Super User
QİRAƏT SAATI: Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı – Adəm Bakuvinin romanı
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qiraət saatında Adəm İsmayıl Bakuvinin “Məhşər divanı, yaxud yalanın 17 anı” sənədli romanının dərci davam edir. Roman erməni millətindən olan bəşəriyyət canilərinin utopik məhkəməsindən bəhs edir. Onu nəinki oxumaq, hətta ən maraqlı faktları yaymaq, təbliğ etmək lazımdır.
57-Cİ DƏRC
Birinci xanım diktor ara verib baxışları ilə estafeti ikinciyə ötürəndə publika öz sevimlisini alqışlara qərq etdi, gözəl, ecazkar uzunboy, uzunlibaslı xanım öz məlahətli səsi ilə tamaşaçıları alqışladı, ona heyranlıqla baxan Baş Hakim səmtinə də bir əsrarəngiz baxış yönləndirib mətn oxunuşunu davam etdirdi. Misilsiz faciədən danışdığı üçün səsindəki kədər də aşkar sezilirdi:
- İşğala qədər Xocalı rayonunda 56 mədəniyyət müəssisəsi, muzeylər, texnikum, orta məktəblər, səhiyyə müəssisələri, kənd təsərrüfatı və sənaye müəssisələri, aeroport və s. fəaliyyət göstərirdi. Əhali əsasən üzümçülük, heyvandarlıq, arıçılıq və əkinçiliklı məşğul idi. Bura olduqca qədim bir ərazi olduğundan zəngin tarixi abidələrə malik idi. Memarlıq abidələrindən 15-ci əsrə aid nadir türbə, 1356-1357-ci illərə aid dairəvi türbə xüsusi əhəmiyyət kəsb edirdi, onların ətrafinda son tunc və ilk dəmir dövrünə aid nekropol və kurqan çölü dünyada insanların məskunlaşması tarixinin əsl töhvələri sayıla biləcəkdi. XIX əsrdə aşkar edilmiş, daş qutu və kurqanlardan ibarət olan Xocalı qəbiristanlığı - son tunc və ilk dəmir dövrünə - eramızdan əvvəl VIII-VII əsrlərə aid arxeoloji abidə idi...
Divanın Baş Hakimi bu yerdə müdaxilə etdi, söylədi ki, Xocalıda ermənilər tərəfindən məhv edilən, dəyişikliklərə məruz qalan abidələr bütün bəşəriyyətin sərvətləri idi, bir xalqın digər xalqa təcavüzü dünyanı həm də çox qiymətli, zəngin bir xəzinədən məhrum etmişdir. Ona görə də Xocalı qətliamı ikiqat bəşəri cinayət hesab olunmalıdır.
Baş hakim diktorlara fasilə verib bu yerdə Xocalı abidələri ilə bağlı daha geniş məlumat verilsin deyə tarixçi-etnoqrafa söz vermək istədiyini bildirdi. Hakimlər kollegiyasının narazılıq bildirməməsi səbəbindən söz əsa ilə gəlib tribunaya çıxan olduqca yaşlı, sahəsinin gözəl bilicisinə verildi. O, tamaşaçılarla salamlaşıb dərhal mətləbə keçdi:
-Xocalı abidələri əsasən eramızdan əvvəl II minillikdə və I minilliyin əvvəllərində mövcud olmuşdur. Dünyanın ən qədim sakinlərindən sayılan Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti sakinlərinin həyat tərzini və mədəni inkişaf səviyyəsini öyrənmək üçün həmin mədəniyyətə məxsus qəbir abidələri və qəbirlərdən toplanmış maddi mədəniyyət qalıqları böyük əhəmiyyət kəsb edir. Axı dünyanın tarixini öyrənmək üçün əlimizdə bu cür xəzinə sayılacaq mənbələrlə çox da elə öyünə bilmirik. Bəri başdan soyləyim ki, ermənilər tərəfindən bu maddi-mənəvi irs xəzinəsinin dağıdılması bəşəri cinayətdir, bu cinayət ən yüksək formada cəzasını almalıdır. Keçək təfərrüatlara. Xocalıdakı tarixi əhəmiyyət kəsb edən əsas abidələrin adlarını gözəl xanımlar məndən əvvəl sadaladılar. Mən Xocalı ərazisində aparılan arxeoloji qazıntılardan danışmaq istəyirəm, bu qazıntılar zamanı müxtəlif tipli saxsı qablar, qılınc, xəncər, nizə və ox ucluğu, balta-təbərzin kimi silahlar, qızıldan, tuncdan, balıqqulağından, əqiqdən, şüşədən hazırlanan bəzək əşyaları, tunc əmək alətləri aşkar edilmişdi. Burada çoxlu sayda “Qoç və yəhər” şəkilli qəbir daşları, Seyid Cəlalın ocağı, Cahan nənənin ocağı və s. kimi müqəddəs islam ziyarətgahları var idi. Xocalı şəhəri və Əsgəran qəsəbəsi arasında Qarqar çayının sağ və sol sahillərində XVIII əsrə aid “Əsgəran qalası” mövcud idi. Qalanı Qarabağ xanı Pənah xan tikdirmişdi. Qala iki istehkamdan ibarət idi. Sağ sahildəki qala bürcü ikiqat daş divarlardan ibarətdi. Sol sahildəki qala dördkünc bürclüydü. Divarların qalınlığı 3 metrə çatırdı. 1810-cu ildə Rusiya ilə İran arasında müharibədən sonrakı sülh danışıqları “Əsgəran qalası”nda aparılmışdı. Rayonun Kosalar kəndi ərazisində “Məhəmməd ağanın otağı” tarixi abidəsi, “Darılı Piri”, “Ələm ağacı” ziyarətgahları və daş qəbirlər vardı. Rayonun Meşəli kəndi ərazisində - Meydan yaylağında - müqəddəs ziyarətgah “seyid qəbri”, “Yeddi kilsə” adlı Alban kilsəsi vardı. Bundan əlavə daha dörd yerdə Alban kilsəsi mövcud idi. Arxeoloji qazıntılar zamanı tapılmış muncuq dənələrindən birində Assuriya şahı Adadnerarinin bizim e. ə. 807-788-ci illərə aid adı yazılmışdı. Əsasən eramızdan əvvəl XVII-XIII əsrləri əhatə edən Xocalı abidələri kompleksi yaşayış yerlərindən, daş qutu qəbirləri, müxtəlif tipli kurqanlardan, siklop tikililər və menhirlərdən ibarətdi. Adını çəkdiyimiz mədəniyyətə aid yaşayış yerləri bir qayda olaraq, çay kənarlarında, təbii-coğrafı cəhətdən əlverişli yerlərdə, xüsusi ilə strateji cəhətdən müdafıəsi qismən asan olan təpələr üzərində salınırdı. Yaşayış yerlərində evlər əksər hallarda yarımqazma halında olub, yuxarı hissəsi yonulmamış çay daşlarından palçıqla suvamaq yolu ilə tikilirdi. Evlərin əksəriyyəti çoxgözlü olaraq bütün tayfa üzvlərinə aid olurdu. Arxeoloji qazıntılar nəticəsində müəyyən edilmişdi ki, çox vaxt tayfa evləri uzunsov olub, düzbucaqlı formada inşa edilmişdir. Bəzən uzunluğu 17–18 m, eni isə 8–10 m olan bu cür evlər xüsusi arakəsmələr vasitəsilə bir neçə hissəyə bölünmüşdür. Tunc dövrünün sonu və dəmir dövrünün əvvəllərində, yəni е. ə. II minilliyin sonunda artıq bu cür evlərin döşəmə və divarları xüsusi ağ maddələrlə suvanır və böyük ailə evləri kiçik ailə evləri ilə əvəz olunurdu. Bütün bımlar primitiv şəkildə də olsa, yerli əhalinin müxtəlif tikinti texnikasına malik olmasını parlaq surətdə sübut edir. