Super User
XARİCİ ƏDƏBİYYAT – Natalya Xarlampyevanın şeirləri
Aida Eyvazlı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ilə birgə “Türk mədəniyyətini Azərbaycanda tanıdaq” layihəsi çərçivəsində bu gün sizlərə Saxa Yakutiya Respublikasının xalq şairi Natalya Xarlampyevanın şerləri təqdim edilir. Şeirləri mən tərcümə etmişəm.
“Gəldidm Bakıya...” şerini Natalya Xarlampyeva 2019-cu ildə yazıb, Bakı təəssüratlarını bölüşüb. 1926-cı ildə uzaq Yakutiyadan Bakıda 1-ci Türkoloji qurultayda iştirak etmək üçünBakıya gəlmiş həmyerlilərini yad edib.“Mavi qurd” isə türklərin totemi barədədir.
GƏLDİM BAKIYA
Buludlara yoldaş olub o gecə,
Yol tutmuşam türk yurduna beləcə.
Uzun yolum Moskvadan keçincə,
Ağırlığın hiss elədim bu yolun.
Türkçülüyün yolu asan olmadı,
Yol açanlar özü yolda qalmadı.
Bizim yolun adı Qızıl almadı,
Xəyalını gerçək etdim bu yolun.
Yol gəldim ki, köküm ilə görüşüm,
Yol gəldim ki, ruhum ilə birləşim.
“Yol”- dediyin bəzən ağır səfərdir,
Əvvəlində nələr vardı bu yolun?!
…Eksekül, Alampa, İsidor, Künde,
Bakıya gəlirdi dördü bir yerdə.
Türkün birliyinə qoşulurdular,
Elə bil yenidən doğulurdular.
Türklərin birinci qurultayına
Onlar altı aya yetişmişdilər.
İndi mən də gəldim həmin Bakıya,
Daşı-divarları qədim Bakıya.
Bu geniş, işıqlı böyük salonda
Türkün şövqlə keçən qurultayında
Çıxış eyləmişdi saxa yakutlar,
Türkün birliyindən, əlifbasından,
Türkün kimliyindən danışmışdılar.
Palçıq balaqandan çıxan dahilər,
Heyrətlə baxmışlar bu gözəlliyə.
Qurultay sarayı geniş, işıqlı
Ürəklər dolmuşdu dosta sevgiylə.
İndi o salonda, sirli ocaqda
Dayanıb ətrafı seyr edirəm mən.
Deyirəm görəsən o sələflərim
Hansı səmtdə durub çıxış ediblər?
Saxa Yakutların şirin dilindən,
Bir də varlığından bəhs eləyiblər.
Bir səs oyandırır ruhumu həmən,
Deyir: divarın yanında orta sırada
Yan-yana oturub yakut alimi…
Mən də divarlara çəkdim əlimi.
Orta oturacaq, orta sırada
Saxa sözü ilə döyüşə çıxan,
Saxa heysiyyatın sevib qoruyan
Həmin babaların ruhun görürəm.
Səsləri də hopmuş bu divarlara…
Dönür yanağımdan axan yaşlara.
Bir istilik axır canıma burda,
Ruhum pərvazlanır zəngin sarayda.
Xalqıma yol açan əcdadlarımın
Ruhunu hiss etdim mən həmin anda.
Bu möhtəşəm qala, elm ocağında
Ulu babaların ruhunu tapdım.
Onların iziylə Bakıya gəlib,
Onların adıyla arzuya çatdım.
MAVİ QURD
Bir baxın, bir baxın mavi canavar,
Dağların, çayların üstündə qaçır.
Səhralardan keçir, çöllərdən keçir,
Türklərin izində yeni iz açır.
Bir baxın, bir baxın o mavi qurda,
Keçir düşmənlərin, hiyləgərlərin
Qurduğu tələlənin, torların üstdən
Keçir zəmanənin, tarixin üstdən.
Bir baxın, bir baxın o mavi qurda,
Yurdumun içində yanar alovlar,
Odlar da qorxutmur daha gözünü.
Bizdən daha azad bilir özünü.
Bir baxın, bir baxın mavi canavar,
Türklüyün özüdür, gərəyidir o.
Damarlarda axan mavi qanımız,
Bütün törələrin göbəyidir o.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
REDAKSİYANIN POÇTUNDAN: Zirvələrin fəthində qalan əbədi iz
“Ədəbiyyat və incəsənət”in poçtundakı növbəti məktubun müəllifi İlahə Allahverdiyevadır. O, 2 gün öncə 102 illiyini qeyd etdiyimiz Ümummilli lider Heydər Əliyev barədə yazıb.
Hər bir xalqın taleyində bəzən elə bir şəxsiyyət doğulur ki, o, yalnız bir dövrün deyil, bütöv bir millətin zamanlar boyunca sönməyəcək ümidinə, dirənişinə və ruhuna çevrilir. Azərbaycan üçün bu şəxsiyyət Heydər Əliyev idi – Naxçıvan torpağında doğulmuş, uşaqkən dağların səssizliyindən, çayın axarından, kənd məktəblərinin tozlu siniflərindən öyrənən, həyatın sərt üzünə erkən yaşlarda bələd olan bir övlad.
O, zamanla bəşəri liderliyə gedən yolun ilk cığırlarını elə bu torpaqlarda çəkdi. Onun uşaqlıq illəri hər səhər günəşin ilk şüasıyla kitab vərəqlərində axtardığı həqiqətlərlə, anasının öyrətdiyi əxlaq dərsləri və atasının zəhmətə olan sevgisi ilə yoğrulmuşdu. Uşaq Heydər ədalətsizliyə qarşı ilk etirazını məktəb həyətində etdiyi bir kiçik haqsızlığa susmayaraq göstərmişdi – bu, sonralar millətin səsinə çevriləcək iradənin ilk titrəyişləri idi.
