80-ci Venesiya Film Festivalında nümayiş olunacaq filmlərin adları açıqlanıb

İtaliyada bu il 80-ci dəfə keçiriləcək Beynəlxalq Venesiya Film Festivalında nümayiş olunacaq filmlərin adları açıqlanıb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı XXL-ə istinadən xəbər verir ki, avqustun 30-dan sentyabrın 9-dək keçiriləcək festivalın açılış filmi Edoardo De Angelisin "Komandanta" filmi olacaq ki, bu film də əsas müsabiqə kateqoriyasına daxil edilib. 

Həmçinin rejissor Nikolay Arselin "Bastarden", Luc Bessonun "Dogman", Bertran Bonellonun "La Bete", Stefan Brizenin "Hors-Saison", Pietro Castellittonun "Enea", Bredley Cooperin "Maestro", “Sofia Coppolanın "Priscilla", Saverio Costanzo Finalmente “L'Alba”, Edoardo De Angelisin "Komandanta", Corcio Dirittinin "Lubo", Ava DuVerneyin "Mənşə", David Finçerin "Qatil", Mişel Frankonun "Yaddaş", Matteo Qarronun "İo Kapitano", Yorgos Lanthimosun "Poor Things", Pablo Larrainin "El Conde", Mixail Mannın "Ferrari", Stefano Sollimanın "Adagio", Malgorzata Szumowska və Miçel Englertin “Kobieta Z... (Woman Of)" və Fien Troch'un “Holly” filmləri festivalın baş mükafatı “Qızıl Aslan” uğrunda mübarizə aparacaq.

Festivalın “Üfüqlər” (Orizzonti) kateqoriyasında nümayiş etdiriləcək 17 ekran əsəri arasında 2 türk rejissorunun filmi də yer alır.

Rejissorlar Selman Nacarın “Tərəddüd xətti” və Nehir Tunanın “Yurd” filmi “Üfüqlər” kateqoriyasında Venesiyada kinosevərlərə ilk dəfə təqdim olunacaq. 

Sentyabrın 9-da isə festivalın mükafatlandırma mərasimi olacaq.

Bu arada onu da qeyd edək ki, Holluvud aktyorlarının və filmlərinin Venesiyaya gələ bilməməsi təhlükəsi hələ də realdır. ABŞ Kinematoqrafçılar Gildiyaaının elan etdiyi tətil  davam edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

Bu gün - iyulun 26-sı görkəmli yazıçı İsmayıl Şıxlının və görkəmli rəssam Nəriman Əbdürrəhmanovun anım günüdür. Amma tək onların yox. Bu gün həm də Azərbaycan musiqisinin görkəmli nümayəndəsi, Xalq artisti, Şərqdə ilk opera yazan qadın bəstəkar Şəfiqə Axundovanın anım günüdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, 1924-cü ildə Şəki şəhərində dünyaya göz açan Şəfiqə Axundova A.Zeynallı adına Bakı Musiqi Məktəbində oxuyarkən bəstəkar Üzeyir Hacıbəylidən dərs alıb, müəlliminin tövsiyəsi ilə təhsilini Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında (indiki Bakı Musiqi Akademiyası) davam etdirib və bəstəkarlıq ixtisası üzrə Boris Zeydmanın sinfini bitirib.

İlk bəstəsi olan “Bala” mahnısını müəllimi Üzeyir Hacıbəyliyə göstərərək onun xeyir-duasını alan Şəfiqə Axundova ustadından bəhrələndiyi yaradıcılıq ənənələrinə və yüksək insani keyfiyyətlərə ömrünün sonunadək sadiq qalıb. Təsadüfi deyil ki, Ş.Axundovanın əsərləri milli musiqi və professional bəstəkarlıq ənənələrini özündə birləşdirib. O, 1972-ci ildə yazdığı “Gəlin qayası” operası ilə Şərqdə ilk opera yazan qadın bəstəkar kimi tarixə düşüb. “Gəlin qayası” operasında klassik musiqi ilə muğamın qovuşması Üzeyir Hacıbəyli üslubunun saxlanmasını bir daha təsdiq edib. Operada ariyalarla yanaşı, muğam parçalarının da səslənməsi bəstəkarın xalq musiqisini mükəmməl bilməsindən irəli gəlib və əsərə uğur qazandırıb.

