Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

DİALOQ

-Əziz tələbə, sizdə bu depressiya axı necə ola bilər? Həyat bunca gözəldirsə?

-Əziz müəllim, bəs sizdə astma xəstəliyi necə ola bilər, ətrafda bu qədər hava varsa? 

 

AKSİOM

Ağıllı olmaq odur ki, suallara düzgün cavab verə biləsən. 

Müdrik olmaq odur ki, düzgün suallar verə biləsən. 

 

REALLIQ

İnsan hər şeyi bacarır, amma bir işi başlayana qədər. 

 

QAYDA

Pulsuz pendir ancaq siçan tələsində, özü də ikinci siçan üçün olur. 

 

SUAL

Tənha adam kimə şikayət etsin ki?

Bir tərəfdən də, kimdən şikayət etsin ki?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Ötən gün tanınmış şair İslam Səfərlinin anadan olmasının 101-ci ildönümü tamam oldu. 

İslam Səfərıi çox az yaşayıb - cəmi 51 il. Amma mənalı yaşayıb, özündən sonra böyük irs qoyub. 

Şairin poetik nümunələrinə 200-ə yaxın mahnı bəstələnib, pyesləri dəfələrlə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında və Naxçıvan Dövlət Musiqili Dram Teatrında səhnəyə qoyularaq tamaşaçı rəğbəti qazanıb. Və dünən də onu qədirbilənlər andılar…

 

İslam Səfərli 1923-cü il fevralın 12-də Naxçıvan Muxtar Respublikasının Babək rayonunun Şəkərabad kəndində dünyaya gəlib. Naxçıvandakı 1 nömrəli məktəbi bitirdikdən sonra könüllü olaraq 1941-1945-ci illər müharibəsində iştirak edib. Müharibə mövzusu gənc şairin poemalarında da öz əksini tapıb. İslam Səfərli dramaturq kimi də böyük uğur qazanıb. O, oçerk, novella, libretto və kinossenari, məqalələr müəllifi kimi də tanınıb. Həmçinin tərcüməçilik fəaliyyəti ilə də məşğul olub. A.S.Puşkin, M.M.Svetlov, S.Marşak, M.Kərim, M.Tursunzadə, K.Koladze, Y.Dolmatovski kimi tanınmış sənətkarların əsərlərini müvəffəqiyyətlə tərcümə edib.

Tanınmış şairin adını əbədiləşdirmək məqsədilə Xəzər dənizində üzən gəmilərin birinə “İslam Səfərli” adı verilib, Bakının mərkəzi küçələrindən biri şairin adını daşıyır, Bakıda yaşadığı binaya (Həsən Seyidbəyli, 30) onun barelyefi-xatirə lövhəsi vurulub. Həmçinin Naxçıvanda oxuduğu 1 nömrəli məktəb onun adını daşıyır.

Özünəməxsus böyük istedad sahibi olan İslam Səfərli ustadı kimi qəbul etdiyi Səməd Vurğun məktəbi ənənələrinə yaradıcı münasibət bəsləyib.

18 kitabı işıq üzü görən İslam Səfərlinin şeirlərində ictimai motivlərdən çox təbiiliyi, səmimiyyəti, duyğu və düşüncələri - lirikanı ön mövqeyə çəkməsi diqqəti cəlb edib. Professor Əkbər Ağayev bu barədə yazıb: “Vətən də, onun təbiəti də İslam Səfərlinin tərənnümündə tam bir poeziyadır, incədir, xəfifdir, gözəldir”.

İslam Səfərli 1974-cü il noyabrın 6-da uzun sürən xəstəlikdən sonra əbədiyyətə qovuşub və Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Ülviyyə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Yaşlı insanlar danışır ki, sovetlər dönəmində qərb musiqisi ekran və efirlərə yasaq idi, bununla belə, italyan musiqisinə kommunistlər yasaq qoymağa qıymırdılar. Və bütün San Remo festivallarını canlı nümayiş etdirirdilər. 

İtalyan musiqisini bütün dünya sevir. Ordakı lirika həqiqətən qəlbi qiqqətə gətirir. 

 

Musiqisevərlərin diqqəti İtaliyaya cəmlənmişdi. Angelina Mango San Remo festivalında qalib gəldi və İtaliyanı "Eurovision"da təmsil edəcək. Bu barədə Euronews-un reportajını böyük maraqla izlədim.

 

22 yaşlı müğənni Angelina Mangoya İtaliyanın ən nüfuzlu musiqi mükafatını  "La Noia" ("cansıxıcılıq") kompozisiyası gətirdi, o, 

şənbə gecəsi 74-cü dəfə düzənlənən, Adriano Çelentano, Toto Kutunyo, “Matia Bazar”, Al Bano və Ramina Pauer, Rikardo Folyi, Rafaella Karra kimi dünyaşöhrətli ifaçıların qazandığı çox nüfuzlu mükafatı qazandı. Siz görərdiniz, qalib qalibiyyəti xəbərini necə qarşıladı. 

Və mən bu gənc xanımı bir vaxtlar dünya kişilərinin sevimlisi olan Ramina Pauerə bənzətdim. Bəli, həyat yoldaşı Al Bano ilə “Feliçita” oxuyan Raminanı deyirəm. 

 

Xatırladaq ki, San Remo qalibi ənənəvi olaraq İtaliyanı "Eurovision"da təmsil edir. 

Bu il Avropa pop musiqi müsabiqəsi mayın 7-dən 11-dək İsveçin Malmö şəhərində keçiriləcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Nizami Cəfərov, Filologiya elmləri doktoru, professor, əməkdar elm xadimi, AMEA-ın həqiqi üzvü

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı görkəmli ədəbiyyatşünas və tənqidçi Nizami Cəfərovun şair Yusif Nəğməkara həsr etdiyi yazını diqqətinizə çatdırır. 

 

 

Tanınmış istedadlı və sevilən şair Yusif Nəğməkar yaradıcılığı barədə ara-sıra yazılarım olub. 60 illiyi ərəfəsində onun kitablarını yenidən vərəqlədim və məmnuniyyətlə təsir gücündən yaxa qurtara bilmədiyim yazılara, mövzulara bir də qayıdası oldum... Həqiqətən də kitabdan-kitaba daha da püxtələşən, müdrikləşən, ilhamı ovxarlı bir şairin oxuduğum əsərləri məni dərindən-dərinə düşündürdü. Əslində isə tək məni yox... 

Illər öncə Yusifin şeirləri, ümumən ədəbi yaradıcılığı, şəxsiyyəti haqqında mötəbər müəlliflərin yazdıqları, dedikləri də bir kino lenti kimi yaddaşımın gözləri önündən keçdi... 

Yusif Nəğməkar ədəbiyyata keçən əsrin 70-ci illərində yalnız sıravi oxucuların deyil, həm də «ədəbiyyat generalları»nın diqqətini cəlb edən şeirlərilə qədəm basmışdır. Xalq yazıçısı Mirzə Ibrahimov gənc şairi dinlədikdən sonra «şairlik Yusifin genində, damarlarındakı qanında, sümüyündə, iliyindədir» demişdi. Hər şeiri, hər şairi bəyənməyən xalq şairi Rəsul Rza isə onun poetik təfəkküründəki novatorluğu görüb «Təsadüf» adlı məqaləsində («Ədəbiyyat və incəsənət» qəzeti, 30 may 1977-ci il) təqdir etmişdi. 

Ustadların xeyir-duasını almaq, əlbəttə, gənc şair üçün nə qədər böyük xoşbəxtlik idisə, ondan da qat- qat böyük məsuliyyət idi. Və Yusifin 70- ci, 80- ci illərdə nəşr olunan «Sazın işığında», «Bilsəydim ayrılıqdı» şeir kitabları da göstərdi ki, o, ədəbiyyata, poeziyaya təsadüfən yox, xüsusi missiya ilə gəlmişdir… Həmin missiyanın ideya- estetik məzmununu gənc şair özünəməxsus sadəlövh bir iddia ilə belə ifadə edirdi ki, 

 

Mən inadam,

Yanar odam.

