Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

SUAL

Səni qana- qana yazmaq olmur,

yaza- yaza qanmaq.

Sənə yetməyin bircə yolu var:

Yanmaq!!!

Yanmaq!!!

Yanmaq!!! 

(İbrahim İlyaslı)

Əziz şairimiz, şeir yazarkən ruh halınızın necə olduğunu Sizdən soruşsaq, sözlə təsviri mümkün olarmı?

 

 CAVAB

Mümkün deyil deyə düşünürəm. Çünki özünüzün də dediyiniz kimi o bir haldır. Halın təsviri olursa o ya bir rəsm əsərinə, ya bir bəstəyə, ya da bir şeirə yansımaqla öz ifadəsini tapa bilər. Elə sitat gətirdiyiniz şeir parçasında olduğu kimi – yanmaq… Yanğının görünən tərəfi alov, tüstü, köz, nəhayət kül olur… Özgə nə deyim?! Məsələn, yalqızlığın halı deyək;

 

Bu gecədə mən duyanı,

Bir bəndə-bəşər duymasın.

Bu qədər zülmü, yazıqdı,

Allah heç kəsə qıymasın.

 

Bu gecənin ortasında,

Məndən özgə oyaqmı var?!

Çıxmağa cığırmı qalıb,

Yeriməyə ayaqmı var?!

 

Yalqızam YERin üstündə,

GÖYün altında yalqızam.

AZƏRBAYCAN söylənilən

Öyün altında yalqızam.

 

Nə təkəm, nə də tənhayam

Dörd yanım millət, məmləkət.

Yalqızlıq yalquzaqlıqmış,

Ulaya bilmirəm fəqət.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Bütün ömrü boyu dövlət qulluğunda çalışıb. Həmişə də çalışıb ki, dövlətə, xalqa faydalı məmurlardan olsun. Bəli, bu gün Azərbaycan əhalisinin vicdanlı məmurlara daha çox ehtiyacı var. Bu gün sizə belə məmurlardan biri- ömrünün böyük hissəsini dövlət qulluğunda çalışan Ayiq Səmədovdan söhbət açmaq istəyirəm:

 

1964-cü ildə Masallı rayonunun Ərkivan kəndində anadan olub. Orta təhsilə həmin kəndin məktəbində yiyələnib. 1982-1984-cü illərdə hərbi xidmətini Riqa şəhərində keçirib. Rota, sonralar hərbi hissənin komsomol təşkilatının sədr müavini və çoxları üçün əlçatmaz olan Kommunist partiyası sıralarına qəbul olub, starşina rütbəsinə yiyələnib. Xidmətini başa vuranda ona Ruqa şəhərində qalıb milis orqanlarında işləmək təklif olunsa da, o, bu təklifi rədd edərək Azərbaycana qayıdıb…

 

1985-1991-ci illərdə indiki BDU-da ali təhsil alıb. 23 yaşında Masallı rayonunda idarəetmə orqanlarına irəli çəkilərək Masallı rayon sabiq Xalq Deputatları Soveti İcraiyyə Komitəsində təlimatçı işləyib. Daha sonra Masallı rayon İcra hakimiyyətinin humanitar məsələlər şöbəsində baş referent, baş məsləhətçi, ictimai-siyasi məsələlər şöbəsinin müdiri vəzifələrində çalışıb. 70 saylı Masallı şəhər seçki dairəsinin sədri olub. Hazırda Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi Masallı bölgəsi üzrə şöbəsinin əməkdaşıdır...

 

Muğam, poeziya həvəskarıdır. Deyilənlərə görə, gözəl musiqi duyumu var. Özünün təbirincə desək, muğamlarımızdan az-çox anlayışı var. Muğamlarımızı, xalq  mahnılarımızı, təsniflırimizi saatlarla  dinləməkdən zövq alır, usanmır. Xanəndələrdən Yaqub Məmmədovu, Ağaxan Abdullayevi, Ruzə İbişovanı, Alim Qasımovu, Rübabə Muradova və Hacıbaba Hüseynovu dinləməkdən ləzzət alır. Tarzənlərdən Ağasəlim Abdullayev, Cəbrayıl Göyüşov, Vamiq Məmmədəliyev, kamança ifaçılarından Fəxrəddin Dadaşov, Fəridə Məlikovanın solo konsertlərini böyük zövqlə dinləyir…

 

Arabir puplisust yazılarla mediada çıxış edir. "Azərbaycanda multikulturalizm: Tarixilik və müasirlik" kitabının müəllifidir…