Şəfiqə Axundovanın zəngin yaradıcılığına “Ev bizim, sirr bizim” operettası, böyük simfonik orkestr üçün süitaları, xor üçün silsilə əsərləri, “Aydın”, “Əlvida Hindistan!”, “Nə üçün yaşayırsan?” səhnə əsərlərinə, “Təlxəyin nağılı”, “Dovşanın ad günü” və digər uşaq tamaşalarına yazdığı musiqilər, yüzlərlə mahnı və romans daxildir. Onun “Sənin nəğmən”, “Çinar və mən”, “Həyat, sən nə şirinsən?!”, “Sular qızı”, “Ötür illər”, “Nədən oldu”, “Bu torpağa borcluyam”, “İlhamını alar aşiq”, “Doğma diyarım”, “Şəki”, “Gözlərimin işığı sənsən”, “Gəl, ey səhər”, “Mehriban olaq”, “Yaşatdın elləri”, “Sevgi ölmür” və digər lirik mahnıları xalq arasında çox məşhurdur. Bu əsərlər ən kədərli vaxtlarımızda dərdimizə su səpir, bizə xoş ovqat bəxş edir. Bəstəkarın musiqi yazdığı şeirlər Azərbaycan poeziyasının ən gözəl nümunələridir. O, Süleyman Rüstəm, Nəbi Xəzri, Bəxtiyar Vahabzadə, Nəriman Həsənzadə və digər şairlərin əsərlərinə mahnılar bəstələyib.

Şəfiqə Axundovanın əsərləri Şövkət Ələkbərova, Gülağa Məmmədov, Fatma Mehrəliyeva, Anatollu Qəniyev, Rübabə Muradova, Zeynəb Xanlarova, Elmira Rəhimova, Zaur Rzayev, Səkinə İsmayılova, Gülyaz və Gülyanaq Məmmədova bacıları, Eldar Ələkbərov, Türkiyədə İbrahim Tatlısəs və bir çox istedadlı ifaçılar tərəfindən sevilə-sevilə oxunub, bu gün də ifa edilir.

Xalq artisti Şəfiqə Axundova 2013-cü il iyulun 26-da Bakıda vəfat edib, II Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

Öncəki yazılardan birində bu gün Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlının anım günü olduğunu qeyd etmişdik. Bu gün həm də Azərbaycan rəngkarlığının görkəmli nümayəndəsi, Xalq rəssamı, Dövlət mükafatı laureatı Nadir Əbdürrəhmanovun anım günüdür. Onun  vəfatından 15 il ötməsinə baxmayaraq, yaratdığı sənət nümunələri hələ də aktuallığını itirməyib.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Xalq rəssamı N.Əbdürrəhmanov 1925-ci il dekabrın 5-də Laçında anadan olub. Rəssamlıq sənətinə erkən yaşlardan özünü büruzə verən həvəs orta təhsilini başa vurduqdan sonra onu Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbinə gətirib. O, 1941-1944-cü illərdə burada, 1947-1953-cü illərdə isə Repin adına Leninqrad Boyakarlıq, Heykəltəraşlıq və Memarlıq İnstitutunda təhsil alıb.

Nadir Əbdürrəhmanov gərgin yaradıcılıq fəaliyyəti ilə yanaşı, Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Məktəbində müəllim kimi çalışaraq, digər görkəmli sənətkarlarımızla birlikdə ölkəmizdə gənc rəssamlar nəslinin püxtələşməsi işində fəal iştirak edib. O, 1954-cü ildən Azərbaycan Rəssamlıq Məktəbində dərs demiş, 1984-cü ildən etibarən Azərbaycan Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin professoru kimi çalışmış, Azərbaycan Rəssamlıq Akademiyasında yaradıcılıq emalatxanasının rəhbəri olmuşdur. 1960-cı ildə o, Əməkdar incəsənət xadimi, 1964-cü ildə isə Xalq rəssamı fəxri adlarına layiq görülüb.

Sənət yolunda qazandığı ilk uğurları həmin dövrdən N.Əbdürrəhmanovu mahir fırça ustası kimi tanıdıb. Yaradıcılığına xas olan yeni forma axtarışları, sərt realist üslub və miniatür sənəti ilə səsləşən orijinal dəst-xəti, təsviri sənətdə dekorativliyə və kolorit zənginliyinə xüsusi diqqət yetirməsi rəssamın özünəməxsus üslubunun formalaşmasında mühüm rol oynayıb. Palitra əlvanlığı ilə diqqəti çəkən və geniş diapazona malik olan əsərləri Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyinin, eləcə də digər muzeylərin və qalereyaların daimi ekspozisiyaları sırasında nümayiş etdirilib.