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinə aid abidələrin böyük bir qismini də siklop tikililəri təşkil edirdi. Əsasən yüksək təpələrdə və alçaq dağlarda bina edilmiş bu abidələr yerli əhali tərəfindən Qalaça, Örtük daşı, Hasar, Düzülü daş və s. adlanırdı. Siklop tikililərinin xarakterik cəhəti ondan ibarətdir ki, bu abidələr yonulmamış iri dağlardan suvaqsız olaraq müəyyən bir plana riayət olunmadan tikilmişdi. Bu tikililər bəzən iki və hətta üçqat divarla əhatə olunurdu. Siklop tikililərdə qapı yerləri üç sal daşdan düzəldilmişdı. Bu abidələr əsasən, e. ə. II minillikdə və I minilliyin əvvəllərində mövcud olmuşdur. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyəti sakinlərinin həyat tərzini və mədəni inkişaf səviyyəsini öyrənmək üçün həmin mədəniyyətə məxsus qəbir abidələri və qəbirlərdən toplanmış maddi mədəniyyət qalıqları böyük əhəmiyyət kəsb edirdi, dünyanın əvəzsiz sərvəti idi.
Tarixçi-etnoqrafçı xidməti personaldan su istədi, ağzına kimi suyla dolu stəkanı başına çəkdi, ardınca birini də istədi, onu da içəndən sonra nitqinə davam etdi:
-Arxeoloji tədqiqatlardan aydın olmuşdur ki, Xocalı mədəniyyət sahiblərinin bir neçə tip qəbir abidəsi olmuşdur ki, onların da böyük bir qrupunu kurqan qəbirləri təşkil edir. Yeri gəlmişkən, təkcə elə Xocalıda daş kitabələr və qəbirüstü abidələri öyrənən Epiqrafika elmi ilə yanaşı, bir görün neçə elm sahəsi üçün zəngin məlumat mənbəyi var idi - insan haqqında, onun əcdadları haqqında olan Antropologiya elmi, qədim yazı abidələri haqqında Arxeoqrafiya elmi, maddi mənbələr əsasında qədim insanların həyatını öyrənən Arxeologiya elmi, daş kitabələr və qəbirüstü yazıları öyrənən Epiqrafika elmi, müxtəlif xalqların həyatını öyrənən Etnoqrafiya elmi, şəcərəni, nəsil-soy qohumluğunu öyrənən Geneologiya elmi, qədim dövrlərin nişan, möhür, emblemlərini öyrənən Heraldika elmi, tarixi mənbələrin təsdiqinə yönəli Mənbəşünaslıq elmi, qədim sikkələr barədə Numizmatika elmi və digərləri. Bilirsiniz, uzun illər dünyaya qapalı olan, tarixi özünə lazımi səviyyədə saxtalaşdıran Sovetlər Birliyinin tərkibində olan bu diyar dünya elminə qapalı olmuşdur deyə dünya elmi bu zəngin xəzinədən az qala bixəbər idi. Sovetlər dağılan kimi isə erməni işğalı bu zənginliyi bəşər irsindən qopararaq elmi yenidən ac qoymuşdur. Mən davam edirəm. Qarabağ düzlərinin bir növ təbii yaraşığı olan kurqanlar müxtəlif quruluşlu və müxtəlif tərkibli hündür təpələrdən ibarət olub, vaxtilə süni surətdə qəbirlərin üstünə tökülmüşdür. Kurqanlar bəzən sadəcə olaraq torpaqdan, yaxud daşdan, bir çox hallarda isə daşla torpağın qarışığından tökülmüşdür. Kurqanların özləri müxtəlif olduğu kimi, onların altındakı qəbirlər də müxtəlif olmuşdur. Ölünü dəfn etmək üçün bəzən kurqanın altında “ev” tikilmiş, dairəvi hasar çəkilmiş, bəzən isə daş qutular düzəldilmişdir. Xocalı kurqanlarında aparılmış qazıntılar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, 3-4 min il bundan əvvəl bu ərazidə iki cür dəfn adəti olmuşdur. Onlardan biri ölünü olduğu kimi dəfn etmək, digəri isə ölünü yandıraraq dəfn etmək imiş. Hər iki halda kurqanlar həm ailəvi, həm də tək-tək şəxslərə məxsus düzəldilmişdir. Ailəvi kurqanlarda bəzən əllidən artıq skelet aşkara çıxarılmışdır. Ölüyandırma hadisəsi Qarabağda uzun ömür sürməmişdir və alimlərin ehtimalına görə bu adət, qalıqları indi də dünyanın bir çox xalqları arasında, xüsusən induslar arasında mövcud olan müqəddəs ayin ilə əlaqədar idi. Lakin istər ölü yandırmaq, istərsə də ölünü olduğu kimi dəfn etmə adətində kurqan qəbirləri üçün xarakterik olan ümumi bir əlamət vardır. Bu əlamət həmin qəbirlərdə dəfn olunan adamın axirət dünyaya böyük var dövlətlə yola salınması idi. Hər bir kurqan özü ayrılıqda bir xəzinəni xatırladır. Kurqan qazıntıları zamanı oradan aşkar edilmiş maddi mədəniyyət qalıqları yerli əhalinin ibtidai dini ideologiyasını, onun təsərrüfat həyatını, hərbi ləvazimatını, incəsənətini, məişətini və bir sıra başqa sahələrini öyrənmək üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Xocalı kurqanlarının tədqiqi nəticəsində məlum olmuşdur ki, bizim danışdığımız dövrdə Qarabağın sakinlərinin həyatında sənətkarlığın iki böyük sahəsi mühüm yer tulmuşdur. Onlardan biri dulusçuluq, digəri isə metal işləmə sənətidir. Xocalıda tapılmış külli miqdarda gil qabları kolleksiyası sübut edir ki, Qarabağ dulusçuları bu sənət sahəsində çox yüksək inkişaf pilləsinə qalxmışdılar. Onlar hazırlayacağı qablar üçün xüsusi, yararlı gil mədənləri aşkar etmişdilər və bəşər tarixində ilk texniki tərəqqi üsullarından biri olan ayaq çarxının sirlərinə dərindən bələd olmuşdular.