Mütaliə etməyi xoşlayır. Poeziya vurğunudur. Elə ki, gözəl bir şeirə rast gəldi əhvalı dəyişir, necə deyərlər, könlü açılır, dodaqlarına təbəssüm qonur…

25 ildir ki, dövlət qulluğunda çalışır, onun da 22 ilini əvvəlcə Masallı Rayon sabiq Xalq Deputatları Soveti İcraiyyə komitəsində, sonradan isə Masallı Rayon İcra hakimiyyətində işləyib. Rayon əhalisi arasında böyük hörmət qazanıb. Hamı onu gərəkli bir insan kimi tanıyır. Əlindən gələni heç vaxt əsirgəməyib…

Sabah - iyunun 29-da 60 yaşı tamam olur. Onu bu münasibətlə təbrik edir, möhkəm can sağlığı arzulayırıq.

Yubileyiniz mübarək, Ayiq müəllim!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Sosial mediadan iqtibas” rubrikasında bu gün tanınmış şair Cəlil Cavnşir öz “Cəlil Cavanşirin insanlığa mirası” qeydləri ilədir. Pessimist ruhda olan bu qeydlər bir istedadlı Azərbaycan şairinin həyatına güzgü tutur. 

Beləliklə: 

 

Cəlil Cavanşirin insanlığa mirası: 

1. Xırdalanda bir ev, dövlətdən kirayə. 

2. Səmada bir parça bulud.

3. Meyvələrdən üç meyvə.

4. Bir neçə platonik sevgili.

5. Tək-tük müştərisi olan bir barın ayağı qırıq taburetkası.

6. Fitlə çala biləcəyim 4-5 mahnı, biri meyxanadır.

7. 3 metrəlik kəndir, paltar asmağa.

8. 5-6 yüz kitab, rəfləri doldurmağa.

9. Həftənin tək günləri.

10. Tükənmiş zaman.

11. İtmiş iman.

12. Sonsuz məkan.

13. Marsda xəyali villa.

14. Ayda 3 krater.

15. Boş viski şüşələri.

16. Bir külqabı dolusu siqaret kötüyü.

17. 20-25 söyüş. 2-si rusca, 1-i ingiliscə, 4-ü almanca olmaqla.

18. 5-6 ədəd market paketi.

19. 40 cüt geyilmiş corab.

20. Sevənlərin qəlbində qurulmuş taxt.

21. Limitsiz saç-saqqal, tük, pambıq, sintafon.

22. Müxtəlif parklarda yerləşən üç skamya.

23. Bir ədəd dabankeş, sarı rəngdə.

24. Böyrək daşı, kiçik ölçüdə.

25. Bir neçə dibçək, dibçəkdə çiçək.

26. Ağac kölgəsi, quş səsi, otlar üstə uçub qaçan kəpənək.

27. Ayaqda döyənək.

28. Sahibsiz küçə itləri, pişiklər və ağcaqanadlar.

29. Bir ədəd Xəzər dənizi.

30. Laçında Həkəri çayı.

31. Cıdır düzündə bir qaya parçası.

32. Dönər bıçağı, qayğanaq tavası, bir ton ədviyyat.

33. Zibil torbası, kompyuter masası, bir ədəd laptop.

34. Köhnə daraq, təzə qayçı, bir kilo alça çəyirdəyi.

35. Balaca balkon, böyük ürək, sağlam can, yarım şüşə tut arağı.

36. 20 manat nağd pul. Kredit kartları. Bank borcları.

37. Ata-anadan qalma yarısından çoxu yaşanmış həyat.

38. Omba sınığı. Qara ciyərdə piy. Balkonvari qarın.

39. Yazılmamış şeirlər, oxunmamış kitablar.

40. Parka mənzərəsi olan kafedə bir masa.

 

(Metin Üstündağ  Can Yücəl haqqında belə bir şey yazmışdı. Dekonstruksiya elədim).

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” şair Yusif Nəğməkarın kəlamlarını diqqətinizə çatdırır. 

 

 

*Zəhmətini çəkənin-şumunda haqq əkənin...

 

*Düzgün seçməsən hədəfi,

Tapa bilməzsən sədəfi...

 

*Hər yetənə söyləsən bəy "əfəndi",

Ariflər deyəcək:- Bu söz səhvəndi...

 

*Dostluğunda ol sərbəst,

Düşmənçilikdə sərməst...

 

*Qaranlıq gecədə necə Ay yatır,

Sükut içində də bir haray yatır...

