“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Məmməd Nasirinin şeirlərini təqdim edir. 

 

 

 

00:00

 

“Seher aydınlığında taze insan, 

Yanık benzin kokusu” 

                          Nazım Hikmet

 

Yenə də gecə 

Saat sıfır! 

Arayer itlərindən bir sürü, 

Qaranlıq dolusu sümsündülər, getdilər 

Arayer itlərindən bir sürü! 

 

Qonşumuzun itinin, 

Hələ də gözləri böyükdür eşitdiyim! 

Korluğuna baxma, 

Gözləri dolusu baxar insana, bir də dünyaya! 

İnsan bir məchul qoxu, bir də qaranlıq

Dünya bir məchul qoxu, bir də qaranlıq

Bir də qaranlıq! 

Hətta boynundakı zəncir də qaranlıq! 

Ağzı da qəbiristanlıq kimi açıq 

Dişləri qəbir daşları! 

Cəmdək iyi qalxar havladıqca ağzından 

Cəmdək iyi qalxar ulduzlara hürdükcə! 

Məchulları gördükcə! 

 

Yenə 

Qaranlıq 

Qonşumuzun iti 

Arayer itlərindən bir sürü 

Qalabalıq! 

 

Yenə də gecə 

Saat sıfır! 

Uzaqlar məndə qurtulur! 

 

Daha uzaqlaşdıqca kiçilmir 

Böyüdü getdikcə, əsarətdəki dünyam öz aləmində 

Əsirin dünyası olmaz ki! 

 

Orda mənim yalqızlığıma yağış yağar

Yaldır körpüsünə də yağış yağar eşitdiyim 

Soyuq işləyər sümüklərinə, 

Dişləri bir-birinə dəyər! 

Torpaq da bacardığı yerədək soyuq 

Bacardığı yerədək torpaq! 

Ölülərə yataq! 

Doğrudur inanmışam ki, insanınkı torpağadəkdir!

Var-yoxları da torpaq sayaq çürüyür gedir ölülərin 

Üfüqləri də torpaq sayaq çürüyür gedir ölülərin! 

Fənərlərində günəş dans eləyir hisli-paslı 

Sinələrində qalıb kifsənmiş oksigenkimi acı! 

Ağızlarını bıçaq açmaz 

Ucaldılar, qocaldılar, öldülər! 

Bir də qocalmazlar ölülər 

Bir də ölməzlər ölülər 

Gözləri bir ovuc torpaqdan doysa da

Yoxsullar aləmində! 

 

İndi məmləkətləri zəncirdir, məmləkətləri qürbət 

Öldülər də qurtarmadı əsarət! 

Qəbir daşları da adlarını çəkə bilmir ölülərin! 

 

Yenə də gecə 

Saat sıfır! 

İnsanı, insanlığı 

Mənim doğulduğum şəhərin tiryəkçiləri,

Boğazlarındakı düyünlər kimi öskürüb-öskürüb 

Qanlı xılt ilə qarışıq, tüpürürlər asfaltın üzünə! 

Allahın da qaranlıq gecəsinin ayı 

Süd gölündə yatır! 

 

Qaranlıqda adamların səsləri dünyadan gedir 

Qaranlıqda addımların səsləri dünyadan gedir 

Ət ayaq yalın, yorğun! 

Qanovların ağızları dadıxmış 

Aydınlıq isə pəncərə adlanan çərçivələrdə paslanar! 

 

Qaranlıqda adamlar 

Qaranlıqda addımlar! 

 

Bələdiyyə süpürgəçiləri yatmadan, 

Gecələrdən sabahlaradək 

Süpürəcəklər ayaq səslərini xiyabanlardan! 

 

Səhər aydınlğında təp-təzə səhər 

Səhər aydınlığında təp-təzə insan

Səhər aydınlğında təp-təzə şəhər! 

Yenə həman

Yenə həman! 

Gecə həman

Gecə həman! 

 

Yenə də gecə 

Saat sıfır! 

Fahişələr gün görməz yerlərinin çörəyini yeyirlər!

 

Yenə də gecə 

Saat sıfır! 

İşıqlar divar çatlaqlarından düşür 

Və pəncərələr yuxularını qusur

Pəncərələr yuxularını qusurlar 

Pəncərələr yuxularını qusurlar! 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Şəfa Vəlinin  Gündüz Sevindiyin “Yorğun küçə” kitabı barədə qeydlərini təqdim edir. 

 

Gündüz Sevindik… “Yorğun küçə” kitabı haqqında qeydlər... 

Küçələr... Yollar... Küçələri sevirəm... Bəzən elə olur ki, hansısa küçə yaddaşımın lap uzaq küncündə, illərin pərdəsinin arxasında mənə kiçik bir nağıl danışa bilir...

