Ah, mən gündən-günə bu gözəlləşən

İşıqlı dünyadan necə əl çəkim?

                                       Mikayıl Müşfiq.

Sətirlərdən də, aydın olduğu kimi bu günün mövzusunu 86 il öncə dünənki gün, 30 yaşına dolmadan dünyadan nakam köçən gənc şair Mikayıl Müşfiqə həsr edirəm.

Müşfiq 5 iyun 1908-ci ildə Bakıda, o vaxtın təbiriycə desək, Bakı quberniyasında anadan olmuşdur. Həyatını erkən yaşlarından ədəbiyyata həsr edən gənc şair ali təhsilini Azərbaycan universtitetində almış, ədəbiyyat müəllimi kimi dərs keçərək neçə-neçə şagirdin qəlbinə şeiriyyatı ilmək-ilmək toxumuşdur.

1938-cu ildə isə Stalin repressiyasının qurbanlarından biri kimi güllələnmişdir. Ölümündən uzun zaman sonra 1956-cı ilin mayında bəraət almışdır.

Bu məlumatları vikipediadan axtaran hər kəs rahatlıqla tapa bilər. Yəni, 29 illik nakam həyat bir abzasdan da az yer tutur. Lakin həyat qısa bir bioqrafiyanın özətindən ibarət deyil. İnsan həyata hansısa bir amal üçün gəlir və o amal uğrunda həyatdan köçən hər kəs ölümün ən şərəflisini dadmış olur. Yaşasa daha çox yazacaqdı bəlkə, sətirləri qəlbimizi fərahladacaqdı. Kim bilir, represiyaya qurban olmasaydı o da, çiçəklənən diyardan əl çəkməyəcəkdi. Həyatınln bahar çağında dağlı çörəyindən bir parça kəsib yenə zümzümə edəcəki, öz gözəl şeirlərindən. Zaman-zaman ağladacaqdı bizləri qəlbində yanan ana həsrətilə. Hələ çox yazacaqdı eşqdən, məhəbbətdən, nakam sevgilərdən. Gənc getdi şair bu dünyadan. Bizlərə cəmi 29 illik ömründən xeyli sətirlər buraxaraq gözlərini yumdu bu ədalətsiz dünyada.

Bəlkə daha gözəl olardı… ömrü uzun, sətirləri sonsuz olardı yaşasaydı.

Qəlbindəki sevgini, gözlərindəki mərhəməti aşılayardı neçə körpəyə.

Qızım-oğlum deyib Vətən övladlarını milli ruhda böyüdərdi.

İndi onun xatirəsindən geriyə xatirə muzeyi və şeirləri qalıb.

Sən Bakıya ruhunu əmanət edən şair, Bakı səni unutmaz, Vətən qanın tək damlasını itirməz.

Rəhmətlik şairə həsr edilən bu qısa məqaləni onun ən sevdiyim şeirlərindən olan "Yağış yağarkən" şeiri ilə sonlandırmaq istəyirəm.

Yağış yağır, rəqs eyləyir gur damlalar,

Sıra-sıra, inci-inci nur damlalar.

Göydə iki qara bulud çatılaraq,

İldırımlar şaqqıldayır şaraq-şaraq.

Quşlar uçur yuvasına fırıl-fırıl.

Çaxnaşmada göy üzündə ildırımlar,

Bir-birinə dəydi, baxın, qaldırımlar.

Dönmələrdə durana bax, qaçana bax!

Qaldırımda o balaca oğlana bax!

Öz döşündən yeni sözlər toxuyaraq.

Ayağını şappıldadır oxuyaraq.

Gülə-gülə bir qız qaçır o səkidən,

Ürəkciyi xali deyil səksəkidən,

Yanında bir gənc də qaçır,

Yağış yağır, onu açır.

Ey gənc, durma, qoltuqlamaq zamanıdır,

Təbiətin ən şux, çaqraq zamanıdır,

Yağ, yağışım, yağ, sel ol, yağ!

