Mədəniyyət naziri Adil Kərimlinin fevralın 23-də Salyan rayonunda keçirilməsi nəzərdə tutulan vətəndaşlarla görüşünün vaxtı dəyişdirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı nazirliyə istinadən xəbər verir ki, qəbul fevralın 17-də Salyan rayonu Heydər Əliyev Mərkəzində (Ünvan: Salyan şəhəri, Təbriz Xəlilbəyli küçəsi, 136) keçiriləcək. Qəbulda Salyan, Hacıqabul, Biləsuvar, Neftçala rayonlarından və Şirvan şəhərinin sakinlərinin iştirakı nəzərdə tutulub.

Qeyd edək ki, vətəndaşların müraciət tarixinin müddəti başa çatıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ötən gün Azərbaycanın Xalq artisti, mərhum Əliabbas Qədirovun doğum günü idi. 

Bir çox yaddaqalan, maraqlı obrazlar qalereyası yaradaraq böyük tamaşaçı rəğbəti qazanmış sənətkarın anadan olmasının 78-ci ildönümü idi.

Hər bir sənətkarın həyatda bir kulminasiya anı olur. Əliabbas Qədirov “Azərbaycanfilm” kinostudiyasının istehsal etdiyi 62 bədii və qısametrajlı filmlərdə biri-birindən maraqlı obrazlar yaradıb. “Sevinc buxtası” filmində oynadığı Nazim roluna görə Dövlət mükafatına layiq görülüb. 

(Qapaq fotosu)

Gəlin unudulmaz sənətkarın tərcümeyi-halına diqqət yetirək. 

Xalq artisti 1946-cı il fevralın 13-də Bakıda dünyaya gəlib. O, 1965-ci ildə Mirzağa Əliyev adına Azərbaycan Dövlət Teatr İnstitutunun dram və kino aktyorluğu fakültəsinə qəbul edilib. Sənət müəllimi, ixtisas kurs rəhbəri Xalq artisti, professor Mehdi Məmmədov, səhnə danışığı müəllimi Əməkdar artist, qiraət ustası Müxlis Cənizadə olub.

Tələbəlik illərində institutun tədris teatrının ştatlı aktyoru kimi burada Cəfər Cabbarlının “Aydın”, Hüseyn Cavidin “Azər”, Afanasi Salinskinin “Təbilçi qız” tamaşalarında maraqlı rollar yaradıb. Elə buna görə də Əliabbas Qədirov son kursda oxuyanda Mehdi Məmmədov onu Azərbaycan Milli Dram Teatrında quruluş verdiyi Hüseyn Cavidin “Xəyyam” faciəsində Yusif roluna dəvət edib. O, ilk addımından teatr ictimaiyyətinin nəzər-diqqətində olub.

Əliabbas Qədirov 1970-ci ildən ömrünün sonunadək Milli Dram Teatrında çalışıb. Onun “Xəyyam”, “Aydın”, “Sevil”, “Oqtay Eloğlu”, “Hacı Qara”, “Xırs quldurbasan”, “Vaqif”, “Mahnı dağlarda qaldı”, “Sevgililərin cəhənnəmdə vüsalı”, “Tənha iydə ağacı”, “Torpağa sancılan qılınc” və başqa səhnə əsərlərində böyük ustalıqla yaratdığı obrazlar milli teatrımızın parlaq səhifələrini təşkil edir. Aktyor 2001-ci ildə teatrın bədii rəhbəri və direktoru vəzifəsinə təyin olunub.

O, dinamik plastikaya malik aktyor idi. Oynadığı rollar janr xüsusiyyətlərinə görə fərqli, əlvan və bədii cəhətdən bitkin təsir bağışlayırdı. Onun aktyor təbiətində ilk baxışda “gizli” görünən, ancaq duzlu və cazibəli yumor vardı. O, bu yumordan həssaslıqla, yığcam "xəsisliklə", lakin bədii məziyyətləri cazibəli, könüloxşayan, müəyyən estetik meyar çərçivəsində peşəkar görünən bacarıqla istifadə edirdi.