 -Bax, burda, bu ağacın altında iki sevən gənc bir-birinə sehrli sözlər pıçıldayırdı...

 Başqa bir küçə gözəl bir serenada çalır... Onun təranələri altında xəfifcə gülümsəyir:

 -Körpə ilk dəfə, bax, burda, dalanın çıxacağında "ATA" demişdi. Gənc ata işə gecikmişdi o gün. Geri dönüb körpəni bağrına basmış, kövrək anlar yaşamışdı...

 Belə nağılların, serenadaların sayagəlməz fərqli çalarları var... Sanki bir ömür vərəqlənir hər küçədə. Ancaq heç vaxt küçəni evə gətirməyə cəhd etməmişəm. Buna, bəlkə də, cəsarətim çatmayıb. Gündüz isə... 

 

 Doğma küçə,

 Gecə düşür yenə də!

 ...Dur, yığış, gedək, küçə!

 Dur, yığış, gedək bizə...

 

 Mənə elə gəlir Gündüz bunu deməliydi. Bunu bacarmalıydı. O qədər kövrək ürəyi var şairin... O qədər yenilməz qətiyyəti var şairin... O qədər küçəylə tənha qalıb ki... O qədər dərdini danışıb ki, ona... Ürəyini boşaldandan sonra küçənin kədərində, hüznündə özünü günahkar görüb... Onun da halına yanıb...

 

 Doğma küçə,

 Bu dünyanın ağrısını,

 acısını, dərdini,

 Saplağından dəribsən.

 Mənim kimi öz içində,

 öz evində, öz küçəndə 

 qəribsən.

 

 Addım-addım küçələrdən keçdikcə bir də onun yuxusunu qaçırdığını düşünüb... Öz ruhunun tənhalığını belə küçəyə etibar edir... Yalnız küçəyə...

 "Bir ev həsrətini çəkməyən" şair "küçəni gözünə təpir"... Doymaq istəyir ondan...Yenə doymur...Bu dəfə də Allaha üz tutur:

 

 Ay Allah, nəfəs ver, qoyma ki, sönəm,

 qərib küçələrdən özümə dönəm.

 

 Adı bəlli, ünvanı bəlli küçələri öz hissləri kimi qərib sanır... Bu qəriblik onun gözlərindən ürəyinə axır... Küçələri şeirlərinə köçürür... Onlara misralarında sığınacaq verir... Bu dəfə də ürəklə, fərəhlə

 

 -"Mənim küçələrim üşümür daha!"-deyir.

 

 Sevgisini də qürurla yaşayır... Sevgisi də qürurludur onun... Özü kimsəyə baş əyməz... Sevgisini də əydirtməz, alçaltmaz... Şairin sevgisi onu "Tanrı əsəri" edib. Yüksəldib. Şairin sevgi kədəri, ayrılıq dərdi rekviem deyil. Həzin axşam melodiyasıdır. 

 Gündüzün qürurundan danışdım... Bu qürurun altındakı uşaq ərköyünlüyü də göz önündədir... Olduğu kimi... Onun körpə məsumluğu qədər səmimiliyi hərdən-hərdən gözə görünür. Nə yaş, nə qətiyyət, nə də qürur bu səmimiliyi pərdələyə bilmir:

 

 Vallah, mən ölərəm səndən ötəri,

 Bir ölmək nədir ki, mənim əlimdə.

 

 Beləcə sadə, beləcə, səmimidir O... Gündüz, biz də səninlə sevindik... Sevindik ki, "Yorğun küçə" məhz sənin sayəndə qapılarımızı açdı... Evimizə gəldi... Məhz sənin səmimi olduğu kimi qətiyyətli, mehriban olduğu kimi zəhmli, hökmlü ürəyin küçənin yorğunluğunu duya bilərdi. Duydu da... Duyurdu da... Var ol!

 Kitabın ön sözünün müəllifi bəstəkar, şair Xanım İsmayılqızı haqlı olaraq qeyd edir: “Şeirləri-özüdür, özü-sözünün üzüdür Gündüz Sevindik!”... Bu bircə cümləylə, demək olar ki, Xanım İsmayılqızı onun yaradıcılığını, daxili ucalığını ifadə edib. “Yorğun küçə” kitabında mənim də az da olsa əməyim olduğuna sevinirəm... Və sonda deyirəm:

 -Küçələrin üşüməsin, şair!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Ən yeni poeziya rubrikasında bu gün şair Faiq Hüseynbəyli  “Bax, insan beləcə əzilər” söyləyəcək. 

 

 

Həsrət nəğməsiylə, qəm havasıyla,

Baxışlar yollara düzülər gedər.

Dözməz intizara, ayrılıqlara,

Ürəklər yerindən üzülər gedər. 