Azərbaycan torpağının əsrarəngiz gözəllikləri və müasirlərin qurub yaratmaq əzmi sənətkarın yaradıcılığının başlıca ilham qaynağı olub. Rəssamın xalqımızın tarixi keçmişini rənglərin dili ilə dolğun əks etdirən tabloları Vətənə məhəbbət və milli qürur hissi aşılayır. N.Əbdürrəhmanovun kompozisiya yığcamlığı ilə seçilən və öz emosional təsir gücü ilə yadda qalan əsərləri gənc nəsillərin vətənpərvərlik ruhunda yetişdirilməsi baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xalq rəssamının Azərbaycan incəsənətinin ölkəmizin sərhədlərindən uzaqlarda tanıdılmasında xidmətləri də təqdirəlayiqdir. Rəssamın əsərləri xarici ölkələrin sərgi salonlarında müvəffəqiyyətlə nümayiş etdirilərək, sənətsevərlərin rəğbətini qazana bilib. 

Onun, həmçinin xarici ölkələrə yaradıcılıq səfərlərinin məhsulu kimi meydana çıxan silsilə rəsmləri Azərbaycan incəsənətinə şöhrət gətirib.

Xalq rəssamı Nadir Əbdürrəhmanov 2008-ci il iyulun 26-da ömrünün 83-cü ilində vəfat edib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

BU GÜN XALQ YAZIÇISI İSMAYIL ŞIXLININ VƏFATININ 28-Cİ İLDÖNÜMÜDÜR

Sovetin qılıncının dalı və qabağı kəsən bir zamanda ədəbiyyata Cahandar ağa obrazını gətirərək ideologiyaya meydan oxudu İsmayıl Şıxlı. Kommunistlərin ali tribunasından kommunistləri cəsarətlə ittiham etdi İsmayıl Şıxlı. Xalq azadlıq hərəkatının öncüllərindən olub meydanlarda sel kimi kükrədi İsmayıl Şıxlı…

O, zəngin yaradıcılığı ilə Azərbaycan xalqının bədii fikir salnaməsinə yeni parlaq səhifə yazmış söz ustalarındandır. Məşhur “Dəli Kür” romanı ilə ədib ictimai şüurda dönüşə və özünüdərkə yol açdı. Sovet imperiyası tərkibindəki türk respublikalarında qazax xalqı üçün Oljas Süleymenov, qırğız xalqı üçün Çingiz Aytmatov kim idisə, Azərbaycan xalqı üçün də İsmayıl Şıxlı odur. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu gün Xalq yazıçısı İsmayıl Şıxlının vəfatından 28 il ötür. O, 1919-cu il martın 22-də Qazaxın İkinci Şıxlı kəndində müəllim ailəsində anadan olub. Kosalar kəndində ibtidai məktəbi bitirib, Qazax pedaqoji məktəbində, daha sonra isə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsində təhsil alıb. Qazax rayonunun Kosalar kənd orta məktəbində dərs hissə müdiri işləyib. İkinci Dünya müharibəsi dövründə sovet ordusu tərkibində ön cəbhədə (Şimali Qafqaz, Krım, III Belorusiya cəbhəsi və Şərqi Prussiya istiqamətində döyüşən orduda sıravi əsgər) olub. Tərxis edildikdən sonra altı ay Kosalar kənd məktəbində tədris hissə müdiri işləyib.

Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun filologiya fakültəsində aspirant , müəllim, baş müəllim olmuş, xarici ölkələr ədəbiyyatı kafedrasının müdiri, bir müddət Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi kimi çalışıb. "Azərbaycan" jurnalında baş redaktor , Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının birinci katibi, SSRİ Yazıçılar İttifaqının katibi olub. Daha sonra Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının sədri və Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Ağsaqqallar Şurasının sədri seçilib.

İlk mətbu əsəri "Quşlar" şeiri 1938-ci ildə "Ədəbiyyat" qəzetində dərc olunub. İsmayıl Şıxlı təkcə bir şeirini çap etdirdikdən sonra şeir aləmindən uzaqlaşdı. Başa düşdü ki, şeir yazmaq onda yaranmış olan bir həvəsdir. Bəlkə də keçici, ötəri bir hissdir. Başa düşdü ki, sözünü demək üçün şeir meydanı ona kifayət etmir və bəlkə də bu meydanda o, bütöv bir tam halında özünü tapa bilmir. Bu barədə onun vaxtilə verdiyi müsahibələrin birində deyilir: “Bircə onu deyə bilərəm ki, şeirin atı məni üstdən tez saldı. Bircə şeir çap elətdirəndən sonra, şeirin mənim yemim olmadığını başa düşdüm.