Xalq artisti oynadığı obrazlara, ilk növbədə, elmi-nəzəri əsaslarla yanaşır, xarakterin əsərdə kəsb etdiyi psixoloji-fəlsəfi qənaətlərin mahiyyətini müəyyənləşdirərdi. Səhnədə diqqətcil və həssas olardı, mürəkkəb mizanlar toplusunda oynamağı xoşlayan aktyor idi.

Televiziyada “Komediyalar aləminə səyahət” verilişinin ilk aparıcısı olan Əliabbas Qədirov uzun illər Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində dərs də deyib.

Tanınmış aktyor 2006-cı il martın 8-də 60 yaşında leykemiya xəstəliyindən dünyasını dəyişib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2024)

Dəyərli oxucularımız. “Mütaliə saatı” rubrikasında “Ədəbiyyat və incəsənət” sizlər üçün yeni romanın yayımlanmasına başlayır: Fəxrəddin Qasımoğlu, “İkibaşlı əjdaha”!

«Son gecə» və «On ikiyə işləmiş» adlı iki biri-birindən maraqlı romanlarla debüt edən yazıçının hər iki romanı portalımızda dərc edilib. Əminik ki, Fəxrəddin Qasımoğlunun “İkibaşlı əjdaha”sını da bəyənəcəksiniz.

Hava limanında xeyli adam var idi. Maşını dayanacağa yerləşdirib gəlişlər üçün nəzərdə tutulan zala girəndə elanları verən növbətçi xanım səsgücləndiricidən Moskvadan gələn reysin nömrəsini səsləndirirdi:

-Diqqət! Moskvadan Bakıya uçan Aeroflot aviaşirkətinin 1854 nömrəli reysi yerə endi.

Bu o demək idi ki, Stepan bir azdan dayandığım zala gələcəkdi.

Düşündüyüm kimi də oldu. Çox keçməmiş, çiynində adi idman çantası olan, ətrafdakılardan heç nə ilə seçilməyən, sadə geyimi ilə daha çox Bakıya gəzməyə gəlmiş turisti xatırladan dostum zala daxil oldu. Onun çiynindəki çantadan başqa heç bir yükü olmadığına əmin idim. Adətən, gəlişlərində Stepan məni görüb uzaqdan əl edib salamlayar, sonra yaxınlaşıb bərk-bərk qucaqlayardı. Amma indi göz-gözə gələndə siması heç bir emosiya ifadə etmədi, sadəcə, çantanı bir çiynindən çıxarıb o biri çiyninə keçirdi.  Bu, bir işarə idi. Aramızda xeyli məsafə vardı. Gələnlərin və qarşılayanların axınında məni rahat görə bilməsi üçün bir qədər də yaxınlaşmasını gözlədim, sonra çönüb zaldan çıxdım. Telefon danışığı zamanı son görüşümüzə vurulan eyhamdan sonra hər şeyin, təxminən, belə olacağını bilirdim. Asta addımlarla maşını qoyduğum yerə tərəf getdim. İrəlidə getsəm də, onu gözdən qoymurdum. Ola bilərdi ki, dostum yaxınlıqda dayanmış taksilərdən birinə oturub hava limanını tərk etsin. Bu halda mən həmin taksini izləməliydim. Ola da bilərdi ki, birbaşa ardımca gəlib maşınıma əyləşsin. Hər halda, Stepan nə edəcəyini yaxşı bilirdi. Mənsə, ona uyğun hərəkət edəcəkdim.

Maşına çatıb sükanın arxasına keçdim. Gələrkən maşını elə saxlamışdım ki, sükan arxasında oturarkən müşahidə aparmaq üçün daha nə sağa-sola dönməyə, nə də güzgülərdən istifadə etməyə ehtiyac qalırdı. Buradan həm az əvvəl gəldiyim yol, həm də taksilərin dayanacağı aydın görünürdü. Sükanın arxasından dostumu müşahidə edirdim. Cərgə ilə düzülmüş taksilərin yanından düz keçən Stepan maşınıma tərəf də baxmayıb, birbaşa avtobusların dayandığı meydançaya tərəf getdi. Ancaq yaxınlığımdan keçərkən sol əlinin orta və şəhadət barmaqlarını birləşdirib başını qaşıdı, bu zaman onun adsız barmağı da yarı qatlanmış vəziyyətdə idi. Birləşdirdiyi iki barmağı ilə, minəcəyi avtobusun şəhər istiqamətində ikinci dayanacağında düşəcəyini bildirirdi. Yarı qatlanmış adsız barmaq isə düşdükdən sonra növbəti dayanacağa qədər olan məsafənin yarısını piyada qət edəcəyinə işarə idi. Onun mindiyi avtobusun nömrə nişanını yadımda saxladım.