Yanma desən, yanacağam,

Unut desən,

Hər vaxt səni anacağam.

Gəlmə desən, gələcəyəm,

Görmə desən, görəcəyəm

Sevmə desən, sevəcəyəm.

Görmək - inad,

Sevmək - inad,

Getmək - inad

Bir məqsədə yetmək - inad.

Inad - uca bir zirvəyə

Üçmaq üçün qanadımdır.

Hər qələbəm, hər zəfərim

Elə mənim inadımdır.

 

Özünün bu dünyadakı yerini, tarixi missiyasını öncədən duymaq peyğəmbərlərdən sonra şairlərə verilmiş ilahi bir hissiyatdır. Və ona görə də şairlər əllərinə qələm alandan, nə qədər böyük maneələrlə qarşılaşsalar da, çiyinlərində nə vaxtsa asılacaqları dar ağacını daşısalar da, sinələrində güllə yerinin giziltisini hər an hiss etsələr də inadla irəli gedirlər. Yusifin inadı da belə bir inad idi… Lakin onun iddiası, qüruru ilə yanaşı səmimi (və məsuliyyətli!) bir təvazökarlığı da vardı… 

 

Bir xəyal atımla min dağ aşıram,

Dağlar sırasında dağ olmaq üçün.

Gecələr ulduzla ulduzlaşıram

Səhərlər səhərlə doğulmaq üçün.

Qınayan dostlar da var məni tək- tək…

Arzudan doğulur hər təzə meyil;

«Nəğməkar» sözünü təxəllüs etmək

Özümdən müştəbeh olmağım deyil…

 

70- ci, 80- ci illərdə Yusif Nəğməkarın qələmindən (qəlbindən!) süzülmüş elə şeirlər var ki, ya ayrı- ayrı misraları, ya da bütöv məzmunmündərəcəsi ilə, həqiqətən, bədii tapıntı sayıla bilər… Məsələn, «Bu evə oğul gərək» şeiri kimi… 

 

Otaqlar bürünüb ipəyə, ala,

Divarlar alışıb qız gülüşünə.

Bacılar min təbə düşür az qala,

Qardaş yox, «qarışa şəxsi işinə».

…Dibçəkdə çiçəyin, torpaqda şivin

Hər fəsil nəfəsi yazxasiyyətdir.

Qızları qoynuna alan bu evin

Həyət- bacası da qızxasiyyətdir

 

Şeirdə oğul həsrətində olan ailənin ovqatı o qədər dəqiq obrazlarla təsvir edilir ki, onun gənc bir şairin qələminin məhsulu olduğuna inana bilmirsən. Burada təbii- insani hisslərin birbirindən doğan bütöv bir kompleksi, üzvü vəhdətdə olan mükəmməl polifoniyası - möhnət, təəssüf, nisgil, ehtiyat, ümid, inam… mövcuddur ki, bütün bunları bir yerə yığmaq, oğulsuz evin mənəvi- psixoloji mənzərəsini canlandırmaq üçün dahi Lütfi- zadənin «qeyri- səlis məntiq»ilə hərəkət etməyi bacaran bir rəssam fırçası lazım gəlir… 

 

Subay oğlanların söz xəzəlləri

Yağar pəncərəyə, yağar qış- bahar.

Fəqət niyyətində şux gözəllərin

Bu evin nə adı, nə ünvanı var.

…Ana gözlərinə dolan möhnəti

Vaxt olur, bir istək silib itirər;

Tanrı gətirməyən bir səadəti

Bu evə elçilər müjdə gətirər.

Ev də əzizləyər pilləkənini

Kişi ayağına asmaqdan ötrü.

Ata qız köçürər,

kürəkənini

Oğul tək bağına basmaqdan ötrü.

 

Yusifin yaradıcılığının hələ «təcrübəsiz» dövründə yazılmış «Narlı gecə» şeiri də kifayət qədər təcrübəli, sözün ən gözəlini arayıb axtaran (və tapan!) bir qələmin məhsuludur…

 

Deyəsən, kölgəmiz düşüb irəli,

Ürək sözümüzdə yatıb bu dünya.

Əlləri şirəli, dili şirəli,

Nar şirinliyinə batıb bu dünya.

Deyəsən, bu gecə dünya başqadır,

Bir gözəl ayılıb bal yuxusundan.

Deyəsən, bu gecə dünya nar dadır,

Məstəm çiçəklərin nar qoxusundan…

 

Yusifin 70- ci, 80- ci illər şeirlərində Nəriman Həsənzadə, Əli Kərim, Nüsrət Kəsəmənli poeziyası ilə səsləşən məqamlara təsadüf olunduğu kimi bilavasitə Rəsul Rzadan gələn poetik təəssüratlar, ideyalar, intonasiyalar da var… 

 

Dünyada ad nə çox,

Amma

Adın adamı yox,

Adamın adı gərək.

Adların rəngsizi,

rənglisi,

Asanı, cənglisi

olur.

Adları ananda

bahar- bahar göyərir,

Anmayanda

payız- payız solur…

 

Yaxud, müəllifin “Qanun” şeirindəki təzadların döyüşü axarında uğurla nəticələnən poetik fikir, yeni bədii nəfəs çalarları, qeyri-adi duyğu, düşüncə, orijinal müqayisə predmetlərinin (tikan, yaşıl, sığallı yarpaq) tapılması (tapıntısı), cavabı yalnız ana təbiətin sirrində olan sualabənzər nəqli misra sonluğu və bu məcmuun dəruni idrakı dünyaya, həyata müdriklik güzgüsündən boylana bilmək qismətidir: 

 

Qızılgülün budağında

tikan bitib,

Qaratikan kolunda

yaşıl, sığallı yarpaq.

Zərifliyi qoruyan sərtliyə,

Sərtliyi gizlədən

zərifliyə bax!..

 

Heç də təsadüfi deyildir ki, Yusifin adi bir təbiət hadisəsinə belə fəlsəfi yanaşması bir vaxtlar görkəmli filosof-şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin də diqqətini cəlb etmiş, onu, necə deyərlər, heyrətləndirib, vəcdəyə gətirmişdir. 

Bununla belə Yusif Nəğməkarın istər 70- ci, 80- ci illərdə istərsə də xüsusilə yaradıcılığının 90- cı, 2000- ci, 2010- cu illəri əhatə edən kamil dövründə elə bir şeirinə, poemasına rast gəlmək mümkün deyil ki, ümumən təqlid, yaxud kimdənsə gəlmə olsun… ,çünki onun orijinal, özünəməxsus (və daim axtarışda olan, narahat!) poetik təfəkkürü ilk qələm təcrübələrindən öz dastanını (üslubunu!) yaradır. 