İsmayıl Şıxlı şeirdə çox yubanmadan nəsrə yol aldı və bu işdə o, Mehdi Hüseynin sözlərini də unutmadı. Mehdi Hüseyn ona yalnız gördüklərini, bildiklərini yazmağı tövsiyə etmişdi. İsmayıl Şıxlı buna əməl edərək “Konserv qutuları”, “Həkimin nağılı”, “Səhəri gözləyirdik”, “Kerç sularında”, “Haralısan, ay oğlan?”, “Raykom katibi”, “Daşkəsən” oçerklərini, “Ayrılan yollar”, “Dəli Kür”, “Ölən dünyam” romanlarını yazdı. O, nəsrin astanasından içəri daxil olduqdan sonra özünü tapdı və yaradıcılıq potensialını burada göstərə bildi. Özünün sonralar dediyi kimi, “Ayrılan yollar” kimi əsər yazması Azərbaycan nəsrinin uğuru idi. İsmayıl Şıxlı vaxtilə verdiyi müsahibələrin birində deyirdi: “Ayrılan yollar” şəxsiyyətə pərəstişi ilkin qamçılamış, şüarçılıqdan, boş hay-küydən uzaq ilk Azərbaycan romanının və “Yanar ürək”, “Böyük dayaq”, “Qara daşlar” kimi romanların yaxşı mənada örnəyi, sələfidir”.

“Ayrılan yollar” romanı nəsr sahəsində İsmayıl Şıxlının özünə olan inamını artırdı. Həmin inam, uğur onu “Dəli Kür”ə gətirdi. Ancaq İsmayıl Şıxlı “Dəli Kür”dən sonra yeni “Dəli Kür”ü yaratmadı. Bəlkə də o, Cahandar ağa kimi yeni obraz yaratmağa ehtiyat etdi. Baxmayaraq ki, İsmayıl Şıxlının yaşayıb-yaratdığı dövrlərdə (məsələn, Sovet dövründə) mövcud olan ictimai-siyasi hadisələr yeni-yeni Cahandar ağaların bədii ədəbiyyatda yaranmasına əsas verirdi. 

Ədibin bir neçə əsəri keçmiş SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunub. İ.Şıxlı "XIX əsr xarici ədəbiyyat tarixi"ni rus dilindən tərcümə edərək 1964-cü ildə çap etdirmişdi. Bu kitabda XIX əsrin romantizm və tənqidi realizm kimi iki əsas cərəyanı alman, ingilis, fransız, polyak, macar və digər ədəbiyyatların əsasında təhlil olunur.

Onun yaradıcılığında tərcümə ədəbiyyatı da mühüm yer tuturdu. O, XIX əsr fransız ədəbiyyatının məşhur realist yazıçısı Gi de Mopassanın, türkiyəli yazıçı Əziz Nesinin "Taxtalıköydən məktublar" sərlövhəli satirik hekayələrini ilk dəfə 1980-ci illərdə tərcümə edərək azərbaycanlı oxucuya təqdim etmişdi.

"Qızıl Ulduz", "Şərəf nişanı", "Qırmızı əmək bayrağı", II dərəcəli "Böyük Vətən müharibəsi" ordenləri və medalların, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin Fəxri Fərmanının və Azərbaycan Respublikasının "Şöhrət" ordeninin sahibi Xalq yazıçısı 1995-ci il iyulun 26-da Bakıda vəfat edib və Fəxri xiyabanda dəfn olunub.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün əslində kədərli bir yumor danışacam. Hərşənd, mahiyyətə varmayıb uğunub gedən də az olmayacaq. 

Demək, NATO təlimlərimdə isveçli pilot və 3 əsgər: ermeni, rus və azərbaycanlı təyyarədə uçurlar. Təcili yerə atlanmaq lazım gəlir. Təyyarədə də cəmi

3 paraşüt olur. 

Pilot deyir: - Biz dörd, paraşüt üç. Mən hərənizə bir sual verəcəm. Kim cavabını tapsa paraşütü alıb gedəcək. 