 

Yüklənər yalanın suçu gerçəyə,

Bütün xəyalları ucu gerçəyə...

Öyrəşər sərtliyə, acı gerçəyə,

Dodaqlar xoş sözə büzülər gedər. 

 

Kim bilir, bəlkə də nələr nələrdi,

Yollar qayıdaydı, gedən gələrdi...

Arzudu, istəkdi, xatirələrdi -

Buluddan buluda süzülər gedər. 

 

Baxtına, şansına yük olan adam,

Həyatı gözünnən tökülən adam...

Sözün qüdrətinə söykənən adam,

Ağrılar, acılar söz olar gedər. 

 

İnsanı ruzisiz, quşları dənsiz,

Tanrımı yaratdı heçdən, "nədən"siz...

Ayaqlar baş olub, başlar bədənsiz,

Ayaqlar yollarda iz olar gedər. 

 

Bu zülmət gecənin səhəri yoxdur,

Yoxdur həqiqətin təpəri, yoxdur...

Kimsənin kimsədən xəbəri yoxdur,

Ürəklər daş olar, buz olar gedər. 

 

Göy ilə, yer ilə bitişər ömrü,

Sonuna əliboş yetişər ömrü...

Zamanın yanından ötüşər ömrü,

Bax, insan beləcə əzilər gedər. 

 

Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” tanınmış naşir Səbuhi Şahmarsoyun maraqlı bir yazısını təqdim edir. 

 

 

O, Afrikada Uqandanın ən yoxsul bölgələrindən biri olan Katvedə anadan olub. Məktəbli yaşlarında yaza və oxuya bilmirmiş, amma artıq 9 yaşında şahmat oyununda istənilən rəqibini mat etməyi bacarırmış. 

 

Fionadakı fitri istedadı ətrafdakılar da görməyə başlayır. Bu, bir səhv gedişin uduzmaq olduğunu nəzərdə saxlayaraq xeyli gediş qarşını düşünmək bacarığıdır. 

Deyilənə görə, o, bu dərsi Katvedə böyüyərkən öyrənir. Bir il ərzində Fiona Aqape kilsəsinin bütün oğlanlarını və hətta məşqçi Roberti də məğlub edir. Sonra məktəb turnirlərində iştirak etməyə və bir-birinin ardınca uşaqları "mat" eləməyə başlayır. Bu yol onu universitet turnirlərinə kimi aparır, orda da rəqib tanımır. 

2007-ci ildə 11 yaşlı Fiona Mutesi Uqanda Gənclər Çempionatının, bir neçə il sonra isə milli çempionatların qalibi olur. 

2010-cu ildə 14 yaşlı Fiona Uqanda milli komandasının tərkibində dünyanın ən nüfuzlu turnirinə – Ümumdünya Şahmat Olimpiadasına qatılır. Dünya ilk dəfə bu gənc şahmat dahisini onda tanıyır. 

“İndi başıma gələnlərin çoxuna inanmaqda çətinlik çəkirəm. Şahmatla məşğul olmamışdan əvvəl gecəqondularda yaşayırdım və düşünürdüm ki, hamı belə yaşayır” – Fiona bir müsahibəsində deyir. 

Avropadan qayıdan Fiona vətənində qəhrəman kimi qarşılanır. Onun haqqında CNN və ISPN kanalları süjet hazırlayır. Həyatından bəhs edən kitab nəşr olunur. 

Amerikaya səfərində bir çox şahmat turnirlərində iştirak edir, dünya şöhrətli şahmatçılarla görüşdən qələbə ilə ayrılır. Amerikadakı məşhurluğundan sonra "Disney" studiyası onun həyatı haqqında film çəkir. 

“Bəzən hisslərim içimdəki boşluğu doldurur. Keçmişdə başıma gələnlərin heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Olan olub, keçən keçib. Gələcəyin mənim üçün nə hazırladığını səbirsizliklə gözləyirəm. Şahmat mənə məktəbə qayıtmaq imkanı verdi və göstərdi ki, həyat başqa cür də ola bilərmiş, tamam başqa...”

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” (Naxçıvan bölməsi)

 

 

Ağac həmişə Tanrı ilə bəndə arasında əlaqəlındirici vasitə olub. Buna görə də ziyarətgahların bir hissəsi ağacla bağlı pirlərdir. Tanrıçılıq dininin yadigarı olan ağac pirləri nəinki Azərbaycanda, digər türkdilli xalqların yaşadığı bölgələrdə də həmişə var olub. 