XX əsrin sonu XXI əsrin əvvəllərində - Azərbaycan (və dünya) tarixinin təbəddülatlarla zəngin bir dövründə Yusif Nəğməkar, elə bilirik ki, taleyinə yazılmış şairlik missiyasını həm istedad-la, həm məhsuldarlıqla, həm də ləyaqətlə davam etdirmişdir. Və davam etdirməkdədir… «Mənə azadlıq verin», «Alın yazım», «Zal ağacı», «Vəslin edamı», «×ingiz çini», «Sevgim- mələklər yuxusu», «Bəsirət gözəli», «Qələm səsi» və s. şeir və poema kitablarında şair üçün mövzu məhdudluğu olmasa da, tamamilə təbiidir ki, milli bir şair olaraq əsasən, xalqı düşündürən, narahat edən, ağrıdan, eyni zamanda qürurlandıran, ruhunu yüksəldən mövzulardan yazır… Və təsadüfi deyil ki, Yusif Nəğməkarın lirik şeirləri ilə yanaşı, vətənpərvər mövzularda yazdığı əsərlərin bir qismi də bəstəkarlarımız tərəfindən nəğmələşdirilərək nota alınmış, həmin nəğmələr sevilən səs sənət- çilərimizin - müğənni və xanəndələrimizin ifasında xalqın bədii yaddaşına köçürülmüşdür. Nəzərə alsaq ki, bu gün bəsit, tutarsız söz yığınından ibarət, dinləyiciləri təngə gətirən mahnı mətnləri də az deyil, onda Yusifin aydın, duru, məntiqli, örnək ola biləcək şeirlərinə daha çox ehtiyac hiss olunur. 

Hər bir böyük şairdə daxildən, içdən, ruhdan gələn bir Vətən sevgisi olur… Səməd Vurğun, Məhəmmədhüseyn Şəhriyar, Süleyman Rüstəm, Rəsul Rza, Hüseyn Arif, Bəxtiyar Vahabzadə, Məmməd Araz, Nəriman Həsənzadə kimi böyük sələflərindən dərs almış Yusif Nəğməkar da vətənpərvər və bu mənada böyük, nəcib ideallarla yaşayan, həm də narahat bir şairdir. Və onun poeziyasının baş qəhrəmanı Vətəndir desək səhv etmərik…

 

«Can» söyləyib verməsək can,

«Can»dan Azərbaycan olmaz.

Qovuşmasa nəfəslə qan,

Qandan Azərbaycan olmaz.

…Qüdrət yoğrulsun cürətdən,

Vətən baxmasın qürbətdən.

Əsli yox, quru şöhrətdən,

Şandan Azərbaycan olmaz.

Araz xalı- ulduzla Ay,

Qoşa Nura arama tay.

Birləşməsə o tay, bu tay,

Ondan Azərbaycan olmaz.

 

Azərbaycanın çətin, ağrılı-acılı günlərində şair Vətənin tərcümeyi- halını öz tərcümeyi-halı kimi yaşayır. Və yazır: 

 

Dostlarımla şərtimiz var,

Mənə nəğməkar deməyin.

Nəğmədən çox dərdimiz var,

Mənə nəğməkar deməyin.

…Bəla bəhri-qəm daşlarım,

Hələ fikir savaşlarım.

Qurumayıb göz yaşlarım,

Mənə nəğməkar deməyin.

Bilsin haqqı düzənləyən,

Yaralıyam, hüznlüyəm.

Ey qazilər, sizinləyəm,

Mənə nəğməkar deməyin.

 

Şair yuxarıdakı misralarla açıq-aydın bildirir ki, o, həm də ağrının, həsrətin, kədərin, göz yaşlarının, düzlüyün, gerçəyin, haqqın, ədalətin nəğməkarıdır. 

80-ci illərin sonu 90-cı illərin əvvəllərində - Azərbaycan xalqının taleyinin həll olunduğu fövqəladə dərəcədə məsuliyyətli (və tarixi!) günlərdə millətin bütövlüyünü, mükəmməlliyini pozan, onu çaşbaş salan, mənhus təfriqələr, daxili qarşıdurmalar, mənəm- mənəmlik Vətən təəssübü çəkən şairi düşündürməyə, həyəcanlandırmaya bilməzdi… Odur ki, Yusif Nəğməkar hisslərini (və mövqeyini) gizlətməmişdi… 

 

Özgələrdən nə qorxu var, nə qınaq,

Allah bizi özümüzdən saxlasın!

Düşmənimiz nə qıraxdı, nə qonaq,

Allah bizi özümüzdən saxlasın!

…Bir- birindən artığımız az deyil,

Hazıryeyən ortağımız az deyil,

Yalağımız, yaltağımız az deyil,

Allah bizi özümüzdən saxlasın!

Özgəsini nə güdək, nə izləyək,

Özümüzə qənimik, nə gizləyək?!

Özümüzü özümüzdən gözləyək,

Allah bizi özümüzdən saxlasın!

 

Bu misralar dahi Sabirin məşhur «öz qövmümüzün başına əngəl kələfiz biz» deyimetirafını yada salır. Ancaq dahi sələfi kimi «Allah bizi özümüzdən saxlasın» şeirinin müəllifi dəbədbinliyə qapılmır. Əksinə, «daxili problemimizi» cəsarətlə açıb göstərməklə sağlam, iradəli, inamlı bir mənəvi ab- hava, güc təbliğ edir… Və bunun üçün özündə qüdrət (səlahiyyət!) duyur. 

 

Ona görə ki… 

Gözlərimdən həsrət baxır,

Mən Vətənə oxşayıram.

Içimdən qara qan axır,

Mən Vətənə oxşayıram.

…Ağ günüm qara bağlanıb,

Gümanım hara bağlanıb?!

Vücudum Qarabağlanıb,

Mən Vətənə oxşayıram.

…Qızıl hikkəm, göy cəngim var,

Yaşıl məslək ahəngim var,-

Bayrağım tək üç rəngim var,

Mən Vətənə oxşayıram.

 

Vətənin, xalqın, el-obanın ruhunun tərcümanı olmaq, onun dərdiylə dərdlənib, şadlığıyla şadlanmaq, qüruruyla qürurlanmaq hər bir Şairin xoşbəxtliyi, daxili, mənəvi zənginliyidir. Yusif Nəğməkar da vətənimizin bu cür xoşbəxt, daxilən, mənən zəngin şairlərimizdən biridir. Və onun «mən bu elin nəğməkarıyam» deməyə haqqı vardır… 

Müstəqillik dövrü yaradıcılığında Yusifin əsas qəhrəmanı azadlıq, bütövlük, özgürlük uğrunda mübarizə aparan Vətən olsa da, onun mövzuları, ideya- estetik maraq dairəsi, ilhamının cövlanmeydanı genişdir. «Yanıq Kərəmi»yə oynama, «Sən şeir yazmağı tərgit, Füzuli», «Ay qatar!..», «Səndən özgəsini sevə bilmirəm», «Xudafərin körpüsü», «Kişilər aldanır göz yaşlarına», «Gözəllik müsabiqəsi», «Qıpçağım- Oğuzum», «AtaAna dilimiz», «Araz» və s. onlarla lirik şeirlərində şair yalnız yeni mövzu- motivlər kəşf etmir, eyni zamanda dəfələrlə müraciət olunmuş, işlənmiş mövzulara bugünkü düşüncə, zövq səviyyəsindən baxır… Məsələn, «Sən şeir yazmağı tərgit, Füzuli» şeirindəki kimi… 

Məlumdur ki, Azərbaycan xalqı duyğusal, həssas, emosional xalqdır. Və xalqımızın nəzərində şair, bəlkə də, dünyanın ən böyük adamıdır. Tarix boyu biz Nizamilərin, Nəsimilərin, Füzulilərin, Vaqiflərin, Aşıq Ələsgərlərin, Cavidlərin, Səməd Vurğunların hörmətini (şöhrətini!) istənilən ən böyük dövlət və ya din xadiminin nüfuzundan yüksək tutmuşuq… ancaq zaman- zaman şairlərin şöhrətinə şərik çıxmaq istəyən şeir dələduzları da olmuşdur ki, belələri barəsində dahi Füzuli təxminən belə demişdi: çoxları məni təqlid etməyə çalışa-çalışa həm də mənimlə yarışmaq istəyirlər; gərək unutmasınlar ki, mindikləri at qamışdandır… 

Qamış at minib şeir meydanına çıxmış «şairlər» Azərbaycanda tarix boyu olduğu kimi bu gün də kifayət qədərdir… Və bu cür «şairlər»in həm artdığını, həm də səslərinin çox müxtəlif mövqelərdən gəldiyini görən Yusif Nəğməkar dahi sələfinə müraciət edir: 

Kimsəyə haqqım yox yazma deməyə,

 

Sən şeir yazmağı tərgit, Füzuli.

