortepiano üçün prelüdiya və variasiya silsilələri, “Fortepiano üçün sonatina”, “Skripka və fortepiano üçün skertso”, “İki skripka üçün birhissəli kvartet”, dörd hissədən ibarət “Fortepiano üçün trio”, simfonik poema, oratoriya, vokal-instrumental kamera əsərləri, bir sıra tamaşalara musiqiləri xüsusi yer tutur. Peşəkar musiqiçinin meydana gətirdiyi bütün bu əsərlər məzmun dərinliyi və yüksək bədiiliyi ilə səciyyələnir.

“Afət” (Hüseyn Cavidin eyniadlı əsəri əsasında), Qarabağ faciəsini əks etdirən muğam üzərində yazılmış “Yanan laylalar” (librettonun müəllifi Ramiz Heydər) operaları, Azərbaycan neft sənayesinin 130 illiyinə həsr olunmuş “Neftçilər himni” bəstəkarın zəngin təxəyyülünü bir daha təsdiqləyir. Bəstəkarın milli qəhrəmanlarımız Təbriz Xəlilbəyliyə, Salatın Əsgərovaya həsr etdiyi rekviyemləri, “20 Yanvar”, “Qarabağ”, “Şəhid qardaş”, “Səngərlər” əsərləri isə dinləyicilərin yaralarına bir məlhəmdir.

Elza İbrahimovanın istedadı və orijinal yaradıcılıq üslubu haqqında Tixon Xrennikov, Georgi Sviridov, Otar Taktakişvili, Cövdət Hacıyev, Arif Məlikov, Murad Kajlayev, Qara Qarayev, Niyazi kimi dünyaşöhrətli sənətkarlar çox yüksək fikirlər söyləyiblər.

Şübhəsiz Elza İbrahimovanın musiqi dünyasında mahnı janrı xüsusi yer tutur. Onun ilk mahnısı olan “Yalan ha deyil” (sözləri Məmməd Rahimin) 1969-cu ildə Şövkət Ələkbərova tərəfindən ifa edilib. Özü də bu, bəstəkarın musiqi yazıldıqdan sonra ona uyğun şeir seçdiyi yeganə əsəridir.

Musiqi mədəniyyətimizdə geniş yayılmış mahnı janrı Elza İbrahimova yaradıcılığında yeni keyfiyyətlər qazanıb. Müəllifin yaradıcılığına xas olan sərbəstlik, novatorluq kimi cəhətlər onun bəstələrində də əksini tapıb. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan estradasına tanqo ritmini gətirən ilk bəstəkarlardan biri Elza İbrahimova olub.

Elza İbrahimovanın mahnıları ən ülvi hisslərin - vətənpərvərlik, insanlara məhəbbət, sevgi duyğularının özünəməxsus ifadə tərzi ilə seçilir. Belə əsərlərdə milli muğamımızın, Azərbaycan və Qərb musiqisinin böyük sintezi vardır. Bəstəkarın milli intonasiyanın və ritmlərin estrada janrında ifadə etdiyi mahnıları emosionallığı və melodikliyi ilə dinləyicini düşünməyə, sözün geniş mənasında sevməyə sövq edir. Onun hər bir əsəri dinləyicini fərqli duyğular aləminə - bəstəkarın musiqi dünyasına aparır. Bütün bu keyfiyyətlər Elza İbrahimovanın əsərlərinə ölməzlik qazandırıb.

Elza İbrahimovanın Vətən sevgisini, elə-obaya bağlılığını, təbiətə vurğunluğunu tərənnüm edən “Ey Vətən” mahnısı bu səmimi hissləri həm də dinləyicidə aşılayır. Ölməz sənətkarımız Rəşid Behbudovun ifasında bu əsər Azərbaycanı dünyada tərənnüm edən mahnılardan biri olub.

Azərbaycan şairlərinin əsərlərinə 100-dən çox, həmçinin rus və ləzgi dillərində yazılmış şeirlərə onlarla mahnı bəstələmiş Elza İbrahimovanın təkcə bu janrda yazdıqları bəlkə də on bəstəkarın yaradıcılığı qədərdir. Musiqi bəstələdiyi şeirlərin gözəl məzmun və dil vəhdəti isə bəstəkarın yüksək bədii zövqünü təsdiqləyir.

Elza İbrahimovanın əbədiyaşar sənət naminə çəkdiyi zəhmət layiqincə qiymətləndirilmiş, dövlətin ən yüksək fəxri adlarına layiq görülüb. Vəfatından sonra isə sənətkar “Dədə Qorqud” Milli Fondunun və “Azərbaycan dünyası” beynəlxalq jurnalının ağsaqqallar şurasının qərarı ilə “Mehriban ana” ordeninə layiq görülüb.

Bu gün qlobal dünyaya sürətlə inteqrasiya edən ölkəmizin yerli və xarici televiziya və radio kanallarında növbənöv musiqilər səsləndirilir, hətta bəzən məzmun və janr “bolluğundan” insan çaşbaş qalır. Lakin Elza İbrahimovanın musiqisi səslənəndə insan sanki ayılır, əsl sənətin heç zaman ölməyəcəyi qənaətinə gəlir. Tam əminliklə deyə bilərik ki, müasir musiqi mədəniyyətində bundan sonra hansı istiqamətlər yaransa belə, Elza İbrahimovanın əsərləri əbədi yaşayacaq, onun sehrli musiqisi hələ neçə-neçə nəsilləri heyran edəcək.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SİTAT

Sevgi - bank kreditinə bənzəyir. 