Əsgərlər deyirlər ki, olsun.

İlk sual erməniyə gəlir:

-Ermənistanın paytaxtı haradır?

Cavab dərhal səslənir:

-Əlbəttə Yerevan.

Erməni paraşütü götürüb aşağı tullanır.

Sonra rusa sual gəlir:

-Rusiyanın paytaxtı haradır?

Rus gülərək: -Təbii ki, Moskva- cavabını verir. O da paraşütünü götürüb aşağı tullanır. 

Növbə azərbaycanlıya çatanda pilot soruşur:

-Burkina Fasonun Terremo Qalli əyalətinin Hansu mahalının inzibati mərkəzi haradır?

Azərbaycanlı köks ötürərək deyir: 

-Daha de ki, vermirəm də.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

30–cu dərc

Bəxtiyarı, sonra isə Qılıncı bağa gətirən bu gün səhər polkovnikin tapşırıqlarını verdiyi Xalid idi. O, Saleh adlı adamla görüşüb onun verdiyi bağlamanı polkovnikə gətirmiş, polkovnik açıb baxdıqdan sonra bağlamanı özündə saxlaması üçün qaytarmış, yeni tapşırıqlarını vermişdi. Bu tapşırığa əsasən Xalid Bakı kəndlərində maklerliklə məşğul olan bir tanışı vasitəsilə Qılıncı polkovnikin ona nişan verdiyi, Hövsan qəsəbəsindəki bağda gecə qalmaq şərti ilə işləməyə razı sala bilmişdi. Əslində elə işi onun-bunun həyətində işləmək olan Qılıncın bu sifarişə yox deməyəcəyi əvvəldən məlum idi. Təkcə yolun uzaqlığı və işin çoxluğunu əsas gətirərək onu bağda gecələməyə razı salmaq mütləq lazım idi ki, adətən günü qırx manata işləyən Qılınca iki gün üçün yüz on manat verməklə bu məsələ də həllini tapmışdı. Elə bu məqsədlə, bir neçə bağın içərisindən ən uzaqda, Hövsan bağlarında olanı da təsadüfi seçilməmişdi. Bağ yaxında olarsa, o gəlib-gedəcəyini deyər, gecə qalmağa razı olmaya da bilərdi. Bağın harada olduğunu eşidən Qılınc, bir qədər tərəddüddən sonra, gecə qalmağa razılıq vermişdi. Bu məsələdə əvvəlcədən iyirmi manat xidmət haqqını almış, Qılıncı mütəmadi olaraq işlə təmin edən maklerin də təkidləri öz rolunu oynamışdı.

Bundan sonra Xalid Vaqif kimi tanıdığı Bəxtiyarı əvvəlcədən bağa gətirmiş, polkovnikin verdiyi açarları, içərisində nə olduğunu bilmədiyi iri idman çantasını və bağlamanı ona verib Qılıncı gətirmək üçün getmişdi.

İndi Xalid axşamı gözləyib iki nəfərlik şam yeməyi hazırlatmalı və yenidən o bağa aparmalı idi. Bununla da o, bu günlük işini bitirəcəkdi.

* * *

İş vaxtı bitmiş, işçilər çoxdan çıxıb getmişdilər. Əlində tutduğu bardaqdakı kofeni qarışdıran polkovnik Dadaşzadə dünəndən bu günə qədər baş verənləri fikirləşirdi. İlk baxışdan hər şey plan üzrə gedirdi. Əvvəlcə, polkovnikin haqqında kifayət qədər məlumatlı olduğu iş adamı Rəmzi Xanbabayev araşdırmanın maraq dairəsinə düşmüşdü. Rəmzi bu qətldə əli olan fiqurantlardan biri idi. Ancaq iştirakı nədən ibarət idi və günahının dərəcəsi nə idi, bunu hələ dəqiqləşdirmək lazım idi. Sonra Bəxtiyarın Matveylə görüşündə öyrəndikləri olduqca maraqlı şeylər ortaya qoyulmuşdu. Əvvəla təcrübəli tələbəsinin bacarığı sayəsində qoca ekspert gənc Əmirxanın qətlində ekspertiza rəyini saxtalaşdırdığını etiraf etmişdi. Bunu həmin dövrlərdə adının qorxu ilə çəkildiyi, bıçağının dalı da, qabağı da kəsən «Harun»un göndərdiyi adamların təzyiqi altında etdiyi məlum olmuşdu. Qocaman polkovnik indiyə qədər alınmış məlumatların içərisində bu məlumatı ən önəmlisi hesab etmişdi. Çünki «Harun» hazırda ölkəni tərk etsə də, onun hələ də şəhərdə hansı əlaqələrinin olması polkovnikə bəlli idi. Başqa sözlə, bu məlumat alınmış «həyəcan» siqnalı idi. Cinayət aləmində indi və keçmiş anlayışları yoxdur. İstənilən halda onlar üçün təhlükə mənbəyinə çevrilən adam, əgər başqa çıxış yolu yoxdursa, ölümə məhkum edilir. Məhz elə bu səbəbdən o, Bəxtiyarın köməkçisi Layiqəni sığortalamaq üçün araşdırmadan uzaqlaşdırmış və onu Quba rayonuna göndərmişdi. Bununla həm də bu tərəfdən tələbəsi sığortalanmış olmuşdu. Özü və Bəxtiyar isə təhlükəsizlik tədbirlərini ikiqat artırmış, adamlarına da lazımi tapşırıqlarını vermişdi.