 

*Saxtakarlıq-bəxtə karlıq...

 

*Çox demə ki, "səndən yoxdur",

Bir gün görərsən ki, yoxdur...

 

*Dəmşalaq cahilə versən də aman,

Cavab sormalısan ondan bir zaman...

 

*Ən qatı sislik yoxuşluq imiş,

Ən batı pislik yaxşılıq imiş...

 

*Hər qonağa qınaq gəlməz,

Hər qınağa qonaq gəlməz!..

 

*Qarğıyanda çığırar,

Ağrıyanda çağırar...

 

*Aldatmağa başlayar...

Aldanmağı xoşlayar...

 

*Susqun, dolu, xoşhaldın,

Bağırmaqla boşaldın...

 

*Peşmanlıq acısı hər nədən olur-

Ürək də onunla zər-zədən olur...

 

*Adamı dinləyə bilməyən adam

Yalan qoltuğunda qovrular müdam...

 

*Qəzəblə verilən qərardan həzər,

Olmayan vicdanı, o, sıxıb əzər!..

 

*Düzü gizlətməkçün, bir bax namərdə,

"Qardaş", "bacı" deyər özgə dillərdə...

 

*Biri sevib, dərdin zoruna düşər,

Biri öz hiyləsi toruna düşər...

 

*Nəylə oynasan da, az-maz, oyunçu...

Qürurla oynamaq olmaz, oyunçu...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Belarusun məşhur Polotsk şəhərində şəhər günü münasibətilə hər il “Avropanın Mərkəzi” adlı ədəbiyyat forumu keçirilir. Bu il 1162-ci ildönümünü qeyd edən Polotskda forum 6-7 iyul günlərinə təsadüf edəcək. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ədəbiyyat forumunun Münsiflər Heyətinin sədri Aleksandr Ratkeviçə istinadən xəbər verir ki, forumda Poeziya nominasiyasında türk dünyasını təmsil edən 3 şair final mərhələsinə yüksəliblər:

-Əli Çağla, (İran. Cənubi Azərbaycan);

-Altınbek İsmailov, (Qırğızıstan);

-Xuraman Muradova, (Azərbaycan).

 

Finalçılar (onların sayı 15-dir) Polotsk şəhərində iyulun 7-də 1-3 yerlər uğrunda mübarizə aparacaqlar. Eyni zamanda onlar şəhər günləri tədbirlərinə qatılacaq, bütün mərasimlərdə iştirak edəcəklər.

Mükafatçılara qiymətli hədiyyələr, digər finalçılara isə Fəxri Diplomlar təqdim ediləcək. Polotska yollanıb finalda iştirak edə bilməyənlərin isə diplomları ünvanlarına göndəriləcək. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Bu dəfə bir az fərqli baxmaq istədim çox  sevdiyim sözə. Həmişə ərkyana döydüyüm  qapıya bir ayrı məqamla gəlmək istədim bu  dəfə. Dostluğu, yoldaşlığı da qoydum bir  kənara. Sözün işığı çağırdı məni.  Axı  külün  altında qoru görənlərdənəm. Odu  söndürüb  külüylə  oynayanları sevmirəm. Ürəyimin  istisinə bütün dünya qızına bilər  deyə elə bütün ürəklərin də günəş tərəfində dayanmaq istəmişəm həmişə. Sazaq  mənlik  deyil.

 

..Zaur Ustac ürək qızdırdığım, günün hansı  vaxtında olur olsun, ərklə qapısını (simvolikdi) çaldığım dostlardandı.   Baxmayaraq  ki, dostluğumuzun yaşı elə də  çox deyil, bununla belə aramızda min illik  hörmətimiz və ehtiramımız var.  Arxalandığım şair həmkarlarımdandı.  Sözündən tanıyıram. Hər yazar özünü  sözüylə ələ verir.  Zaur Ustacın sözü heç vaxt adamı incitməz. Qorxar incitməkdən.

Şairliyi də özünə bənzəyir. Hay -küysüz,  utancaq.. 

Adam onun böyük səmimiyyətindən utanar. Göndərdiyimiz bütün materialları öz balası  kimi əzizlər, qoruyar, muğayat olar. Hələ  ürəkdolusu minnətdarlığı ilə adamı özünə  borclu etməyi də var.

Bu da Zaur Ustacın böyük ürək sahibi olmasından irəli gəlir. Bunu təkcə mən  demirəm. Zənnimcə onu tanıyan hər kəs  mənim dediyimlə razılaşar.  Bu ürəklə yaşamağa nə var ki..