Zaman keçdi, vətənin göylərinə qaranlıq çökməyə başladı. Sovet imperiyası öz diqtəsini daha da sərtləşdirir, milli ruhu sükuta məhkum etmək istəyirdi. Məhz bu qaranlıqda Heydər Əliyev qəhrəman bir aydınlıq kimi parladı. Ulu Öndərin Sovet rəhbərliyində tutduğu vəzifələr, bir azərbaycanlının imperiya daxilində bu cür yüksək məqama qalxması, təkcə şəxsi uğur yox, milli iradənin təntənəsi idi. Amma bu yüksəlişdən daha qiymətli olan, onun hər addımda Azərbaycan xalqının maraqlarını uca tutması, kimliyimizi qoruyaraq inkişaf etdirməsi idi. Heydər Əliyevin Moskvadakı çıxışları, o dövrdə risk hesab edilən təşəbbüsləri, Azərbaycanın iqtisadi, mədəni və siyasi müstəvisini qorumaq uğrunda apardığı mübarizəsi bir xalq üçün nəfəs, sabah üçün ümidi idi.
1990-cı illərin əvvəlləri. Dağılmış imperiyanın külləri altında can verən bir respublika – Azərbaycan. Qarabağda alovlanan müharibə, paytaxtda küçələrdə dolaşan qorxu, iqtisadiyyatda çöküş, cəmiyyətdə ümidsizlik hökm sürürdü. Məhz bu vaxt, xalqın ruhu təlatümdəykən, yaddaşların dərinliyindən bir ad səsləndi: Heydər Əliyev. O, yenidən səhnəyə döndü, amma bu dəfə təkcə siyasi lider kimi deyil, bir xilaskar kimi. Xalqın tələbi ilə hakimiyyətə qayıtdı – ümidin təcəssümünə çevrildi. Və o gündən etibarən Azərbaycan adlı gəmi, onun uzaqgörən kapitanlığı ilə tufanlı sulardan sabitlik limanına doğru hərəkətə başladı.
Heydər Əliyev ölkədə dağılmış iqtisadi sistemi bərpa etmək üçün ilk olaraq sabitliyi təmin etdi. Siyasi ziddiyyətləri yumşaldaraq, müxtəlif güclər arasında tarazlıq yaratdı. Onun diplomatik məharəti, xalqla olan səmimi ünsiyyəti və çevik qərarları ölkəni vətəndaş müharibəsi təhlükəsindən xilas etdi. Ulu öndər yalnız böhrana reaksiya verən bir lider deyildi – o, gələcəyi qurmaq üçün hər addımı diqqətlə hesablayan uzaqgörən bir strateq idi.
Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft kəməri kimi qlobal layihələr isə bu strateji baxışın bəhrəsi idi. Bu layihə ilə Azərbaycan regionda enerji siyasətinin mərkəzinə çevrildi. Neft sərvətini sadəcə iqtisadi rəqəmlərə yox, gələcək nəsillərin rifahına yönəltmək onun əsas amalı idi. “Səhraya səpilən həyat toxumları” kimi, bu layihə də Azərbaycanın çiçəklənən sabahına su səpdi. İqtisadiyyat inkişaf etdikcə, xalqın rifahı artdı, iş yerləri açıldı, yeni fabrik və müəssisələr tikildi. Amma Heydər Əliyevin baxışında inkişaf təkcə maddi deyil, mənəvi tərəqqi də demək idi.
Onun mədəniyyətə, ədəbiyyata və incəsənətə göstərdiyi qayğı milli ruhun təcəssümü idi. Azərbaycan dilinin dövlət dili kimi möhkəmləndirilməsi, milli ədəbiyyatın qorunması, musiqimizin və incəsənətimizin dünyaya tanıdılması üçün atdığı addımlar xalqın ruhuna verilən can kimi idi. O, keçmişin zəngin irsini gələcək nəsillərə çatdırmaq üçün muzeylər, abidələr, elmi mərkəzlər yaratdı. Tarixə olan bu dərin hörmət Heydər Əliyevin gələcəyi məhz bu keçmişin üzərində qurmaq istəyindən doğurdu. “Milli ruhun memarı” kimi, o, həm keçmişə körpü saldı, həm sabaha yol çəkdi.
Və bu yolda ən dərin yara Qarabağ idi. Yaralı torpağın fəryadı onun qəlbində daim yaşayan bir ağrıya çevrilmişdi. “Qarabağsız Azərbaycan, ürəksiz bədən deməkdir” – bu sözlər onun təkcə siyasi yox, mənəvi inancının da göstəricisi idi. Dahi lider diplomatik yollarla mübarizə aparır, beynəlxalq təşkilatlarda Azərbaycanın haqq səsini çatdırırdı. O, münaqişənin həllində beynəlxalq hüququn və danışıqların gücünə inanır, amma eyni zamanda ordu quruculuğuna da xüsusi diqqət yetirirdi. Unudulmaz liderin gənc zabitlərin yetişdirilməsi, hərbi məktəblərin açılması, silahlı qüvvələrin gücləndirilməsi istiqamətində yürütdüyü siyasət bu gün qazandığımız zəfərin təməl daşları oldu.
Heydər Əliyev, zamanın sınağından çıxmış bir iradə abidəsi kimi xalqının taleyində silinməz iz qoydu. Onun vəfatı hər bir azərbaycanlını kədərə bogsada xatirəsi zamanın axışına meydan oxudu. Abidələr, muzeylər, onun adına salınan yollar, parklar bu sevginin zahiri təcəssümü idi. Əsl xatirəsi isə xalqın qəlbində yaşayır– “Ruhumuzda əbədi bahar” kimi.