Polkovnik bayaqdan əlində tutduğu kofedən bir qurtum içdi. Kofenin soyuduğunu görüb başını buladı və bardağı masanın üzərinə qoydu. Fikirləri yenə də Bəxtiyarın gətirdiyi məlumatların yanına qayıtdı.

Matvey olduqca maraqlı olan başqa bir məlumat da vermişdi. Nəticədə indi, bu saatlarda Bəxtiyarın «bağını» belləməkdə olan Qabulov soyadlı birisi ortaya çıxmışdı. Əmirxanın qətlə yetirildiyi ərəfədə həbsxanadan çıxmış, az sonra Ruhi-əsəb xəstəxanasına yerləşdrilmiş Qılınc Qabulov idi bu. Polkovnik, adətən cinayətkarların izi itirmək üçün belə üsullardan istifadə etdiklərini gözəl bilirdi. Məhz hansı izi itirmək istədiklərini Bəxtiyarla birlikdə təhlil edərkən, bunun böyük ehtimalla Əmirxanın qatilinin izi olduğunu düşünmüşdülər. Axı rəyin saxtalaşdırılmasını da, adamın xəstəxanaya yerləşdirilməsini də Matveydən tələb edən eyni adamlar - «Harun»un adamları olmuşdu. Özü də cəmi üçcə gün fərq ilə. Bunlar, nəzəri olaraq qatilin bəzi əlamətlərə əsasən Qabulovun olmasını düşünmək üçün yetərli idi. İndi praktiki olaraq bunu sübuta yetirmək lazım gəlirdi. Birlikdə gəldikləri qənaətdən sonra Bəxtiyar elə orada planını ona açıqlamış, polkovnik planı bəyənərək qısa müddətdə lazım olan şeyləri təşkil etmişdi. Hazırda Bəxtiyar özünün təklif etdiyi planı həyata keçirmək üçün Hövsan qəsəbəsində, onun dostlarından birinin bağında idi.

Beləliklə, qatilin Qabulov olduğunu düşünən iki polis zabiti ehtimallarını təsdiqləyən real sübutların toplanmasına başlamışdılar. Ancaq hətta qatil bilinərsə belə, o, sifarişçinin adını verməyə bilərdi. Polkovnik bu məsələdə bütün ümidlərini Bəxtiyarın planındakı bir incəliyə bağlamışdı. Əgər həmin fənd baş tutarsa, bəlkə də sifarişçi də qısa müddətə məlum olacaqdı. Yox, baş tutmazsa, onda sifarişçinin kim olmasını öyrənmək üçün xeyli baş sındırmaq lazım gələcəkdi.

Başqa bir məsələ də var idi. Bəxtiyarın qonşusu olan gəncin «Karat»ın ölümündə təqsirləndirilərək tutulması məsələsi. Gəncin günahsız olması gün kimi aydın idi. Ancaq iş elə qurulmuşdu ki, bütün sübut və dəlillər ona qarşı idi. Bu da məsələnin əsas tərəfi deyildi. Bu iki cinayətin dəsti-xəttində oxşar əlamətlərin olması hər iki zabitə olduqca maraqlı gəlmişdi. Nəyinsə aydınlaşması üçün müstəntiq Elbrus Cavadovun verəcəyi məlumatı gözləmək lazım idi. Ruhi-əsəb xəstəxanasından veriləcək məlumatın müstəntiq tərəfindən alınmasını gözləmək qət olunmuşdu. Həm də, hələlik gəncin bir müddət içəridə qalması, nə qədər absurd səslənsə də, onun xeyrinə idi. Tutarlı dəlillər ortaya qoyulmadan onun zaminə buraxılması məsləhət deyildi. «Karat»ın, elə həmin Ruhi-əsəb xəstəxanasnın bəzi pasiyentlərindən az fərqlənən adamları azadlıqda olan Salama zərər yetirə bilərdilər.