Hamı almaq istəyir.

Amma borcü qaytarmağı və faizi ödəməyi heç kəs istəmir.

LƏTİFƏ

-Mən indi zaldan təsadüfi adam seçəcəyəm. Yox, siz uyğun gəlmirsiniz. Siz də. Bax o uşaq. Zəhmət deyilsə ayağa durun. Ay sağ olun. Ürəyinizdə bir kart tutun, mən onu kart dəstindən çıxaracam. Tutdunuz?

-Tutdum.

-10 pikadır, eləmi?

-Bəli, ata.

SUAL

Niyə filmlərdə qadınlar yuxudan tam makiyajda ayılırlar?

OLMUŞ HADİSƏ

Koronaya test verdiyimiz dönəmdə bir tanınmış şəxs də Əqil testi verməli olur. 

Dostu ondan soruşur:

-Necə oldu testin nəticəsi?

O cavabında deyir:

-Narahat olma, neqativ çıxdı. 

ERMƏNİ ƏHVALATI

-Fu, ömrümdə belə eybəcər cütlük görməmişəm. Gəlin bilinmir ki, qızdır, yoxsa oğlandır.

-Ey, səsini kəs. O mənim qızımdır.

-Siz allah bağışlayın, bilmədim ki, siz oğlanın anasısız. 

-Səni məhv edəcəm. Mən oğlanın atasıyam!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.09.2024)

Rubrikanı Könül aparır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır. 

Bu gün sizlərə Ələyəz şorbasının  hazırlanması qaydasını şərh edəcəyik. 

DÜSTUR:

§ Ələyəz – 50 qr

§ Yarma – 30 qr

§ Soğan – 20 qr

§ Pomidor – 30 qr

§ Acı bibər – 10 qr

§ Duz – 6 qr

§ İstiot – 0,05 qr

HAZIRLANMASI:

Soğan doğranır və yağda qovrulur. Üzərinə doğranmış pomidor, bibər və işgənə əlavə edilir. Yarma islağa qoyulur, suyu süzülür. Ələyəz qaynar suya salınır, qara suyu çıxarılır və işgənəyə əlavə edilir. Sonda alça və yarma əlavə olunaraq, vam odda bişirilir.

Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2024)

Zəhra Allahverdiyeva , “Ədəbiyyat və İncəsənət".

11 fevral - Ümumdünya xəstələr günüdür. Bəlkə də çoxları bu günün varlığından xəbərsizdir. Bu gün, əslində, bütün dünya əhalisinə aid olsa da, elə adamlar var ki, onların sağlamlıq vəziyyəti çox yaxşıdır, hətta bir dəfə də olsun, sağlamlıq problemi ilə bağlı xəstəxanaya baş çəkməyiblər. Sağlamlığa malik olmaq dünyanın ən böyük hədiyyəsi və nemətidir. Sağlam insanların xəstə insanların ağrı-acısını da hiss etməsi insanlıq duyğusudur. Xəstəlik maddi imkanlara baxmır. Varlısı da, kasıbı da bu dərdə düçar ola bilir. Bələ bir sitat əlavə etmək istəyirəm:

“Bir kəs ki ağrı hiss edir - canlıdır. O kəs ki başqasının ağrısını hiss edr, o - insandır”. (Lev Tolstoy)

Bu təqvim gününün təyin olunmasının səbəbi dünyadaki xəstə insanları da yada salmaq və onlara göstərilər qayğının və hörmətin vacibliyini bir daha yada salmaqdır. Bu gün 1992-ci il mayın 13-də Roma Papası II İohann Pavelin təşəbbüsü ilə təsis edilib. 1991-ci ildə II İohann Pavelə Parkinson xəstəliyi diaqnozu qoyulub. Katoliklərin dini rəhbəri həmin diaqnoz qoyulandan sonra Xəstələr Gününün qeyd edilməsi təşəbbüsünü irəli sürüb. O, özünün bu barədəki xüsusi müraciətində bildirib ki, Ümumdünya Xəstələr Gününün hər il qeyd edilməsinin başlıca məqsədi xəstələrin ağrı və iztirablarını yüngülləşdirmək və ictimaiyyətin diqqətini onlara göstərilən xidmətin səviyyəsini yaxşılaşdırmağa yönəltməkdir.

Bəli dünən - fevralın 11-də biz növbəti dəfə Ümumdünya Xəstələr Gününü qeyd etdik. 

Gəlin özümüzə sual edək. Biz hər hansı  xəstənin ağrı və iztirablarını yüngülləşdirmək, ictimaiyyətin diqqətini onlara göstərilən xidmətin səviyyəsini yaxşılaşdırmağa yönəltmək yönündə nəsə bir şey etdikmi?

Etdikmi? 

???

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2024)

Xalq yazıçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin sədri Anarın uşaqlar üçün də yazdıqları var. Bunların arasında onun uşaqlıq xatirələri xüsusi yer alır. Bu günlərdə sevimli yazıçımız “Qobustan" jurnalının “Uşaqlar sayı” üçün bir esse yazıb, həmin esseni “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı diqqətinizə çatdırır. 

