“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında bu gün sizlərlə tanınmış şair Əkbər Qoşalı “Göy üzünə ulduz səp…” şeiri ilə görüşür.

*

Göy üzünə ulduz səp,

Naxış olsun, İlahi.

Arxamca bir cam su səp,

Yağış olsun, İlahi…

“Qaranlıqlar yarılsın”,

Nə sorğun var sorulsun;

Axırımız durulsun,

Alxış olsun, İlahi.

Xatirəmi ağ saxla, 

Gözlərimi sağ saxla,

Qoy keçmişdən sabaha

Baxış olsun, İlahi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.12.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
 

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

6). Yaxşı əhatə dairəsinə malik olmaq

Səni kimlər əhatə edir, dost-tanışların kimlərdir, komandan kimlərdən ibarətdir, bunlar çox əhəmiyyətli nəsnələrdir və uğur qazanmaq istəyən insançün çox vacib şərtlərdəndir. Və çox maraqlıdır ki, bütün liderlik konsepsiyalarında lider olmaq şərti tək özünün liderlik qabiliyyətindən, avtoritarlığından ibarət deyil, həm də ardıcıllarının, ətrafının, sənin idarəçiliyində olanların bu işdə sənə nə dərəcədə dəstək durmalarından, onların iş qabiliyyətlərindən, sənin onlarla münasibətdə nə qədər demokratikliyə önəm verməyindən asılıdır.

İnsanın yaxşı ətrafa malik olması anlayışı çox dərin anlayışdır, yaşadığın mənzili, avtomobilini, pal-paltarını ara-sıra dəyişdiyin kimi lazımi anda və lazımi məqamda ətrafını da dəyişə bilməyin çox vacibdir.

***

Öncəki günlər isə digər parametrləri açıqlamışdım:

1) Nümunəvi tərbiyə almaq.

Həyatda uğur qazanmaqçün nümunəvi ailədən çıxmaq, ziyalı, dünyagörüşlü, cəmiyyət üçün etiket sayıla biləcək valideynlərdən tərbiyə almaq əlavə, hətta deyərdim ki, çox böyük şərt və stimuldur. Sonrakı mərhələdə bağça və məktəb müəllimlərindən, kollektivdə ustad və qabaqcıllardan, cəmiyyətdə liderlərdən, örnək götürüləcək hər bir şəxsdən əxz edilən tərbiyə, xarakter formalaşdıracaq öyüd, nəsihət və vərdişlər fərdin tam kamilləşməsinə xidmət edir, bu da onun uğur yolunda daha qətiyyətli addımlar atmasına təsir göstərir.

Nümunəvi tərbiyə alan insan sonucda mütləq özü nümunəvi tərbiyəsi olan insana çevriləcək. Bu tip insan da öz növbəsində ətrafındakılara tərbiyəli olmaq mədəniyyətini aşılamağa başlayır, gələcək nəslin tərbiyə əxz edərək formalaşmasına təkan verir.

Primitiv bir misal çəkim. Tərbiyəli olmaq o demək deyil ki, hər hansı bir məclisdə yeməyi süfrəyə dağıtmayasan. Tərbiyəli olmaq odur ki, yanında əyləşən şəxs bunu edəndə onu pərt vəziyyətə salmamaq üçün özünü görməməzliyə vurasan.

2) Möhkəm ailəyə malik olmaq.

Uğura doğru yönələn gəncin möhkəm, sağlam ailədən çıxması, bir-birini anlamaq, bir-birinə güzəştə gedə bilmək üstünlüklü, münasibətlərin inam və etibar üzərində bərqərar olduğu, dedi-qodusuz, qanqaraçılıqdan uzaq, problemsiz ailənin üzvü olması da şərtdir. Belə ailə bütün qüvvələrini həyat hədəfinə yönəltməkdə, bir növ, sənin səfərbəredicin ola bilir.

Burada kişi-qadın münasibətləri də vacib detaldır. Fikri və arzuları üst-üstə düşən ərlə arvadın həyatı qədər gözəl həyat ola bilməz. Möhkəm ailə faktorunun təməlində ailə başçısının ağıllı siyasət yürütməsi (ailəni kiçik dövlət adlandırırlar) başlıca rol oynayır. Gənclər ailə həyatı qurarkən mütləq doğru seçim zərurətini də lazımınca dərk etməlidir. Hər cəhətdən bir-birini təmin edən cütlüklər ailə həyatı qurmalıdırlar. Hətta, belə bir deyim də var: çalış özünlə bir boyda olan arvad alasan, özündən hündürünü alsan ayaqları altında qalıb taptalana bilərsən.

3). Milli kök və dini mənsubiyyətə bağlılıq.

Hər bir fərd öz milli kökünə bağlanmalıdır, dininə hörmət etməlidir. Min illər boyu gələn adət-ənənələr, davranış qayda-qanunları, atalar sözləri, məsəllər və digər folklor nümunələri, oyunlar və ayinlər birləşərək fərdin milli xarakterini formalaşdırır.