Ulu türklərin inancına görə, el-obanı, Vətəni qoruyan ağac həm də sevgiləri qoruyan bir obraz kimi dəyərləndirilib. Professor Ş.Cəmşidov Qarabağ bölgəsindən rəvayət edərək yazır ki, arana, dağa köç edənlər öz əşyalarını ağacın dibinə əmanət qoyub gedər və heç kəs aylarla sahibsiz qalan əşyalara toxunmazdı. “Manas” dastanında da göstərilir ki, övladı olmayan qadınlar alma ağacının altında rəqs etməklə övladlarının olacağına inanırmışlar. Tapınaqları ziyarət edənlər arzuları hasil olsun deyə ağaca güllü parça, rəngli ip, yaylıq bağlayırlar. Qədim Şumer dastanı “Bilqamıs” dastanında da ağac kultu əsas yer tutur. Qazaxlar səhralardakı tək ağacı, Altay türkləri isə tək-tənha çinar ağaclarını pir hesab edərək ona qurban gətirirdi. Azərbaycanda vaxtilə yaşayan hunlar isə daha çox palıdı müqəddəsləşdiriblər. Vaxtilə Ağqoyunlu hökmdarı Gilan hakimi Şərif Həsənxandan Şah İsmayılın qaytarılmasını dəfələrlə tələb edir, lakin o, İsmayılın öz yanında olmadığına and içir və onu sıx bir meşədə, yüksək ağaclar arasında qurulan bir çadırda gizlədir. Bu da o dövrdə ağacın müqəddəsliyinin rəmzi hesab olunurdu. Azərbaycan Respublikasının Dövlət Gerbində, o cümlədən polis geyim formalarında palıd yarpağının təsviri uzunömürlülük rəmzi olaraq əski çağlardan mövcud olmuş ağac kultu ilə bağlı düşüncənin bir nümunəsidir.

Ağaca tapınmanı yazılı ədəbiyyatda M.Ş.Vazeh qoca zahidlə Zərdüşt Peyğəmbərin söhbətində belə təsvir edir: “Bitkilərin kökünü yeməklə 20 ildir ki, insanlardan uzaq, sükuta qərq olmuş səhralarda ancaq Allaha dua edərək ruhən dincələ bilmək üçü nyalqız yaşayıram” – deyən qocaya Zərdüşt Peyğəmbər belə cavab verir: “Sənin iyirmi il insanlardan uzaq düşüb tək-tənha yaşamağındansa, o susuz səhralarda bir ağac əkib-becərməyin, ona qulluq etməyin daha müqəddəs iş olardı”.

Bir çox bölgələrdə olduğu kimi, Naxçıvanda da ağac və kollara parça bağlama inancı hələ də qalmaqdadır. Camaldın kəndi yaxınlığındakı Alməmməd pirində armud ağacına, Havuş pirində armud ağacına, Tənənəm kəndindəki “Pir Süleyman”türbəsində qaraçalı koluna, Ərəfsə pirinin ətrafındakı kola və sair yerlərdə parça bağlama adəti vardır. Müqəddəslik statusunda olan belə tapınaqlardan biri Ərəfsədə ümidsiz insanların üz tutduğu ağac kultudur. “Hər ağaca parça bağlanmaz”,– deyib bura üz tutanların sayı heç də az deyil. Əsasən də, bölgənin sakinləri daha çox bu ağaca üz tutub ondan mədət diləyirlər. Kimisi ondan uşaq, kimisi sağlamlıq, kimisi də yaxşı həyat yaşaması üçün ağaca gecə-gündüz səcdələr edir, dil tökürlər. Bəli, ağaca qulluq lazımdır, sitayiş yox. Ona su vermək, qol-budağını daramaq, qulluq göstərmək, sevmək lazımdır. Yaşıl dünya naminə həmrəy olmaq, yaşıllıqlar salmaq ən ümdə vəzifə olmalıdır. Hərkəsin öz ağacı olmalıdır. Bu inanc isə yaşıl dünya naminə həmrəy olmaqdır. Ağacın qol-budağına bər-bəzək, yaylıq, parça bağlamaqdansa, ona su verməyi və qulluq etməyi daha üstün tutaq. Totem üçün yox, sevgi üçün, inam üçün, yaşıllıq üçün həmrəy olaq. Ağaclara qulluq edək ki, bol-bəhərli olsun. Kölgəsində kök salaq və gələcək nəsillərə izah edək ki, bu inancı totemə çevirməsinlər.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

Rubrikanı Könül aparır. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır. 

 

Bu gün sizlərə Sarıçiçəkli toyuq kababının  hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik.