Ulu yaradanı çağır köməyə,

Sən şeir yazmağı tərgit, Füzuli.

Alim də, fəhlə də şeir azarında…

Təbii löyün- löyün hər yazarın da…

Elə ucuzluqdu söz bazarında…

Sən şeir yazmağı tərgit, Füzuli.

…Kimi sərsəm yazır, əlüstü yazır,

Öz kor aləmində «səlist»də yazır.

Prokuror yazır, polis də yazır,

Sən şeir yazmağı tərgit, Füzuli.

 

Heç də təsadüfi deyildir ki, şairin vaxtında (və bədii sözün təəssübünü çəkmək missiyasını cəsarətlə öz üzərinə götürüb!) yazdığı bu şeiri böyük ədəbiyyatşünas, akademik Bəkir Nəbiyevin «Ədəbiyyat və incəsənət» qəzetində çap olunmuş «Nəcib missiya» məqaləsində təqdir etmişdi.

 Qətiyyətlə deməliyik ki, Yusif Nəğməkar xalq yaradıcılığından, folklorumuzdan, klassik ədəbiyyatımızdan bəhrələnən müasir şairdir. Həmçinin onun Ana dilimizin doğmalığına, zənginliyinə bələd orijinal üslublu ülvü duyğular şairi olması şəksizdir. Bundan başqa, Yusifin istər lirik sevgi şeirlərində, istər təbiət mövzularında, istərsə də fəlsəfi-psixoloji əsərlərində (uşaqlar üçün yazdığı şeirlərində belə) dil, ifadə aydınlığı, xəyal, idrak-məntiq dərinliyi bərqərardır. 

“Qələm səsi” kitabının açılış vərəqində yazdığı dörd misraya nəzər salaq: 

 

Səslər işığıdır ürək deyənin,

Onsuz gözlər görən çinlənə bilməz.

Qələmin səsini eşitməyənin,

Könlünün sədası dinlənə bilməz.

 

Atalar sözü təsiri bağışlayan bu misralar Yusifin yaradıcılıq kredosudur. Müəllif təkidlə bəyan edir ki, əlində tutduğu qələmin səsi var və qələmin səsini eşitməyi bacaranlar şair ola bilər yalnız. Bu poetik hökmə (həm də səmimi) sözə oxucu necə inanmasın?! 

Bircə bəndlik “Lövhə” şeiri isə şair təsəvvürünün, təxəyyülünün yaratdığı mükəmməl rəsmdir:

 

Yağışa dönübdür göyün qolları...

Min dastan bəs etməz belə çağlara;

Şimşək qələmiylə yazıb yalları,

Bulud avtoqraf verir dağlara.

 

Yusifin şeirlərini yaddaqalan edən və yaşadan onun fərqli obrazlı düşüncə və ifadə tərzidir:

 

Təkcə zəfər dilində

Qan dadı şirin olur...

(“Qan dadı”)

 

Başqa bir misal:

 

Sənə həsrət gileyimi

xatirənə büküb saxla,

Sevgimiztək itirmə.

Şərti, məcazi, fəlsəfi deyim:

Bu yer mənə yer vermədi,

Məkansız məkana düşdüm.

(“Məkansız məkanım”)

 

 Müəllif bu misralarla Yerin yersizliyinə yox, Yerdə məkanın, məkandakı “mən”in yerdə yer aramasına işarə edir. 

Yaxud: 

Gözlərə səpilən elə bir ovuc

torpaq görkəmində işıqdır insan.

(“Bir ovuc”)

Yəni ölən insanın gözlərinə səpilən torpaq insan qəlbinin nuruna bələndiyindən torpaq adilikdən çıxıb bir ovuc işığa çevrilir. Ona görə də şair insanın bir ovuc torpaq, bir əlçim işıq olduğuna özü inandığı qədər bizi də inandıra bilir. 

Yaxud: 

 

Sözün sahilinə çıxdım,

Bu sahilin sözü bitib...

 

Ardınca:

 

Ayağıma cığır geydim,

Bitməyən sözüm ölçüdə.

(“Bitməz ölçü”)

 

Bu misralarda isə şair bitmək və bitməmək, son hədlə bitməzlik əksiliklərində sonsuz ölçüsüzlükdə səfərə çıxan təxəyyülünün sanki qanaqlarını çırpır. 

Yaxud: 

 

Sözündən şəhid olmayan

şairi torpaq götürməz.

(“Götürməz”)

 

Yenə başqa bir misal:

 

Qalxan, özünə yer tapar,

Düşənlər özündən düşüb...

Qərib ayrılıq nəğməsi

Durna boğazından düşüb.

(“Düşüb”)

 

Lirik şeirlərdən də bəzi parçalar maraq doğurur: 

 

Eşqimizdən

gücsüzdür ruzigarlar;

Bizi titrədə bilmir...

 

Yaxud: 

Müəllifin lirik “mən”inin sevgilisini aparan qatara söylədiklərindən: 

 

Gedirsən, ay qatar, qəlbimi dinlə,

Ürəyim atəşlə, ahla doludur.

Qayıtmaq istəsən qollarımda gəl,

Uzalı qollarım dəmir yoludur...

Və son müraciət:

Nə olar, qurbanın olum, ay qatar,

Sərnişin qəlbimi özümə qaytar.

(“Ay qatar”)

 

Yaxud: 

 

Göz qapaqları kimi

gecələr görüşürük...

 

Və son olaraq: 

 

Hicranın qəm yükündən

Qorxuram qəlbim sına;

Bürünüb həsrətinə

Üşüyəm yana-yana.

(“Sevgi şeiri”)

 

Bu və buna bənzər saysız poetik nümunələr bucağından baxanda bir daha yəqin edirik ki, artıq bu gün Yusif Nəğməkarın Azərbaycan poeziyasında (ədəbiyyatında) özünəməxsus, xüsusi əhəmiyyətli yerinin olduğu tamamilə inkaredilməzdir!.. 

Yusif Azərbaycan şeirinin bütün vəznlərində şeirlər yazır, hər vəznin də tələblərinə uyğun qanunları, qanunlar içərisində öz üslubi keyfiyyətlərini qoruyub saxlamağı bacarır. 

Onun çoxcəhətli yaradıcılığında ənənəvi formada yazdığı bir sıra fərqli cəhətləri ilə seçilib yadda qalan yeni ruhlu qoşma, gəraylı, təcnis və qəzəlləri də xüsusi yer tutur və ayrı-ayrılıqda onların hər birindən çoxlu sayda nümunələr gətirmək mümkündür. 

Yusif Nəğməkarın yalnız şeirləri deyil, poemaları da mövzusundan, həcmcə kiçik və ya böyüklüyündən asılı olmayaraq bir nəğmə kimi oxunur. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, xalq ədəbiyyatının, xüsusilə poeziyasının ruhunu dərindən mənimsəmiş şairin daxilindən gələn poetik ritmlər, intonasiya, bədii sintaksis, təhkiyə məharəti (və mədəniyyəti!) janrın (poemanın) miqyasına da yüksələ bilir. «Sizli», «Ah- naz- Şahnaz», «Şər şənbə», «Zal ağacı», «Vəslin edamı», «×ingiz çini», «×anaqqala», «Qurbannamə» və «Bəxtiyar» poemalarının kifayət qədər aktual olan ideya- mövzularını bir tərəfə qoyub təkcə sənət-karlıq məziyyətlərinə diqqət yetirsək görərik ki, Yusif Nəğməkar poema yaradıcılığı sahəsində nə qədər yenilikçi, nə qədər müasirdir. Onun hər bir poemasının ümumi janrından başqa «xüsusi» janrı da var: poema- anım, poema- elegiya, poema- esse və s. Bu isə o deməkdir ki, şair ənənəvi janr modelinin tələblərini gözləməklə yanaşı ideyamövzunu daha optimal poetik texnologiyalarla təqdim etməyin üsullarını, formalarını axtarır və özünəməxsus yaradıcı üslub nümayiş etdirir. 