Moskva Ali Milis Məktəbində bir qrupda oxuduğum, tədrisin ilk günlərindən dostlaşdığım, hətta imtahanlara birlikdə hazırlaşdığım Stepanın əl işarələrini başa düşmək mənim üçün çətin deyildi. Bunlar hələ müdavimlik illərində əməliyyat işinin əlifbasını öyrənərkən əzbərlədiyimiz və mənasını gözəl bildiyimiz işarələr idi. Dostum dəfələrlə Bakıda olmuşdu, hava limanından mərkəzə gedən yola da yaxşı bələd idi. İki dayanacaqdan sonra avtobusdan düşüb xeyli məsafəni niyə piyada qət edəcəyinin səbəbini də yaxşı başa düşürdüm. Demək olar ki, piyadaların olmadığı aeroport yolunun kənarı ilə addımlayan adamı piyada izləmək qeyri-mümkün idi. Maşınla izləyən isə, mütləq, ya sürəti minimuma endirməli, ya da maşınını saxlamalı idi. Bu isə sürətli yolda dərhal diqqəti çəkməklə Stepanın izlənildiyinin sübutu olacaqdı. Bu dediklərimi yoxladıqdan sonra hər şey qaydasında olarsa, dostum yol kənarında dayanıb mənim yaxınlaşmağımı gözləyib, guya təsadüfən maşınıma əl edəcəkdi. Bayaq işarə verərkən mənə tərəf baxmasa da, ardımca gələrkən əyləşdiyim maşını təbii ki, görmüşdü. Ona görə, hansı maşına əl edəcəyini bilirdi.

Yox, əgər təhlükə hiss edərsə və maşına əl etməzsə, bundan sonra nə edəcəyini gözləməliydim.

Doğrudan da, məsələnin çox ciddi olduğu görünürdü, mənim üçünsə həm də hər şey hələ ki, qaranlıq idi. Əgər yüksək vəzifəli polis zabiti hansısa bir məsələ ilə bağlı Moskvadan Bakıya rəsmi ezamiyyətə gəlirsə, rəsmi qarşılanmadan imtina edib ilk növbədə mənimlə görüşmək istəyirsə və elə çatan kimi, hava limanından belə təhlükəsizlik tədbirləri görürsə, deməli, burada nəsə var. Təbii ki, polkovnik Bondaryov özü ilə təyyarədə «quyruq» gətirməmişdi. Bu halda, onun tək ehtiyat etdiyi şey burada- Bakıdadır. Bəs, bu nə və ya kim ola bilər? Bəlkə də bunların heç biri deyil? Sadəcə dostum hansısa səbəbdən rəsmi səfərinin qeyri-rəsmi tərəfinin də olmasını və bunun məxfi qalmasını istəyib. Bu qeyri-rəsmi «tərəfin» də yeganə fiqurantı mənəm? Bu daha ağlabatandır. Hər halda bir azdan hər şey bəlli olacaq.

Nəhayət, Stepanın mindiyi avtobus qapılarını bağlayıb yerindən tərpəndi. Tələsmirdim. İki dayanacağın və piyada qət olunacaq yolun xeyli vaxt aparacağını bilirdim. Dediyim kimi, mən Stepana ikinci dayanacaqdan sonra piyada getdiyi yolda çatmalıydım, ondan tez çatıb orada gözləyə bilməzdim.