Layk (bəyənmə) azarkeşi deyil. Öz  hücrəsində, öz səssizliyindədi həmişə. Sakitliyində də özüdü. Kiməsə bənzəməyi  də sevməz. Qəribə nizam -intizamı var. Verdiyi sözü həmişə tutar. Bəlkə bu onun  vaxtilə ordu sıralarımızdakı xidmətindən irəli  gəlir. Axı uzun illər Zaur Ustac vətənə  sədaqətlə xidmət edib. Bəlkə sözə bu qədər  sadiqliyi də burdan başlayır:

 

Yurdumun dörd yanını

Hürr görmək istəyirəm  

- deyən şairin arzuları yavaş -yavaş çin  olur..  

Bundan böyük, müqəddəs arzumu var? 

Kim bilir adam bu arzuya çatmaqçun neçə  qat göynəkdən keçib bu çağacan:

 

Vətəndə əbədi nəğməyə döndün ,

Xudayar, zəfərli çağın mübarək  ...

Payızda Vətənə bahar gətirdin,

Şəhadət ətirli bağın mübarək.

 

Bu sətirlərdə sevinci dolu-dolu yaşaya  bilməyən şair ürəyinin həsrətini duyursan.. 

Olumla ölümün, həqiqətlə yalanın mübarizəsində İlahi qələbənin nəfəsi  duyulur bu sətirlərdə. Bu qalibiyyətdən, bu  zəfərdə şairin də böyük payı var. Qanın, qadanın içindən keçmiş qalibiyyət özü  də. Amma özü bu narahatlığından heç nə  demir. Sadəcə yazır.  

Ütüsüz, boyasız, rəngsiz. Ağ -qara   yazılarında bir özüdü, bir də çox sevdiyi  azadlığı. 

 

Üstündən yüz Araz axsın

Torpaq bizim torpağımız.

Güney, Quzey - fərq eləməz,

Oylaq bizim oylağımız.

 

Canı torpaq, amalı bütöv Azərbaycandı  Zaur Ustacın. Tanrı muradını versin.

Bütün yazılarına ürək qoyan yazardı. Hər  sətrində qəlbinin odunu, alovunu duyursan.  Şeirlərində qızına bilirsən şairin. Bu da bir  ayrı bəxtəvərlikdi.

 

"Dünya bir pəncərədir", pəncərən olsa, qardaş,

De, heç vaxtın oldumu, pəncərədən  baxmağa

 -deyir Zaur Ustac.

Yorğunluğunu sözündən tutursan Zaurun. Zamanı qova-qova ömrünü yarılamış şair  dincəlməyə vaxt tapmasa da qələmi yerə  qoymur.

Onun şeirləri əhvaldan doğan şeirlərdi. Ağına, bozuna baxmadan yazanlardandı  həm də.  Söz əhvalının hansı səmtinə tuş  gəlirsə elə də yazır. Əsas odu ki, hamısında   qəlbinin çırpıntıları var.  Əsl şeirlər də  səmimiyyətdən doğan şeirlərdi.

 

Gəzdim qarış-qarış doğma torpağı,

Hər dağda, dərədə izim var mənim.

Hələ keçilməmiş uca dağların 

Uca zirvəsindı gözüm var mənim! 

 

Vətənə əsgər sevgisi var bu sətirlərdə. Üstəgəl vətəndaş sevgisi. Əsas ürəyindən  keçənləri dilə gətirməkdi. Bir də söz deməyə  cəsarət də lazımdı.  Şeir cəsarətlə yazılmalıdı. Sözü buxovlamaq olmaz. 

Bəzən baxarsan ki, bir şeirin gözü, qaşı, əli, ayağı- hər şeyi yerindədi. Amma bircə ruhu yoxdu. Mən belə şeirlərə ölü şeirlər deyirəm. Amma Zaur Ustacda həmişə bir cəsarət  görürəm. Düşündüyü kimi yazır. Sözü  boyamır. Fikrini birbaşa deyir. Tənqiddən də  qaçmır. Bilir ki, uğura gedən yol tənqiddən  keçir. Əlbəttə əsl tənqiddən. Qərəzdən  uzaq . 

Zaur Ustacın bir  "Yazarlar"  yükü  də var. Yazılarımızı onun rəhbərlik etdiyi  jurnalın  səhifələrində görmək xüsusi zövq verir bizə.  Çox vaxt özümüzdən xəbərsiz dərc  olunuruq. Bu sarıdan da böyük ürəyi var  Zaur Ustacın. Çalışqanlığı və yeniliyi ilə  seçilənlərdəndi. Həm də sözə məqsədsiz  yanaşanlardan.   