Sırma-sırma, tel-tel ol, yağ!

Çözül, sən ki, kölgəli bir yar saçısan,

Bağrı yanıq səhraların əlacısan.

Yağ, yağışım, sellənərək,

Sırmalanıb tellənərək!

Zümzümənlə şirin-şirin dillən, yağış,

Küçələrdə uşaq kimi vellən, yağış!

Bunlar keçər, çarpın səma köksüm kimi,

Ey ildırım, səs ver mənə, səsim kimi!

Yağ ey yağış, fikrim kimi, hissim kimi,

Uzaq, yaxın çöllərə yağ,

Ölkələrə, ellərə yağ!

Yağış yağır, rəqs eyləyir gur damlalar,

Sıra-sıra, inci-inci nur damlalar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün artıq yanvarın 7-dir. Bir göz qırpımında 2024-cü ili xırdalamaqdayıq. Onun gəlişinə bir neçə saat qalmış ürək sözlərimi not dəftərimə qeyd etmişdim. Onları sizlərlə bölüşürəm.

Saatlar sonra 365 səhifəlik bir kitabın daha sonuna gələcəyik. Dolu-dolu yaşadığımı düşündüyüm bu il mənim üçün xeyli-enişli yoxuşlu oldu. Öncə həyatıma girən insanlar üçün tanrıya təşəkkür etdim, biraz zaman keçəndən sonra isə əvvəl həyatımdan çıxardığıma peşman olduğum insanların əslində ayaq bağı olduğunun fərqinə varıb tanrıya məni məndən qoruduğu üçün təşəkkür etdim. Yeri gəldi ağladım, yeri gəldi güldüm. Qazandım, itirdim, yıxıldım və dim-dik ayağa qalxdım. Özümü kəşf etdim, bolca özümlə vaxt keçirtdim, sevdiyim insanlarla əyləndim, zaman-zaman çox ağır mübahisələr yaşadım. 

16 kitab oxudum, 70-dən çox yazımı portalda paylaşdım, oxucu kütləmi genişləndirdim, hətta, bu gün o portaldan mükafat da aldım. 

Ailəmlə bəzən münaqişələr yaşadım, ancaq hər dalğanın dənizindən başqa sığınacağı olmadığı kimi mən də, onlara sığınıb onlara sarıldım. Sevməyin, sevilməyin gözəlliyini, dəyərini hiss etdim və peşman olduğumu düşündüyüm hər hadisədən dərs çıxardım. Mən bu kitabı imanımdan yola çıxaraq yazdım və indi son sətirlərimi yazarkən axıb gedən bu zaman kəsiyində yaşanmışlıqların sadəcə qum saatı olmadığını anlamaq, ruhunu hiss etmək mənim üçün əvəzolunmaz duyğular idi. Mən bu il onlu yaşlarımın sonuncusunu geridə qoyub iyirmili yaşlarımın başlanğıcında xəyallarını, hədəfləri bəlli etmiş, əqidəsini həyatının məqsədi edən biri kimi yaşadım. Ən əsası, həmrəyliyi, milli-mənsubiyyəti dərk edib, tərk etməmək üçün həyatı dərk etməyə çalışdım. Bu qocaman kitabda mənimlə bərabər rol alan hər kəsə həyatımda buraxdığı izlər üçün pisi və yaxşısı ilə minnətdaram.

Müharibələrdən uzaq, uşaqların ölmədiyi, yaxşılıqların reklam olunmadığı bir il olaraq gəl, əziz 2024, səndən öyrənəcəyim və səni yaşayacağım çox zamanım olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)

Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan nəsrinin sayılan-seçilən və ən qocaman təmsilçisi Vidadi Babanlı iki gün öncə 97-sini tamamladı və 100-ün cəmi üç addımlığına çatdı.