Onun qoyduğu təməllər üzərində qurulan müasir Azərbaycan, bu gün də Ulu Öndərin ideyalarının işığında irəliləyir.Ulu Öndər Heydər Əliyevin siyasi kursunu uğurla davam etdirən, qətiyyəti və uzaqgörənliyi ilə Vətən müharibəsində tarixi zəfərə imza atan İlham Əliyev atasının siyasətini davam etdirərək xalqla hakimiyyət arasında qurduğu etimad körpüsünü qoruyur. Heydər Əliyevin izləri bu günün hər addımında, sabahın hər ümidində hiss olunur.
Heydər Əliyev bir addan, bir liderlik tarixindən ibarət deyildi. O, Azərbaycan adlı dastanın ölməz qəhrəmanı idi. Hər sətiri əməklə, zəka ilə, vətən sevgisi ilə yazılmış bir həyat hekayəsidir onun həyatı. Və bu hekayə hələ də yazılmaqda davam edir – hər ürəkdə, hər yaddaşda, hər zirvədə...
Çünki o, zirvələrin fəthində qalan əbədi izdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
BİRİ İKİSİNDƏ – Cabir Həsənin şeirləri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün sizlərə Cabir Həsənin şeirləri təqdim ediləcək. Qeyd edək ki, müəllif Ağdaş rayonunda yaşayır. 3 kitab müəllifidir. 2022-ci ildən AYB-nin üzvüdür.
Cabir HƏSƏN
BİR GÜN YAŞAMAĞA HƏVƏS OLMASA
Bəxtinə düşən gün səninki deyil,
Dünyadan aldığın nəfəs olmasa.
Ölüm də naz ilə keçər yanından,
Bir gün yaşamağa həvəs olmasa.
Hicran kimdən seçib aralar kimi?
Başına gəlməsə, kim anlar kimi?
Rahat yaşayarsan adamlar kimi,
Öz abrın özünə qəfəs olmasa.
Özünə yüz saray, yüz qala tikdir,
Anlayan yoxdursa, ürəyin təkdir.
Hər işdə Allahdan riza gərəkdir,
Nə xeyri, ha darıx, tələs, olmasa.
DAŞ OTU KİMİ
Ən ağır qəzalar bəxtə bağlıdır,
Ən rahat adamın əlindən çıxır.
Səbir tükənəndə ən acı sözlər
Fağır adamın da dilindən çıxır.
Həyat hər insana tərbiyə verir,
Birdən xoş ovqatı dərdliyə verir.
Bir yanda bu ömrü hədiyyə verir,
Bir yanda ayından, ilindən çıxır.
Cabir, daşıdıqca qəmi xəlvəti,
Getdi cavanlığın dəmi xəlvəti.
Qara gün, daş otu kimi xəlvəti,
Həvəslə gül açıb telindən çıxır.
İNSAN VAR
İnsan var, vəfası zaman qədərdir,
İnsan var, səbəbsiz unudur səni.
İnsan var, həyatdan daha gözəldir,
İnsan var, həyatdan pis vurur səni.
İnsan var, zəkası göz qamaşdırır,
İnsan var, nur üzü ağlı çaşdırır,
İnsan var, rəftarı səbri daşdırır,
Hər sözü yerində qurudur səni.
İnsan var, niyyəti, qəlbi qaradır,
İnsan var, ürəkdə ümid yaradır.
İnsan var, hər sözü ağır yaradır,
İnsan var, bəxt olub ovudur səni.
İŞIQ
Həvəslə tutduğun neçə arzunun
Sonluğu çəkdiyin bir ah qədərdir.
Qanmaza bir kitab kəlam de, yenə
Qandığı özünün ağlı qədərdir.
İmkana bağlıdır canın sazlığı,
Qəlbi rahat tutar vicdan azlığı.
İnsanda imanın çatışmazlığı
Bilərək etdiyi günah qədərdir.
Cabir, yaşayırsan fikri dolaşıq,
Səbəbsiz sevincin ömrü bir qaşıq.
Hər kəsin qəlbində yaranan işıq
Haqqa apardığı pənah qədərdir.
ÇƏKƏRSƏN
Həyata ürəyi həssas doğulsan,
Üzülüb özgənin sözün çəkərsən.
Çox olar əziz dost, əziz qohumlar,
Sən yenə yükünü özün çəkərsən.
Ümidin, məramın vaxtsız ölməsin,
Ən zəif nöqtəni vuran bilməsin.
Dərd azıb qapına qonaq gəlməsin,
Öyrəşib birin yox, yüzün çəkərsən.
Bir gün könüllərin teli birləşər,
Həssas ürəyinə sevgi yerləşər.
Qəfildən araya ayrılıq düşər,
Ağlayıb çıxsa da gözün, çəkərsən.
Bir gün ayılarsan, gəncliyin solub,
Andıqca görərsən gözlərin dolub.
Dünyanın ən gözəl rəssamı olub
Yenə də dünyanın üzün çəkərsən.
AYRILIQ – SEVGİNİN ANIM GÜNÜDÜR!
Alınmadı bizdə sevgi, nə edək,
Adını nə desən, qoyaq, ayrılaq.
Ayrılıq – sevginin anım günüdür!
Ağla, üzümüzü yuyaq, ayrılaq.
Səni sevə-sevə unudaram mən,
Adın da dilimə yovuşmaz daha.
Ömrün qatarından ayrı enənlər
Göy yerə ensə də, qovuşmaz daha.
Bu, sənə yazdığım sonuncu şeir,
Bu, səni andığım sonuncu andır.
Bir nakam sevginin son çırpınışı,
Bəlkə, hiss etdiyim son həyəcandır.
BİR ÖMÜR HEKAYƏSİ
Bu dünyada vəfa adlı bir ev var,
Açıb hər gün qapısından girmişəm.