Zaur Ustac özünə və sözünə arxalanan  yazardı. Tanrı qorusun!

Bu yazı da belə doğuldu.  Birnəfəsə .  Boyasız, bərsiz, bəzəksiz. Elə şairin özü və  sözü kimi.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Folklor tarixin keşməkeşlərini əks etdirən əsas vasitə sayılır. Belə ki, illər boyu xalqımız çox zaman öz sevincini də, kədərini də bədii dillə təsvir etmişdir. Çünki daxili dünyamızda yaşadıqlarımızın ən gözəl əksi məhz elə ədəbiyyat və təsvir formalarıdır.

 

Tarixin ən qarışıq və kədərli məqamlarından biri öz doğma yurd-yuvasından, təbiətindən, dağ-dərəsindən məcburi ayrı düşən Qərbi azərbaycanlıların taleyidir. Qərbi Azərbaycanla bağlı apardığım araşdırmalarda və öz ailəmdən, qohumlarımdan eşitdiklərimdən əldə etdiyim məlumatları bu yazıda bir yerə toplamağı özümə borc bildim. Çünki mən o torpaqlarda böyüməsəm də, uşaqlıqdan daima oranın mühitinin, təbiətinin təsvirini nənə-babamın danışdığı nağıllarda, bayatılarda hiss etmişəm. Bir gün nənəm - Xanəliyeva Güleyxa Əbülfət qızı öz məktəb illərindən danışarkən sonda belə bir bayatı səsləndirdi: 

                               

Canımda bir sazaq var,

Yaxın yoxdu, uzaq var.

Nə Nüvədi, Qaçaran,

Nə də ki, Ağbulaq var.

 

Apardığım bir sıra araşdırmalarda deportasiya ilə bağlı diqqətimi çəkən məqamlara rast gəldim. Belə ki, mənfur düşmən hər zaman öz vəhşiliklərinin üstünü yalanlarla örtməyə çalışsa da, ədəbiyyatın tozlu səhifələrində qalan nümunələr həqiqətləri göz önünə sərir. İrəvan çuxurundan toplanmış aşağıdakı bayatı sovet dövründə xalqımızın başına gətirilən ağrı-acıların, Qazaxıstan çöllərinə sürgünün xatirəsini daşıyır:

 

Çöllərdə sonam mənim,

Dəhnəzdə binam mənim.

Cambul əziz olsa da,

Vedidi anam mənim.

 

Bu bayatıda adları keçən Dəhnəz (Vedibasarda kənd), Vedi və Cambul (Qazaxıstan) kimi yer adlarından da göründüyü kimi burada söhbət azərbaycanlıların 1930-cu illərin repressiyası zamanı Qazaxıstana sürgün edildiyi illərdən gedir. 

1930-cu illərin kütləvi qırğın repressiyası zamanı Qərbi Azərbaycan torpaqlarından da xeyli ziyalı sürgünə göndərilmişdir.

Bundan bir müddət sonra 1948-1953-cü illərdə ermənilər SSRİ rəhbərliyinin qərari ilə dövlət səviyyəsində azərbaycanlıların öz tarixi torpaqları olan Qərbi Azərbaycandan kütləvi şəkildə deportasiyasına nail olmuşdular. Aşağıdakı bayatılarda da sürgün və deportasiya illərinin acı xatirəsi yaşamaqdadır:  

 

Əziziyəm ay keçər, 

Vedidən bir çay keçər.

Qayıdarıq Vediyə,

Bu qış ötər, yay keçər.

 

Mən aşıx kəsən ağlar,

Bəxtinnən küsən ağlar.

Qərib yerdə ölənin,

Gözünü basan ağlar.

 

Nəhayət, 1988-1989-cu illərdəki sonuncu kütləvi deportasiyanın, Vətən itkisinin kədər və ağrıları da bölgənin bayatılarına hopub sanki: 

 

Mən aşıx Ağbulağa.

Yol gedir Ağbulağa.

Düşmənə girov qalan,

Ağla sən Ağbulağa.

 

Eləmi çətən yolu,

Tutufdu Vətən yolu.

Düşmənin gözü çıxsın,

Bağlanıf Vətən yolu.

 

Bu yerdən ötən hanı

Cığırı itən hanı?

Mənə qərib deməyin

Bəs, onda Vətən hanı?