 

 DÜSTUR 

§ Toyuq – 187 qr

§ Tomat pastası – 10 qr

§ Bitki yağı – 15 qr

§ Kərə yağı – 10 qr

§ Sarıçiçək şirəsi – 5 qr

§ Sarıkök – 0,2 qr

§ Duz – 4 qr

§ İstiot – 0,05 qr

Xörək əlavəsi:

§ soğan – 20 qr, göyərti (cəfəri) – 8 qr, sumaq – 5 qr, dənələnmiş nar – 15 qr, lavaş – 15 qr

 

HAZIRLANMASI:

Toyuq 50-60 qramlıq tikələrə doğ- ranır, dərisi çıxarılır, duz, istiot, sa- rıçiçək şirəsi, sarıkök, tomat, bitki yağı vurulur, qarışdırılır (basdırma olunur), saxlanılır. Manqal yandırılır, kömür közə düşdükdə yayılır. Toyuq əti şişlərə taxılır, manqalda bişirilir. Ardıcıl çevrilir. Qızardıqda manqal- dan götürülür, hər paya 4 tikə olmaq- la boşqaba yığılır. Üzərinə sumaq səpilir və süfrəyə verilir. Toyuğun biş- miş içalatı yanında verilə bilər.

 

Nuş olsun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Nə gözəl toxunub fələyin toru?-

Adam özü qaçır ağzına doğru.

İçində quldurdu çölündə oğru,

İçini-çölünü xışla da getsin. 

(İbrahim İlyaslı)

 

Dəyərli şairimiz, "dərininə  düşünmək" niyə hər kəsə nəsib olmur? Bəlkə, özləri bu bacarığı görmək istəmir?

 

 CAVAB

Dərininə düşünmək dərinə düşmək kimidir. Düşməyin bir çıxmağı da var axı… Adamların nəyinə lazımdır bu əzaba qatlansın?! Hər kəs dalğıc(qəvvas) olamaz ki, dəryaların dibinə baş burub da geri dönsün. Yarı yolda boğulmaq təhlükəsi var…

 

Dünyanın ikicə rəngi varıymış,-

Bildim qara nədi, ağ nədi, bildim.

Balamın dilindən bir söz eşitdim,

Dağ üstən çəkilən dağ nədi, bildim.

 

“Yox”dan yola çıxdım, yol məni getdi,

Kəm məni kəsdirdi, bol məni getdi.

Mən sağı getdikcə, sol məni getdi,

Axır ki, sol nədi, sağ nədi, bildim.

 

Doldu piyalələr, boşaldı camlar,

Sərxoş damağımı dəyişdi tamlar…

Qaranlıq könlümdə yandıqca şamlar

Ürəkdən əriyən yağ nədi, bildim.

 

Adlayıb dünyanın Hun hasarından

Qopdu şah millətim şah damarından…

Sındı məmləkətim sınırlarından,-

Çəpəri pozulan bağ nədi, bildim.

 

İbrahim İlyaslı, budurmu qanmaq?-

İşin-peşən oldu tutuşub yanmaq.

Haqqı buluncaymış fələyi danmaq,-

Bildim nahaq nədi, haqq nədi, bildim.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Nadir Yalçının şeirlərini təqdim edəcəyik. 

 

Bir bürkülü iyul axşamı

 

Qonşumuz Əhməd atası ölən gün

qızdırmadan yananda,

başının üstündə

nənəsi ağlayanda,

Qonşumuz Əhməd yerindən dikəlib

məzlum-məzlum baxanda,

baxıb-baxıb

qara yaylıqlara axıb-axıb:

"Məktəbə gedəndə,

uşaqlar atamı soruşanda,

xar tut dəyəndə,

köynəyim bulaşanda,

Alagöz itəndə,

yonca bitəndə

bu qədər camaata nə deyəcəm?"

- Qonşumuz Əhməd hönkürəndə

bayatıların səsi batanda

bir bürkülü iyul axşamıydı.

 

Bir bürkülü iyul axşamıydı,

iyul axşamıydı lap bürkülü.

Qonşumuz Əhmədin istidən öldüyü,

atasının eləcə öldüyü iyul axşamıydı.

Elə axşamıydı, elə...

Bağda meyvənin yaxşı vaxtı,

ən yaxşı vaxtı,

lap yaxşı vaxtı öldü qonşumuz Əhmədin atası.

Qonşumuz Əhməd sübh çağı -

atasının vida vaxtı

Bağa tərəf boylanıb:

"Meyvənin bu vaxtı adam da ölər?"

- dedi, ağzında şirəni tamsınıb,

əriyi tamsınıb,

gilası tamsınıb,

ağzının dadının son axşamıydı.

Qonşumuz Əhməd qızdırmadan yananda,

Əriyin yanağı qızaranda

sübh çağı qara rəngdə açılanda

Bir bürkülü iyul axşamıydı.

 

Küknar meşəsindən düşmüşdü axşam,

düşməmişdi,

hardansa gətirib salmışdılar

qonşumuz Əhmədin atası ölən axşamı.

Hava dayanmışdı,

su dayanmışdı,

Allah da dayanmışdı.

Ayaq saxlamışdı küçədən keçənlər.