O, poemalarında ənənəvi olaraq “proloq”, “epiloq” adlandırılan giriş və sonluq əvəzinə ilk dəfə olaraq “ən ön ün”, “ön ün”, “ünləmə”, “sonlama”, “son ün” və “ən son ün”-lər yaratmışdır. Bunlar da həm məzmun, həm də quruluş (struktur) baxımından təqdir olunmalı yeniliklərdir.

 Onun bu yenilikləri özündə əks etdirən “×anaqqala” adlı poeması tarixi ×anaqqala zəfərinin yüz illiyi münasibətilə keçirilən ədəbi müsabiqənin qalibi oldu. Bu əsər də müəllifinə sağlam ideyası, yeni bədii mündəricəsi ilə geniş oxucu auditoriyası qazandırdı. Türkün şanlı zəfərinin uca tərənnümü Yusifi həm də ümumtürk dünyasının öyümlü, sevimli nəğməkarına çevirdi! 

Əsərin maraq doğuran təqdirəlayiq bir cəhəti də müəllifin ×anaqqala savaşı ilə Qarabağ dərdimiz arasında bədii paralellik yaratmağa can atmasıdır: 

 

Dərdli Odlar yurdum sərdar qaladır,

Neçə döyüş burda, neçə iz burda.

Bu gün Qarabağım çanaqqaladır;

Seyid Onbaşıyla Mübariz burda...

Son məntiq isə “ən ön ün” də ifadə olunmuş haqlı bir tənənin nidasıdır: 

Həyat ki şirindir, acı bəs olmaz;

Dünyanın bir ovuc noğulu yoxdur?!

Oğlu şəhid olan torpaq basılmaz,

Torpaq şəhiddirsə, oğulu yoxdur!..

 

Xalq şairi, milli mücahid, böyük mütəfəkkir Bəxtiyar Vahabzadəyə həsr olunmuş irihəcmli «Bəxtiyar» poeması Yusif Nəğməkarın, həm də müasir Azərbaycan ədəbiyyatının bu mövzudakı ən mükəmməl əsərlərindən biri, hətta demək olar ki, birincisidir. 

Əsərin ən azı üç mühüm məziyyətini qeyd etmək mümkündür: 

birincisi, müəllif, şair-mücahidin həyatının, yaradıcılığının və milli istiqlal uğrunda mübarizəsinin ictimaiyyətə məlum tərəflərilə yanaşı naməlum tərəflərini də təsvir etmiş, onun kamil bədii obrazını yarada bilmişdir; 

ikincisi, böyük tarixi şəxsiyyətin obrazı təcrid olunmuş şəkildə yox, müasir Azərbaycan tarixinin mürəkkəb hadisələrlə zəngin kontekstində təqdim edilmişdir; 

nəhayət üçüncüsü, ustad- şagird münasibətlərinə həmişə müqəddəs baxan müəllif ustada öz şagirdlik borcunu verməyə çalışmışdır. Özü də aşağıdakı ehtiram ifadə edən poetik misraların dili ilə: 

 

Göytürk Səməndəri, məslək qanında,

Turan zirvələnər zirvə sanında,

Qartal xəritəmin yurd dəhanında,

Azərbaycan adlı dildi Bəxtiyar.

Səksən dörd daş hördü bir ömür qəsrə,

Səksən dörd can qoydu zamana, ərzə,

Səksən dördü vurub səksən dörd əsrə,

Xalqın arzusuna böldü Bəxtiyar!..

 

 “Zal ağacı” poeması Yusif Nəğməkarın həm öz əsərləri arasında, həm də ümumən ədəbiyyatımızda istər mövzusu, istərsə də dili, müəllif manevri, təhkiyəsi, improvizə yenilikləri baxımından daha fərqli bir sənət nümunəsidir. Elat-tərəkəmə həyatına bu qədər dərindən bələdlik bir yana, bu zəngin (tarixilik baxımından vacib) köçərilik adət-ənənələrinin, elat vərdişlərinin yüksək poetik tərənnümü, müasir libaslı qədim (xeyli arxaik) bilgilərə qapı açmaqla, mübaliğəsiz desək, oxucusunu heyran edir! 

Şair əsərdə qoynunda yaşadığı torpağını, kəndini itirmiş, həyatda qaçqın, didərgin statusu ilə yaşayan müdrik, ixtiyar el ağsaqqalı, Zal kişinin dilindən yazır: 

 

Bəllidir taleyim, bəxtim dünyaya,

Neyçün şimşək olub çaxa bilmirəm?!

A kəndim, gözündən baxdım dünyaya,

Dünyadan gözünə baxa bilmirəm!..

 

Təkcə bu poetik fikir poemanın bütün fəsillərinin uğurlu bədii həlli üçün zəruri təməl-başlanğıc-nəticə bərabərliyi rolunu oynayır. 

Müəllifin, adlarını təkrarən xatırlatmağı vacib bildiyimiz, Azərbaycan musiqisinin ecazkarlığını ilhamla (həm də səriştəli) tərənnüm edən “Şahnaz-ah-naz”, unudulmaz xalq şairləri Rəsul Rzavə Nigar Rəfibəyli sevgisinə və yaradıcılığına həsr olunmuş “Sizli”, Bakıda 1990-cı ilin 20 yanvar şənbə gecəsindəki qətliamları, günahsız axıdılan, haqq yolunda tökülən qanları əks etdirən “Şər-şənbə”, torpaqlarımızın zorla işğalından bəhs edən “×ingiz çini” (bu əsər haqqında əvvəllər də qeydlərimiz olub), “Vəslin edamı”, XX əsrdə Qazax rayonunun Ikinci Şıxlı kəndində yaşayıb yaratmış müdrik el şairi, fəal maarifçi, parlaq ziyalı Qurban Musayevin mənalı ömür və yaradıcılıq yoluna işıq saçan “Qurbannamə” və sair poemalarının hər biri geniş, hərtərəfli təhlil tələb edən maraqlı əsərlərdir ki, onlar haqqında da bu kiçik qəzet məqaləsində mükəmməl, əhatəli məlumat vermək, təbii ki, çətin olardı. Və bu barədə gələcək yazılarımızın bu istiqamətdə mövzulanacağı istisna deyil. 

Müşahidələrimdən belə qənaətə gəlirəm ki, bir xeyli müddətdir, Yusif Nəğməkarın yaradıcılığı barədə mətbuat səhifələrində silsilə elmianalitik məqalələr çap olunur. Bu da onun əsərlərinin elmi-ədəbi araşdırmalar üçün öz tədqiqatçılarını gözləyən yeni mühüm ideyalar ünvanı olduğunu göstərir... 