 

Aşıq yaradıcılığının əsas nümayəndələrindən biri olan Dədə Ələsgərin yaradıcılığında fərqli illərdə yazılmış iki “Dağlar” qoşması vardır ki, diqqəti xüsusi cəlb edir. Belə ki, ilk qoşma şən əhval-ruhiyyədə yazılsa da, ikinci şeirdə bədbinlik və məyusluq ovqatı oxucunu təsirləndirir. Bunun səbəbi isə 1918–1919-cu illərdə daşnakların türklərə qarşı törətdiyi qırğın nəticəsində Göyçə mahalının var-yoxu talanmış, əhali öz dədə-baba yurdunu tərk edib başqa yerlərə köçməyə məcbur olmuşdur. İki ilə qədər Kəlbəcərdə qalmışdır. Bu yerlərdə  aşığı hörmətlə qarşılasalar da, onun ürəyi-gözü Göyçədə idi.  Nəhayət, 1921-ci ildə o, Ağkilsəyə qayıtmış, bu zaman ikinci “Dağlar” qoşmasını qələmə almışdır. Şeirə nəzər yetirək:  

 

Hanı mən gördüyüm qurğu-büsatlar!?
Dərdməndlər görsə, tez bağrı çatlar;
Mələşmir sürülər, kişnəşmir atlar,
Niyə pərişandı halların, dağlar?!

Hanı bu yaylaqda yaylayan ellər!?
Görəndə gözümdən car oldu sellər.
Seyr etmir köksündə türfə gözəllər,
Sancılmır buxağa gullərin, dağlar!

 

Gözəllər çeşməndən götürmür abı,
Dad verə dəhanda Kövsər şərabı.
Xaçpərəstlə düşdü Bund inqilabı,
Onunçün bağlandı yolların, dağlar!

 

Elə ki, şər gəldi, qaraltdı qaşı,
Dumana qərq olur dağların başı.
Düşəndə gürg ilə kəlbin savaşı,
Uzun çəkir qi(y)lü-qalların, dağlar!

Halıyam Eldarın var cümləsindən,
Gecə yatmır bir-birinin bəhsindən.
İyid nə'rəsindən, güllə səsindən
Dəyməmiş tökülür kalların, dağlar!

Həsənnənə, Həsənbaba qoşadı,
Xaşbulaq yaylağı xoş tamaşadı.
Arsız aşıq elsiz niyə yaşadı,
Ölsün Ələsgərtək qulların, dağlar!

 

Hər bir misrada yurdunun talandığını görən şairin, el ağsaqqalının kədəri duyulur. “Arsız aşıq elsiz niyə yaşadı?!” cümləsi bəlkə oxucu üçün bəzən şeirin adi bir parçası kimi görünsə də, canı el-obasında olan, ürəyi dogma torpaqla döyünənlər üçün qəlb yanğısını əks etdirən ifadədir. Çünki insanı yaşadan dəyər verdiyi məfhumlar, varlıqlardır.  

Əslən İrəvanın Təzəkənd kəndindən olan Əliyeva Sona Yaqub qızının dediyinə görə kənddən ayrıldıqları vaxtda qeyd edəcəyim şeiri bədahətən söyləmiş sonra isə övladları tərəfindən qələmə alınmışdır: 

 

Ayrıla qəmnən, kədərdən,

Ağlımı alma əsərdən.

Çox demirəm, hərdən-hərdən,

Sevincə qatıl, a könül.

 

Çıxax Şuşa qalasına,

Uçan Laçın yuvasına.

Düşmanların qafasına

Xənçər tək taxıl, a könlüm.

 

Ata-ana qulluğunda,

Etibarlı dost uğrunda,

Ana Vətən uğrunda,

Ocax tək çatıl, a könlüm.

 

Vətənimin torpaxları,

Kaş bir gün qayıda geri.

Eşidəm müjdə xəbəri,

Çiçəy tək açıl, a könlüm.

 

Mənə uşaqlıqdan bəri Qərbi Azərbaycanı, tarixini, təbiətini və Vətən həsrətinin çətinliyini söyləyən babam- Xanəliyev Mürvət İbrahim oğlu bu dəfə də yadında qalmış bir neçə bayatını mənimlə bölüşdü:

 

Eləmi, neynir məni?

Ney çalan neynir məni?

Gedin deyin Qafana,

Ölürəm, neynir məni?

 

Ay dağlar, qoşa dağlar,

Mənsiz ha yaşa dağlar.

