Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəli, Avropadakı əsas qüvvələrin Azərbaycana qarşı itələyici təsiri duyulduqca Ermənistanın bu məkanda güclənməsi hiss edilməkdədir. 

Ermənistan dünəndən etibarən  rəsmi olaraq Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin üzvüdür. Respublika Roma əsasnaməsinə qoşulan ümumən 124-cü, Şərqi Avropadan  isə 19-cu üzv-dövlət oldu.

Mərasimdə ICC Prezidenti Ermənistan parlamenti tərəfindən Roma statutunun ratifikasiyasını mühüm və cəsarətli qərar adlandırdı. 

Xatırladaq ki, Ermənistanın Qanunverici orqanında Haaqa Məhkəməsinə üzvlük səsverməsi  keçən ilin oktyabrında baş tutub. Hakim partiyadan 58 deputat “lehinə" səs verib, müxalifətdən 25 deputat səsvermədə iştirak etməyib.

Ermənistanın üzvlüyünü salamlayan mərasim barədə Euronews telekanalının reportajında vacib bir detal diqqət çəkdi. Rusiya Ermənistan tərəfindən sənədin ratifikasiyasına fəal şəkildə qarşı çıxıb. Səbəbi də odur ki, ICC Rusiya prezidenti Vladimir Putinin Ukraynanın işğal olunmuş ərazilərindən uşaqların Rusiyaya qanunsuz deportasiyası ittihamı ilə həbsi üçün Order verib. Və bu sanksiyaya avtomatik olaraq Ermənistan da ikiəlli səs verməli olub. 

Kreml Ermənistan hakimiyyətinin qərarını Rusiyaya qarşı son dərəcə düşmən addım adlandırdı. 

Gəlin unutmayaq ki, Kremlin Ermənistandan qisas almaq üçün açarı bir iqtisadi sanksiyalar, bir də Azərbaycan - Ermənistan konfliktidir, Rusiya illərdir ki, bu konfliktdən öz manipulyasiya aləti kimi yararlanmağa cəhd edir. 

Və ölkəmizin Ermənistana qarşı daha ciddi köklənərək, hazırda mübahisə predmetinə çevrilən Zəngəzur dəhlizi məsələsində aktiv hücumçu mövqeyi sərgiləyəcəyi baş verərsə, bu Rusiyaya fayda verməklə yanaşı, dünya ictimaiyyətini daha çox antiAzərbaycan ovqatına kökləyəcəkdir. 

Ayının min oyunu var, bir armudun başında. 

Ümidvarıq ki, Azərbaycan Prezidenti nəyi necə edəcəyini gözəl bildiyindən, yenə də Azərbaycanı bu presendentdən itkisiz çıxarmağı bacaracaq. 

Şəkildə: Haaqada keçirilən Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin tamhüquqlu üzvü kimi Ermənistanı salamlayan təntənəli mərasimdən.

(Foto: Euronews)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.02.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hər dəfə Dəmiryolu vağzalı ilə 28 Mall alış veriş mərkəzi arasında ucalaraq göz oxşayan bu nəhəng abidəyə baxanda onu ərsəyə gətirən heykəltaraşa səd əhsən deyirəm. 

Bəli, söhbət görkəmli yazıçımız,  dramaturqumuz Cəfər Cabbarlıya ucalan abidədən və Xalq rəssamı Mirəli Mirqasımovdan gedir. 

Bu gün Azərbaycan heykəltəraşlıq sənəti tarixində iz qoymuş Xalq rəssamı Mirələsgər (Mirəli) Mirqasımovun doğum günüdür.

Anadan olmasının 99-cu ildönümü tamam olan Xalq rəssamı heykəltaraşlıq sahəsində yaddaqalan yaradıcılıq nümunələri ilə xüsusi rəğbət qazanıb.