Alim yenidən qurumuş dodaqlarını stəkanın dibində qalmış bir qurtum suyla islatdı, qurumuş boğazını nəmləndirdi ki, mətni rahat oxuya bilsin. Və davam etdi:
-Qarabağ dulusçuları hazırladıqları gil qabları bişirmək üçün dairəvi dulus kürələrindən istifadə etmişlər. Bir qayda olaraq dulusçular Tunc dövründə hazırladıqları gil qablarının hamısının üzərini cilalamış və onları qara rəngdə bişirmişlər. Qabların bədii tərtibatına da ciddi fikir verirlərmiş. Belə ki, əksər qabların üzərində müxtəlif həndəsi fıqurlar, nəbati təsvirlər cızılmışdır. Tam fərqlilik, özünəməxsusluq əlamətlərini də deyim sizə.
Bu zaman erməni sırasında əyləşmiş bir təqsirləndirilən ayağa durub “Mən akademik Aqanbekyanam. Bu qəbir-məbir, qaya-maya barədə uzun moizəni bizə niyə dinlədirsiniz, məqsədiniz nədir” deyə çığıranda Baş Hakim “Məqsədimiz odur ki, bəşəriyyəti hansı qədim mədəni izlərdən məhrum etdiyiniz barədə məlumatlanasınız” cavabı ilə onu yerində oturtdu, alimə davam etmək işarəsi verdi. Alim davam etdi:
-Qədim xocalılılar qabların üzərində cizdiqları naxış xətlərinin içərisini xüsusi ağ maddə ilə doldurmuşlar. Bu da Qarabağ qablarının ən mühüm xüsusiyyətlərindən biridir. Zaman keçsə də qabların üzərindəki xüsusi naxışlar bu ağ maddələrlə açıq-aşkar görünmüş, öz yaraşığını və şövqünü itirməmişdir. Xocalı-Gədəbəy mədəniyyətinə məxsus gil qabların xüsusiyyətlərindən biri də odur ki, dulusçu ustalar hazırladıqları qabların çiyini üzərində xüsusi göbələkvarı çıxıntılar düzəltmişlər ki, bu da qablara xüsusi gözəllik verir. Xocalıdakı Beş saylı kurqandan aşkar edilmiş bir ədəd gil qabın qulpu üzərində isə buğda dənləri təsvir edilmişdir. Alimlərin tədqiqatı nəticəsində məlum olmuşdur ki, 3-4 min il bundan əvvəl Qarabağın sakinləri mədəni buğda əkinçiliyi ilə məşğul olmuşdur. Xocalıda həmçinin Qarabağda bağçılığın inkişafını da sübut edən xeyli maddi mədəniyyət qalıqları da aşkar edilmişdir ki, bunların içərisində şaftalı, üzüm tumları və s. əsas yer tutur. Öncə qeyd etdiyimiz kimi, Tunc dövründə Qarabağda inkişaf etmiş mühüm sənətkarlıq sahələrindən biri də metalişləmə olmuşdur. Bütün Zaqafqaziyada mis ilə qalayın qarışdırılmasından tunc metalın alınması sirlərinə ilk dəfə bələd olanlardan biri də Qarabağın qədim sakinləridir. Bu möhkəm metaldan yerli əhali silahlar hazırlamışdır. Ox ucları demək olar ki, Qarabağ abidələrindən tapılan ən çox silah növləridir. Qarabağ qılınclarının dəstəklərinin baş hissəsi formasına görə digərlərindən fərqlənir. Belə ki, Qarabağın qədim qılınclarının dəstək hissəsinin bağında ikitərəfli çıxıqları olur və həmin çıxıqlar qılıncın əsas hissəsinə doğru maili düzəldilir. Bu çıxıqlar bəzən zoomorf formada, bəzən isə müxtəlif həndəsi cizgilərlə bəzədilirdi. Eramızdan əvvəl birinci minilliyin başlanğıcında Qarabağın qədim sakinləri artıq dəmir istehsalının sirlərinə bələd olmuşdular. Xocalı abidələrinin öyrənilməsi nəticəsində burada bütün Azərbaycan üçün yeganə olan iki mühüm tip abidə də aşkar edilmişdir. Bu abidələrə keçib çıxışımı yekunlaşdırmazdan öncə xidməti personaldan yenə su istəyəcəyəm. Lütfən mənə bir yox, iki stəkan su gətirin.
(Davamı var)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
“Yıxıb sürüyəcək qlobal tənqid…”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Gülüş Klubunda bu dəfə sizlərlə şair Rəfail İncəyurd baş-başadır. O, “Xəyal” adlı şeirində cəmiyyətdəki nöqsanları və ədalətsizlikləri incə ehyamla dilə gətirib.
Xəyal
Oturub bir əsər yazacam bir gün,
Mən özüm olacam baş qəhrəmanım.
Finalda o qədər yüksəldəcəm ki,
Xata çıxardacaq şöhrətim-şanım.
Xata çıxardacaq şöhrətim-şanım,
Çəkib deyəcəklər: -Eyy, həddini bil!
Yıxıb sürüyəcək qlobal tənqid,
Deyəcək: -Bu süjet həyatı deyil.