Lazım olan vaxtı gözləyib maşını çıxışa doğru sürdüm. Bir azdan aeroport yolunun sağ zolağı ilə gedən maşınlara qoşulub orta sürətlə hərəkət etməyə başladım. İki dayanacağı keçdikdən sonra diqqətimi artırıb yolun kənarına baxmağa başladım. Çiynindəki idman çantasını yerə qoyub dayanmış Stepanı uzaqdan gördüm. O, özünü maşın saxladırmış kimi göstərir, ancaq heç də yavaş getməyən maşınlara yanından ötüb keçən anda əl etməklə sürücülərin saxlayıb onu götürmək ehtimalını sıfıra endirirdi. Yaxınlaşdığımı görən Stepan qarşımda gedən maşının ötüb keçməsini gözlədi, sonra sağ əlini irəli uzadıb dayandı. Dönmə işığını işə salıb sürəti azaltdım və maşını düz onun tuşunda saxlayıb şüşəni endirdim. Yaxınlaşan dostum, guya, sövdələşirmiş kimi şüşədən başını uzadaraq, «hər şey qaydasındadır»-deyib bir qədər pauza verdi və maşına oturdu.

Sıx maşın axınında fürsət tapıb yavaş-yavaş sürət həddinin ən yüksək olduğu sol zolağa çıxdım və pedalı axıra qədər sıxdım.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İndi isə gəlin əksər reytinq sıralamalarında yer alan «bizneçdə və peşəkar fəaliyyətdə uğur qazanmaq» mövzusunda ən populyar motivasiya bestsellerləri arasından sizinçün seçdiyim 10-luğa nəzər yetirək:

Riçard Brenson. «Hər şey cəhənnəmə, giriş və elə!»  

Ser  Brensonun növbəti kitabını isə həyat manifesti, hərəkət və risk manifesti adlandırırlar. Kitabın məğzi həyatdan nə mümkündürsə hamısını götürməkdir. «İstədiyini etməkdən qorxma!» - deyir Ser Brenson. Buna görə də sənin təhsil səviyyənin, təcrübənin olub olmamasının əsla əhəmiyyəti yoxdur. Həyat – sənə həzz gətirməyən məşğuliyyətlərə sərf olunmaq üçün olduqca gödəkdir.

Müəllif iddia edir ki, əgər sənin çiyinlərinin üzərində başın varsa, döyünən ürəyin varsa, demək istənilən məqsədə çatmaq iqtidarındasan. «Nəsə xoşuna gəlirsə elə, xoşuna gəlmirsə, düşünmədən tulla getsin!», - söyləyən Riçard Brensonun bu kitabının illərdir ki, dünyada əl-əl gəzməsinin səbəbi odur ki, kitab hər bir insana öz imkanlarına inam aşılayır, onu müdrikləşdirir və ona inanılmaz dərəcədə çox optimizm bəxş edir.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Səkkiz-doqquz yaşlarındaydım. Sıradan bir yay gecəsiydi və hər şey o gecənin səssizliyində başlamışdı. Yatağıma daxil olduqdan bir neçə dəqiqə sonra, baş vermə səbəbinin hər zaman sirli qalacağı səslər eşitməyə başlamışdım. Həm də necə səslər... Heç kəsin bircə dəfə də eşitmək istəməyəcəyi müdhiş səslər... 

Qorxudan tab gətirə bilməyib atamdan soruşmuşdum:

-Bu nə səslərdir ata?

 -Nə səsləri oğlum?

-Eşitmirsənmi, ata?

-Xeyr, oğlum.

-Axı mən eşidirəm. Özü də olduqca dəhşətli səslər...

  - Məsələn nə? Hansı səsləri, oğlum?

  - "Yanıram, kömək edin", "İlahi bağışla bizi", "Öldüm Allah", “Offf bu nə bəladır biz düşmüşük” və yüzlərcə fərqli səslər, bağırtılar, fəryadlar...

 Atam heç bir səs eşitmədiyini israrla vurğuladıqca mən daha da həyacanlanmaqdaydım... 

  -Oğlum, heç bir səs falan yoxdur deyərək, bir neçə dəqiqə saçlarımı tumarlayan atam məni yatızdırmağa çalışırdı. 

Hər nə qədər sağa-sola vurnuxsam da səslər getdikcə çoxalmaqda, fəryadlar daha da yüksəlməkdəydi... 

 Səsləri eşitdiyim ilk gün hər nə qədər təəcüblənsəm də özümə təsəlli verərək hər şeyin keçib gedəcəyini düşünmüş, yuxulamışdım... Amma ertəsi gün yanıldığımı anlamış, eşitdiklərim ikiqat artmışdı...

  - Ana, sən də eşidirsənmi? 