...Hərdən-birdən "şairlik azarına tutulanda" şeir yazıram... Elə bil şeir hansısa sıxılmış, bir neçə misraya, beytə, bəndə sığdırılmış müxtəlif hisslərin, düşüncələrin əksidir. Bəlkə hər misranı açsan, həll eləsən, daha ətraflı danışmaq istəsən, başqa janrlarda nə isə də alınar. Amma nədirsə, ilin sonu yaxınlaşdıqca izahsız bir şeir ovqatı yaranır. Yenisi yaranmasa da, nə zamansa yazılmış müxtəlif misralar beynimi qurcalayır. Həm öz yazdıqlarım, həm də atamın, anamın və başqa sevdiyim şairlərin...

Zəngin ilin axırında lap əvvələ, dünyanı təzə-təzə öyrənməyə başladığım günlərə, aylara, illərə gedirəm sanki... Balacayam, indidən baxanda lap balaca; gənc, gözəl qadının, anamın əlindən tutub gəzirəm bağın içində, birdən sakitcə çağırıram onu - mənim neçə yaşım var?! - soruşuram. Əynindəki zövqlü geyimi də, üzündəki mehriban ifadə və gözlərindən daşan işıq da indiki kimi yadımdadı. Elə uzun gəzintilərimizdə bir yandan suallarım, o biri tərəfdən də anam dediyi kimi - "qart" uşaq ədalarımla, tələblərimlə yorurdum da onu... Niyal, götür də məni qucağına, axı balaca ayaqlarım yoruldu?! Bunu da mən deyirəmmiş... Anamın mənə həsr elədiyi şeirdəki - "Körpə ayaqların yaman yorulmuş" - misrası bu ərköyünlüyümdən gəlir. Nəslimizdə uzun illər balaca uşaq olmadığından lap çox əzizləyərdilər məni. Bağda cavan qızların - anamın, bibilərimin əlinə balaca oyuncaq kimi düşmüşdüm elə bil. Bir dəfə hətta sözü bir yerə qoyublarmış ki, mən otağa girəndə özlərini elə aparsınlar, sanki məni tanımırlar... Mən də hər zaman bu cavan xanımların - doğmalarımın mehriban, nəvazişli münasibətinə alışmış balaca, "bu kimdi, kimin uşağıdı, hardan gəlib bura?!" - kimi suallarını eşidəndə dodağımı büzmüşəm. "Mənəm də, öz Anarınızam da, tanımırsız məni?!" - deyib ağlamsınmışam... Cavabıma necə ürəkdən gülmələri də, məni bağırlarına basıb könlümü almaları da yadımdadı. Əslində bu yaddaş məsələsini hələ də özüm üçün tam həll etməmişəm; beyin izahsız məntiqlə nələrisə silib atır, nələrisə lap dünən olmuş kimi kino fraqmentinə çevirir xatirimizdə; bəzən elə dünən gördüyüm bir adamın, ən adi məişət əşyasının adını yada salmaqda çətinlik çəkirəm, amma əlli il əvvəl oxuduğum əsərin cümlələri kitabın səhifəsində olduğu kimi gözümün önünə gəlir... Uşaqlıq xatirələrim də belədir. İlin son ayında gecə yarısında uzaq illərin o tayına xəyalən səfərə çıxanda qapqara buz soyuq da kəsir əl-ayağımı... Xalqın soyuq haqqında "qara buz" ifadəsini niyə işlətdiyini də dəqiq anlayıram.

Müharibə yadıma düşür, 1418 gün, dörd il davam edən dünya savaşı. Üç yaşımdan üç ay keçmişdi. Müharibə iyunun 22-də, ilin ən uzun günündə başlamışdı, amma mənim yadımda müharibənin ilk dövrü nə isə qaranlıq və çox soyuq bir dövr kimi qalıb. Yəqin ona görə ki, müharibənin bütün qorxusu ailəmizə payız aylarında atamın cəbhəyə getdiyi vaxtdan daha kəskin duyulmağa başladı. Qış aylarının soyuğunda qoşunlarımızın şəhər-şəhər geri çəkilmələri, atamın yoxluğunun sazağı qarışmışdılar, qaranlıq hissi də tezliklə bütün pəncərələrimizin qara ilə örtülməsi, küçəyə hardansa bir azacıq işıq sızardısa, buna görə cəzalandırılmaq xofu əlavə olunurdu. Küçələrdə zülmət qaranlıq idi. Anamın uzunsov cib fənəri yadımda qalıb. Hərdən məni də özüylə axşamın gec saatlarında radio komitəsinə aparırdı. Amma məni verilişləri canlı səsləndirdiyi üçün, studiyaya girməyə təbii ki, qoymurdurlar. Ora girmək inadımı, şıltaqlığımı yenmək üçün anam məni inandırardı ki, studiyanın içi işıqsızdır, ora qapqaranlıq bir otaqdır.