Deyəcək: -Bu süjet həyatı deyil,
Xoşa gəlməyəcək xəbər-mübtədam.
Deyəcək: -Bu adam xəyalpərəstdi,
Bu qədər ucalmaz sıravi adam.
-Bu qədər ucalmaz sıravi adam,
Eləyir şübhəli fikrə meyil o.
Təftiş eləyəcək sosioloqlar:
-Siyasi cəhətdən yetkin deyil o.
-Siyasi cəhətdən yetkin deyil o,
Qələmi olsa da, bilmir həyatı.
Düz yola qayıdıb ola bilərdi
Dövlət Mükafatı laureatı!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
“Bütün yasaq, ekzotik, erotik, dəyərli əsərləri, əsil ədəbiyyat incilərini təqdim edəcəyik…”
Nərgiz İsmayılova ilə blits-müsahibə
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
-Nərgiz xanım, xoş gördük.
-Xoş gördük.
-Siz həm elm xadimi, həm yazar, həm naşirsiniz. Ədəbiyyatda son zamanlar gedən proseslərə necə baxırsınız?
-Son zamanlar ədəbiyyatımızda ən maraqlı əsərləri yaşlı nəslin nümayəndələri yaradır. Gənclərin yaratdıqlarını çox bəyənmirəm. Çünki əksər gənclərimiz yenə yaşlı nəsli yamsılayır, onların bir növ, prototipləri imicini yaradırlar. Bu isə tamamilə gözə girmək, təsdiqlənmək yanğısıdır. Məncə, bu bizə lazım deyil. Bu körpüdən keçməyənlərə, gerçək ədəbiyyat aşiqlərinə salam olsun.
-Azərbaycan ədəbiyyatının dünyaya inteqrasiyası məsələsi sizi qane edirmi?
-Məncə, Azərbaycan ədəbiyyatında kifyət qədər yazarın əsəri tərcümə olunaraq dünyaya təqdim olunub. Bu gün ədəbiyyatımızda qəribə bir struktur formalaşıb. AYB-nin üzvü olan yazarlar belə iki yerə bölünüb. Azad və asılı yazarlar. Azad yazarlar öz hesabına, asılı yazarlar isə xüsusi dəstəklər hesabına dünyaya çıxış əldə edir. Asılı yazarlar daha çox təbliğ olunsa da, daha çox azad yazarlar sevilir, oxunur. Azad yazar dediyim isə heç bir şəkildə bilinən “azad” anlayışı ilə əlaqəli deyil. Yəni burdakı azad anlayışı ruhsallığı, qüruru özündə əks etdirir. Və əsas olaraq dünya standartlarına uyğunluğu.
-Bu gün gənc nəsillə, yaşlı nəsil arasında münaqişə var, bunu necə dəyərləndirirsiniz?
-Bu, məncə, şirin münaqişədir. Bu gün gəncik və getdikcə bizlər də yaşlı nəsil olmaq yolunda irəliləyirik. Bu kimi məsələlər hər bir xalqın ədəbiyyatında mövcuddur. Əsas odur ki, sonda birləşirik. Bizim xalqımız böyüyə hörmət etməyi bacarır. Böyüklərimiz isə barışmaq, bağışlamaq hissinə malikdirlər. Bu əladır.
-“Yarasa” yayınlarının rəhbərisiniz, hansı kitabları tərcümə edib mühitə təqdim edəcəksiniz?
-Bütün yasaq, ekzotik, erotik, dəyərli əsərləri, əsil ədəbiyyat incilərini... Bu yolda artıq ilk addımları atmışıq. Maraqla da qarşılanıb.
-Sizcə sevgi nədir?
-Mən artıq heç özüm də bilmirəm sevgi nədir. Pozitiv notlarla səsləşən hər şey sevgidir. Ancaq eşq tamam ayrı fəlsəfədir. Di gəl, bunların hər ikisi məhvə məhkumdur. Mənim həyatımda tutqu və ağıl əsas meyarlardır.
-Təşəkkür edirik müsahibə üçün.
-Siz sağ olun. Ədəbiyyat sahəsində göstərdiyiniz eleqant fəaliyyətə görə portalınıza təşəkkür edirəm.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
“Azərbaycanı tanı" - QIZ QALASI
Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
https://youtube.com/watch?v=0xeuEOyQVDA&si=9B2Ni0R8exr6Uh2m
Oxuyarkən dinləyə biləcəyiniz, ruhunuzu oxşayacaq ən gözəl mahnı bu idi fikrimcə. Xoş mütaliələr
Bir ölkəni tanımaq üçün onun incəsənətini, mədəniyyətini tanımalısan. Tarix boyu minlərlə dövlət yaranıb, inkişaf edib və bir qismi də süqut edib. Bəs biz onları hardan bilirik? Abidələrdən.
Bir Azərbaycanlı olaraq, xüsusən də, bir Qarabağlı olaraq bütün şəhərlər doğmadır mənə. Amma bəlkə xatirələrimin çoxluğundandır, bəlkə səmalara ucalan binaların göstərdiyi mənzərələrə olan sevgimdən. Digər şəhərlərdən daha fərqlidir Bakı mənim üçün. Bakı... Azərbaycanın göz bəbəyi, incisi... Bəs sənin incin kimdir? Mənə görə elə məhz Qız qalasıdır.
Əsrlərin izlərini, qanını, ruhunu öz divarlarına həkk etmiş Qız qalası... Tarixini, haqqındakı əfsanələri az-çox hamımız eşitmiş olarıq. Amma mən bir az da xatırlatmaq, daha geniş məlumatlandırmaq istədim:
Qız qalası - uca qüllə şəkilli bu möhtəşəm, bənzərsiz abidənin hündürlüyü 28 m, diametri birinci mərtəbədə 16,5 m-dir. Birinci mərtəbədə divarın qalınlığı 5 m-ə çatır. Qalanın daxili hissəsi 8 mərtəbəyə bölünür. Hər mərtəbə yonma daşlarla tikilmiş, tavanla örtülmüşdür. Qala 1964-cü ildən muzey kimi fəaliyyət göstərməyə başlamış, 2000-ci ildə UNESCO-nun Ümumdünya irsi siyahısına salınmışdır. Bu, qala haqqında qısa elmi məlumat. Bəs bunun tarixi və bədii tərəfi? Növbə Azərbaycanı, onun incisini tanımaqdadır.