Əməkdar incəsənət xadimi, Prezident təqaüdçüsü, “Şərəf” ordenli yazıçı Vidadi Babanlı Böyük insandır. Böyük Şəxsiyyətdir. Qürur duyduğumuz Ziyalıdır. Sovetlər dönəmində o, əl-əl gəzən “Vucdan susanda” romanını yazdı. Bu romana görə Yazıçılar Birliyində Mərkəzi Komitənin tapşırığı ilə ona istintaq qurdular. “Sovet insanının vicdanı niyə sussun axı” sualını verib, “Sən niyə Kommunist Partiyasına üzv olmursan?” ittihamını tuşlayıb da onu xalq düşməni çıxarmaq istədilər. İmperiya nökərləri imperiyaya imperiya ağalarından da sayıq xidmət edirlərmiş. Amma romanı oxuyan Kremldəki başbilənlər onun qadağan edilməsini deyil, əksinə, təbliğini lazım bildilər və “Vicdan susanda” rus dilinə çevrilib 100000 tirajla çap olundu. Ən qəddar rejimlər belə böyük ədəbiyyatın qarşısında acizdirlər. 

Bax belə bir əhvalat!

“Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyi İdarə heyətinin sədri İlham Pirməmmədov və İctimai Birliyin üzvləri Vidadi Babanlını yeni il münasibətilə və anadan olmasının 97-ci ildönümü ilə əlaqədar olaraq evində ziyarət etdilər. 

Vidadi Babanlı ziyarətə gələn hər kəsə, xüsusilə "Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyi İdarə heyətinin sədri İlham Pirməmmədova və İctimai Birliyin üzvü Sultanxanım  Nəsibovaya ona göstərdikləri diqqət və qayğıya görə təşəkkürünü bildirdi.

Aşıq Şahin Süleymanov Vidadi Babanlının ən çox sevdiyi “Baş Sarıtel” və “Ruhani” havalarını ifa etdi.

Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru, yazıçı Varis öz kitablarını Vidadi Babanlıya hədiyyə etdi. 

Şair Rafail İncəyurd Vidadi Babanlıya həsr etdiyi şeiri söylədi.

Sonda ənənəvi olaraq Səməd Vurğunun "Azərbaycan" şeiri saz sədalarının müşaiyəti ilə kollektiv şəkildə ifa olundu.

Qonaqları Vidadi Babanlının oğlu Vüqar Babanlı və qızları çox səmimi qarşıladılar. Görüş xoş təəssüratlarla yadda qaldı. 

Biz də Vidadi müəllimi ad günü münasibətilə təbrik edirik. Ona ürəyi istədiyi ömrü yaşamağı Allahdan arzu edirik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qəbri bəlli olmayan nakam şairin hər il ad günündə və vəfatı günündə Xəzər dənizinə güllər səpirik. O güllərin onun ruhunu dincəldəcəyinə inanırıq…

Ötən gün XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, repressiya qurbanı, şair Mikayıl Müşfiqin xatirəsini anma günü idi. Onun vəfatından düz 86 il ötür.

Mikayıl Əbdülqadir oğlu İsmayılzadə 1908-ci il iyunun 5-də Bakının Dağlı məhəlləsində, ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Atası müəllimlik edib, “Vüsuqi” təxəllüsü ilə şeirlər yazıb. O, 1902-ci ildə Xızıdan Bakıya köçüb. Çox körpə ikən anası Züleyxanı, altı yaşında isə atasını itirmiş balaca Mikayıl yaxın qohumlarının himayəsində böyüyüb. Onun körpə qəlbi bu itkilərdən yaralansa da, həyatdan küsməyib və hər zəhmətə qatlaşaraq ardıcıl təhsil alıb. 

1915-1920-ci illərdə rus-Azərbaycan məktəbində, 1920-1927-ci illərdə əvvəlcə Bakı Darülmüəllimində, sonra isə 12 nömrəli ikinci dərəcəli məktəbdə, 1927-1931-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsində oxuyub. Əmək fəaliyyətinə müəllimliklə başlayıb, Bakı məktəblərində yeddi il dərs deyib.