Əlini əlinə vurub elə hey deyirdilər:

"Yazıq Əhməd, yazıq Əhməd..."

Yetim qaldı qonşumuz Əhməd

Bir bürkülü iyul axşamı.

 

Sərçələrin iyunu

 

Günəş pərdəni ram edib

şığıdı yazı masasına.

Hardasa bir qoca

baxarkən əsasına

hovuza tullanan uşaqlar

əl elədi səmaya.

Yuxarı mərtəbədəki qonşu

eyvana çıxıb palaz çırpanda

radiodakı nəğməyə səs verdi.

Gurultuyla gələn leysan

tez səngidi.

Kim isə çağırır kimsəni,

Kim isə salam verir

əvvəlkindən daha tez.

İndi səhər tələsir,

yubanır gecə.

Xəzri əsir...

İyundu.

 

Qaldırımlar rəngini dəyişir,

Tut boyayır səkini.

Küçələr məst,

insanlar sərməst,

günlər, saatlar xoş.

Payıza qalmayan toyların səsi

təzə ayın bağrından qopur.

Açıq havadakı çayxanalar

söhbətgaha çevrilir.

Fatmayi bağlarında sayrışır meynələr.

Gözləyir qonağını dənizkənarı restoranın

gənc,

yaraşıqlı

universitetin qiyabisində oxuyan ofisiantı.

Fəvvarələrin ecazkar fontanı

çiləyir damcılarını öz kölgəsinə.

İyundu.

 

Sərçələr tut ruzisini dadıb cikkildəşir,

Boğazlarını qamaşdırır şirə.

Sərçələr gölməçələrdə çimişir,

elə yaraşırlar şəhərə...

Sərçələr yad ölkələrdən qayıdan quşları

doğma nəvazişlə qarşılayır;

daimi sakin kimi...

Bu tut ağacları Allahın sərçələrə ehsanıdı.

İyun sərçələrin iyunudu,

hər yer sərçələrin...

 

Salam Sarvana məktub

 

Ey qoca şeirimizin salam-məleyk qapısı,

Nə oldu birdən-birə əcəl buludlarına?!

Yağış yağandan sonra ətri gələn torpağın

Hər qarışı səsləyər təbib nəvazişini.

Çağırmaq istəyəndə ölülərin ruhunu

Köməyə çata bilər Füzulinin nəfəsi?

 

Qapını örtənlərin yox idimi insafı?

 

Törəyə bilmədilər min budağ cücərdənlər,

Cücərtdilər baharın ilkin pöhrələrini.

Xatırlamaq ağırdı... hökmü qəti zamanın

Sərəncamı qurutmaz güllərin şirəsini.

 

Seyr elə, zülmə axan yaşların saflığını

inci dənəsi kimi düzümmü çal zülfünə?

 

Ey nəzm mülkümüzün biyaban sərgərdanı,

Hanı yüyəng yiyəsi, boz köhlənin cilovu?

 

Məhəbbət umanların ahı ərşə ucaldı,

Bu dünya vaxtla deyil, sözlə birgə qocaldı.

Bu vəfadan iraqlar hansımızdan öc aldı?

Belə olur görəsən, yaşamağın hesabı?

Bəlkə ümid saxlayaq durnalar qayıdana?

 

Ki alnımız açılıb qələmin hökmü sarı,

Əzəl-əcəl oynunun kimdi astanasında?

 

Bəs soruşan olmadı könlümüzün fərəhin -

Uçdu qanadlarında kəmfürsət arzuların.

Vida saatımıza inansaydıq əzəldən,

Nə mənası olardı açılan sabahların?

 

Nə oldu ki, inandıq ölümün gəlməyinə?

 

O həmin nəfəs idi - həyatın kandarından

bu qoca kainatı pıçıltısı bürüyən

O həmin qələm idi - öz sivri ucu ilə

kədəri kölgəsində sonsuzluğa sürüyən.

 

Bir şairin ağrısız yoxmu yaşamaq haqqı?

 

 

Adaşım daş

 

Təkcə adımı həkk etdiyim daş qalıb -

Qalib daş...

Rəngini, duruşunu dəyişməyən

Anam mənə süd verəndə necə var elə,

Qoca nənəm can verəndə necə var elə,

Atamız qışqıranda tək yerini dəyişməyən -

Qəlib daş... Dözümlü daş...

Gedib çıxanda məni salamladı

Məndən sadiq, məndən vəfalı daş.

Hanı biz evimizdən çıxanda

Göydən yerə yağan daş?

Hanı ölənlərim, olanlarım?

Elə bircə daş sağ qaldı?

Dərd daşım,

Sirr daşım,

Qardaşım daş, atam daş,

Məni sinəsində yaşadanım,

Adımı yadında saxlayan daş.