Qapqara otaqdan çıxan səslər qara boşqab reproduktorlara ötürülürdü, ordan hamıya çatırdı. Həm rus, həm də Azərbaycan dilində xəbərlər verilirdi. Bunu böyüklərin köks ötürmələrindən anlayırdıq - filan yer, filan şəhər də faşistlərin əlinə keçdi. Qara boşqabdan gələn xəbərlər sanki dəhşətli, qorxunc bir zülmət dünyasından gəlirdi, nənəmin danışdığı nağıllardakı zülmət dünyasından, Məlik Məmmədin düşdüyü dərin quyunun dibindən. Kinoxronikalarda xəritə göstərilirdi və bu xəritələrdə qara bir sel kağıza yayılmış mürəkkəb ləkəsi kimi ağ ərazilərin üstünü qarış-qarış tuturdu. Odur ki, qaranlıq, zülmət - müharibə dövründən indiyəcən şüuraltı varlığımda qalıqları yaşayan bir vahimədir. Hərdən anam məni də özüylə evimizin damına qaldırırdı. Yaşadığımız evin sakinləri damda sırayla növbə çəkməli idilər. Nəyin növbəsini çəkirdilər, hələ mənə tam aydın deyil. Əgər təxribatdan qorxurdularsa, belə bir təxribatın qarşısını zərif qadın və üç yaşında uşaq necə ala bilərdi, düşmən təyyarələrinin hücumu nəzərdə tutulurdusa, yenə bu növbələrin nə əhəmiyyəti vardı?!

Bu soyuğun və qaranlıq xatirələrin içində atamın müharibədən qayıtmağı, küçədə durub onun gəlişini gözləməyimiz və məhz mənim onu birinci görməyimin fərəhi gur işıq kimi gözlərimi qamaşdırır, ipisti məlhəm kimi canıma yayılır. İndi atamın müharibədən mənə yazdığı şeirləri də ayrı cür oxuyuram...

Beş yaşımda böyük bacım Fidan, on yaşım olanda Təranə dünyaya gəliblər. Yəqin mənim uşaqlıq "monopoliyam" da elə bununla bitib. Bacılarımla Buzovna bağımızdakı qayğısız uşaqlığımızın min bir oyunları, zarafatları, şıltaqlıqları yaxşı yadımdadı... Yəqin o xatirələrin bəziləri yazılarıma da hopub, onlara da təsir edib. Yaşca Fidandan böyük olduğumdan sui-istifadə edərək: belə geyinmə, elə geyin, ora getmə, bura get - deyə bacımı yersiz incitdiyim məqamlar da yadıma gəlir. Hələ bağda bir axşam işığı yandırarkən elektrikin Fidanı yüngülvarı gizildətməyi və dərhal: Anar di sağ ol, mən öldüm - deyə tam ciddiliklə mənimlə "vidalaşmağı..."

Yaş fərqimiz elə çox olmasa da, bacılarıma övladım kimi baxırdım sanki...  Mən orta məktəbin son sinfində oxuyanda Təranə birinci sinfə daxil olmuşdu. Çox vaxt onu məktəbə mən aparırdım. Bəzən mənim yeyin addımlarımla ayaqlaşa bilməyib geri qalırdı. Olurdu ki, hövsələsizlik edərək onu qucağıma alıb aparırdım. Təxminən on ildən bir az artıq zaman keçəcəkdi və mən elə məktəb illərimdən, daha doğrusu, 7 yaşımda sevib seçdiyim ömür-gün yoldaşım Zemfira ilə birgə ilk balamızı - Turalı böyütməyə başlayacaqdıq. Və mən leysan yağışlı günlərin birində balaca Tural qucağımda sel suyun içiylə Ənvər Məmədxanlının evinə tələsəndə çətinliklə, üst-başımız da, ayaqlarımız da islana-islana getdiyimiz məqamda oğlum gözləmədiyim bir söz deyəcəkdi: Yuka (uşaqlar Ənvəri belə çağırırdılar) da elə bilir biz kefdəyik... 

İndi ən müxtəlif vəziyyətlərdə bu replika elə yerinə düşür ki... Hə, bir də Turalın yəqin beş yaşı olardı, ona söz vermişdim ki, səhər Bir may nümayişinə aparacam. Amma gecə gec yatdığımdan səhər yuxuya qalmışdım, heç cür yerimdən durmaq istəmirdim. Turaşa elə hey gəlib məni dümsükləyirdi. - Dur, dur - bir may qurtarır axı...

Tural Rəsul babasının, Nigar nənəsinin ilk nəvəsiydi. Atam ensiklopediyada işləyəndə hər fasilədə nəvəsini yanına gətizdirir, ya da Bulvara gedib orda görüşürdü onunla. Səkkiz il sonra Günel dünyaya gələndə də Nigar Rəfibəylinin yazdığı kimi "Məhəbbətləri bölünmədi"...

Görünür, xarakter elə lap erkən uşaqlıqdan özünü büruzə verir. İki yaş, ya iki yaş yarımındaydı Günel, təzəcə dil açmışdı. Turalla Zemfira məndən danışıb gileylənirmişlər: yaman çox işləyir, dincəlmək nədir bilmir, səhhətinə, yeyib-içməyinə, geyinib-keçinməsinə heç fikir vermir... Bu söhbətə fikir verməmiş kimi dinib-danışmayan Günel birdən dözə bilmir: - Ataşka bir az yaxşıdır - deyir. Bu, qızımın həyatda məni ilk müdafiəsi idi.

1981-ci il ailəmizin ən ağır iliydi. Yüz günün içində atamı və anamı itirmişdik. Təxirə salınması mümkün olmayan bir məcburiyyətlə Şuşada "Üzeyir ömrü" filmini çəkirdim. Hər cümə axşamı Bakıya uçur, ehsanı verir, yenə çəkilişə qayıdırdıq. Mən filmlə məşğul olduğum saatlarda Zemfira Güneli şəhərdə gəzdirir, Cıdır düzünə, Üzeyir bəyin, Natəvanın evlərinə aparırdı, Zemfira o vaxt Mir Möhsün Nəvvabın tədqiqatıyla məşğul idi. Hər dəfə yollarını Nəvvabın evinin yanından salanda Günel: Yenə Nəvvabdan danışacaqsan? - deyə soruşurmuş. Balaca Günel "Üzeyir ömrü" filmində bəstəkarın ailə üzvləri sırasında çəkilib. 