Milli kökə bağlı insan öz qabında olan insandır, başqa qabda isə insan heç vaxt özünü rahat hiss eləyə bilməz.

Milli kökü, dini olmayanın istinad nöqtəsi olmaz. İnsan nə qədər kosmopolit olsa belə yenə milli xarakterini qorumalı, nə qədər ateist olsa belə yenə xalqının dini inanclarına hörmət etməlidir.

4) Yüksək səviyyəli təhsil ala bilmək.

Təbii ki, ibtidai təhsil almaq mütləqdir, amma mən ali təhsili də uğur etalonunun bir parçası hesab edirəm. Həyatda bilik qazanmaq təhsilsiz də mümkün ola bilər. Ancaq ali təhsil özündə təkcə biliyi ehtiva eləmir, o, həm də biliyin qavranması tərzidir, düşüncə tərzidir, bilikdən necə istifadə etmək təlimçisidir. Universiteti mühiti insanın dünyagörüşünün formalaşmasında ən başlıca faktorlardandır.\

5) Sağlamlıq və fiziki durumun qənaətbəxş vəziyyəti.

Bəşəriyyət tarixində insan üçün sağlamlıqdan vacib bir nəsnənin adını çəkə bilən şəxs hələ mövcud olmayıb, olmayacaq da. Məşhur deyimdir, sağlam bədəndə sağlam da ruh olar.

Fiziki durumu zəif olan, xəstə olan insanın uğura doğru yolu, təbii ki, əngəllənir. Öncə özünü sağalt, fiziki durumunun qeydinə qal, sonra uğur yoluna çıx.

Məncə, hər bir insan xəstələnib həkimə getmək əvəzinə xəstələnməmək üçün həkimə getməlidir. Sağlam həyat tərzi – sağlam qidalanmaq, fiziki hərəkətdə olmaq, zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq, təbiətlə vəhdətə sığınmaq – bax bütün bunlar uğur qazanmaq istəyən insanın xarakterik xüsusiyyətləri olmalıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.12.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas hadisələri təqdim edirik

 Ümumdünya QİÇS-lə mübarizə günü

World AIDS Day – Bir vaxtlar QİÇS virusu barədə ilk məlumatlar gəzib dolaşanda insanlıq vahiməyə düşmüşdü, müdhiş virusun qorxusu canları almaqda idi. Elm o vaxt bu naməlum virusun əlində aciz idi, amma indi bütün bilgilərə malikdir. Elmə məlumdur ki, bu virus təkcə limfositləri deyil, makrofaqları və monositləri də zədələyir, özü də gəzicidir, böyrəkdə, ürəkdə, gözdə, mədə-bağırsaqda aktiv şəkildə dağıdıcı fəaliyyət göstərir. Hətta beyini də zədələyə bilir.

Bu epidemiya başlayandan indiyənədək 88 milyon insanı əhatə edib. Narkomanların və qaydasız intim həyat keçirənlərin xəstəliyi sayılan QİÇS sağlam həyat tərzi keçirənlərin yel olub yanlarından da ötə bilməz, ona görə də, çalışın heç vaxt bu virusun risk qrupuna daxil olmayın.

Bu gün nağılları uşaqlar üçün deyil, böyüklər üçün uydururlar

Nevroloq günü. Yolunuz onun yanına düşməsin. Qazaxıstanın ilk prezident, Portuqaliyanın və CAR-ın müstəqillik, İslandiyanın özünüidarəetmə, Panamanın müəllim, Kanadanın təhlükəsiz avtomobil idarəetməsi, Estoniyada müqəddəs torpaqlar günüdür, ABŞ-da isə milli qızartma piroq günüdür. Amma bir bayramla doymayan amerikalılar “qırmıza alma yeyin” adlı digər bayramı da qeyd edəcəklər.