 

Gördüyüm ən qonaqpərvər,

ən canıyanan, ən qoçaq.

Vətənə məndən yaxın,

Vətəni məndən çox sevən

Soy daşım,

Ad daşım,

Məndən vəfalı adaşım.

 

*

Məni unudun

Unutmaq istəməyəndə

Məni unudun.

Guya, heç tanımamısınız.

Unudun, solmuş çiçəklər kimi,

Sonuncu namaz qılan müəzzin kimi,

unudun məni.

 

Məni unudun

guya kim imişəm bu hamının içində,

Məni unudun

hamı olmayanda, bir mən qalanda

Unudun, kimsəsiz daxmalar kimi,

dükanı bağlayıb səhərə çıxmayan baqqal kimi

unudun məni.

 

Məni unudun,

səsimi də siləsiniz gərək,

Məni unudun,

barmaqlarım gəzən hərflərin hamısını da.

Unudun, sonsuz adamlar necə unudulursa,

Unudun, bir də qayıtmayan gedənlər kimi.

 

Məni unudun elə bu saat, bu dəm,

unudun məni, bütün quruyan nəmlər kimi,

bütün köhnəlməyənlər kimi unudun məni...

 

 

Əlisəmid Kürə...

 

Alnının qırışından,

taleyin qarğışından,

şikəstə oxuyan aşığa

ağlamağından tanıyıram mən səni...

ağla, Kürüm, ağla, mən ölüm.

 

Saçının ağlığı taleyin qara oyunu,

dara atların telini,

ara bu ömrün toyunu -

Bir qol qaldır,

çağla, Kürüm, çağla, mən ölüm.

 

Torpağımı cadar-cadar

gördüm, böyüdüm,

qarğadım Günəşə,

sonra tez yalvardım Aya,

məni bağışlasın deyə...

Əllərini cadar-cadar görəndə

əlimi əlimə vurub

bir şaqqanaq çəkdim

bu nainsaf dünyaya,

bu naqolay gərdişə.

Açdın qollarını əzaba sarı,

bağla, Kürüm, bağla, mən ölüm.

 

*

Evlər var, içində ağaclar bitir,

Evlər var, tənhadı qovaqlar kimi.

Evlər var, içində adamlar itir,

İtir, birdən sönən çıraqlar kimi.

 

Evlər var, qapısı kiliddən qaçır,

Evlər var, kilidi pasın içində.

İlahi, bu adam özündən qaçır,

Min ildi toy qurur yasın içində.

 

Evlər var, min yerdən pəncərəsi var,

Evlər var, sirri bir, otağı birdi.

Evlər var, damının rəngi min cürə,

Soruşsan, dərdinin ortağı birdi.

 

Evlər var, içində ağaclar bitir,

Evlər var, dağılır yeri, yağışdan.

Evlər var, səs salır ulduza, aya,

Evlər var, sağ çıxıb qanlı savaşdan.

 

Bir doğma hənirti evi isitdi,

Pərdə-pəncərəni bağrına basdı.

Bir işıq min evə şölə saçardı

Xoşbəxtlik körpüsün qurmaq olsaydı.

Laçın, 2023

 

 

Məmməd İsmayıla

 

Ömrün-günün bu qovhaqov çağında

bir həkimin bıçağında qan,

kiminsə isti ocağında

soyuq hənirti olmasın...

şairə deyin, ölməsin...

 

Əgər sıxsa onu şəhər havası,

ruhunu incitsə ambulans səsi,

neçə dəfə qucaq açsa

xəstəxana dəhlizi,

o həmin adamdı, qorxu olmasın...

şairə deyin, ölməsin...

 

özü kəndin yadındadı,

adı kəndin yadında,

misrası dilimin altında...

neçə ürək döyünür

ürəyinin səsiylə,

bir böyük ocaq isinir

şairin nəfəsiylə...

hicran pəncərəsini örtün, soyuq olmasın...

şairə deyin, ölməsin...

 

məni gözləyənlərdən biri də sən ol,

mən oldum, olmadım,

bəlkə, öldüm, ölmədim,

gözlə,

gözünə ehtiyac,

sözünə möhtac,

misrana ac olanlar var...

gözlə, kimsə naəlac olmasın...

şairə deyin, ölməsin...

 

Gəncə, 2023

 

*

Sağ olun, asta gedin, doymadım,

gedən ayağınıza qurban olardım,

mən siz deyən olmadım, olmadım,

siz də mən deyən olmayın...

 

Sağ olun, arxaya dönməyin, görməyim,

görsəm, ürəyim yumşalar, naçaram,

üzünüzə bağlı qapı açaram, dinməyin,

hardasız bilməyim, bilməyim.