Mikayıl Müşfiqin ilk mətbu əsəri olan “Bu gün” şeiri 1926-cı ildə “Gənc işçi” qəzetində, “Duyğu yarpaqları” adlı son şeiri isə 1937-ci ildə “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc edilib. Məhsuldar yaradıcılığı sayəsində 1930-cu ildən başlayaraq onun “Küləklər”, “Günün səsləri”, “Buruqlar arasında”, “Bir may”, “Pambıq”, “Vuruşmalar”, “Şeirlər”, “Şəngül, Şüngül, Məngül”, “Qaya”, “Kəndli və ilan” kitabları nəşr olunub. 1957-ci ildən başlayaraq “Seçilmiş əsərləri”, “Əsərləri”, “Duyğu yarpaqları”, “Əbədiyyət nəğməsi”, “Könlümün dedikləri”, “Həyat sevgisi” və digər adlar altında kitabları çap edilib. Şairin ömür-gün yoldaşı Dilbər Axundzadənin 1968-ci ildə “Müşfiqli günlərim” adlı xatirələr kitabı nəşr olunub, kitabın son genişləndirilmiş nəşri 2005-ci ildə işıq üzü görüb.

Mikayıl Müşfiq tərcümə ilə də məşğul olub. A.Puşkinin “Qaraçılar” (Ş.Abbasov ilə birlikdə), M.Lermontovun “Demon” poemalarını (R.Rza ilə birlikdə), S.Marşakın “Huşsuza bax, huşsuza” şeirini, T.Şevçenkonun, Ö.Xəyyamın və başqa şairlərin irsindən nümunələri, eləcə də M.F.Axundzadənin “Şərq poeması”nı Azərbaycan dilinə çevirib.

Sovet imperiyasının repressiya dalğasına tuş gələn Mikayıl Müşfiq 1938-ci il yanvarın 6-da amansızlıqla güllələnib. Onun ölüm hökmünə imza atanlar - rus-erməni üçlüyü olub, hökmü də elə o millətlərin nümayəndələri icra edib. 

Milli musiqi alətlərimizdən olan tarın konservatoriyada tədrisi qadağan ediləndə, şair cəsarətlə məşhur “Oxu, tar!” şeirini yazıb. Bu şeir hər bir azərbaycanlının qəlbini riqqətə gətirməyə, onu mübarizəyə ruhlandırmağa qadirdir. “Bayram axşamı” şeirində Novruz bayramına dair uşaqlıq xatirələrini danışmaqla müəllif sovet rejiminin milli adət-ənənənin yaddaşlardan silinməsinə yönəlmiş siyasətinə qarşı çıxıb.

Mən gəncəm, bilirəm, istiqbalım var,

Hələ bədr olmamış bir hilalım var,

Yelkənim açılır, qara yel, əsmə!

Mənim bu dəryada bir sandalım var.

Bunu yazan şairə aman verməyəcəkdilər, bu bəlli idi. Azadlığını itirən, bolşevik boyunduruğuna düşən bir xalqın ziyalısı, şairi olmaq və istibdadın ən qatı dövründə fəaliyyət göstərmək, razılaşın ki çox ağır idi. 

Nakam şair Azərbaycan xalqı üçün əsl sənət xəzinəsini yadigar qoyub, amma nə qədər ələ keçməyən əsəri də ii-bat olub. 

Şairin zəngin ədəbi irsinə şeirdən tutmuş poemayadək (“Çoban”, “Mənim dostum”, “Qaya”, “Sındırılan saz”, “Səhər”, “Azadlıq dastanı”) lirik növün əksər janrları daxildir. Dərin emosionallıq, ahəngdarlıq, yığcamlıq Mikayıl Müşfiq poeziyasının əsas bədii keyfiyyətləridir. O, lirik-epik lövhələrin, peyzajların ən mükəmməl nümunələrini yaradıb.

Rəngarəng mövzuları əhatə edən Mikayıl Müşfiq poeziyası milli və bəşəri keyfiyyətlərə malikdir.