Yusif Nəğməkarın poeziyası neçə on illərdir ki, həm oxucuların zövqünü oxşayır, cəmiyyətə humanizm, milli-mənəvi dəyərlər, vətənpərvərlik təbliğ edir, həm də ədəbi-ictimai mühitdə böyük rəğbətlə qarşılanır… Onun yaradıcılığını hələ gənclik illərindən başlayaraq əgər Mirzə Ibrahimov, Rəsul Rza, Bəxtiyar Vahabzadə, Bəkir Nəbiyev, Teymur Bünyadov, Anar, Elçin, FikrətQoca, Musa Yaqub, Ramiz Rövşən, Nizaməddin Şəmsizadə, Nizami Cəfərov, Qəzənfər Kazımov, Vaqif Yusifli, Asif Rüstəmli, Buludxan Xəlilov, Qurban Bayramov, Əli Rza Xələfli, Bədirxan Əhmədov, Alxan Bayramoğlu, Qulu Ağsəs, Əsəd Cahangir… (bütün adları sadalasaq uzun bir siyahı olardı...) kimi müxtəlif nəsillərdən olan ədəbiyyat adamları təqdir etmişlərsə (Yusifin yaradıcılığı və şəxsiyyətinə heyran olan bir çox qələm dostları da ona şeirlər həsr etmişlər), deməli, Yusif Nəğməkar öz dərin məzmunlu insanpərvər, vətənpərvər nəğmələrini hələ uzun illər istedadla, inamla, eşqlə oxuya bilər… 

Beləliklə, qələminin səsinin qəlbdən, bəsirətdən süzülüb gəlməsi bizə bir daha onu deməyə inam və əsas verir ki, hələ Yusif Nəğməkar yaradıcılığına dönə-dönə müraciət edəcəyik. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Etibar Cəbrayıloğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün 

 

 

Xeyli vaxtdır gözləyirdim ki, şair dostum Qulu Ağsəsin təzə kitabı çıxsın. Kitab çıxdı! Amma və lakin... Nəşr edilən bu yeni kitab Qulu Ağsəsin öz kitabı deyil, onun yaradıcılığı haqqında yazılıb.

Müəllifi də Bakı Slavyan Universitetinin dosenti, fəlsəfə doktoru Kəmalə Umudovadır. Kəmalə xanım kitabına elə gözəl bir ad seçib ki, onu oxumamaq mümkün deyil- “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs”... Lakin Kəmalə xanım oxuculara necə deyərlər, yol da göstərir.

 

Bu kitabı necə oxumalı...

 

Kəmalə Umudova yazır: “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs” adlanan bu araşdırma ilk olaraq on iki məqalədən və onları müşayiət edən “Ön söz əvəzi” və “Son söz əvəzi”ndən ibarət idi, lakin kitab üzərində iş prosesi əlavələrin və yeni məqalələrin yaranması ilə nəticələndi. Poetik mətnin oxunması, təhlili öz mürəkkəbliyi ilə hər zaman böyük marağa səbəb olur, çünki hər bir doğru oxuma növbəti anlama mərhələsinə təkan verir. Kitabda oxucuların bu prosesdə yaxından iştirakını təmin etmək üçün şərh və təhlil obyekti olan şeirlərin tam mətnini məqalələrdən sonra verməyi qərara aldıq...

Qulu Ağsəs poeziyasının təməl ideyası ilə onun bədii mətndə ifadə olunması arasındakı uzlaşmanı göstərmək ümumi məqsədimizdir, daha doğrusu, bu istiqamətdə atılan ilk addımdır. Bu kitabın Qulu Ağsəs yaradıcılığının, çoxölçülü poeziyasının ana xəttini tapmaqda, oxucuları fikir labirintindən keçirməkdə onlara bələdçilik edəcəyinə, həmçinin gələcək kompleks araşdırmalar üçün yeni üfüqlər açacağına ümid edirik”.

Kəmalə Umudovanın fikrincə, kitabın əsas məqsədi müasir Azərbaycan poeziyasının görkəmli imzalarından biri Qulu Ağsəsin yaradıcılıq prinsiplərini, estetik görüşlərini, bədii dillə ifadə etdiyi aksioloji dəyərlər sistemini anlamaq, təhlil etmək, onun şeir modelinin böyük ədəbiyyata səciyyəvi-bədii strukturunun ideya (məzmun) strukturu ilə vəhdəti-cəhətini önə çəkmək və əsərlərini oxucuya yaxınlaşdırmaqdır.

Məqalələr fərqli başlıqlarla yazılsa da bütöv bir mətn kimi oxunmalıdır, çünki hər biri şairin yaradıcılığının poetikasının və fəlsəfi qatının təhlilinə, hermenevtik oxunuşuna yönəlib.

 

İpək günəş

 

Müəllif kitabda “Sənət dili”, “Sınaq məqamı”, “İncəsənət ruhun təcrübəsi kimi”, “Mətn və metamətn”, “Üçölçülü poeziya”, İpək günəş” və s. məqalələrin vasitəsi ilə şair, publisist, Əməkdar jurnalist, “Ulduz” jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəsin yaradıcılığını geniş və elmi şəkildə təhliil etməyə çalışıb.  

Kəmalə xanım “İpək günəş” məqaləsində yazır: “Qulu Ağsəs poeziyasında günəşin qarşılanması, günəş obrazına müraciət, onun təntənəli gözəlliyinin vəsfi və təqdimatı çox mühüm mövzudur.

“İki yaşlı İpək Məcidə” şeirində karantin dövrünün məhkumluğuna, qaranlığına işıq saçan, ürəkləri təmənnasız saf sevgisi və həyat eşqi ilə isindirən iki yaşlı qızcığaz İpək Məcidə şair günəşin simvolu kimi müraciət edir:

 

                 Yollar yasaqdı, İpək,

                   Hava sazaqdı, İpək.

                   Çiçək taxıb telinə-

                   Çıx Günəşin yerinə.

 

“Üçölçülü poeziya” məqaləsində müəllif qeyd edir ki, Qulu Ağsəsə görünən deyil, görünməyən yazılar mənalı görünür: “... Qulu Ağsəs həm də onu deyir ki, Allahınız olsun, onun olmadığı yerdə söz axtarmayın, söz müqəddəsdir”

 

                     Çörəkpulundan ötrü yazdığım

                       reklam mətninə

                       rast gəldim

                       şəhərdə.

                     Sözlər üstümə qışqırdı:

                      Bizi niyə küçəyə atmısan?”

 

Müəllifin sözlərinə görə, araşdırmaya cəlb edilən nümunələr fəlsəfi suallar və onlara verilən cavablar üzərindən qurulmuş mətnlərdir, yerdə cavabı tapılmayan suallara başqa aləmlərdə cavab axtarmaq niyyətidir.

Kitaba filologiya elmləri doktorları, professorlar Bədirxan Əhmədli ilə Leyla İmaməliyeva rəy yazıblar. Redaktoru isə Sevinc Nuruqızıdır. “Təhsil” nəşriyyatında işıq üzü görən “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs” kitabı “Azərbaycan Kitab, Maarif və Poliqrafçılar” İctimai Birliyinin “Ədəbiyyatşünaslığa dəstək” layihəsi çərçivəsində nəşr olunub.

İstedadlı dostum Qulu Ağsəsin yaradıcılığını geniş və elmi şəkildə təhlil edən bu kitab çox maraqlıdır. Qulu Ağsəsin öz kitabları kimi...                                                                  

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bakını özü üçün cazibə nöqtəsi hesab edir. Yerlipərəstlikdən uzaq olsa da onun üçün Vətən ata-baba yurdu Buzovnadan başlayır. Xatirələrində olan Bakı tamam başqadır. 

 

“Əvvəllər yaşlı insanlar söhbət edəndə deyirdilər ki, bizim vaxtımızda Bakı elə olub, belə olub... Həmişə bunu eşidəndə gülürdüm ki, bu yalnız yaşla, həyata baxışın dəyişməsiylə bağlıdır. Amma bizim dövr, sözün əsl mənasında Bakını tam dəyişdi, keçmişlə bağlı bir çox körpülər qırıldı. Şəhərimizin bir çox əraziləri gündən-günə gözəlləşir, abadlaşır, bunları görməmək və ya görüb deməmək olmaz. Amma insanların davranışı, mədəni səviyyəsi daha yaxşını arzulamağa vadar edir. Şəhər mədəniyyətini kənd qanunlarına tabe eləmək olmaz. Şəhərdə şəhərli kimi davranmaq lazımdır. Bütün bunlar düzələnə qədər mahnılarımı içimdə qoruduğum Bakıya yazacağam yəqin.”- söyləyir.