Polkovnik, soyumuş kofeni təzələmək üçün ayağa qalxdı. O da Bəxtiyar kimi, bu gecə çox az yatacağını bilirdi. Mühüm bir tapşırıq verdiyi adamı gecə yarısından sonra ofisə gələcəkdi.

* * *

Artıq hava qaralmışdı. Nəhayət bayaqdan çay belə içmək istəməyən Qılınc havanın qaraldığını və yeməyin gətirildiyini görüb beli bir kənara qoydu. Həyətə keçib yuyunmaq üçün su kranının yanına getdi.

Bayaqdan dəmlədiyim çaydan içə-içə onun hərəktlərinə göz qoyur, hərdən də bəzi əhəmiyyətsiz tapşırıqlar verirdim. Hiss edirdim ki, əsas görəcəyi işləri izah etdikdən sonra işinə müdaxilə etməyim Qılıncı qıcıqlandırır. Məqsədim də elə bu idi. Ancaq çox da dərinə gedib onu tam təbdən çıxarmaq olmazdı. Bu adam bir anda əsəbləşib, beli yerə atıb çıxıb gedə bilərdi. O zaman bütün planım və bu qədər əziyyətimiz hədər getmiş olardı.

Onun qıcıqlandığını hiss etdikdə, dərhal hər şeyi zarafata çevirirdim. Bunun da səbəbi var idi. Onun, etdiyim zarafatlara olan reaksiyası da mənim üçün çox maraqlı idi.

Yuyunub gələn Qılınc keçib masanın arxasında oturdu. Cibindən çıxardığı köhnə model, ekranı çatlamış kiçik telefon aparatını masanın üzərinə qoydu.

-Həəə, mən də yaman acmışam, çək görək, -deyib əllərimi bir-birinə sürtdüm.

Qılınc qabını yeməklə doldurub qabağına çəkdi və marçıltı sala-sala yeməyə başladı.  Mən də qabıma yemək qoydum. Sakitcə yeməyə başladım. Yemək əsnasında danışmaq fikrim yox idi.  Hərdən bir «bəh-bəh» eləyib başımı tərpətməklə sadəlövh ev sahibi rolunu oynamaqda kifayətlənirdim. Əgər alınarsa, Qılıncı, yeməkdən sonra, çay süfrəsi arxasında söhbətə çəkmək fikrində idim.

Bayaq gələndə salamlaşıb əlini sıxarkən, onun necə bir fiziki gücə malik olduğunu təxmin etmişdim. Sonradan bellə torpağı necə çevirməsini, fasilə vermədən necə işləməsini də gördükdən sonra bu adamda fil gücü olması qənaətinə gəlmişdim. Başqa müşahidələrim də var idi. Olduqca maraqlı müşahidələrim. Ancaq ən maraqlı şeylərin Qılınc dincəlmək üçün ona ayırdığım otağa getdikdən sonra, gecə baş verəcəyini düşünürdüm.

Yeməyin qalanını da qabına çəkib yeyən Qılınc boşqabını kənara itələyib mənə baxdı.

-Çay içək? -deyə soruşdum.

-İçək, -Qılınc qısa cavab verdi.

Samovarı yenidən alışdırıb, süfrədəki şeyləri mətbəxə daşıdım. Qayıdanda iki stəkan, qəndqabı, mürəbbə ilə qayıtdım.

Kömür atdığımdan samovardakı su isti qaldığı üçün tez qaynadı. Çayı dəmə qoyub Qılıncla üzbəüz oturdum. Çayı süzəndən sonra, bu qaraqabaq adamı söhbətə tutmağa bir daha cəhd edəcəkdim.