Ədibin poeziyasında Azərbaycanın tərənnümü xüsusi yer tutur. Onun Vətənə sonsuz məhəbbətinin və poetik istedadının qovuşduğu belə əsərlər (“Ölkəm”, “Ey Dan ulduzu!” və s.) poeziyamızda Vətən mövzusunun ən yaxşı bədii ifadələrindəndir.

Mikayıl Müşfiqin “Sevgilər”, “Maralım”, “Yenə o bağ olaydı!” şeirləri bəşəri mövzu olan sevginin Azərbaycan poeziyasında yaddaqalan nümunələrindəndir. 

İnsanın ən ülvi hisslərinin səmimi dillə tərənnüm edildiyi bu əsərlər oxucuya romantik, müqəddəs hissləri duymağı, qorumağı aşılayır və bu gün də tərbiyəvi əhəmiyyətə malikdir.

Müşfiq poeziyasının qüdrəti onun milli mövzudan qaynaqlanan şeirlərinə bəşəri məzmun verməsindədir. Sovet rejimində “Azadlıq dünyanın dərin ruhudur, Azadlıq sənətin, şeirin ruhudur!”, - deyən şairin əsərləri millət, Vətən mənafeyini əsas tutanlar üçün əsl həyat məktəbidir.

Mikayıl Müşfiq şəxsiyyəti milli şüur və vətənpərvərliyin timsalı, yaradıcılığı isə gənc nəslin milli mənlik şüurunun inkişaf etdirilməsi və gənclərimizdə vətənpərvərlik hisslərinin tərbiyəsində əvəzsiz xəzinədir. Onun şeirlərinə mahnılar bəstələnib, ədəbi irsi çoxsaylı elmi-tədqiqat əsərlərinin predmetinə çevrilib. 

Şairin əbədiyaşar sənət naminə çəkdiyi zəhmət layiqincə qiymətləndirilib. Onun xatirəsini əbədiləşdirmək üçün Bakıda büstü qoyulub, yaşadığı binanın qarşısına xatirə lövhəsi vurulub, qəsəbəyə, məktəbə, küçəyə və meydana adı verilib, Xızıda xatirə muzeyi yaradılıb.

Ruhu şad olsun! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)

Varis, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan tarixinin ən görkəmli şəxsiyyətlərindən biri, Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin qurucusu, Azərbaycan sevdalısı Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin bu il 140 illik yubileyidir. 

Taleyin ironiyasına baxın ki, uzun illərdir, hansısa məmurun, məmurların direktivləri əsasında bu adı çəkmək qeyri-rəsmi də olsa yasaq edilib. Dərsliklərdən uzaq düşüb, teleməkandan iraq qalıb, Cumhuriyyətdən danışılanda belə onun adı “unudulub”. Bunlar azmış kimi, bu görkəmli şəxsiyyət kiçildilib, təhqirlərə belə məruz qalıb. 

Amma milyonların ürəyində Rəsulzadə adı yaşayıb, onun Novxanıdakı abidəsi, Ankaradakı məzarı daim anılıb, tər çiçəklərdən əskik olmayıb. 

Biz tarixi kimlərinsə ambisiyalarına qurban verənlərdən idik, çox şükür ki, bu tarixi ədalətsizliyə yeni ilin gəlişi ərəfəsində Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev son qoydu. O, Rəsulzadənin 140 illiyinin qeyd edilməsi barədə sərəncam imzaladı. Və bununla da tarixi saxtalaşdıran “ideoloqlara” yerlərini göstərdi. 

Bizdə çox qəribə davranışlı orta ranqlı məmur tayfası var. Onlar bir vaxtlar Rusiya deyibən bar-bar bağırar, Türkiyəyə həqarət yağdırardılar. Azərbaycan prezidenti ölkənin siyasi kursunun Türkiyə yönəli olduğunu bəyan edəndən sonra həmin bu məmurlar türkpərəst olub da hazırda özlərini ən radikal pantürkist kimi aparırlar. 