Məhəbbətin, yoldaşlığın, dostluğun
Doğrusunu, saxtasını görmüşəm.
Hər sözümü keçirmişəm ilmədən,
Ürək coşub dil danışan kəlmədən.
Allah verən ömrü özüm bilmədən
Yaratdığı vaxta qurban vermişəm.
Yol azmadım ömrə enən dumanda,
Yorulmadım yaşamaqdan bir an da.
Hər arzumu tutub (yuyub) uyğun zamanda
Ümid adlı ipin üstə sərmişəm...
YAXŞI Kİ...
Yaxşı ki, dünyada dəyər yaşayır,
Etibar, sədaqət qalır hələ də.
Yaxşı ki, Yaradan ülvi sevgini,
İnsanın qəlbinə salır hələ də.
Yaxşı ki, xəyallar çıxıb getməyib,
Yaxşı ki, ümidin vaxtı bitməyib.
Yaxşı ki, dağların abrı itməyib,
Başını dumanla çalır hələ də.
Yaxşı ki, qiyməti bilinir zərin,
Yaxşı ki, anlayıb, düşünüb dərin, –
Şairlər həyatdan inciyənlərin
Şeirlə könlünü alır hələ də...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
“Bu tənhalıq kitabların qoxusu ilə boğur məni, kağız kimi islanmış, fikir kimi ağır…” - ESSE
Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Heç fikirləşmisiniz, niyə bəziləri dənizə tamaşa edər, digərləri isə ora atılar? Birinci qrup həyatın müşahidəçiləridir. Oturub sahildə, əlində çay, ağıllı görünmək üçün "Kafka" deyərlər. İkinci qrup isə, suyun dadını bilmədən rahatlıq tapanlara inanmayanlardandır. Baxanlar təhlükəsizliyin həzzini, atılanlar isə batmağın həqiqətini tanıyır. Mən o ikinci qrupdayam. Sadəcə oxumaqla yox, düşünməklə batmaq istəyənlərdən.
Mən kitab oxumağa belə başlamadım. Mən sadəcə bir səhifəni çevirdim və o andan etibarən geri dönüş olmadı. Çünki bəzi kitablar qapı deyil, girdabdır. Və sən özünü sadəcə itirmək üçün deyil, bəzən tapmaq üçün itirirsən.
Ədəbiyyat mənim üçün sadəcə qəhrəmanlar, süjetlər, müəlliflər deyil. Ədəbiyyat, ayaqqabısı itmiş fikirlərin gəzdiyi sonsuz çimərlikdir. Və mən bu çimərliyə gəzməyə gəlmədim. Mən burda doğuldum. Dənizin kənarında yox, içində. Suyun dərinliyində Dostoyevskinin qaranlığı, Kamyunun absurdluğu, Sartrın yorucu fəlsəfəsi var. Elə bil 100 nəfər eyni vaxtda boğulmaq haqda fikirlərini bölüşür və mən onları dinləməkdən nəfəs ala bilmirəm.
Ona görə də bir gün dedim: “Yetər. Kitab oxumaq yox, onun içində yaşamaq istəyirəm.” Və beləliklə, əlimdə bir Dostoyevski, ürəyimdə bir Nitşe, çiynimdə Sartrın varoluş yükü, başımı tutub dənizə tullandım…
Bəli, burdayam. Üzürəm, boğuluram, batıram. Və qəribəsi budur ki, bunu könüllü edirəm. Mən bu sulara təsadüfən düşmədim, özüm tullandım. Çünki quru torpaqda ayaq üstə qalmaqdan daha yorucudur yaşamaq. Dəniz isə dürüstdür. Səni ya udur, ya da səni sən edən yerə çırpır.
Məni suyun səthində Dostoyevski qarşıladı. Dedi, “Əgər Tanrı yoxdursa, hər şey icazəlidir,” və mən onun gözlərinə baxıb düşündüm. Cavabında, "Elədirsə, bəlkə bu qədər suyun ortasında üzmək də haram sayılmaz” dedim. Bəlkə heç nə icazəli deyil, sadəcə artıq heç kimin icazə verəsi halı qalmayıb. Ardınca Sartr gəldi. İçi boş bir qayıqda, varoluşun mənasızlığına dair uzun bir monoloqla. Dedim, “Sən bu qədər danışarkən biz boğuluruq,” o isə cavab verdi: “Hər kəs öz mənasını öz sualtı tənhalığında tapmalıdır.”
Bəli, tənhayam. Amma bu tənhalıq kitabların qoxusu ilə boğur məni, kağız kimi islanmış, fikir kimi ağır.
Bir gün Nitşe fırtına oldu bu dənizdə. Hər şeyi yıxıb-yaxdı, sonra isə içimə səssizcə bir cümlə atdı. “Əgər kifayət qədər uzun müddət dənizə baxsan, dəniz də sənə baxmağa başlayar.” Bəlkə də mən artıq dənizəm. Başqasına baxan, amma anlamadığına görə qəzəblənən.
Kamyu isə sahil xəritəsi kimi görünür ilk baxışda. Sanki yolu göstərir. Amma o da xəritənin kənarına yazıb ki, “Həyat absurddu.” Mən ona dedim ki, bəlkə də absurdluq xilas yoludur. O isə cavab verdi: “Onda niyə batmırsan?” Cavab vermədim. Mən artıq batıram.
Kirqard axşam sükutu kimi keçdi üstümdən. İnancı soruşdu. Dedim, “İnanıram, amma nəyə olduğunu bilmirəm.” Dedi, “Bütün inamlar, səbəbsizliklə doğulur.” Onda başa düşdüm ki, mən bu suda inamı yox, suyun özünü axtarıram. İnanmaq üçün deyil, hiss etmək üçün. Əlimi sudan keçirdim. Heç nə dəyişmədi. Ədəbiyyat məni özünə çəkmir, mən onun içində çoxdan parçalanmışam.