 

Avtomobildə gedə-gedə radioya qulaq asmaqdan həzz alır. Bəyəndiyi ifanı tapana kimi dalğaları tez-tez dəyişir. O qədər ifasını bəyənmədiyi, qulaq asmağa səbri çatmadığı müğənnilər olur ki, vaxtının 15 dəqiqəsini mahnıları dəyişməyə sərf edir. Nəhayət klassik musiqi, caz, muğam, retro-estrada, fərq etməz, əhvalına uyğun musiqi seçib dinləyir. Onun üçün Akif İslamzadə, Brilliant Dadaşova, Zeynəb Xanlarova, Nisə Qasımova, Rəşid Behbudov, Şövkət Ələkbərova, Rübabə Muradova, Sezen Aksu, Ajda Pekan, Ququş, Alla Puqaçova, Xulyo İqlesias, Dems Russos, Stinqin ifaları, ABBA qrupu və şübhəsiz ki, klassik Avropa və Azərbaycan musiqi nünələri daha önəmlidir...

 

Haqqında söhbət açdığım bəstəkar Aygün Səmədzadə 1967-ci ildə tanınmış iqtisadçı alim, millət vəkili, akademik Ziyad Səmədzadənin ailəsində dünyaya gəlib. 1985-ci ildə Bülbül adına Orta İxtisas Musiqi Məktəbini qızıl medalla bitirib. Elə həmin il Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının tarix-nəzəriyyə fakültəsinə daxil olub. Oxuduğu müddətdə qabaqcıl tələbə kimi "Üzeyir Hacıbəyov təqaüdü" alıb. 1990-cı ildə konservatoriyanı da fərqlənmə diplomu ilə bitirən Aygün xanım elə o vaxtdan da bitirdiyi elm ocağının musiqi tarixi kafedrasında müəllimlik edir.

Türk bəstəkarı Əhməd Adnan Sayqunun yaradacılığına həsr olunan elmi monoqrafiyanın və bir sıra elmi məqalənin müəllifidir. 2003-cü ildən sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə doktorudur.

 

Deyir ki,- “Mən tələbələrimə də deyirəm, bizdə musiqi tənqidçisi kimi formalaşmaq çətindir. Çünki Azərbaycan mühiti, insanların bir-birinə münasibəti fərqlidir. Sağlam tənqidi çox vaxt təhqir kimi qəbul edə bilərlər və yaxud təhqir edib, onu tənqid kimi qələmə verə bilərlər. Yəni sərhədlər itib, insanlarda "üz üzdən utanar” psixologiyası daha dərindir. Heç kəs "dost”, "qardaş”, "yaxşı oğlan” münasibətində olduğu musiqiçini, zəif ifasına görə tənqid etmir. Musiqi tənqidi də elədir ki, gərək obyektiv olasan, eyni zamanda həm o musiqi mühitinin içində olmalısan, həm də sənin musiqi mühitiylə əlaqən olmamalıdır ki, onu tənqid edə biləsən. Məsələn, ixtisasca həm də musiqişünas, tənqidçiyəm, amma bu dəqiqə heç kimi tənqid eləmərəm. Əslində, deməyə sözüm çoxdur. Amma özüm də bu sahədə çalışdığım üçün mənim dediklərimi obyektiv qəbul etməyəcəklər. Bu gün Azərbaycan estradasında 90 faiz mahnıları bəyənmirəm. Ona görə yox ki, mən onlardan yaxşı yazıram, özüm haqqında yüksək fikirdəyəm. Sadəcə, mənim aldığım musiqi tərbiyəsi başqadır. İndi mən bunu hardasa desəm, deyəcəklər Aygün Səmədzadə qərəzlidir. Bir- iki dəfə olub ki, hansısa müğənniyə "sən bu mahnını oxuma, filan xalq mahnısı sənin üçün deyil”, ya da "xalq və klassik mahnılarımız da digər sənət abidələrimiz kimi toxunulmazdır, onları hər kim gəldi oxuya bilməz”- demişəm. Görürəm ki, buna görə məndən inciyiblər...”.

 

Kiməsə ilk baxışda qapalı, özündən razı adam, eqoist kimi görünə bilər, amma çox təvazökar, daxilən zəngin insandır. Əsl xanımlara xas olan əda, davranış, mədəniyyət ona da xasdır, kübarlığı ilə seçilir. Bəstəkar kimi musiqiyə 1996-cı ildə Flora Kərimovanın ifa etdiyi, Xanım İsmayılqızının sözlərinə bəstələdiyi "Ruhumuz qovuşacaq" mahnısı ilə gəlib. 2000-ci ildə keçirilən "Yaxşıların yaxşısı" müsabiqəsində onun sevimli şairimiz Kamalə Abıyevanın sözlərinə bəstələdiyi "Məktəb illəri" mahnısı müəllifinə "ilin bəstəkarı" nominasiyasında qələbə qazandırıb. 2002-ci il isə onun üçün daha uğurlu olub. Belə ki, bu ilin fevralında keçirilən "Nəğmələrin nəğməsi" müsabiqəsində onun Zəkirə Allahverdiyevanın sözlərinə bəstələdiyi "Tut ağacım" mahnısı "Qran-Pri"yə, yenə də Kəmalə xanım Abiyevanın sözlərinə bəstələdiyi "Bu dünyanı nağıl bilək" mahnısı birinci, "Yağış" mahnısı isə ikinci yerə layiq görülüb...

 

Konservatoriyanı 1990-cı ildə bitirsə də, yaradıcılığa 1996-cı ildə başlayıb. Bunu da onunla əlaqələndirir ki, tələsməyib, özünü püxtələşmiş bəstəkar kimi təqdim etməyi planlaşdırıb...

 

“Mən peşəkar musiqi təhsili alıb, mahnılarımı tam hazır şəkildə dinləyicilərə təqdim etmək istəmişəm. Yəni aradakı 6 ili boş yerə sərf etməmişəm. Biliyimi artırmaqla, tədqiqat işləri aparmaqla məşğul olmuşam. Və nəhayət, ürəyimin istəyini üzə çıxarmışam. Mənə elə gəlir ki, yaradıcı insan üçün bu müddət elə də gec deyil. Hamı deyir ki, 20-30 ildir, sənətdədir, amma onlar bunu nə ilə sübut eləyə bilərlər? Başqaları müxtəlif işlərlə məşğul olanda, mən ali musiqi təhsili almışam, aldığım biliyi də ilk və ən çox sevdiyim "Ruhumuz qovuşacaq" adlı mahnımla ortaya qoymuşam. Düzdür, buna qədər bir sıra kiçik pyeslər yazmışam. İlk mahnımı isə Bülbül adına Musiqi Məktəbinin 10-cu sinfində oxuyanda Cəfər Cabbarlının "Dan ulduzu" şerinə bəstələmişəm. Ancaq müəyyən vokal imkanları nəzərə almadığıma görə mahnını indiyə qədər heç bir müğənniyə göstərməmişəm. Yəni bu mahnı düzəlişlər ediləndən sonra oxuna bilər.”- söyləyir...

 

Musiqi yaranan zamandan yeddi notdan ibarət olub. Hələ indiyədək heç kim bu notların sayını artırmaq iqtidarında olmayıb. İndiyədək bəlkə də milyonlarla musiqi bəstələnib, çoxları da artıq unudulub. Amma əsl musiqi unudulmazdır, əbədidir...