  - Nəyi oğlum? 

  - Ehhh, doğrudan heç nə eşitmirsən? 

  - Səndən başqa nə eşitməliyəm ki... 

Atama dediklərimi anama da söyləmiş, o da eyni reaksiya verərək məni zərif barmaqları ilə sığallayaraq yatızdırmağa çalışmışdı... 

Səsləri güc-bəla ilə yuxulayana kimi eşitməyə davam etmişdim... 

Artıq iki gündür ki, o vahiməli səsləri eşitməkdəydim və bu minvalla beş-altı gün daha sürəcəkdi... Və hər şey anidən başladığı kimi bir andaca  bitmişdi… 

Aradan otuz iki il keçməsinə baxmayaraq  o səslərin nə olduğu, haradan gəldiyi məni hələ də düşündürməyə vadar edir və çox güman ki, məzara kimi də vadar edəcəkdir... Bir çoxlarına yaşadıqlarımı anlatsam da heç kəsdən tutarlı cavab ala bilməmək daha da üzməkdədir məni... Tanrıdan başqa kimsənin bilməyəcəyi, milyardda bir insana nəsib olacağı və bəlkə də məndən başqa heç kimsəyə qismət olmayacaq bir şeylə qarşılaşmışam mən... (Özümü digərlərindən fərqləndirmək niyyətim yoxdur, üstünlükdən söhbət belə gedə bilməz. Sadəcə və sadəcə yaşadıqlarımı qələmə almaq, sizlərlə paylaşmaq və sizlərdən hər hansı bir məsləhət almaqdır məqsədim…)

Görəsən nə idi o səslər? 

Hər hansı bir texniki cihazı sadəcə mənim qulağıma yönləndirərək müəyyən məqsədlərlə istifadə edirdilərmi? Mən bir eksperiment obyektinəmi çevrilmişdim? Azyaşlıdan nə istəyə bilərdilər ki... 

Kim bilir bəlkə də bir istədikləri varmış və məqsədlərinə nail olduqdan bir neçə gün sonra yaxamdan əl çəkmişdilər...

Ehtimallarım içində səma qapılarının üzümə açıldığı  və cəhənnəm sakinlərinin fəryadlarının mənə eşitdirilməsi də xüsusi mövqe tutmaqdadır. Hər nə qədər uşaq olsam da ilahi bir güc tərəfindən mənə xəbərdarlıq edildiyini zənn edirəm...

Həyatını doğru yaşa ki, oradakı əzablara düçar olmayasan xəbərdarlığını... Və ən əsas da insanları bu həqiqətlərdən agah et. Kim mənə inanacaq ki, hətta öz valideynlərim belə bu səslərin sadəcə ötəri bir şey olduğunu, ümumiyyətlə heç olmadığını söyləməkdəykən... 

“Allah onların ürəyinə və qulağına möhür vurmuşdur. Gözlərində də pərdə vardır. Onları böyük bir əzab gözləyir!”

(Bəqərə surəsi/ayə 7)

 Amma bir həqiqət var ki, eşitdiklərim bir həqiqət idi... Onu inkar etmək günəşin varlığını danmaq qədər kor olmamı gərəkdirir... Və Tanrı şahiddir ki, bu həqiqətləri yaymaqdan heç zaman bir addım da geri atmadım və atmayacağam da... 

Mənim həqiqətim bir çoxlarının cənnətini cəhənnəmə çevirəcək və bir çoxlarının cəhənnəmini cənnətə... 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış şair və publisit Əkbər Qoşalının növbəti siyasi şərhini diqqətinizə çatdırır. 

Ermənistan yenə atəşkəsi pozdu; Dəmir Yumruğun cavabı  yenə gecikmədi.

Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidməti (DSX) Ermənistan ordusunun (Qafanın Nerkin-And yaşayış məntəqəsi yönündən) açdığı snayper atəşi ilə əsgər Pərviz Xəlilzadənin yaralanmasına cavab olaraq “qisas əməliyyatı” həyata keçirib. Təsirli “qisas əməliyyatı” nəticəsində məhv edilmiş erməni hərbçilərinin adları da artıq bəllidir. Ermənistan tərəfi özü etiraf edib ki, fevralın 13-ü - gödək ayın nəhs günü əvəzçıxma qara sevdalıları üçün doğrudan da nəhs gün olub (Necə ki olmalıydı)!