 

Yuxalmışam, dolmuşam, sərgərdan...

məni yumşaq bilib yeməyin, ölməyim.

axı ürəyimdə sözüm çox qalıb,

sizə necə deməyim, ölməyin?!.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

Leo Essad Bey Nusenbaum barədə əfsanələr dolaşmaqdadır. Bir neçə təxəllüslə, o cümlədən azərbaycanlı oxuculara yaxşı tanış olan Məhəmməd Əsəd bəy və Qurban Səid təxəllüsü ilə yazdığı bəllidir. Bu məntiqlə, dünyaşöhrətli “Əli və Nino” romanının müəllifi də odur.

Talehə Əliyeva ötən əsrin 20-ci, 30-cu illərində Almaniya mətbuatında sözügedən müəllifə aid bir neçə məqaləni dilimizə çevirib və redaksiyamıza təqdim edib. Onları diqqətinizə çatdırırıq. 

 

Ağ irqin prestiji və film

(şərh)

 

İngilis kolonial mətbuatı neçə müddətdir ki, müstəmləkələrdə nümayiş olunan

filmlərə xüsusi senzuranın tətbiq olunmasını qızğın şəkildə təbliğ edir. Avropa və

Amerika məişət həyatını əks etdirən filmlər ağ irqin nüfüzuna ciddi xələl gətirə

bilər. İndiyə qədər çinli, malaziyalı və yaxud hindlinin əsl Avropa münasibətləri

haqda təsəvvürü yox idi. İndi filmlərdən görürlər ki, sən demə ağ sahiblər arasında

da cinayətkarlar, oğrular, qatillər olurmuş, necə ki, 1-ci Dünya müharibəsi zamanı

şərqliliərə məlum oldu ki, avropalı xalqların heç də hamısı eyni deyilmiş.

Şərqdə nümayiş olunan əksər amerikan filmləri dedektiv və kriminal

mövzudadırlar. Bu minvalla tamaşaçılar ağ irqin adətlərini, maraqlarını əyanı

olaraq görürlər.

Mətbuat əmindir ki, beləliklə ağ irqə nifrət getdikcə artır və bu da milliyətçi və

kommunist ideyalara rəvac verir. Ag irqin nüfuzuna, həmcinin filmlərdəki sevgi

səhnələri də təhlükə yaradır. Məsələn, Uzaq Şərqin bəzi xalqlarına öpüşmək

yaddır, digərləri üçünsə “əxlaqsızlığın ən yüksək həddi”dir. Film izləyən asiyalı

publikanın sevgi səhnələri haqda şərhlərini eşidən avropalı ayağını bir daha kinoya

basmaz. Asiyalılar üçün ağdərili qadın artıq əxlaqsızlığın simvolu olmuşdur.

Filmlərin təhlükəli olmasını başqa bir fakt da təsdiqləyir ki, nəinki avropalılıar,

hətta yerli knyazlar da senzuranın tətbiqini tələb edirlər.

Essad-Bey

“Ədəbi dünya”(“Die literarische Welt”) qəzeti, 5/1929 , Nr.7, (1/2)

Almancadan tərcümə etdi:

Talehə Əliyeva

Müəllif hüquqları qorunur.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)

Bələdçiniz: Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

İnanılmaz! Dünya şöhrətli pop musiqiçi Riki Martin möhtəşəm solo konserti ilə ilk dəfə Bakıda çıxış edəcək. 

 

Bəli, bəli!

Adı musiqi dünyasının simvoluna çevrilən əfsanəvi müğənni və aktyor Riki Martin bu gün Sea Breeze Resort-da çıxış edəcək! Konsert saat 20-dən 23-dək davam edəcək. Biletlər 120 manatdan 2500 manatadəkdir. Fanzona biletləri isə 80-150 manat civarındadır. 

Həqiqətən də Sea Breeze Resort ölkənin musqiq tamaşaları mərkəzi statusuna yiyələnməkdədir. 

Dünyada 95 milyondan çox albomu satılan, iki Grammy, dörd Latın Grammy qazanan və bir çox Billboard mükafatçısı olan bu müğənninin Bakıda konsertini təşkil etmək böyük hünərdir. 

İllər öncə - 90-ların sonlarında “Livin la vida loca” mahnısı ilə puerto-rikolu gənc bir oğlan səhnədə parladı. Bu mahnını bütün dünya zümzümə edirdi. Çoxları Mərkəzi Amerikadakı Puerto-Riko adlı ekzotik ölkəni məhz Riki Martinə görə tanıdı. 

İndi isə həmin müğənninin 52 yaşı var və o, ilk dəfə bakılılar qarşısında çıxış edəcək. 

Konsertə tamaşa edəcək bütün bəxtəvərlərə içi özüm qarışıq xoş seyrlər arzulayıram! 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.08.2024)