Borxes isə bir dəfə yuxuma girdi. Dənizin mərkəzində bir kitabxana vardı. Sonsuz kitablar, sonsuz variantlar, sonsuz mənasızlıqlar. O dedi: “Oxuduğun hər kitab, oxuya bilmədiklərinin kabusudur.” Gülümsədim. Onda bildim ki, mən oxuduğumdan çox, oxuya bilmədiklərimin adamıyam.
Hələ Kafka.. O, təkcə boğulan deyil, həm də sənə kim olduğunu xatırladan hayqırtıdır. Məni “Günahsız” adlandırdı. Amma o söz dodağında ironiyadan yapışqan kimi qaldı. Mənə məhkəmə qurulmamışdı. Çünki mən artıq hökmümü özümə vermişdim. Yalnız oxuyanlar belə edər.
Və indi... bu dənizdə nəhayət danışmağı dayandırıram. Çünki çox danışanlar, çox az üzürlər. Mən isə susaraq batmaq istəyirəm.
Ədəbiyyat məni öyrətmədi, məni uddu. Amma nə xoş, öyrədənlərin arasında yox olmaq... Bu, sadəcə batmaq deyil. Bu, yazılmaqdır.
Kənardan görünmür, amma içimdə belə bir cümlə əbədi yaşayacaq: “Mən sözlərin içində batmadım. Sadəcə nəfəs almağı unudacaq qədər çox düşündüm.”
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
TƏLƏBƏ YARADICILIĞI – “Dörd ildir fasiləsiz oxuyuram...”
Ayşən Cəfərli, Ağdam Dövlər Sosial-İqtisad Kollecinin tələbəsi, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Bir dəfə kitablar haqqında keçirilən bir tədbirə qatılmışdım. Məqsəd, kitabsevərləri bir araya toplamaq, onların düşüncələrini dinləmək və kitabların həyatdakı yerini paylaşmaq idi. Tədbirin elanını ilk dəfə eşidəndə çox sevinmişdim. Düşünmüşdüm ki, bu, tamamilə fərqli və maraqlı bir təcrübə olacaq. Həyəcanlı idim – birincisi, tədbir kitablarla bağlı idi, ikincisi isə bu mövzu ətrafında söhbətlər etmək, eyni kitabları oxuduğum insanlarla tanış olmaq fürsəti yaradacaqdı.
Amma bəzən gözlədiklərimizlə yaşadıqlarımız bir-birinə bənzəmir. Rəsmi hissə bitdikdən sonra bizdən rahat şəkildə, sərbəst fikirlərimizi bölüşməyimiz istəndi. Mən düşünmüşdüm ki, hər kəs ürəyindən keçəni deyəcək. Amma demə, çoxları əllərindəki vərəqləri oxuyurmuş. Həmin an anladım ki, tədbirdəki gənclərin çoxu ya kitablarla yeni tanış olub, ya da sadəcə gəlmək üçün gəlib. Halbuki mənim üçün kitablar haqqında danışmaq – həm də hazırlıqsız – olduqca təbii bir şeydir. Axı mövzu kitablardır. Nə qədər çətin ola bilər ki? Həm kitab oxuyan insanların zəngin söz ehtiyatı olur. Ən azından üç-dörd cümlə qura biləcək qədər. Bəs onda niyə hər kəsin əlində bir vərəq var? Özü də oxuyanda gözlərini o vərəqdən bir an belə ayırmırlar?
Həmin gün bir az gərgin idim. Elə bildim, yazılı şəkildə təqdim etməliyik. Onlar kitabların onlar üçün nə ifadə etdiyindən danışırdı. “Kitablar insanın inkişafı üçün vacibdir”, “Kitablar bilik mənbəyidir” kimi klişe cümlələr ard-arda səslənirdi. Sözsüz, bunlar doğrudur, amma hər insan üçün kitabların ifadə etdiyi mənanın eyni olduğunu düşünmək – çox səthi yanaşmadır. Kitablar yalnız inkişaf üçün vasitə deyil. Onlar bir ruh halıdır, bir yoldaşdır, bəzən də bir sığınacaq.
Orada iki nəfərin çıxışı diqqətimi çəkmişdi. Onlar oxuduqları kitabları misal gətirərək niyə bu kitabların həyatlarında xüsusi yer tutduğunu izah etdilər. Və bir nəfər də vardı – mənim kimi tədbirə hazırlıqsız gəlmişdi və əlində vərəqi olmayan yeganə iştirakçılardan biri idi. O, elə bu vərəqlər haqqında danışdı və çıxışı mənim çox xoşuma gəldi.
Bəs mən? Siz soruşa bilərsiniz ki, 'Kitablar sənin üçün nə ifadə edir?' sualına sən nə cavab verdin.
Mən danışmadım. Əslində susurdum, lakin səssiz cümlələr qururdum. Əlbəttə, kimsə mənim səssiz cümlələrimi eşitmirdi. Bir də ki, o cümlələri səsləndirəcək cəsarətim də yox idi. Amma həmin günə geri qayıtmaq mümkün olsaydı – ki bu, mümkün deyil – əgər gələcəkdə yenə belə bir tədbirə qatılacaq olsam, kitabın mənim üçün önəmini, nə ifadə etdiyini belə izah edərdim - deyərdim ki, mənim üçün kitablar sadəcə inkişaf vasitəsi deyil. Onlar mənim sığınacağım olub.