Heyjəltaraş 1924-cü il fevralın 9-da Bakı şəhərində AMEA-nın ilk prezidenti olmuş görkəmli akademik, Azərbaycan tibb elminin əsaslarını qoyanlardan biri Mirəsədulla Mirqasımovun ailəsində dünyaya göz açıb. Təsviri sənətə olan böyük həvəsi onu Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə gətirib çıxarıb. 1944-cü ildə həmin məktəbi bitirən Mirəli təhsilini İ.Y.Repin adına Leninqrad Boyakarlıq, Heykəltəraşlıq və Memarlıq İnstitutunda davam etdirib və 1950-ci ildə təhsilini uğurla başa çatdıraraq, ilk ali təhsilli peşəkar Azərbaycan heykəltaraşı olub.

Qeyd etmək lazımdır ki, heykəltaraş yaradıcılığının ilk illərində animalistik janrda heykəllər yaratmağa üstünlük verib. Ümumiyyətlə, Azərbaycan heykəltəraşlıq sənətində nədənsə animalistik janrda heykəltaraşlıq əsərləri az yaradılıb. Bu baxımdan M.Mirqasımovun bu sahədə olan yaradıcılıq fəaliyyəti təqdirəlayiqdir. Onun müəllifi olduğu dəzgah heykəltaraşlığı əsərlərinə nümunə olaraq “M.Ə.Sabirin büstü” (1948), “At” (1950, gips), “Şir” (1950, gips), “Qız portreti” (1955, mərmər), “Ana portreti” (1956, gips), “Qız göyərçinlə” (1956, mərmər), “Şah yaylaq” (1957, gips), “C.Cabbarlı” (1958, mərmər), “Neftçi Qurban” (1959, bürünc), “Azadlıq” (1959, bürünc), “İkar” (1962, bürünc), “Xəzri” (1966, bürünc), “Akademik Mirəsədulla Mirqasımov” (1980, bürünc), “Hərəkət qüvvətdir” (1982, bürünc), “C.Cabbarlı” (1987, bürünc) və başqalarını göstərmək olar. Sadalanan hər bir sənət əsərinin ərsəyə gətirilməsi heykəltaraşın gərgin yaradıcılıq axtarışları və zəhməti hesabına başa gəlib.

M.Mirqasımov mənsub olduğu ailənin gözəl ənənələrindən qaynaqlanan yüksək intellektuallığı və əməksevərliyi, seçdiyi sənətə sonsuz bağlılığı sayəsində heykəltaraş kimi böyük yaradıcılıq yolu keçib və onun yarım əsrdən artıq müddət ərzindəki fəaliyyəti Azərbaycanda heykəltaraşlığın inkişafında mühüm rol oynayıb. Mirəli Mirqasımovun monumental plastika sahəsindəki xidmətləri xüsusilə yüksək qiymətə layiqdir. Heykəltaraşın xalqımızın görkəmli oğul və qızlarının mərmərdə, qranitdə və tuncda əbədiləşdirdiyi obrazları küçə və meydanları, böyük sərgi və muzeyləri bəzəyən sənət inciləridir. Bakıda Cəfər Cabbarlının, Naxçıvanda Cəlil Məmmədquluzadənin monumental abidələri, Sumqayıtda Nəriman Nərimanovun büstü incəsənətimizin qızıl fonduna həmişəlik daxil olub.