* * *

 Qırmızı işıqlı lampa ilə işıqlandırılan otaqda oturmuş adam az əvvəl gəlmiş ağ köynək, boz kostyum geyinmiş, kostyumu rəngində qalstuk taxmış kişinin oturmasını gözlədi. İlk baxışdan onun qonağını hansısa iri müəssisənin rəhbərinə bənzətmək olardı. Xarici görünüşü ilə yanaşı onun sanballı davranışı bu təəssüratı daha da artırırdı. Qonağın sağ əlinin şəhadət və orta barmağında iki iri üzük var idi. O, bu üzükləri cavan vaxtı həbsxanada barmaqlarına döydürdüyü döymələri gizlətmək üçün taxırdı və yalnız yatanda çıxarırdı. Onun üzbəüzdəki kresloda yerini rahatladığını görən ev sahibi soruşdu:

-Bir şey içəcəksən?

-Viski.

Qarşısındakı zəngi basan adam içəri girən gəncə viski gətirməsini tapşırdı. Bir azdan bir şüşə viski, iki qədəh və qəlyanaltı ilə qayıdan gənc, gətirdiklərini masanın üstünə düzüb qədəhləri doldurdu və otaqdan çıxdı.

Qonaq qədəhini qaldırıb xırda qurtumlarla içməyə başladı. Hər ikisi susurdu. Bir azdan, onun qədəhinin boşaltdığını görən ev sahibi sükutu pozdu:

-Dediyimi eləyə bildin?

-Eləmişəm, hər şey dediyin kimidir, -qonaq masadakı şokoladdan birini ağzına atıb cavab verdi.

-Mən ikinci səhvin olmasını istəmirəm.

-Olmayacaq, arxayın ol.

-O qıza belə arxayınsan? -ev sahibi zənlə qonağına baxdı.

Tükü tükdən seçən qonaq, müsahibinin bu baxışlarla nə demək istədiyini gözəl başa düşdü. Onların yaşadığı aləmdə qadının sözünə ehtiyac olunmurdu. O isə, indiki halda bir qadına zamin dururdu. Qonaq qədəhinə yenidən viski süzüb birdəfəyə başına çəkdi. Yenə ağzına şokolad atıb aramla çeynədikdən sonra dedi:

-Əvvəla bu onun birinci işi deyil. İkincisi də, o Lalə elə qancıqdı ki, onunla bir dəfə olan mütləq yenə də görüşmək istəyir. Budəfəki tanışlıqdır, ancaq əminəm ki, «Qızılbaş» onunla yenə görüşmək istəyəcək. Bax onda, əgər o vaxta qədər son qərar verilərsə, mənim bir işarəm ona kifayət edəcək.

-Sən bilərsən. Məsuliyyət sənin üzərindədir, unutma. Bizə isə, səhv edən adam lazım deyil. Bu gün bir səhvi ilə ona çıxarlar, sabah da bizə.

-Sən heç içmədin, -qonaq ev sahibinin dolu qalan qədəhinə işarə edib söhbəti dəyişdi.

Ev sahibi heç nə deməyib başını yellədi.

-Həkim nə dedi?

Bir qədər də susan ev sahibi fikirli-fikirli dilləndi:

-Son diaqnoz da ürəkaçan olmadı. Ömürlük gün işığına həsrət qalacam. Dadıma çatan bircə bu qırmızı işıqdı.

-Allah köməyin olsun.

-Sağ ol.

Ayağa qalxan qonaq sağ əli ilə ev yiyəsinin əlini sıxıb, sol əli ilə onun çiyninə toxundu. Daha deməyə bir söz qalmamışdı.

Onları uzun illər əvvəl həbsxana həyatı birləşdirmişdi. Ayrı-ayrı vaxtlarda həm ev sahibi ilə, həm də «Qızılbaş»la birgə cəza çəkən qonaq sonradan hər ikisi ilə, xüsusilə «Qızılbaş»la möhkəm dostluq münasibətlərini saxlamışdı. Ancaq yaşadıqları aləmin qanunları heç bir səhvi bağışlamağa icazə vermirdi. Nə dostluq, nə də tonlarla kəsilmiş duz-çörək buraxılmış səhv qarşısında hansısa güzəştə əsas vermirdi. Bu aləmdə ideya hər şeydən irəli, yazılmamış qanunlar isə müqəddəs idi. «Qızılbaş»ın həyatı nazik bir tükdən asılı idi. Hər şeyi gedişat göstərəcəkdi. Lazım gələrsə, onu aradan götürtmək isə, nə qədər paradoksal olsa da, ən yaxın dostuna tapşırılmışdı…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.07.2023)