Bəzən axşam gəzintilərinə mən də qoşulurdum. Məni fikirli görən Günel böyrümə qısılıb: - "Nədi ata, babayla nənə yadına düşdü?" - deyirdi. Doqquz yaşlı qızcığazın bu həssaslığını heç vaxt unutmuram. Yeni il ərəfəsində bu adda-budda işıqlı xatirələr həm də ömür yolunda düzülmüş fənərlər təsiri bağışlayır. Turalın və Günelin uşaqlığını dünənki kimi xatırlayıram. Və yaddaşımda onların da balalarının Rəsulun, Anarın, Dənizin, Sezenin balacalığını valideynlərinin uşaqlığı ilə yanaşı görürəm sanki. Mənim düşüncəmdə onlar yaşıddılar elə bil, uşaqlıqları da yanaşı, birgə keçib.

Yadımdadı günlərin birində balaca Anarı böyük marketlərdən birinə aparıb, nə istəyirsən seç alaq - demişdim. Gözütox adaşım, bəlkə mənə qıymadığı üçün, bəlkə utandığından nəsə götürmək istəməyəndə, onu ürəkləndirməkdən ötrü - mən Turalın atasıyam axı, ona aldırırsan nə istəsən, məndən də çəkinmə - demişdim. Uşağın üzündəki təəccüb yadımdan çıxmır. Sonralar valideynlərinə irad tuturdu - bəs mənə niyə deməmisiz Anar baba Turalın atasıdı?! - deyə. İndi Anar ingiliscə roman yazır, özü bəstələdiyi musiqilərə rep qoşur, mənimlə bərabər imza günündə oxucularla görüşür. Baxıb düşünürəm, bu uşaqlar nə tez böyüdülər belə?! 

...Yayda Zuğulbada bağda Əhməd bəy Ağaoğlunun "Mən kiməm" adlı essesini oxuyurdum. Füzulinin və Əhməd bəyin "Mən kiməm" sualıyla rastlaşdığım gündə bu sualı elə tez-tez eşidirdim ki... Bap-balaca, təzə-təzə dil açan bir qızcığazın, Dənizin dilindən. İki yaş dörd aylıq qız nəvəm Dəniz mənə yanaşır və birdən soruşurdu:

- Mən kiməm?

- Sən mənim ceyranımsan - deyirdim, - maralımsan, qəşəngimsən, gözəl-göyçək nəvəmsən - deyirdim.

Dediklərimin mənasını dərk edərək məmnun-məmnun dinləyir və mən onu sınamaq üçün səsimi dəyişmədən, eyni tonda, eyni intonasiyayla:

- Meymunumsan - deyən kimi dərhal:

- Omaz - deyir. "Omaz" - olmaz onun dilində ən qəti, ən ötkəm, təkzibolunmaz  "yox" idi. Yamanca hikkəli qız idi. Anası ona laylay çalır, yatızdırırdı - "laylay dedim yatasan, qızıl gülə batasan". Heç də yatmaq fikrində olmayan Dəniz başını qaldırıb qeyzlə: - yatmıram, qızıl gülə də batmıram - deyirdi. İndi Dənizin oğlu, mənim ilk nəticəm Murad da eyni cür  xarakter göstərir... Günel nənəsiylə birgə çəkildiyi reklam çarxının rejissoruna irad tutur: bir, iki, üç demə, motor de - biləcəm də çəkilişə başladığını. İşdən bağa gələndə görürəm ki, heç kəs yoxdu, harasa gediblər... Bir azdan gələndə Murada onun yaşına uyğun küskünlüklə - bəs məni qoyub hara getmisən? - deyirəm. Ay Anar baba, guya mən evdə olanda neynirsən ki, elə otağında oturub işləyirsən də - deyə cavab verir. Bir azdan otağıma gəlib ağ vərəqlərdən götürür, öz aləmində əsər yazır. Bakı Kitab Mərkəzinin çap etdiyi "Muradın nağılları"ndan parçaları oxuyanda da yaman tələbkarlıqla qarşılayır... Yer üzündə yeganə çəkindiyi adam Rəsulun qızı Sevincdir. Sevinc gələn kimi onu elə bağrına basır ki, Muradın təslim olmaqdan savayı əlacı qalmır. Amma Sevinc də indiki uşaqların dediyi kimi - yaman özgüvənlidi, əllərini açıb Allaha şükür edir - Ay Allah, nə yaxşı sən bizə Sevuşu verdin! Uşaqlara aid xatirələrimin hər birinin sonunda - düz deyir - ifadəsi gəlir dilimə. Min-min illərdir insanlığın axtardığı bütün həqiqətlər elə uşaqların dilindən səslənir ömrümüz boyu...

Bir vaxt müsahibələrimdən birində - uzun ömrün bir kədərli tərəfi var ki, dostlarını, doğmalarını itirə-itirə gedirsən - demişdim. İndi öz uşaqlığımdan başlayıb ta ki ailəmizin ən balacası Sevincə qədər xatirələrlə keçib getdiyim yol uzun ömrün ən böyük məziyyətini anladır mənə; bu uşaqları tanımaq, onları dinləmək, müşahidə etmək və onlar üçün yaşamaq, yazmaq...