M.Mirqasımovun yaradıcılığında xüsusi əhəmiyyət kəsb edən sənət əsəri, heç şübhəsiz ki, yazımızın əvvəlində qeyd etdiyimiz kimi, görkəmli yazıçımız Cəfər Cabbarlının Bakıda ucaldılan heykəlidir. Əzəmətli – hündürlüyü 5,5 metrə çatan abidə son dərəcə mükəmməl kompozisiya və bədii işlənilmə xüsusiyyətlərinə malikdir. Hündür qranit postamentin üzərində yazıçının ayaq üstə, başını sola çevirmiş, əlləri sinəsində qoşalanmış vəziyyətdə və gərgin fikirlər keçirdiyi məqamda, orijinal formada monumental bədii obrazı yaradılıb. Dramaturqun bədii obrazında ekspressiv, üsyankar və barışmaz “mən”i daha çox surətin zahiri quruluşu ilə üzə çıxarılıb. Dramatizm və dinamizm, yazıçının daxili gərginliyi abidənin ümumi plastik həlli yolu ilə açılıb. Heykəltaraş bu əsərində də paltodan obrazın ümumi bədii həllində vahid element kimi istifadə edib. Yazıçının çiyinlərindən sallanan palto sanki teatrın pərdələrini xatırladır və obrazın monolitliyini və monumentallığını artırır. Postamentdə teatr maskalarının əks etdirilməsi abidənin vahid kompozisiya biçimində həllinə xidmət edir və surətin bədii ifadəliyinə əlavə estetik zövq gətirir. C.Cabbarlının heykəli Azərbaycan heykəltaraşlıq sənətində bədii və texniki işlənilmə, həmçinin qranitdən yonulmuş ən monumental heykəltaraşlıq abidəsi kimi daxil olub. Bu abidə SSRİ Rəssamlıq Akademiyasının diplomuna layiq görülüb.

Heykəltaraşın əsərləri Rusiya, Polşa, Bolqarıstan, Almaniya, Kanada, Misir və başqa ölkələrdə uğurla nümayiş etdirilərək, Azərbaycan heykəltaraşlıq məktəbinə şöhrət qazandırıb.

Həyatın ağır sınaqlarına sinə gərmək Mirəli Mirqasımovda mübarizlik ruhu yaratmışdısa da, onun əsərlərində nikbin ovqat və romantiklik üstünlük təşkil edir. Sənətlərin sintezi probleminin gözəl həlli, monumental duyum və lakoniklik onun yaradıcılığının başlıca səciyyəvi cəhətləridir.

Azərbaycan heykəltaraşlıq sənətinin inkişafında var qüvvəsini sərf etmiş M.Mirqasımovun xidmətləri həmişə yüksək qiymətləndirilib. O, müxtəlif orden və medallarla, o cümlədən müstəqil Azərbaycan Respublikasının ali mükafatı – “Şöhrət” ordeni ilə təltif olunub. Onun mənalı yaradıcılıq yolu gənc heykəltaraş nəsilləri üçün zəngin sənət məktəbidir.

Respublikanın görkəmli heykəltaraşı, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının üzvü, Əməkdar incəsənət xadimi, Xalq rəssamı Mirəli Mirqasımov 2003-cü il noyabrın 9-da ömrünün 80-ci ilində vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.02.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla bu dəfə sizlərə Şəhram Qolkarın şeirlərini təqdim edir.

Şəhram Qolkar 1973-də Muğanda doğulmuşdur. Baklavra qədər orada olub oxuyubmuş. Universitet illərini şirkət yönətimi sahəsində davam etmək üçün Tehrana yol almışdır. Orada olub Muğanda olmayan azcıq olanaqlar uşaq çağlarından başlayan ədəbiyyat həvəsini daha da qabartmışdı. Az zamanda gəlişməsinin yapdırtdığı açıq ara az sonra əsgərlikdəki və daha sonra yaranan geniş bol boş işsizlik vaxtları ona şeir, hekayə, araşdırma və məqalələr üzrə yazı, köçürmə, çevirilər, ayrıca genəl mədəni ortamda qəzet, jurnal, sanalda ədəbi sitə yazdırtdırlb. 

ABSTRAKT

Gecə gəlləm yanına:

Buraxarıq özümüzü axına

Dolanarıq

Dolaşarıq

Heç kimsəyə sataşmarıq

Sən kabusdan qurtararsan

Mən röya axtarışından.