Qalanın divarları üzərindəki minlərlə kitabədən birində ərəb dilində bu sözlər yazılmışdır: "Davudun oğlu Məsudun qülləsi". Bəzi tədqiqatçılar bu şəxsin Qız qalasını tikdirən feodal hakim olduğunu desələr də, bu cür lakonik məzmunlu kitabələrdə adətən memarların adının qeyd edildiyini bilirik. "Davudun oğlu Məsud"un Qız qalasını inşa edən memar olduğu söyləntiləri daha güclü bir iddiadır.
Bu qalanın hansı dövrdə tikildiyinin özü də müəmmadır. Sırf bu kitabəyə görə Xll əsrdə tikildiyini deyənlər də var, Vll əsrə aid əfsanələr və rəvayətlər danışan da, hətta Şumerlər dövrünə aid edən də.
Qız qalasının tarixini bir az da adının etimologiyasıyla əlaqələndirsək, qarşımıza çox sayda əfsanə və rəvayət çıxacaqdır. Rəvayətlərdən biri bizi Atəşpərəstlik dövrünə aparır. Atəşin qızının öz canını fəda etməsi, daha sonra onunla birgə sönən günəş olduqca maraq çəkən miflər və hadisələrdir. Halbuki, bu fəda ediş elə də asan olmamışdı, çünki atəşin mələyi, qoruyucusu düşməninə, başı üzərinə and içdiyi Sasani şahına vurulmuşdu... Sondaysa həm sevgilisini dövlətinə, həm də özünü sevgisinə qurban verərək ölümlə üzləşir. Elə qala da onun şərəfinə Qız qalası, bəzi mənbələrdə isə Güzə Qalası olaraq adlandırılır. Hətta bir deyimə görə, Güzə qalası işıq və od Tanrısının da evi olur, qız buna görə o müqəddəs qalanın divarlarına xalqını qoruyacağına and içir. Və bir sevgi daha qurban olur torpaq davasına...
Bir digər əfsanədəysə vəfasız məşuq və ölüncə sevən aşiq var. Gənc oğlan sevdiyi qızla gecələr gizlincə bu qalanın yanında görüşərmiş, lakin bir gün onun o qədər də gözəl olmadığına diqqət yetirir. Sevgisi soyuyan oğlan evinə qayıdarkən fikir düşüncədən Xəzərin sularında boğulur. Bundan xəbərsiz aşiq də sevgilisinin ölümünü duyan zaman bu qaladan atılaraq intahar edir...
Hər iki əfsanə də olduqca maraq doğurur. Maraq doğurmasının bir digər səbəbi, bu qala hər hansı hadisələrə görə kiminsə şərəfinə tikilmir. Sadəcə, o, aşiq xanımların şərəfinə adlandırılır. Bəs nə vaxt tikilib? Naməlum.
Döyüşçü bir xalq olan Azərbaycan xalqıyıq biz. Bunu nəzərə alaraq düşünmək olar ki, hər hansı bir dövrdə müdafiə məqsədli tikilmiş ola biləcək bu qala sonralar sevgilərin qatilinə dönüşüb. Elə müasir dövrdə də azmı intahar etdi aşiqlər burada?
Nə səbəbə tikilmiş olur olsun. Qız qalası daim mənim üçün səbəbini bilməsəm də fərqli, doğma bir yer tutacaq. Ümidim odur ki, əsrlər də keçsə bu qala daim yerində qalacaq, gələcək nəsillərə ən dəyərli miraslarımızdan olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
Güneyli Ruqiyyə Kəbiri “Mehrqan Ədəbi Ödülü”nü qazandı
Əli Çağla, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi
Tanınmış Güney Azərbaycan yazıçısı, “Güneydən gələn səslər” rubrikasında keçmişdə hekayəsi nəşr olunan Ruqiyyə Kəbirinin “Mürr ağacının kəhrəba gözləri” adlı romanının Farsca tərcüməsi “Mehrqan Ədəbi Ödülünün” 21-22-ci dövründə, ana dilindən Farscaya tərcümə olunan 25 əsər arasında birinci yeri qazandı.
Hörmətli yazıçımız Ruqiyyə xanım Kəbirinin bu münasibətlə təbrik edib ona daha da yaradıcılıq uğurları arzulayırırq.
Ruqiyyə Kəbirinin həmən ödül tədbiri üçün yazdığı danışıq mətnini hörmətli oxuculara təqdim edirik:
“Sözümə başlamamışdan öncə mərhum Daryuş Mehrcuyi və həyat yoldaşı Vəhidə Məhəmmədifərin qətlə yetirilməsi və Qəzzə-İsrail savaşında sivil insanların öldürülməsi ilə bağlı dərin təəssüfümü bildirirəm, Azərbaycan diyarından, Zeynəb Paşa, Pərvin Etisami, Mərziyyə Üskülü və adları hər hansı bir tarixi sənəddə qeyd olmayan cəsarətli qadınların diyarından “Mehrqan” ədəbi ödülünün əməkdaşlarına və zalda hazır olan şəxslərə salamlar və sevgilərimi sunuram.
Sözümə yaşam mənşəyi olan qadın adı ilə başlayıram. Bu yaşam mənşəyinin davamı, ən azı ədəbiyyat ərsəsində zehni hasarları dağıdıb, azadlıq deyilən mənaya çatır. Qadın yaşam mənşəyidirsə, ana dili bu yaşamın güvənli evidir. Hanna Arendt demişkən: “Ana dilinin yerini tutacaq heç bir şey yoxdur.” Azınlıq ədəbiyyatı yazıçısı olaraq, ana dili ilə qalib dilin arasındakı boşluğu doldurmaq mümkün deyil desəm, mübaliğə etməmişəm. Ana dilləri qalib dil olan şəxslər üçün bəlkə dediyim söz anlaşılmaz ola bilər, ancaq qalib dilin ədəbiyyat və başqa elmlər üzərindəki sültəsi sona çatmasa, məşhur güney Azərbaycan yazıçısı Rza Bərahəninin bəhs etdiyi sağalmaz yara nəsildən-nəsilə davam edəcək deyə düşünürəm. Artırmalıyam ki, azınlıq ədəbiyyat dediyimdə, qəsd etdiyim şey İrandakı fərqli dilləri danışanların nüfus sayısı deyil, bütün ərsələrdə qalib dilin müsəllət olduğu halda, etnikaların yaratdığı ədəbiyyatdır.