XX əsrin son bədbin şeirini sualla başlamışdım - Kimdir döyən qapmı?! İndi isə "Qobustan"ın Uşaqlar sayı üçün yazdığım essenin sonunda bu sualın ardı kimi arzumu dilə gətirirəm, təki qapılarımızı döyən balalar olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2024)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Salam. Bu gün bəlkə bir az bayağı, bəlkə hədsiz duyğuları qarışıq bir yazıyla gəldim qarşınıza. Mən yeni mahnılar dinlədikcə bir az kədərlənib duyğusal çöküşlər yaşayan biriyəm və bugün yenə o günlərdən biridir. Bunlara duyğu məktubları da deyə bilərik, qarışıq düşüncələr başlığı da qoya bilərik. Siz necə istəsəniz, elə adlandırıb oxuyun.

Bir kəpənəyin ömrü qədərdir xəyalların ömrü. Bir kəpənəyin qanadlarıtək bərabərdir insanlar bu dünyada. Biri olmasa digəri havalanmaz, uçmaz, tək əldən səs çıxmaz misalı... Heç nə təsadüfən baş vermir bu dünyada. Ölümlər, itkilər, heç biri əbəs deyil ki. Dünyaya göndərilən hər ruhun öz mənası, öz işi var. Hər ruh da gec ya tez, qayıdır dünyaya başqa bədəndə, mən buna inanıram. Əsrlər sonra belə olsa, yenidən qovuşur yarım qalan bütün ruhlar. 

Neçə -neçə Adəm və Həvvalar gəldi dünyaya yenidən. Neçə Fərhadlar aşiq oldu təkrar Şirinlərinə. Çox maraqlı bir film izləmişdim illər öncə: 2aşiq vardı. Oğlan savaşda ölür, qızsa sevgisinin həsrətinə dözməyib intahar edirdi başqasına yar olmasın deyə. Sonra dünyaya yenidən gəlib yenə qovuşmadan ölmüşdülər... Bəlkə də bəzi insanların yox, bəzi sevgilərin qismətidir yarım qalmaq, bilmirəm...

Yeni mahnılar kəşf etdikdə ən azı 4-5dəfə dinləyirəm təkrar-təkrar. Və bu gün də içimdəki yatmış hüznü oyadan bir mahnı tapdım.

"Yollarına gül dizeyim, ver elin, nerede?

Al canımı yıllarına sereyim gitme..."

 Həkimlər Hippokrat andı içir, düşməni belə olsa sağaldacağına. Vəkillər şərəf andı içir, haqq ədaləti hər zaman qoruyacağına. Bəs niyə insanlar qəlb andı, sevgi andı içmir? Hə, insan onu incidənə mərhəmətli olmaqda çətinlik çəkir, amma sevən insan necə qarşısındakının ağlamasını istəyər ki? Necə canı yansın deyər ki?

Dünya... Həyat nifrət üçün, kin üçün o qədər qısadır ki. Həyat qəlb qırmaq üçün o qədər anlamsızdır ki. Əlinizdə fürsət olsa, bütün dünyaya səslənsəniz, nə deyərdiniz? Mən "sevin" deyərdim. Ağrıtsa da, qırsa da, çətin də gəlsə sevin. Düzdür, oğru olmasa doğrunun qədri bilinmir, amma siz yenə də doğru olun. Hər şeydən əvvəl sevgi Allaha məxsusdur. İlk öncə onu sevin. Sonra ailənizi, dostlarınızı, bir insanı. Çiçəkləri, heyvanları sevin. Yaşamağı sevin. Amma ən çox da sədaqəti sevin. Həyatda hər səhv bağışlanar, xəyanətdən başqa. Allah belə tövbə edən kəsləri bağışlayır, ona şirk qoşanlardan başqa. Bəs biz nəyə görə sevdiklərimizi bağışlamaqdan bu qədər acizik? Niyə üzr istəməyi, çabalamağı qürursuzluq adlandıracaq dövrə gəlmişik? İnsanların beynindəki qəlibləşmiş fikirlərdən uzaqlaşıb öz sevginizi, sevgi dilinizi kəşf edin. Mənim sevgi dilim sədaqətdir, qısqanclıqdır. Ailəmin hər hansı bir fərdinə, dostuma, sevdiyimə qarşı sədaqət və qısqanclıq. Onu hər kəsdən qorumaq istəyəcək qədər qısqanclıq və ondan başqasına yaxın durmaqdan qorxacaq qədər sədaqət. Elə mahnıda da dediyi kimi:

"Bir başkasına yaramaz bu can, üzülme..."

Sevgi diliniz, sevgi şərtiniz sizin ən böyük silahınız və gözləntinizdir, unutmayın. Bir insanı mahnılar adayacaq, şeirlər yazacaq qədər sevmək sizi zəif yox, əksinə, həqiqətən sevəbiləcək qədər güclü qəlbə sahib biri edər...

"Hayran oldun, gülüm

Bu dünya aşka büründü..

Başka-başka diyarda benden güzeli mi var?

Ömrüm birdi, bin oldu,

Sevdam coşdu, kudurdu

Aşka karşı diyarda senden güzeli mi var?"