17 yaşım var. 4 ildir fasiləsiz oxuyuram. 100-dən çox kitab və bir o qədər də fərqli həyat hekayəsi tanımışam. Əvvəllər bu, sadəcə maraq idi, hobi idi. Amma son bir ildə kitablar mənim üçün bir həyat dəstəyi oldu. Hər bir insanın həyatında qaranlıq anlar olur. Düşüncələrinin içində boğulduğu, çıxış yolu tapa bilmədiyi anlar. Məni ayaqda saxlayan, həmin qaranlıqda işıq olan yeganə varlıq – kitablar idi. Hər kəsdən uzaq olduğum anlarda, sadəcə onlar vardı.
Bəzən insanlar bizi dinləməz, dinləsələr belə anlamaz. Amma kitablar anlayır. Onlar səssizdir, bəli... Amma o səssizlikdə minlərlə cavab gizlidir. Cavabsız qalan bütün suallarımın izahını o səssiz sətirlərdə tapıram.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
Xalq artisti Samir Cəfərovun Gəncə konserti rəğbətlə qarşılanıb
Fikrət Əmirov adına Gəncə Dövlət Filarmoniyasında Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümünə həsr olunmuş Xalq artisti Samir Cəfərovun “Sən elə bir zirvəsən” adlı solo konsert proqramı keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Filarmoniyadan verilən məlumata görə, konsertdə Xalq artisti Samir Cəfərov Gəncə Dövlət Filarmoniyasının Estrada Ansamblının müşayiəti ilə çıxış edərək Ulu Öndər Heydər Əliyevin sevdiyi məşhur musiqi əsərlərini səsləndirib.
Proqramda Tofiq Quliyevin “Sənə də qalmaz”, Cahangir Cahangirovun “Alagöz”, Elza İbrahimovanın “Salxım söyüd”, Telman Hacıyevin “Lalələr”, Emin Sabitoğlunun “Əsən yellər”, xalq mahnıları “Küçələrə su səpmişəm” və “Nazəndə sevgilim” kimi sevilən musiqi nümunələri ifa olunub.
Gecə boyunca klassik estrada musiqisinin inciləri tamaşaçılara unudulmaz anlar yaşadıb və sənətsevərlər tərəfindən böyük rəğbətlə qarşılanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
"Varislər" ədəbi məclisinin rəhbəri İsa Cavadovun doğum günüdür
İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü İsa Cavadov 1931-ci il may ayının 12-də Tovuz rayonunun Aşağı Ayıblı (indiki Əyyublu) kəndində anadan olub. 1950–1954-cü illərdə Gəncə Dövlət Universitetinin (keçmiş APİ) Dil-ədəbiyyat fakültəsində ali təhsil alıb, təyinatla vaxtilə Tovuz rayonunun ərazisi olan Keşkənd orta məktəbində müəllim işləyibdir.
1966-cı ildən Tovuzda "Həqiqət" qəzetinin "Ədəbiyyat və incəsənət" şöbəsinin ştatdankənar müxbiri, 1970-ci ildən bu günə qədər həmin qəzetin nəzdində yaradılmış Aşıq Hüseyn Bozalqanlı adına "Varislər" ədəbi məclisinin rəhbəridir. 1984-cü ildən pensiya yaşına qədər Əyyublu kənd 1 nömrəli orta məktəbdə təşkilatçı müavin, 2011-ci ilin sentyabr ayına qədər əmək veteranı və baş müəllim kimiixtisas üzrə fəaliyyətini davam etdirib.
Ömrünün erkən gənclik dövründən şeir yazmağa başlayıb, oxuduğu və işlədiyi zamanlarda ədəbi-bədii yaradıcılıqla da ciddi məşğul olub. Şeirlərini İsa İsayev, İsa Cavadoğlu, İsa Cavad imzaları ilə çap etdirən müəllifin şeirlərindən və digər yazılarından nümunələr həmin imzalar ilə dərsliklərə, dərs vəsaitlərinə daxil edilib.
1957-ci ildən rayon və respublikanın əksər qəzet və jurnallarında şeirləri, hekayələri, təmsilləri, publisistik yazıları çap olunub, radio və televiziya verilişlərində səsləndirilib.
Çap olunmuş kitabları
"Mən ulu tarixəm"
"Ya qismət"
"Ömrün yolları"
"Daha payızdı"
"Düşüncələr"
"Məktəbə qayıdan oğlan"
"Ata yurdum"
"Tənha qoca"
"Ömür karvanı"
Allah xeyirli ömür nəsib etsin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
Niyə uşaqlar yatmazdan əvvəl gözlərini uzun-uzadı açıq saxlayır?
Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu gün bir şeyin fərqinə vardım.
Böyüklər gözlərini bağlayıb yuxuya gedir. Başımızı yastığa qoyar-qoymaz gözlərimizi yumuruq.
Amma uşaqlar…
Uşaqlar yatmazdan əvvəl gözlərini uzun-uzadı açıq saxlayar. Biz yuxuya tez getmək üçün gözlərimizi ilk başdan yumarkən, onlar ən sonda bağlayar gözlərini.
Bu fərqlilik mənə maraqlı gəldi. Düşündüm ki, bir açıqlaması olmalıdır. Və bir az araşdırmağa başladım. Həqiqətən, düşündüyüm kimi idi. Həm bioloji, həm də psixoloji tərəfləri olduğunu öyrəndim.
Yetkinlərdə beynin yuxuya keçmə prosesi daha avtomatikdir. Gözləri bağlamaq işığı və vizual stimulları azaldır. Bu da melatonin hormonunun ifrazını artıraraq, beynə “artıq yuxu vaxtıdır” siqnalı verir. Ona görə də böyüklər adətən rahatlanmaq üçün gözlərini tez bağlayır və yuxuya keçid daha sistemli olur.