1935-ci ildə üç Oskar qazanmış amerikalı aktyor və kinorejissor Vudi Allen dünyaya gəlib. 1949-cu ildə adı dünyaca məşhur olan, amma cinayətkar, quldur birisi – Kolumbiya və dünya narkomafiyasının əvəzsiz lideri Pablo Eskobar doğulub. 1956-cı ilin bu günündə Fidel Kastro gizlincə “Qranma” adlı gəmiylə mühacirətdən qayıdıb öz tərəfdarları ilə Kubada inqilabi hərəkata başlayıb. Fidel - həmin o ABŞ-a baş əyməyən, həmişə hərbi geyimdə gəzən həqiqi Kuba qəhrəmanıdır. Bir yalançı qəhrəmana isə biz zavallılar Bakının ən hündür yerində abidə qoyub uzun illər səcdə etmişik: Sergey Kirov adlı xalqımızın qatilinə. 1934-cü ilin bu günündə həmin o qırmızı kommunisti Leninqradda Nikolayev soyadlı bir fəhlə güllələyib, o dünyası gözəl olsun həmin Nikolayevin. 1929-cu ildə Edvin Lou adlı şəxs Binqo oyununu kəşf edib. 1896-cı ildə sovetlər dönəminin məşhur marşalı Georgiy Jukov doğulub. 1891-ci ildə kanada-amerikalı müəllim Ceyms Neysmit besketbol oyununu icad edib. 1887-ci ildə sonradan məşhurlaşan ingilis yazıçısı Artur Konan Doyl Şerlok Holms obrazını yaradıb. 1835-ci ildə məşhur danimarkalı nağılçı Hans Kristian Andersenin ilk “Nağıllar” kitabı işıq üzü görüb. 1825-ci ildə Azərbaycanın taleyi ilə çox oynamış rus imperatoru 1-ci Aleksandr Romanov ölüb. 1783-cü ildə Parisdə ilk dəfə insan hava şarı ilə səmaya uçub. Bu, fizik Jak Şarl olub. Və 1761-ci ildə Londondakı məşhur mum heykəllər muzeyinin yaradıcısı Tüsso Mari doğulub.

Bu gün bəstəkar Azər Dadaşovun doğum günüdür

16 yaşında ikən simfonik orkestr üçün ilk əsərini - “Elegiya”nı bəstələyən Azər Dadaşov görkəmli bəstəkar Qara Qarayevdən dərs alıb. O, 10-dan çox simfoniya, bir çox janrda yazılmış musiqi əsərlərinin, o cümlədən 20-dən çox filmə bəstənin müəllifidir. Xüsusən solist, xor və kamera orkestri üçün “Ave, Maria” ariyası, Füzulinin sözlərinə “Aruzilər məzhəri” vokal silsiləsi, Şuşa şəhərinə həsr etdiyi simfonik orkestr üçün 11 saylı simfoniyası; B.Vahabzadənin sözlərinə solist, xor və simfonik orkestr üçün “Ulu Qorqud” odası, iki soprano və simfonik orkestr üçün “Bahar duası” ariyası məşhurdur. Bəstəkar eyni zamanda “Şahid qız” (1990), “Yuxu” (1994), “Özgə vaxt” (1996) və s. kinofilmlərə və “Yanmış evin nağılı” dram tamaşasına musiqilər bəstələyib. Əsərləri ABŞ, İngiltərə, İsveçrə, Fransa, Türkiyə, Finlandiya və s. ölkələrin nüfuzlu orkestrləri tərəfindən ifa olunub. Azər Dadaşov zəngin yaradıcılıq axtarışları ilə musiqimizin inkişafına və təbliğinə layiqli töhfələr verib. Bəstəkar 2005-ci ildə Azərbaycan Respublikasının “Əməkdar incəsənət xadimi”, 2018-ci ildə “Xalq artisti” fəxri adlarına layiq görülüb.

 Təbrik edirik bəstəkarı!

Bu gün həm də Laçının işğaldan azad edildiyi gündür. Bu barədə ayrıca yazı təqdim edəcəyəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.12.2023)

Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

51 yaş üçün

 Bəlkə də, külə dönməyin tam vaxtıdır. Bir simurq misali yenidən doğulmağın tam vaxtıdır. Yaş artıq öz sözünü deyir. Sən yeniliklərə açıq ola bilməyərək öz dövrünün gözəlliklərini sevməyə öyrəşmisən. Sən nostalgiyanı sevməyi öyrənmisən. Çünki sizlər "bizim vaxtımızda belə deyildi.", "Biz böyüklərimizdən belə görməmişik" deyərək gələn günlərinizi ötən günlərinizə qurban vermək istəyirsiniz. 

Uşaqkən tez böyümək arzusunda olan bizlər, yaşlı vaxtımızda da "kaş uşaq olaydım" deməyə başlayırıq. 

Mən o yaşlı nəsli sevirəm ki, onlar beyinlərinə güncəllənmə verməyi bacarırlar, qınamırlar, gənclərdə günah axtarmırlar. Mən o yaşlı nəsli sevirəm ki, bir zamanlar gənclikdə buraxılan səhvləri zamanında özlərinin də buraxdıqlarını anlayırlar. 

Yaşlılar özləri də uşaq olmaq istədikləri üçün nəvə sahibi olmaq istəyirlər. Çünki yalnızbaşına oyuncaqla oynasalar onlara güləcəklər, lakin bir uşaqla oynasalar "uşağın başını qatmaq üçün oyun oynayırdım" deyərək özlərini inandıra biləcəklər. 

“Balaca şəhzadə" kitabında da deyildiyi kimi, "Axı bütün böyüklər nə vaxtsa uşaq olublar, lakin çox təəssüf ki, onların yalnız çox az hissəsi bunu xatırlayır."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.11.2023)