O qədər sevin ki, dünyanız tərsinə dönəndə tərsi düzündən gözəlmiş deyin. Elə gözəl sevin ki, hər kəs sizə "xəyallar aləmindən çıx" deyəndə siz xəyallarınızı yaşamış olun, sizin sevginizi itirməkdən qorxsunlar, qazanmağa çalışsınlar. Elə mahnıda da deyildiyi kimi, sevin, ömrünüz bir ikən, min olsun!

Sevgi ilə qalın...

(Mahnı: Emre Fel: Senden güzeli mi var?)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2024)

Əkbər Qoşalı, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Dilimizdə belə bir deyim var: “Dünənə qədər”... – Tez-tez müraciət etdiyimiz bir deyimdi. Dünənə qədərki dünənlərimizi, yaxın keçmişimizin 7 fevral gündəmini birgə xatırlamağa çalışaq:

2020-ci ilin 7 fevralında (2 gün sonrakı – 9 fevral) parlament seçkiləri ən aparıcı mövzuydu. Həmin il və aydan başlayaraq pandemiya mövzusu da aparcı mövqe qazandı. Paralel olaraq,  Xankəndidəki keçmiş qondarma rejim öz qondarma “prezident” və “parlament” “seçki”lərini keçirmiş və bu azmış kimi, “prezident”in saxta “andiçmə”sini Şuşada təşkil etmiş, habelə “parlament”i Xankəndidən Şuşaya köçürəcəyini vəd etmişdi. İctimai fəal qüvvələrdən orduya  “Şuşanı vur!” çağırışları yüksəlməkəydi. Bir yandan pandemiya, bir yandan işğal altındakı Qarabağ şəhərlərində baş verən həyasız erməni saymazlıqları gündəmi zəbt etmişdi. Bunlar yetməzmiş kimi, 12 iyuldan etibarən Ermənistan silahlı qüvvələrinin Tovuzda – dövlət sərhəddində başlatdığı, bir neçə gün sürən hücum və hərbi təxribat cəhdləri (general Polad Həşimov, polkovnik İlqar Mirzəyev və onların döyüş yoldaşlarının, əsgər və zabitlərimizin şəhid olması) bardağı daşırmaqdaydı. Əhalinin ən müxtəlif kəsimləri düşmənə nəhayət öz yerini göstərmək, qəti və son addım atmaq çağırışları ilə çıxış edirdi.

Ali Baş Komandanın o həyacanlı, həssas günlərdəki çıxışından sonra səfərbərlik və hərbi xidmətə çağırış idarələrinin qabaq-qənşəri dolub-daşdı, gənclər öndə olmaqla, əhalinin ən müxtəlif kəsimləri şəhidlərin intiqamını, generalın qisasını almaq, xalqın, dövlətin, Ali Baş Komandanın güvənini doğrultmaq eşqi ilə irəli atıldı. Sonrasını qürurla xatırlayırıq: 27 sentyabr 2020-ci il! – Azərbaycan Silahlı Qüvvələri düşmənin növbəti hücum və təxribatlarını durdumaqçün bütün cəbhə boyu əks-hücuma keçdi! Prezident, Ali Baş Komandan İlham Əliyevin həmin gün Xalq müraciətində deyilirdi:

“Bu yaxınlarda bizim qədim Azərbaycanın qədim şəhəri olan Şuşada qondarma kriminal xunta rejiminin başçısının “andiçmə” mərasimi keçirilmişdir. Bu, təxribat deyilmi? Bu, bizə qarşı təhqirdir. Onlar hesab edirdilər ki, biz bu təhqirlə barışacağıq, razılaşacağıq. Onlar bizi şüurlu şəkildə təxribatlara çəkirlər və bunun acı nəticələrini görəcəklər.

Bu yaxınlarda qondarma “Dağlıq Qarabağ respublikası” parlamentinin qədim Azərbaycan şəhəri - Şuşaya köçürülməsi haqqında qərar qəbul edildi. Bu, növbəti təxribatdır. Bu yaxınlarda Ermənistanın baş naziri bəyan etmişdir ki, on minlərlə insanı birləşdirən “könüllü” hərbi birləşmələr yaradılacaqdır. Bu, nə üçün lazımdır? Bunlar kimə qarşı vuruşacaqlar? Bu, Azərbaycana qarşı bu gün törədilən təxribatın hazırlıq mərhələsi idi. Mən artıq bir neçə dəfə demişdim, o cümlədən bu yaxınlarda BMT kürsüsündən demişdim ki, Ermənistan yeni müharibəyə hazırlaşır, Ermənistan dayandırılmalıdır və dayandırılacaqdır”!

2021-ci ilin fevralında qalib Azərbaycanın dövlət başçısı, Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyev artıq Qarabağda, Gündoğar Zəngəzurda quruculuq-abadlıq, sürətli və keyfiyyətli tikinti-bərpa işləri ilə bağlı tapşırıqları verir, eləcə də, Zəfərimizin beynəlxalq aləmdə dərindən qəbul görməsi yönündə titanik səylər göstərirdi. (Bu yöndə fəaliyyət, əslində, 2020-ci ilin 10 noyabrdan dərhal sonra başlamışdı).

Tarixi Zəfərimizdən sonrakı ilk gündən başlayaraq opponentlər daxildə və xaricdə çoxsaylı qarmaşıq, dolaşıq və toxtaqsız iddialarda bulundu:

-Xankəndinə niyə girilmədi?    