Və mən əminəm ki, prezident sərəncamından sonra Rəsulzadəyə daim böhtan və iftira yağdıranlar da ən qatı Rəsulzadəçi olacaqlar. 

Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 140 illiyinin qeyd edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı

2024-cü ilin yanvar ayında görkəmli ictimai-siyasi xadim, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin banilərindən biri, Azərbaycan Milli Şurasının sədri Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin anadan olmasının 140 illiyi tamam olur.

Məhəmməd Əmin Rəsulzadə XX əsrin ilk onilliklərində böhranlı geosiyasi şəraitdə Azərbaycanda müstəqillik idealının gerçəkləşdirilməsi və milli dövlət quruluşunun dirçəldilməsi yolunda böyük xidmətlər göstərmiş şəxsiyyətlərdəndir. Onun istiqlal məfkurəsi öz mənbəyini doğma xalqının çoxəsrlik yaddaşında kök salmış milli azadlıq düşüncəsindən alırdı. Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin dövrün salnaməsinə çevrilən parlaq publisistik, siyasi, ədəbi-tənqidi və elmi irsi Azərbaycanın ictimai fikir tarixində xüsusi yer tutur. Uzun illər ərzində mühacirətdə də o, müstəqil Azərbaycan arzusu ilə yaşamış və mübarizə aparmışdır.

Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 109-cu maddəsinin 32-ci bəndini rəhbər tutaraq, görkəmli ictimai-siyasi xadim Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin anadan olmasının 140-cı ildönümünün qeyd olunmasını təmin etmək məqsədilə qərara alıram:

1. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi Azərbaycan Respublikasının Elm və Təhsil Nazirliyi və Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası ilə birlikdə Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin 140 illiyinə həsr olunmuş tədbirlər planı hazırlayıb həyata keçirsin.

2. Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabineti bu Sərəncamdan irəli gələn məsələləri həll etsin.

İlham Əliyev


Azərbaycan Respublikasının Prezidenti


Bakı şəhəri, 30 dekabr 2023-cü il

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.01.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı, İkinci Qarabağ müharibəsinin əsas təşviqedici qüvvəsi general-mayor Polad Həşimovun doğum günüdür. Onu yad etmək, dualarla xatırlamaq hər bir vətəndaşın borcudur, ona görə də istədim ki, bir az ondan yazım. Ancaq publisistikadan kənarlaşıb sətirlərə öz hisslərimi tökmüşəm, inşallah ki, hər kəs bu gün generalımızı xatırlayar!

02.01.1975

Hər şey sizinlə başladı cənab general.

Bəlkə də, sizin cənnətə qədəm qoymağınız bizim diyarlardakı cənnətimizi geri almaq yolunda ilk addım, ilk təməl oldu. 

Siz sadəcə General Polad Həşimov olduğunuz üçün yox, vicdanlı və təmiz qəlbli mərd vətən oğlu olduğunuz üçün örnək oldunuz bu xalqa, bu millətə.

Sizin uğrunuzda neçə-neçə gənc hər şeyini fəda etməyə hazır idi artıq. 

Müharibənin ilk günlərini xatırlayıram, yurdumun dörd bir yanından şəhadət xəbərləri eşidirdik. Neçə-neçə ananın qəlbinə övlad dağı çəkildi, neçə-neçə atanın beli büküldü, hələ nə qədər ata övladını qucağına almamış, vətən yolunda yumdu gözünü...

Bardağı daşdıran sonuncu damla öz əsgərlərini övladlarından ayırmayan atanın, maaşının bir qismini şəhid ailələrinə verən, dövlət tərəfindən mükafatlandırıldığı evini şəhid ailəsinə bağışlayan, sözdə yox əməldə Kişilik göstərən Vətənin igid oğlunun şəhadət zirvəsinə ucalması oldu.

Allahın izni ilə qanınız yerdə qalmadı, cənab general.

Nur içində yatın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(02.01.2024)