Dədə-nənə elindən,

Tüşmüşəm haşa, dağlar

 

Dağlar marala qaldı,

Sular Sarala qaldı.

Soyux bulax, şehli yaylax,

Hamısı gavıra qaldı.

 

İrəvanın yasdı yolu,

Su gəldi, kəsdi yolu.

Gəlirdim sizdərə,

Kafir kəsdi yolu.

 

Açıx qoy pəncərəni,

Gözüm görsün bu gələni.

Necə deyib ağlayarlar,

Bu qəriblikdə öləni.

 

Bostanımız əkili qaldı,

Çəpərimiz çəkili qaldı.

Hər nə zəhmət çəkmişdihsə,

Hamısı tökülü qaldı.

 

 Uşaqlıqdan daima Qərbi Azərbaycan haqqında eşitdiklərimlə xəyalən sanki oranın dağ-dərəsini, çəmənlərini gəzib gözümdə, ağlımda canlandırmağa çalışmışam. Mənim fikrimcə, insan həqiqətən parlaq yolda addımlamaq istəyirsə, mütləqdir ki, öz tarixi köklərinə sahib çıxsın. Mən inanıram gənc bir filoloq kimi tezliklə öz dədə-nənə yurdumda öz elmi fəaliyyətimi davam etdirəcəm.

 Ulu Öndərin vəsiyyətini gerçəkləşdirən, Öndər yolunun layiqli davamçısı Cənab Ali Baş Komandanın sayəsində bu gün şeirlərdəki baharı, çiçəkli, təravətli günləri biz Qarabağda və yurdumuzun bütün guşələrində görürük. Qoy Vətən daim gül açan yaşıl çəmənlər kimi şad və xürrəm olsun. Və ümid edirəm ki, Cənab Prezidentin də dediyi kimi biz tezliklə Aşıq Ələsgər şeirindəki süsənli, sünbüllü, lalalı dağları olan Zəngəzur, Göyçə kimi tarixi torpaqlarımızda da Qarabağda olduğu təki yaşıllaşan, çiçəklənən sübhləri görəcəyik.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Güney Azərbaycan şairləri ilə sizlərin tanışlığınızı davam etdirir. Bu gün Səhər Baraninin şeirləri təqdim edilir. 

Layihənin müəllifi portalımızın Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağladır. 

 

 

I.

Gecələr,

Bir yalqız bayquşun aşiqanələridir

Dustaq arzularla dolu

Bəyaz həsrətlərlə

Sözcüklər düşünürlərmi?

Çərçivəsiz kəlmələrin inamı

Uduzulur sətirlərin arasında

Savaşı sevgilər kimi

Bakirədir

Kəpənəklərin toxunulmazlığı...

Çağırsam adını

Güllərin dilində

Bütün dağlardan

Uçuş qoxusu alacaq dünyanı.

Dünən bir ölü xortladı qəbirdən

Bu gün sevirəm səni!

Səhər...

Səhər kəpənəkmi olacaqmış?

Təsadüflə uzanıbmı saçları?

Harda qaldı günəşim

Bir addım qaldı dünyanın sonuna

Kəpənəklərin qorxusunda...

Amma,

Ulduzlar

Bir ovuc atəş böcəyidir

Nigaran anaların

Qayğı boğçasına düyünlənmiş

Azmasın yolunu

Nişansız gəlinlər!

Qulaq as,

Çənli beldən qılınc səsi gəlir

Təbrizdə devrim ehtirası artır.

 

II.

Yalqız qaldığın saatdan başlayır gecə

Soyununca al donunu oyunbaz günəş

Solunca güllərin yanağı

Saatlar boyu ekrandan sonra bağçanın səhnəsində

O saatlardan başlayır

Özümün özümlə göz-gözə gəlişim!

Buz yarağın ətəyində

Silinir pomada rəngli gülüşlər dodağımda.

Bom-boşluğumun dəhşət gerçəkliyində

Nə birinin qəhvə rəngi gözləri açır düyününü fal fincanlarının

Nə mənim quru bir salama susamışlığım

Çalır dünyanın qapılarını

Yəni necə baxsan

Ən gərəksiz olaydır yaşam

Sonra qurtulacaq bu şeir

Elə bu şeirin sonundan başlanır.

Aynalardan küsmüşlüyüm

Bu şeirin sonu

Dörd divardır hörülüb əynimə

Və divarların boğazında qalan bir cüt pəncərə

Dans edir yalqızlıq bütün iqtidarıyla.