-Laçın yolu niyə nəzarətə götürülmür?

-Xocalı aeroportuna uçuşlar niyə durdurulmur və s. – bu daxildəki opponentlərin dediklərindən bəziləriydi. Xaricdən isə ermənilərin (guya tapdalanan) hüquqları, təminatı mövzusunda, habelə təxribatda, terrorçuluqda, digər qanunsuz əməllərdə suçlu olan məhbus ermənilərin bir an öncə azad edilməsi yönündə siyasi çağırışlar, basqı cəhdləri ara vermirdi.

2022-ci ilin sentyabrında düşmənin Laçın-Kəlbəcər-Daşkəsən yönündə, şərti dövlət sərhəddi boyunca irimiqyaslı hücum, təxribat cəhdinin qarşısı qətiyyətlə alındıqdan sonra xarici erməniyanlıların yeni mövzusu peyda oldu: bəs deməzsənmi, Azərbaycan Ermənistanın ərazisinə daxil olubmuş və oradan geri çəkilməliymiş. O söhbət acı bağırsaq kimi daha bugünlərədək uzadılmaqdadır, ancaq nəyə yarar? Axı pozulan hansı sərhəddir? – O sərhəddi Ermənistan və onun havadarları nə vaxtdan qəbul edib? – “Qəbuletmə” tənəzzülü necə başlayıb? Əgər sərhəd varsa, onu 30 il boyunca pozan Ermənistan nəyi pozduğunun fərqində deyildimi, anlaqsızdımı? Anlaqsızlığı onillər boyu sürmüş bir dövlət dövlətdirmi, onun bayrağı bayraqdırmı və belə dövlətə sərhəd etibar etmək olarmı? Bəs on illər boyu Ermənistana arxa-dayaq duranlar?.. – Ona görə də, “Biz 30 il orada olmamışıq. Əgər o sərhəd sərhəd idisə, onda Ermənistan onu sərhəd kimi tanıyaydı, sərhəd nişanlarını qoyaydı. O, axı bu sərhədi tanımırdı. O hesab edirdi ki, onun sərhədi Ağdamdadır.

...Ona görə, əlbəttə ki, biz heç yerə qayıdan deyilik. Nə 2021-ci ilin may ayındakı mövqelərdən, nə də 2022-ci ilin sentyabr ayındakı mövqelərdən biz bir addım geri gedən deyilik, çünki o sərhəd müəyyən edilməlidir”. (Prezident İlham Əliyev).

2022-ci ilin fevralında (ondan öncə və sonra) Ermənistan Laçın yolu üzərindən Qarabağa silah-sursat, minalar göndərir, qanunsuz hərbi birləşmələrinin yerdəyişməsini həyata keçirirdi...

2023-cü ilin 7 fevralında qardaş ölkədəki dəhşətli zəlzələdən danışır, yazır, dərd bölüşürdük – Azərbaycanın dörd bir yanından könüllü yardım seli elə bir qüvvətli hal almışdı, sanki zəlzələ Azərbaycanın özündə baş vermişdi. – Zatən Türkiyə Azərbaycanı, Azərbaycan Türkiyəni özü bilməsə Türk dünyasının birlik-bütövlük sevdası, turançılıq ülküsü su üstündə yazı kimi ötüb-batıb keçərdi (iraq olsun)...

O müdhiş hadisənin ildönümü ilə bağlı Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin qardaş ölkənin Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğana ünvanlandığı məktubda oxuyuruq: “Bu fəlakət Türkiyəni olduğu kimi Azərbaycanı da dərindən sarsıtdı. Xalqımız həmin ağır günlərdə qardaş Türkiyə xalqı ilə bir ürək olaraq, faciənin ağrı-acısını bölüşdü, sonsuz kədərini birlikdə yaşadı. Zəlzələ xəbərinin ilk dəqiqələrindən heç bir yardım çağırışını gözləmədən Azərbaycan xalqı və dövləti öz qardaşlıq borcunu yerinə yetirmək üçün bütün imkanlarını səfərbər etdi. Baş vermiş güclü zəlzələnin fəsadlarının aradan qaldırılması işlərinə və axtarış-xilasetmə əməliyyatlarına cəlb olunmuş xilasedicilərimiz, həkimlərimiz və könüllülərimiz türkiyəli həmkarları ilə çiyin-çiyinə böyük cəsarətlə, əzmlə və fədakarlıqla fəaliyyət göstərdi. Dövlət və özəl qurumlarla yanaşı kiçikdən böyüyə hər bir soydaşımız zəlzələ qurbanlarına dəstək və mənəvi dayaq olmaq üçün əlindən gələni əsirgəmədi”.

Və nəhayət ərazi bütövlüyünü, suverenliyini bərpa etmiş dövlətimizin bu il fevralın 7-də keçirdiyi Növbədənkənar Prezident Seçkiləri böyük coşqu ilə başa çatdı! – Azərbaycan xalqı qədirbilənliklə seçki məntəqələrinə axın edib, boykotçuları boykot edərək, Müzəffər Ali Baş Komandan, Prezident İlham Əliyevə növbəti dönəm üçün səs verdi.

2024-cü ilin 7 fevralında İlham Əliyevə verilən səslərin necə xarüqələr yaratdığını ən uzağı növbəti ilin 7 fevralında görəcəyik – əlbəttə, ondan öncə də, sonra da!..

DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.02.2024)