Ana dilindən Farscaya çevrilən əsərlərə ödül vermək, “Mehrqan Ədəbi Ödül” təşkilatçılarının İranda çox dilliliyə və mədəni plüralizmə dəyər verdiklərinin göstərgəsi olduğuna görə təqdirə layiqdir. Ancaq bunun azınlıq ədəbiyyatı üçün yetərli olmadığını düşünürəm və “Mehran Ədəbi Ödülü” təşkilatçılarından bir addım daha irəli atmaqlarını və azınlıq ədəbiyyatı əsərlərini orijinal dildə qiymətləndirmələrini tələb edirəm. Sonunda romanı Azərbaycan Türkcəsindən Farscaya tərcümə edən mərhum Həmzə Fərahəti və əsəri çap edib, jüri heyətinin əlinə çatdıran “Nişanə” nəşriyyatının müdiri hörmətli Səmii xanıma minnətdarlığımı bildirərək, “Mehrqan ədəbi ödülü” əməkdaşları və jüri heyətinə sayğılarımı sonuram.
Dil və mədəniyyət ayrı seçkiliyin sona çatması ümidi ilə”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
Qarşınıza məqsəd qoyun!
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bütün uğur formullarını sıxıb şirəsini çıxarsaq, təxminən belə bir nəticə əldə edə bilərik:
Uğur formulu=arzulamaq – qarşıya məqsəd qoymaq – planlaşdırmaq – hazırlaşmaq – fəaliyyətə başlamaq – nəticə əldə etmək.
Sadəcə arzulamaq, istəmək və buna can atmaq lazımdır, həyat həmişə şans verəcək! Bu şans gecikə bilər, amma heç nə əsas vermir ki, arzularından geri çəkiləsən. Uğurlu olmaq – xoşbəxt olmaq deməkdir. Xoşbəxtliksə qəlbin elə bir halıdır ki, həyatın harmoniyasından tam ləzzət almağı mümkün edir.
Öncə ARZULAMAQ barədə danışdıq:
1. Arzulamaq
«Öz arzularınızdan bərk tutun. Onları buraxmayın!» Məşhur Amerika psixoloqu və psixoterapevti Marden Orison bu sözləri nahaq yerə deməyib ki.
Bütün böyük hədəflər, bütün nailiyyətlər ilk öncə arzu şəklində olur. Əgər siz daha yaxşı yaşamaq istəyirsinizsə, ilk öncə anlamalısınız ki, siz konkret nə istəyirsiniz. Həmin o yaxşı həyatı öncə arzularda yaratmalısınız. Əgər arzulamağı uşaq məşğuliyyəti hesab edən varsa, o, kökündən yanlışlığa yol verir. İnsan həmişə arzulamağı bacarmalıdır. Kim bunu bacarmırsa, dərhal bu qabiliyyəti özünə qaytarmağa çalışmalıdır. Biz öz istəklərimizin reallaşmasını arzulamalıyıq, arzuladıqca özümüzü daha yaxşı tanımalı, nəyə qadir olduğumuzu daha yaxşı saf-çürük etməli, ürəyimizin səsini daha yaxşı dinləməliyik.
Uğur qazanmağın əsas sirri – öz həyatın üçün bütün məsuliyyəti öz üzərinə götürməyindir, onu idarə edə bilməyindir. Hər bir insan öz həyatının ağası ola bilmir, bu faktdır. Bəziləri ona görə işə gedir, ona görə yemək yeyir, ona görə televizora baxır, ona görə qəzet oxuyur, ona görə internetə girir, ona görə dost-tanışla ünsiyyətə girirlər ki, buna sadəcə adət ediblər. Onların monoton, şablon həyatlarında hər gün hər şey sadəcə təkrarlanır. Belələri arzulamaqdan məhrum olan insanlardır. Onların yekcins ömür kitablarında heç vaxt nə zavyazka, nə razvyazka, nə də kulminasiyaya rast gəlinməyəcək.
Arzulara gen-bol imkan verin ki, yaransınlar, böyüsünlər, şaxələnsinlər. Özünüzə tək gözəl güzəran, var-dövlət, yaxşı iş, son dəb avtomobil, yaraşıqlı villa kimi maddiyyat arzulamayın, özünüzə yaxşı dostlar, böyük incəsənət uğurları, elmi kəşflər, idman qələbələri, karyera nailiyyətləri, kəsəsi, zirvələr arzulayın. Unutmayın, uğur yolunun startı arzulamaqdan keçir.
Bu gün qarşıya məqsəd qoymaq barədə danışacağıq.
2.Qarşıya məqsəd qoymaq
İnsan öncə bir şeyi arzulayırsa, sonrakı addımda həmin şeyi əldə etməyi də mütləq qarşısına məqsəd qoymalıdır. Məqsədə çevrilməyən arzu elə arzu olaraq da qalır. Arzu palitrası çox rəngarəng olan insanlar var ki, onlar bu arzuların heç birinin ardınca getmirlər, öz arzularını məqsədə çevirmirlər. Ucqar dağ kəndində yamacda qoyun-quzu otaran savadsız bir çobanın prezident olmaq arzusu ola bilər, amma bu, heç bir reallıqla uzlaşmayan bir xülyadır, onu məqsədə çevirmək belə mümkünsüzdür. Məqsədə yalnız insanın potensialı ilə uzlaşan, kənar mühitlə ziddiyyət təşkil etməyən arzular çevrilə bilir.
Məqsəd – bir neçə variant içində seçdiyiniz ən vacib olanıdır. Abstrakt və konkret məqsədlər var. Çalışın həmişə konkret məqsədlər qoyasınız. Pozitiv və neqativ məqsədlər var. Çalışın, həmişə nəyi əldə etmək istəyirsinizsə onu məqsəd qoyun, yəni özünüzü həmişə pozitiv məqsədlərə ayırın. Nədən qurtulmaq istəyirsinizsə, bu cür neqativ məqsədlər sizin əsas məqsədiniz olmasın heç vaxt.
Heç vaxt sizə xeyir gətirməklə kimlərəsə ziyan verəcək məqsədlər də seçməyin özünüzə.
Bütün məqsədlər bir-biri ilə bağlı, eyniistiqamətli olmalıdır. Onlar heç vaxt həyatınızın əsas məqsədi ilə konfliktdə olmamalıdır.
Bütün məqsədlərinizi əhəmiyyət dərəcəsinə uyğun sıralayıb özünüz üçün ən əsas məqsədi seçin.