Zərərsizləşdirilən erməni hərbçiləri bunlardı:

Qaqik Varazdatoviç Manukyan (1982),

Eduard Hamletoviç Arutyunyan (1974),

Arsen Qaqikoviç Hambartsumyan (1979),

Hraçya Talışeviç Hovhannisyan (1957).

Üstəgəl, daha bir erməni hərbçisi yaralanıb (Bu sətirlər yazılarkən başqa bir erməni hərbçisinin – “Yerkrapa” Könüllülər Birliyinin üzvü, 1984-cü il təvəllüdlü Qor Razmikoviç Asatryanın da cəhənnəmə vasil olma xəbəri yayıldı). –

Belə bir sual yaranır: ilin-günün bu vaxtında bu itkilər Ermənistana lazımıydımı? Lazımıydısa, Ermənistanda hansı zümrə, hansı qol, hansı qanad bunu edib və nə üçün? Ağla gələn ilk üç versiya belədir:

1)      Bu, Paşinyan hökumətinin, Ermənistan siyasi-hərbi rəhbərliyinin bilgisi daxilində baş tutub;

2)      “Beşinci kolon” – “Köçəryan-Sarkisyan qanadı” qanadlanmağa çalışıb;

3)      Bu, bir özfəaliyyətdir – lokal olaydır.

Bəlkə, dördüncü bir versiya da bulmaq olar; ancaq dördüncü-beşinci versiya olsun ya olmasın – bizə atəş açılıb və atəş özünü müstəqil ölkə hesab edən Ermənistan dövlətinin ərazisindən açılıb. Biz öz versiyamızı səsləndirə bilərik, bir başqsı ayrı bir versiyaya üstünlük verə bilər – bunlar durumu dəyişməz. O atəş açan ermənin əlinə avtomatı, ağzına siqareti mənmi vermişəm? Ona postu mənmi qurmuşam və mənmi onun adını “ştatka”ya salıb, maaş verirəm? “Müstəqil ölkəsən, müstəqil ölkə kimi yaşa. Müstəqil ölkə kimi yaşaya bilmirsən, get başqa ölkənin tərkibinə gir. Endir o bayrağı dirəkdən, bük, qoy cibinə, get başqa ölkənin tərkibində yaşa”! – Müzəffər Ali Baş Komandan İlham Əliyevin hələ 2020-ci ilin 20 noyabrında dediyi bu sözlər öz güncəlliyini saxlayır. Və məsələn, bizdən fərqli olaraq, 1918-ci ildən daha çox 1991-ci il vurğusu edən Ermənistan hakimiyyəti siyasi varisi olduğu ilk müstəqil erməni dövlətinin hansı ərazilərə malik olduğunu unutmamalıdır. 1918-ci ildə zar-zor 9 min kv.km ərazidə qurulmuş ilk erməni dövlətinin 1991-ci ilədək necə 29 min kv.km-ə yaxın əraziyə sahib olması sualının idrakı üçün bütün erməni ictimai-siyasi mühiti, Ermənistan cəmiyyəti düşünməlidir. Bununçün onlara nə lazımdır, görəsən? Bəlkə, Dəmir Yumruq? Yoxsa, yenə giyişir, qaşınırlarmı?

Bu arada, Avropa Şurasının baş katibi Ermənistan-Azərbaycan şərti sərhədində baş verən son atışmalarla bağlı rahatsızlığını bildirib. Xanım Mariya Pejçinoviç-Buriç “X” sosial şəbəkəsindəki paylaşımı mənə köhnə havaları – üç onillik boyu işğalçıyla işğala məruz qalanın bərabər tutulmasını xatırlatdı. –“Ermənistan-Azərbaycan sərhədində atışma xəbərləri bizi rahatsız edir. Biz hər iki tərəfi güc tətbiq etməkdən çəkinməyə çağırırıq. Dialoq davamlı sülhə aparan yeganə yoldur”.  Aha!.. Dialoq davamlı sülhə aparan yeganə yoldu da, bəs nə əcəb, ilk atəşi kimin açmasının üstündən belə xəfif-xəfif keçilir? Bəs həmin Avropa Şurasının Parlament Assambleyası ötən ay sanki “erməni yuvası”na dönüb də, Azərbaycanın səsvermə hüququnu məhdudlaşdırınca, əcaba, nə düşünürdü? – Davamlı dialoqmu? Barışıqmı? – İşğalçını əzizləyib, illər sonra daxili imkanlar hesabına işğala son vermiş dövləti dışlamaq çoxmu ühulət-suhulətli hərəkətdir?