Uşaqların beyni hələ inkişaf mərhələsindədir. Onlar ətraf aləmi öyrənmək, müşahidə etmək ehtiyacı hiss edirlər. Hər şey maraqlı və yeni olduğundan yatmaq istəmirlər, gözlərini bağlamadan dünyanı “axırıncı dəfə” izləməyə çalışırlar. Bundan başqa, bəzi uşaqlar üçün yuxuya getmək həm də ayrılıq, nəzarətsizlik hissi yarada bilər. Ona görə daha uzun müşahidə edir, gec bağlayırlar gözlərini.
Biz artıq hər şeyə alışmışıq – işıqlı otaqlara, səs-küylü küçələrə, tanış üzlərə, eyni düşüncələrə. Baxmağa və təəccüblənməyə ehtiyacımız azalıb sanki. Yatmaq bizim üçün bir növ təmir vaxtıdır — fiziki və zehni istirahət.
Amma uşaqlar…
Onlar hələ heç nəyə doymayıblar. Onların beyni bir anlıq belə dayanmaq istəmir. Gözlərini bağlamaq onlar üçün bir şeyləri qaçırmaq qorxusudur. Onlar ətrafı izləyər, otaqdakı kiçik bir kölgəyə belə göz bərq edər, ananın nəfəs səsini, küləyin pəncərəyə dəyən pıçıltısını dinləyərlər. Onlar üçün hər şey təzədir, ilk dəfədir, son dərəcə maraqlıdır.
Uşaqlar üçün yuxu bir ayrılıqdır — bu gün baş verən gözəl anlarla vidalaşmaq, sabahın nə gətirəcəyini bilmədən qaranlıq bir səssizliyə düşmək. Onlar özlərini bu dünyadan ayırmaq istəməzlər. Bu səbəbdən də gözlərini ən sonda bağlayarlar — tam əmin olana qədər ki, artıq baxacaq başqa bir şey yoxdur.
Bəlkə də böyümək dedikləri şey — gözlərini daha tez yummağı öyrənməkdir. Daha az maraqlanmaq, daha az dayanıb baxmaq, daha az heyran qalmaq…
Amma bir uşaq gözündə dünya necə görünürsə, həyatın həqiqi rəngi də odur. Bəlkə biz də arada bir gözlərimizi açıq saxlamalıyıq — susaraq baxmalı, sadəcə baxmalı və heç bir şeyin “adiləşməsinə” icazə verməməliyik…
Bəlkə də biz böyüdükcə yalnız yuxuya getmirik — baxmağı, təəccüblənməyi də unuduruq…
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
"Xalqa bağışlanan ömür " adlı ədəbi-musiqili tədbir təşkil edilib
İmran Verdiyev, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar müəllimi.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Oğuz təmsilçisi
10 may 2025-ci il tarixdə Ümummilli Lider Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümü münasibətilə Oğuz rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı, Oğuz rayon Mədəniyyət Mərkəzinin yaradıcı kollekktivinin və Oğuz rayon Uşaq Musiqi Məktəbinin müəllim və şagirdlərinin iştirakı ilə Oğuz rayon Mədəniyyət Mərkəzində "Xalqa bağışlanan ömür " adlı ədəbi-musiqili tədbir təşkil edilib.
Tədbirdə əvvəlcə Dövlət himnimiz səsləndirilib, Ulu Öndər Heydər Əliyevin, müstəqilliyimiz və vətənimiz uğrunda şəhid olmuş oğullarımızın əziz xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad olunduqdan sonra Ümummilli Lider Heydər Əliyev haqqında videoçarx izlənilib.
Oğuz rayon İcra Hakimiyyətinin Başçısı cənab Əbdul-Qədirov tədbirdə çıxış edib.
Ulu Öndər Heydər Əliyevin anadan olmasının 102-ci ildönümü münasibətilə Oğuz rayonunda keçirilən velosiped yürüşü, kros qaçışı üzrə qaliblər və “Nə, harada,nə zaman?” intellektual bilik yarışının qalibləri mükafatlandırılıb.
Yeni Azərbaycan Partiyasının Oğuz təşkilatı tərəfindən yeni partiya üzvlərinə partiyanın vəsiqələri təqdim olunub.
Daha sonra Oğuz rayon Mədəniyyət Mərkəzinin yaradıcı kollekktivinin və Oğuz rayon Uşaq Musiqi Məktəbinin müəllim, şagirdlərinin iştirakı ilə, Ulu Öndərə həsr edilmiş mahnılar ifa edilib, şerlər söylənilib. Milli rəqslərimiz təqdim edilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
“Bir gün onu Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinə dəvət etdilər…”
Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”
XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının tərəqqi dövrü olub. Sözsüz ki, həmin dövr ədəbiyyatımıza çox böyük şəxsiyyətlər bəxş edib. Onlardan Mirzə Ələkbər Sabirin, Cəlil Məmmədquluzadənin, Mirzə Fətəli Axundovun, Məmməd Səid Ordubadinin, Mehdi Hüseynin, Mirzə İbrahimovun, Süleyman Rüstəmin, Əliağa Vahidin, Səməd Vurğunun, Məmməd Arazın, İlyas Əfəndiyevin, İsmayıl Şıxlının, Bəxtiyar Vahabzadənin, Musa Yaqubun və s. yazarlarımızın adlarını çəkə bilərik...
İcazənizlə, mən bu siyahıya bir ad da əlavə edim: Əhmədağa Muğanlı.
Bildiyiniz kimi “Atları yəhərləyin” filmi Süleyman Rüstəmin “Qaçaq Nəbi” mənzum pyesinin motivləri əsasında ekranlaşdırılıb. Ssenarinin yazılmasında peşəkar ssenarist Əhmədağa Muğanlı böyük rol oynayıb. O, ssenarini işləyərkən yalnız pyesdən yararlanmayıb, eyni zamanda Nəbi haqda real faktlardan istifadə edərək materialı zənginləşdirib.