Məqsədlərinizi zamanla uzlaşdırıb «qısa zamanda həll olunacaq» və «uzun zamanda həll olunacaq»lara bölün. Əsas məqsədiniz isə daha çox zaman tələb edən strateji məqsəd olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
BİRİ İKİSİNDƏ – Habil Rzanurun şeirləri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində yaşı 35-ədək olan şairlərin şeirlərinin dərcini davam etdiririk. Bu gün növbə - Habil Rzanurundur
***
Nə varsa, yaddan çıxır,
Unudulur nə varsa.
Bircə yaşamaq qalır,
O da bəhanə varsa.
Yalandan əsən külək,
Yalandan yağan yağış.
Yalandan gələn bulud
Çəkilir qarış-qarış.
Ömrün olan-qalanı
Alnından axır gedir.
Yalandan sevənlər də
Doğrudan çıxır gedir.
Görürsənmi yalandır,
Budur daha nə varsa.
Bircə yaşamaq qalır,
O da bəhanə varsa…
***
Köçəsən dağlara, dağ quca səni.
Təzəkdən yarımçıq hasarın ola.
Səndəki “dağ”ı da verəsən dağa,
Nə dərdin, nədə ki azarın ola.
Bir daxman ola kaş, damsa da, olar,
Daxmanın yanında dumduru bulaq.
Beş altı qoyunun, bir kəhər atın,
Deyəsən dağlara, di gəl dost olaq!
Sübh tezdən gedəsən otlağa tərəf,
Nə zəngin adamsan, qoyun, quzun var.
Axşam da qayıdıb görəsən, Allah,
Daxmanda bir oğlun, üç də qızın var.
Bir könlün açıla, saf-saf güləsən,
Balaca qızına dil çıxarasan.
Sonra uşaqların anası üçün
Cibindən gizlicə gül çıxarasan.
O anda ilk görüş yadına düşə:
Ürkərdin bir fərə kəklik səsinə.
İlk o gün soyuqdan üşüməmişdin,
İlk o gün isindin qız nəfəsinə.
Nə əcəb günlərdi, bu günə çatmaz,
Bu gün də sabahçün elə nağıldı.
Birdən səksənəsən uşaq səsinə,
Ay Allah, ortancıl qızın yıxıldı.
Eləcə ağlayar, ürəyin yanar,
Ax... bunlar nağılsız çətin susacaq.
Yatın, gül balalar, yuxunuz şirin,
Atanız sizə bir şeir yazacaq!..
***
İflic adamın göz yaşları qədər kimsəsizəm,
Nə əllər kömək edir,
Nə də çiyinlər..
Payız axşamüstüsü
Yorğun ağacların qorxulu yuxusu kimiyəm.
Ölmək – yaşayanlara qalib gəlməkdir – deyir içimdəki qoca.
Sultan Süleymanın Mustafa peşmançılığı var ruhumda.
Hərdən insanları o qədər çox sevirəm ki, insan olduqlarını unuduram.
Hərdən də…
Gözəl sevməsən, sevdiyinin gözəl olmasının heç bir mənası yoxdur, deyirəm!
Tək qalmaq istəyirəm...
Yolunu azan poçtalyon göyərçin narahatlığı
Bu gün ovum qanlıdır: ovçu rahatlıqı
Mən nə olmaq istəyirəm?
Tək qalmaq istəyirəm...
***
Səni tapşırıram oktyabrın
Bu dəcəl, küləkli yağışlarına.
Qorxma, ayrılmarıq, səni qıymaram..
Anamın ahına, qarğışlarına.
Sən ey ovucları ətir qoxan qız,
Sən ey barmaqları misralı əcəl,
Sən ey üz-gözümün qırışlarına..
…İlişib yıxılan nazəndə gözəl...,
Cızar ovuclarım yanaqlarını,
Çəhrayı öpüşlər yolundan çıxıb…
...azarlar çəhrayı dodaqlarında.
Sevgi şeirlərim atılıb-düşər,
sallanar, yellənər qulaqlarında.
Misal gətirərəm Musa Yaqubun
günah şeirindən, günah yuyaram.
Neyləyim həyatdı ay Çiyninəmim
“Bir günah sənindir, bir günah mənim”
Nə mən bəxtiyaram,
Nə sən bəxtəvər.
Nə mən günahsızam,
Nə sən günahsız.
Sən ey barmaqları misralı əcəl...
Sən ey ovucları ətir qoxan qız…
***
Tapınasan aynalara,
Özündən bir yol keçəsən.
Necəsən deyən olmaya...
Əriyəsən damla-damla, gözündən bir yol keçəsən.
Alnına gözün sataşar
Alnının tən ortasında,
Tanrı yazı masasında, dərdləri unudub gedib.
Misra-misra hönkürərsən,
Sətir-sətir dərd çəkərsən.
Yavaş-yavaş bu dünyayla öz aranda
Qırış-qırış sədd çəkərsən.
Dən-dən olar qaşın, basin,
Xatirələr çiçəkləyər.
Gözlərinin qarşısında uşaqlığın iməkləyər,
Özün boyda dağ olarsan, çəkməyə ahın tapılmaz.
Bir qohum, yaxın tapılmaz,
Qucaq-qucaq soyuyarsan,
Ocaq-ocaq soyuyarsan.
Paslanar bütün cəftələr, bağlanar bütün qapılar.
Birdə baxıb görərsən ki...
Nə bacın var, nə qardaşın.
Nə getməyə yol tapılar, nə də ki
Bir yol yoldaşın...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
Filarmoniyanın noyabr repertuarına bələdçilik
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Zövqlü musiqiyə harda qulaq asmaq olar? Əlbəttə ki, Müslüm Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Akademik Filarmoniyasında.
Və Filarmoniya noyabr ayı üçün olduqca maraqlı tədbirlər planı hazırlayıb.
Noyabrın 7-də “Zəfər” musiqi və teatr festivalı çərçivəsində konsert keçirildi. Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin ifasında konsert maraqla qarşılandı.
Noyabrın 10-da Azərbaycan SSR xalq artisti, violonçel ifaçısı Sabir Əliyevin 95 illiyinə həsr olunmuş konsert baş tutdu, yenə də Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin təqdimatında.
Noyabrın 11-də Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş Azərbaycan Bəstəkarlar İttifaqının tədbiri keçirildi, bu dəfə keyfiyyətli musiqinin ünvanı Q.Qarayev adına Azərbaycan Dövlət Kamera Orkestri oldu.