Bəs bir daha belə halların baş verməməsi üçün nə etməli?

Bu sətirlərin yazarı hələ II Qarabağ müharibəsi başlamamışdan öncə yazıb-paylaşdığı, dövri mətbuatda yayımlanan “Ermənistanın qeyd-şərtsiz Təslim Aktı”nda “bufer bölgə” və b. vurğular etmişdi.

Hesab edirik ki, Ermənistan uzaqvuran toplar, uzunmənzilli (idarə olunan) raketlər saxlamaq hüququndan məhrum qalmalıdır.

Ermənistanın Azərbaycanla sərhədləri boyu 20 km dərinliyində silahsızlaşdırılmış bölgələr olmalıdır. Silahsızlaşdırılmış bölgələrdə yalnız yerli əhalinin sosial-məişət planında asayişini təmin etməkçün sınırlı yüngül silahlı polis patrul xidmətinin mövcudluğu qəbul edilə bilər.

Ermənistan 4 minə yaxın azərbaycanlı əsir-girovun taleyinə konkret zaman zərfində tam aydınlıq gətirməli, müharibə canilərini, o cümlədən Köçəryan-Sarkisyan cütlüyünü Azərbaycan ədalət məhkəməsinə təhvil verməlidir.

Ermənistan işğala, dağıntılara, insan təlafatına görə Azərbaycandan üzr istəməlidir.

Ermənistan öz ərazisindəki terrorçu abidələrini, o cümlədən qondarma “erməni soyqırımı abidəsi”ni sökməlidir. Ermənistan dövləti struktur, ideologiya, vəzifə-məqsəd və digər kateqoriyalar, əməli çalışma sahələri üzrə zəruri söküntüyə uğramalıdır.

Ermənistan tərəfi beynəlxalq erməni diaspor və lobbi güclərinin hər hansı pozuculuq hərəkətlərində iştirak etməyəcəyinə, onları belə hərəkətlərdən çəkindirəcəyinə dair öhdəlik götürməlidir.

Ermənistan tərəfi qəti şəkildə üzərinə götürməlidir ki Azərbaycan torpaqlarının bir hissəsini işğal altında tutduğu illər üzrə dəymiş maddi, mənəvi ziyanın qarşılınmasını və (neytral qiymətləndiricilərin də daxil olduğu xüsusi komissiyanın müəyyənləşdirdiyi miqdarda) təzminat ödənilməsini təmin edəcək.

Ermənistan tərəfi rəsmən etiraf etməlidir ki, onilliklər boyu Ermənistan ərazisində (və işğal altında tutulmuş Azərbaycan torpaqlarında) bir çox toponimlər dəyişdirilmişdir və mümkün olan ən qısa zaman içində (maksimum 2 ayı keçməmək şərti ilə) toponimlərin bərpasını Ermənistan hüdudları içində təmin edəcək, Azərbaycan hüdudları içində Azərbaycan Respublikası yetkili orqanlarının almış olduğu, bundan sonra alacağı qərarları qəbullanacaq.

Ermənistan tərəfi öz üzərinə götürməlidir ki, Xocalı soyqırımını, Qaradağlı, Ağdaban, Bağanis-Ayrım və digər soyqırım aktlarını, hərbi cinayətləri törədənləri, o cümlədən əsirlərə, girovlara işgəncə verənləri (yaşayan iştirakçıları bilavasitə, ölmüş cinayətkarların isə adlı siyahısını) Azərbaycan tərəfinə təhvil verərək, müvafiq məhkəmə qərarlarının çıxarılmasına maraq göstərəcək, zəruri materiallar, şahid ifadələri üçün imkanlarını əsirgəməyəcək.