 

Deyir ki,- “Mənim üçün notların göy qurşağında olduğu kimi hər birinin öz rəngi var. Məsələn, Do quruyan qızılgül ləçəyinin rəngindədir, Re və Sol yaşıl, Mi və Sol qəhvəyi, Fa göy, Lya sarı rəngdədir. Əgər insanın ruhu rəngarəngdirsə, demək, o, canlıdır, hərəkətlidir və yaradacaq. İlhama gəldikdə isə bu xüsusiyyət ruhun xüsusi halıdır və duyğularla, müsbət və hətta mənfi emosiyaların təzahürü ilə bağlıdır. İnsana ilham gələndə, öz potensialını tam reallaşdırmağa, fikir və səylərini konkret işlərə, əsərə çevirməyə hazırdır. İnsan bu halda-zehni və emosional vəhdətin yüksəliş məqamında dağları devirə bilər. Əksəriyyət üçün ilham qaynağı fərdi xarakter daşıyır. Amma daha dəqiq desəm, əslində bizə motivasiya verə biləcək hadisələr özləri bizi seçir və bizdən asılı heç nə yoxdur. Bu əsəri yazmaq mənim qismətimdədirsə, onun ilhamı da elə mənə gələcək. Məsələn, məşhur “Tut ağacı” kompozisiyam küskün və əsəbi bir əhvaldan sonra ərsəyə gəlib. Ümumiyyətlə, bütün əsərlər ağır və fərəhli anların, yaşadıgım hisslərin, dinlədiyim həyat hekayələrinin və sevgi tarixçilərinin, oxudugum kitabların, ən əsası isə məni əhatə edən bütün gerçəkliyin nəticəsidir. Elə məqamlar olur ki, müəyyən hadisələrin təsiri altında musiqi yazıram, gözlərimdən yaş axır və bu əsəri dinləyən insanların da göz yaşı axıtdığını görəndə heyrətlənmirəm. Bilirəm ki, içimdəki sevinci də, göz yaşını da dinləyicilərə ötürməyi bacardım, buna cəhd göstərməsəm də”.

 

Bəli, haqqında danışdığım əməkdar incəsənət xadimi, xalq artisti, alim, bəstəkar Aygün Səmədzadə gözəl bəstələri- musiqiləri ilə insanları düşündürməyi, kövrəltməyi, ağladıb güldürməyi bacarır. Bu, onun taleyinə yazılan ilahi qüdrət, Allahın hədiyyəsidir...

Diləkləriniz çin olsun, Aygün xanım!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)

Dəyərli oxucularımız. “Mütaliə saatı” rubrikasında “Ədəbiyyat və incəsənət” sizlər üçün yeni romanın yayımlanmasına başlayır: Fəxrəddin Qasımoğlu, “İkibaşlı əjdaha”!

«Son gecə» və «On ikiyə işləmiş» adlı iki biri-birindən maraqlı romanlarla debüt edən yazıçının hər iki romanı portalımızda dərc edilib. Əminik ki, Fəxrəddin Qasımoğlunun “İkibaşlı əjdaha”sını da bəyənəcəksiniz.

 

 

Meşə yolu birbaşa rayon mərkəzinə aparan əsas yola çıxırdı. Hər iki istiqamətə şütüyən maşınları buraxıb asfalt yola çıxdım. İrəlidə gedən maşınların cərgəsinə qoşulub sürəti artırdım. Elə bu vaxt telefonuma zəng gəldi. Gözucu ekrandakı nömrəyə baxdım. Rusiya nömrəsi idi. Zəng vuran köhnə dostum və kolleqam Stepan Bondaryov idi.

Telefonu açdım.

-Salam, Baxa.

Moskva Ali Milis Məktəbində oxuduğumuz illərdə möhkəm dostlaşdığım Stepan, nə qədər çalışsa da, «ə» hərfini tələffüz edə bilməmiş, əvvəlcə mənə Baxtiyar, sonralar isə qısaldaraq Baxa deməyə başlamışdı.

-Salam, əziz dostum.

-Bayaqdan sənə zəng çatmır. Şeremetyevo hava limanından zəng vururam, təxminən üç saatdan sonra Bakıda olacam. Yoldaşlara demişəm məni qarşılamasınlar. Əvvəlcə səninlə görüşəcəyəm. Yəqin sonuncu görüşümüz yadındadır.

Üç saat… Bu qədər vaxt oteldən əşyalarımızı götürüb şəhərə çatmağa bəs edərdi.

-Başa düşdüm, dostum. Dediyin vaxtda hava limanında olacam.

Cavabımı dinləyən Stepan əlaqəni kəsdi.

 Polis sıralarında işlədiyim vaxtlarda xidməti ezamiyyətlər zamanı mütləq bir-birimizi qarşılayırdıq. Mən yaralandıqdan sonra polis mayoru rütbəsində istefaya çıxsam da, Stepan xidmətini davam etdirirdi. Moskva Cinayət Axtarışı İdarəsinin rəis müavini vəzifəsinə qədər yüksəlmiş, hələlik polkovnik rütbəsində idi.

Stepanın işarə vurduğu son görüşümüz əlbəttə ki, yadımda idi. Bu görüş məhz az əvvəl sizə dediyim iki ölüm işini araşdırdığım vaxta, dörd ay əvvələ təsadüf etmişdi. Günortaya qədər Bakıya gəlib yenə təcili geri qayıdan dostumla yalnız nahar vaxtı görüşməyə imkan tapmışdıq. Bu görüş zamanı gəlişinin səbəbi barədə açıqlama verməsə də, ehtiyac olarsa, gələcəkdə mənə də müraciət edə biləcəyini eşitdirmişdi Stepan. Görünür həmin vaxt yetişmişdi və xidməti ezamiyyətin rəsmi tərəflərini bir kənara qoyub, ilk növbədə, mənimlə görüşmək istəyir. Belə başa düşdüm ki, bu görüşün məxfi qalması da onun üçün vacibdir.

Dostum sıradan bir əməkdaş deyil, bütün Rusiyanın cinayət aləmini qarşısında tir-tir əsdirən, «MUR» (Moskovskiy Uqolovnıy Rozısk) kimi tanınan Moskva Cinayət Axtarışı İdarəsinin yüksək vəzifəli zabiti idi. Onun Bakıya gəlişi yalnız çox ciddi bir məsələ ilə bağlı ola bilərdi.

Gülanə Stepanı tanıyırdı. Söhbətin nədən getdiyini eşitdiyi üçün mənim nəsə deməyimi gözləməyib soruşdu.

-Üç saata çata biləcəyik? Axı hələ aeroporta da özünü çatdırmalısan.

-Çatarıq. İndi tərpənsək, fikrimcə səni evə düşürüb tam vaxtında orada olaram.

-Onda, tələs.

Oteldəki əşayalarımızı götürməyimizə on dəqiqə vaxtımız getdi. Otağın açarlarını növbətçi xanıma qaytaranda təəccüblə baxıb soruşdu:

-Siz ki, bu gün səhər gəlmisiniz. Niyə gedirsiz? Otelimiz xoşunuza gəlmədi?

-Oteliniz haqqında heç bir fikir söyləyə bilmərik. Çünki tanış olmaq imkanımız olmadı. Sadəcə təcili işimiz çıxdı, getməliyik.

Bayaqdan bir qədər pərt görünən xanım, bu sözlərimdən sonra gülümsəyib bizimlə sağollaşdı.

Əşyalarımızı yük yerinə atıb maşına oturduq. Gülanə irəlidə, mənimlə yanaşı oturdu. Yol gedə-gedə yanakı oturub mənə baxmağı sevdiyini bilirdim. Kəmərlərimizi bağlayandan sonra dövrə vurub otelin həyətindən çıxdım.

 

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.02.2024)