Gecə gəlləm yatağına;

Şarjın cibində qalar

Əllərin quş adsına yollanar

Mənim də yorğan-döşəyim nəfəs çəkər

Fikirimi son andaca bataqlığa uzanan mesaj çəkər

Axşam gəlləm qapınıza;

Qucun çəkər məni,-

Alar içinə

Saçını xışmalayib

Sarılaram qoxuna

Hürkək kipriklərindən aslanaram

Hovxurub isidərəm rüzgarı

Sən qapı deşiyindən qurtararsan

Mən küçədən

Səhər duş alıb çıxarsan;

Otuzduraram kətildə

Saçına seşvar çəkib

Telini ovcuma alıb,-

Öpub gözümə qoyaram

Çiynağını öykələyib

Sinirinlə tanışaram

Neron`un ilanlarıyla barışaram

Sənin bədənin dincələr,-

Mənim canım

Günüz pasajda görüşüb;

Soyunarıq işin yorğunluğunu

Baxışın məni dincəldər

Sən də mənim uzumun qıyısında

Paltarını soyunarsan

Uzanıb,-

Əndamını özgürlüyə verərsən

Sonra özünü atarsan gözümə.

Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.02.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” Əlisəmid Kürün şeirlərini təqdim edir.

Əlisəmid Kür ədəbiyyatımızın 80-ci illər nəslinin nümayəndəsidir. Bu nəsil olduqca istedadlı, amma istedadlarını realizə etmək üçün min cür çətinliklə üzləşən bir nəsildir, SSRİ-nin dağılması prosesinin başlanması, yeni iqtisadi ictimai formasiya, Qarabağ probleminin başlaması, yeni ədəbiyyat məfkurəsi… və sair, və illaxır. 

Əlisəmid Kür özünə Kür təxəllüsünü götürməklə özünün də kür olmasını vurğulayıb, o həm şəxsi həyatında kür olub, həm də yaradıcılığında. 

Yağışlı bir gecədə
adımı söylədim Kürə.
Sağ-soluma baxdım
gördüm heç kəs eşitmədi.
Yağış dəli,
Kür dəli.
Qoşulub dəli sulara
şeir dedim
mən dəli...

Bir həftə öncə Əlisəmid Kürün 70 yaşı tamam oldu.

Amma onun barəsində ən gözəl danışan onun şeirləridir.


BARMAQLARIM – ƏLLƏRİMİN YARPAQLARI



Siqaret tüstüsündən


Saralan barmaqlarım


Payıza qalan yarpaqlar kimi 


bir gün töküləcək


sənin ovcuna.



Ovuda bilməyəcəksən barmaqlarımı.


Saçlarına sığal çəkməyəcək,


Silməyəcək


Yanağına süzülən


Göz yaşını.


Nə bir kəsi hədələyib,


Nə dəmir barmaqlığa dönüb


Gözümün üstə...


Barmaqlarım yorulub


Şeir yazmaqdan


Qələm tutmaqdan.


Yadında saxla,



Siqaret tüstüsündən


Saralan barmaqlarım


Payıza qalan yarpaqlar kimi


Bir gün töküləcək sənin ovcuna.



DƏNSİZ DƏYİRMAN DAŞLARI



Fırlanır dəyirman daşı


Baxıram, başım fırlanır.


Fırlanır dünya başıma


Torpağım, daşım fırlanır.



Saçı-saqqalı ağarmış


Sığal çəkmə alt daşına, üst daşına.


Un ələnmir üst-başına.


Dənsiz dəyirman daşları qəm ələyir,


Dərd üyüdür ömrün qışına.


Bu çərxi-dövran daşları


Dəyir, bir-birinə dəyir.


Dənsiz dəyirman daşları


Yeyir, bir-birini yeyir.


Acıdı dəyirman daşları


Dən gözləyir əvvəl-axır.


Tanrı dinmir, Tanrı susub


Çörəyimiz daşdan çıxır.