Film hazır olandan sonra, ermənilərin danoslarına əsasən, onun nümayişinə əngəl yaradılır. Məcbur olub bir sıra kadrları çıxarırlar. O vaxt Mirzə İbrahimov, Bayram Bayramov, İlyas Əfəndiyev, İsmayıl Şıxlı, Rəsul Rza və başqaları Moskvaya məktub yazaraq, filmin qadağan olunacağı təqdirdə SSRİ vətəndaşlığından, sovet hökumətinin onları təltif etdiyi bütün mükafat və fəxri adlarından imtina edəcəklərini bildirirlər...
Bəli, bu gün mən sizə yazıçı Əhmədağa Muğanlı haqqında söhbət açmaq istəyirəm. O, 1926-cı ildə Biləsuvar rayonunun Əliabad kəndində dünyaya gəlib. İbtidai təhsilini doğma kənddə, orta təhsilini isə qonşu Xırmandallı kənd məktəbində gümüş medalla başa vurub. Sonra ADU-nun filologiya fakultəsində ali təhsilə yiyələnib.
Ədəbi fəaliyyətə tələbəlik illərində başlayan Əhmədağa Muğanlı zəngin yaradıcılıq yolu keçib. 1951-ci ildə “İnqilab və mədəniyyət” jurnalının 10-cu nömrəsində “Biz qol çəkirik ki...”adında ilk hekayəsi dərc olunub. Daha sonra “Vicdan”, “Şəhriyar əfsanəsi”, “Şikəstə”, “Gecikmiş etiraf”, “Dağ-dağa söykənər”, “Tikanlı məftillər”, “Çobanbayatı”, “Ömürdən yeddi yarpaq” və s. əsərləri işıq üzü görüb. 1953-cü ildə Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında işə qəbul olunub. Burada ssenari şöbəsinin redaktoru, sənədli-xronikal və elmi-kütləvi filmlər birliyinin baş redaktoru işləyib. Kinostudiyada ssenari-redaksiya kollegiyasının üzvü olub. Dəfələrlə Bakı şəhəri Oktyabr rayon Xalq Deputatlar Sovetinə deputat seçilib. Kinostudiyada işlədiyi dövrdə çoxlu sayda bədii və sənədli filmin redaktoru olub. “O olmasın, bu olsun”, “Qızmar günəş altında”, “Koroğlu”, “Böyük dayaq”, “Əhməd haradadır?”, “Dədə Qorqud”, “Xoşbəxtlik qayğıları”, “Sevinc buxtası”, “Arxadan vurulan zərbə”, “Babək”, “Qızıl uçurum”, “Nizami” və “Əlaqə” bədii filmlərinin ssenarisi onun redaktor qələmindən keçib. O, eyni zamanda otuza qədər sənədli və bədii filmin - “Alagöz yaylağında”, “Muğanın dastanı”, “Çobanbayatı”, “Dağlarda döyüş”, “Od içində”, “Doğma sahillər”, “Vətən sizə arxalanır”, “M.F.Axundov”, “Sabir”, “Nizami”, “Mən sərhədçiyəm” və s. ssenari müəllifidir. Bu ekran əsərlərində xalq qəhrəmanlarımızın, sərhədçilərin, Azərbaycan ədəbiyyatı klassiklərinin, tanınmış əmək və elm xadimlərimizin həyatı bütün dolğunluğu ilə öz əksini tapıb...
2001-ci il avqustun 4-də o,75 yaşında Bakıda vəfat edib...
Oğlu Araz Qurbanov deyir ki, - “Çox istərdim ki, atama oxşayım. Uşaqların dünyagörüşünün formalaşdırılmasında valideynlərdən çox şey asılıdır. Atam həddən artıq səbirli, qayğıkeş, mülayim, anam isə iradəli qadın olub. Onlar bir-birini ideal şəkildə tamamlayırdılar. Bu gün pafoslu səslənsə də, bizim evə indiyədək haram çörək, haram pul gəlməyib. Bəzən xasiyyətimdə, davranışımda onların əlamətlərini görəndə sevinirəm. Atam övladlarına milli kimliyimizi, tariximizə, klassik ədəbiyyatımıza, musiqimizə sevgi aşılayıb. Bu ruh onun filmlərində də yer alıb. Onun təklifi ilə əlimə qələm almışam, tar məktəbinə getmişəm. Tarı indiyədək yadigar saxlayıram. Tar alınanda 1970-ci il idi. Onda atamın 50 yaşı vardı. Şuşada düzəldilmişdi. Atam Fizulinin və Hüseyn Cavidin pərəstişkarı idi. “İblis” poemasını əzbər bilirdi. Bizə də Şəhriyarın “Azərbaycan” şerini əzbərlətmişdi. İkinci dünya müharibəsi illərində sərhəddə xidmət edib. Ən maraqlısı odur ki, atam universitetin filologiya fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirəndən sonra, onu Dövlət Təhlükəsizlik Komitəsinə dəvət etmişdilər. Atam imtina etmiş və ömrünü kinostudiyaya bağlamışdır...”
Bəli, o, XX əsrin istedadlı yazarlarından biri olub. İllər ötəcək, zaman dəyişəcək, hər yeni gələn nəsil onu ssenari müəllifi olduğu filmlərdən tanıyacaq və ehtiramla yad edəcəklər...
Mayın 10-da Əhmədağa Muğanlının 99 illiyi idi.
Biləsuvar Azərbaycanın gözəl rayonlarından biridir. Və bu gözəlliyin içində bir sıra adamların xatirəsinə ucaldılacaq heykəllərə ehtiyac var. O insanlardan biri də Əhmədağa Muğanlıdır. Axı, gələn il onun 100 illiyidir...
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