Divarların bu əlində heç nə yox

O biri əlində bir xiyaban var

Qucaqlayır gəlməmişlikləri.

Silir ehtimal addımlarını fal fincanlarının taleyindən, bilirsən.

Gecənin yaddaşından qaçış yox

Hayana baxsam

Dprd divardır

Və divarların boğazında ilişən o qəhər olmuş pəncərələr

Açılır tənhalığına bu şəhərin...

 

III.

Hövləsək keçirirdilər

Yolları cənnətə doğru.

Və yarpaq, hər halda

Payızın sonu idi.

Baharın andı olsa da...

Ağ,

Birlikdə,

Əl-ələ kölgələrimizlə, -

Ki, tərk edirdilər bizi hübuta neçə addım qala

Və biri özbaşınalığımdan gileyli,

O biri isə,

Məzlumluğumu özü ilə bərzəx hicləsində daşıyan

Kişilərlə

Ayaq bir,

Qapısını açdığımız dünyann

Gəlinliyi idi...

Mən

Tanrının dörd fəslini lilit;

Qaranlıq,

Gecə uçağanlığımın üsyanı idi.

Və dərələr

Qadınlıq ağrılarım...

Mənlə sən bilirik sadəcə!

Şeytanın heç günahı yox idi

Tanrı bütün ayələri

Öz nəfinə cəlb eləmişdi!

 

IV.

Artıq demək olmur “Sevirəm səni”!

Dil dönmür!

Və barışa çağırır bizi, sap-sarı bir prezident

Boğur Arpa çayı gəlinliyimi

Boğulur Tehran havasında ümidim

Və düşünürəm heç biri yoxdur məndə

Yaşamağı da yadırğayan bir yadam özümə,

Göz açmağım ehtimal

Və səhər

İnanılmaz qədər gizəmli!

Ən acısı da

Ortadoğuda bir qadınam

Ya ən önəmsiz bəhanəyə töküləcək qan!

 

V.

Açınca gözlərini

Dik atılınca varlıqdan

Ögey görüncə gər şeyi

Ömür boyu yaşadığını sandığın həyat yoldaşını,

Divarları,

Yastığını,

Yığıb ölü saniyələri bir çantaya

Qaçmağın gəlir durduğun yerdən

Verirsən özünü xiyabanlara

İtirir xiyabanlar

Tanımadığın adreslərdə səni.

İtir adın itirdiyin saniyələrin qalabalığında

Sonra baxırsan səsin də silinib dünyanın qulağından

Baxırsan əllərinə

Çəkirsən barmaqlarını üzünə

Yabancıdır hər şey tanımırsan dodaqlarını

Sevdiyin adamın gözlərinin rəngini

Qorxu dolur hüceyrələrə

Dalı-dalı qayıdırsan

Evlərin cəsədinə toxunur addımların.

Dönürsən

Dayanıb nəfəsini dərməyə bir divar da qalmayıb

Kölgən ətəyindən aslanır

Sonra qorxunu da yadırğayır indiki sən

Avara qalırsan başı boş küçələrin bənzərliyində

Sonra

Ayaqlarını bir qarğaya borc verirsən

Əllərini

Yarpaqlarını qusan ağaclara

Əlsiz qalırsan, ayaqsız

Dolanırsan qarış-qarış tanımadığın tənlərin dolaylarını

Tanımadığın kimi aynadan baxanın əslində kim olduğunu

Bütün adlarla çağırırsan özünü

Bütün kəlmələri sınayırsan xatırlamaq üçün həyatın kod adını

Daha da dərinləşir unutqanlığın

Daha da batır gövdən boşluğa

Qocaman qara dəliyə dönüşür beynin

Xatirələrinlə birlikdə udur indini də keçmişin kimi

Sonra...

Dünyanın yaddaşı bir balıq qədər qısadır

Yəni doğulduğu an ölür zaman

Və sən

Tanımadığın yaradılmışların qalabalığında anasını

(Doğuluşunu) itirən uşaq qədər çarəsiz

Deşməyə başlayırsan qəbirləri bir-bir

Çıxıb gələsən bəlkə birindən özünə

Doğulmamış zamanların darvazasında

Bir iz,

Bir baxış,

Bir gülüş,

Yox!

Sən zamanın sonsuz boyutu

Və hər nə

Random tiktaklarda yoxa çıxır

Sonra yumursan gözlərini

Qəbirlərin birindən çıxan özünü geyirsən əyninə

Başlayırsan yaşamağa!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(28.06.2024)