QAN BAHASINA



…Əvvəl-axır


buludlar dağılacaq


yağışların qanı bahasına


Çəmənlər saralacaq


çiçəklərin qanı bahasına.



Əvvəl-axır

sevgilər yetim qalacaq


aşıqlərin qanı bahasına



Köklənib ayrılıq havasına


yollar dərvişlərə qalar,


bir də qaraçı köçünə –


mahnıların qanı bahasına.



Hamı sevgidən doğulmur,


Hamı sevgiyə möhtacdı.


Əvvəl-axır söz dedim,


könül açdım.


Söz dedim sevdiyim qədər –


ürəyimin qanı bahasına.



buludlar dağıldı, keçər…


çəmənlər saralıb, köçər…


Sözlərim ürəyimin qanını içər,


İçər, –


ömrümün qanı bahasına.

…

Qiyamət günüdü yoxsa,


Yoxsa Miflərin dağılan günü…


Uğultusu eşidilir dərdlərin,


Zəlzələsi qabaqdadı kədərlərin.



AD GÜNÜ KEÇİRMİR HƏBSXANALAR



Bir qədəh zəhər,


boyu uzunu ipək kəndir


gətirdilər şairə ad günündə.


Səslər gəldi qulağına:


– İçək sənin sağlığına!


İçmədi!..


– İpək kəndir ölçülübdür boynuna,


Keçmədi…


Pıçıldadı öz-özünə


öz qanını içən şair,


«Azadlıq» sözündən asılan şair:


– Ad günü keçirmir həbsxanalar!

…

Qismət etmə kafirə də


kamerada, dar otaqda


dönə saat kəfkirinə;


Neçə kilometr yol gəldi şair,


Yol uzanır, yol uzanır


Azadlığın ad gününə


burulğanlar içindən…


Səsin gəlsin, Xəlil Rza,


Səsin gəlsin,


Ad günü keçirmir həbsxanalar!..



MƏN BÜLLÜR KÜLQABIYAM



Mən büllur külqabıyam


Hərracda satılacam


bir azdan



Taleyi çat atmış


büllur bir şairin


çat atmış büllur külqabısı


satılacaq hərracda.



O nakam şairin


nəyi var - bölünüb,


nəyi var - satılıb



bir az aşağı,


bir az yuxarı.


Ömrün payızında


onu satdı arvad-uşağı.



Mən büllur külqabıyam -


Məni satan qazanacaq,


məni alan sevinəcək…



Mən - şahidəm.


Əldən salsalar məni


çilik-çilik olacam.



Mən - şəhidəm!


Kül acıyam.


Yanmış əlyazmaların


kül qoxusu var canımda.



Mən büllur külqabıyam.


Məni ortaya qoyub


satacaqlar hərracda.



Bir mən satılacam,


bir də satılacaq


qəm çəkmiş şairin


toz basmış,


nəm çəkmış əlyazmaları.



“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.02.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

HİRS - o insanların emosiyasıdır ki, onlar başqalarına nəzarət etmək istəyir, amma özlərinə nəzarət edə bilmirlər.

2.

MƏSLƏHƏT - əgər sən gecələr yata bilmirsənsə, onda get hardasa gecə qaravulçusu işlə. Daş kimi yatacaqsan. 

3.

Bir xətt - hamilə deyil.

İki xətt - kiçik çavuş.

Üç xətt - adidas.

4.

Korrupsiya ilə mübarizəyə pul aylrmaq - eynən alkoqolizmlə mübarizəyə araq ayırmağa bənzəyir. 

5.

30-cu əsrdə insan öldürməyəcək, oğurlamayacaq, zorlamayacaq, aldatmayacaq. Onun əvəzinə bunları robot edəcək. 

6.

Tvitterlə Feysbukun fərqi nədədir?

Tvitterdə istifadəçilər xırda tələbatlarını ödəyirlər.

Feysbukda böyük.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.02.2024)