Ermənistan hökuməti Xocalı soyqırımını və Qarabağın Azərbaycana aid olmasını inkar etmənin Ermənistan Respublikası ərazisində suç sayılması haqqında Qanunun qəbulu üçün bütün imkanlardan istifadə etməlidir.

Ermənistan tərəfi, Ermənistan Respublikası ərazisindəki bütün elm-mədəniyyət, təhsil müəssisələrində, dərslik proqramlarında Azərbaycanla bağlı təhrif olunmuş, saxta məlumatların yayılmasının, öyrənilməsinin, öyrədilməsinin məqsəduyğun olmadığını qəbul etməlidir; və bu yöndə Azərbaycan tərəfini təmin edən şəkildə davranmalıdır. Ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına köçürülməsi ilə bağlı tarixi həqiqətlərin dərsliklərdə əks etdirilməsi də Ermənistanın öhdəlikləri içərisindən olmalıdır.

Zəngəzur, Göyçə, İrəvandan və digər (tarixi Azərbaycan torpaqlarından) zor, qorxu və hədə ilə didərgin salınmış azərbaycanlılar üçün ləyaqətli geridönüş haqqı tanınmalıdır.

Ermənistan Respublikası tarixi öhdəliyini bir daha təzələyərək, heç bir zaman, heç kəsin təhriki və heç bir şərt daxilində Azərbaycan Respublikasına torpaq iddiasında bulunmayacağını rəsmən açıqlamalı, qanuniləşdirməli – hüquqi akta çevriməlidir.

Ermənistan tərəfi qəbul etməlidir ki, Azərbaycan Respublikasının Naxçıvan Muxtar Respublikasının, digər Azərbaycan əraziləri ilə birbaşa quru əlaqəsinin kəsilməsi tarixi ədalətsizlikdir, Naxçıvanın dinc əhalisi uzun illərdir bundan əziyyət çəkir. Ermənistan materik Azərbaycanla Naxçıvan arasında gərəkli parametrlərlə və Azərbaycanı təmin edəcək təhlükəsizlik şərtlərinə uyğun dəhlizin 2024-cü il içində açılmasını öz öhdəsinə götürməlidir.

(Ola bilsin, Azərbaycan xoşməram nümayiş etdirərək, Zəngəzur dəhlizinin Ermənistan Respublikası ilə İran İslam Respublikasını birləşdirən magistralla kəsişməsində (yalnız bir kəsişmədə) neytral ərazi sayılmasına etiraz etməz. – Həmin kəsişmə yerində hərəkətin davamlılığnı təmin etməkçün Azərbaycan tərəfi xoşməram nümayiş etdirərək, dəhlizin körpü vasitəsi ilə davamına etiraz etməyə bilər. Kəsişmə yerinin genişliyi eninə-uzununa 200-250 m. ərazini aşmamalıdır).

Əgər Zəngəzur dəhlizin keçdiyi yerdə mülki yaşayış evləri, fərdi təsərrüfatlar varsa, onların köçürülməsi xərcləri Ermənistanın Azərbaycana ödəməli olduğu təzminatdan çıxıla bilər; ərazidəki dövlət (o cümlədən hərbi) obyektlərin köçürülməsi Ermənistan Respublikasının daxili imkanları hesabına təmin edilməlidir.

Azərbaycan hüdudları içində erməni hərbçilərinin basdırdığı və hələ müəyyənləşdirilməmiş minaların yerini dəqiq demək öhdəliyi də Ermənistanın üzərindədir.

Ermənistan silahlı qüvvələrinin (və ya hər hansı bir hərbi qüvvənin) öhdəliklərə uyğun hərəkət etmədiyi təqdirdə, Azərbaycan Respublikası Silahlı Qüvvələri cəza (qisas) tədbirləri görmək və ya digər zəruri hesab etdiyi addımları atmaq hüququna malikdir.

P.S: Bunlar Ermənistanın xoşuna gəlməmiş ola bilər. Xub! O zaman, o bayraq o dirəkdən bir dəfəlik enməli, Xankəndi və çevrəsində mövcud olmuş keçmiş qondarma rejim misali, Ermənistan dövləti də özünü buraxmalıdır.

 DÖVLƏTİMİZ ZAVAL GÖRMƏSİN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2024)