Bəs qarşıda bizləri nələr gözləyir? Buyurun, tanış olun:
16 noyabr- Ümummilli Lider Heydər Əliyevin 100 illiyinə həsr olunmuş “Yeni adlar” layihəsi çərçivəsində konsert. (Azərbaycan Dövlət Xalq Çalğı Alətləri Orkestri)
17 noyabr- Xalq artisti, bəstəkar Eldar Mansurov yaradıcılıq gecəsi. (Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri)
20 noyabr- YAP Səbail rayon təşkilatının 30 illiyinə həsr olunmuş tədbir. (Azərbaycan Dövlət Xalq Çalğı Alətləri Orkestri)
22 noyabr- Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin 100 illiyinə həsr olunmuş tədbir. (ADMİU-nun tələbə xalq çalğı alətləri orkestr)
24 noyabr- Bəstəkar İlyas Mirzəyevin 60 illik yubileyinə həsr olunmuş konsert. (Ü.Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri)
25 noyabr- II Braziliya Klassik Musiqi Festivalı. (Q.Qarayev adına Azərbaycan Dövlət Kamera Orkestri)
27 noyabr- Opera Art Dinarə Əliyeva IV Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində dahi rus bəstəkarı Sergey Raxmaninovun 150 illiyinə həsr olunmuş konsert.
28 noyabr- “Könül” ansamblının konserti.
29 noyabr- Macarıstan səfirliyinin tədbiri. (Q.Qarayev adına Azərbaycan Dövlət Kamera Orkestri)
30 noyabr- Bəstəkarlar Vasif və Ceyhun Allahverdiyevlərin yaradıcılıq gecəsi. (Azərbaycan Dövlət Xalq Çalğı Alətləri Orkestri)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
Minlərlə kilometrlik yol da kiçik bir addımla başlayır
Oruc Ələsgərov, “Ədəbiyyat və incəsənət”
“Qandan keçir, candan keçir,
Qələbəyə gedən yollar...”
Bu ifadəni eşidən zaman hələ kiçik idim. Ürəyimdə, köksümdə vətənpərvərlik toxumlarının yeni cücərdiyi vaxtlardan söz açıram. Qeyd etdiyim ifadəni eşidən zaman düşüncələr dənizinin sahilində gəzdiyim də yadımdadır. “Qələbə qazanmağa nə var ki?”, “İndiyə qədər neçə müsabiqədə zəfər çalmışam, nə qanım gedib, nə canım” deyə düşünürdüm. Daha sonra anladım ki, səhv düşünürəm, bəzən mübarizədə, hünər meydanında tökülən bir damcı qan belə torpağa düşüb sonunda qələbə olan cığırlar aça bilər. Bunu dərk edəndə təbiət ilıq nəfəsini yurduma üfürən zamanlar-aprel ayının əvvəlləri idi.
Qəhrəman xalqım da ürəyində heç vaxt tükənməyən vətən eşqi yenidən alovlandığı zaman minlərlə kilometrlik bir yolda ilk addımını 2016-cı ilin məhz bu ayında atmışdı. Yol uzaq olsa da, bu yoldakı dağlar, dərələr millətin əzmkarlığı ilə qarşılaşdırıldığı zaman bir ovuc torpaqdan başqa heç nə deyildi. Aprel döyüşləri zamanı istər ön, istərsə də arxa cəbhənin göstərdiyi şücaət qürurverici idi. Düşmənə aman verməyən əsgərlərimiz üçün Azərbaycanın hər bölgəsindən göndərilən sovqatların, dəstək məktublarının dəyəri ölçülməyəcək qədər çox idi. Məbədlər başına tac olan hilalımızın-Azərbaycan bayrağının Lələtəpə yüksəkliyində dalğalandığını görəndə, zəfər qazanmağın verdiyi qürur hissini doya-doya yaşayanda Azərbaycan xalqı öz gücünü bir daha anladı.
“El bir olsa, dağ oynadar yerindən” deyiblər. Qarşımızda dağların yumağa döndüyü digər tarix 2020-ci il idi. Tovuz döyüşlərindən başlayaraq “Bütün yollar Qarabağa aparır!” fikrini özünə şüar edib 30 ildə qurulmuş mifi 44 günə dağıdan ordumuzun öz gücünü dünyaya bəyan etməsində uğurlu siyasətin də rolu danılmazdır. Cənab Ali Baş Komandan İlham Əliyevin “Valday” Diskussiya Klubunun illik plenar iclasında Ermənistanın Baş Naziri Nikol Paşinyanın sözlərinə tutarlı cavab verdikdən sonra işlətdiyi “Qarabağ Azərbaycandır və nida işarəsi!” fikri bizim təkcə hərb sahəsində yox, həm də söz müharibəsində nə qədər güclü olduğumuzu ortaya çıxardı.
Zaman ötdü, günlər bir-birini əvəz etdi, 2020-ci ilin sentyabr ayı ölkəmizə qədəm qoydu. Lakin bu sentyabr digərləri kimi deyildi. Bu sentyabrda başqa bir ruh var idi, sanki dili olsaydı, “Məni daha xüsusi qarşılayın!” deyərdi. Axı bu sentyabr minlərlə kilometrlik yolun qalan hissəsini tamamlamağımızda bizə təkan verəcəkdi!
İkinci Qarabağ Müharibəsi zamanı məni riqqətə gətirən ən əsas məqamlardan biri ön cəbhədə yağıların dəhşətə gəlməsinə səbəb olan ordumuzla bərabər arxa cəbhədə vuruşan sivil xalqın əlindən gələni əsirgəməməsi idi. İnformasiya müharibəsində əl-ələ verib apardığımız təbliğatlar, Qarabağ həqiqətlərini dürüst, olduğu kimi çatdırmağa çalışmağımız, bu millətin hər bir nümayəndəsinin yorulmadan verdiyi dəstək, əsgərlərə göndərilən sovqatlar, jurnalistlərin cəbhə ilə bağlı hər bir xəbəri yerindəcə və vaxt itirmədən çatdırmağa çalışması, xaricdə yaşayan həmvətənlilərimizin yaşadıqları ölkələrdən verdikləri dəstək mesajları, həmin yerlərdə keçirdikləri aksiyalar və bunun kimi yüzlərlə, hətta minlərlə dəstək xarakterli jestlər təqdirəlayiq idi.
Bunu etmək bizim borcumuz idi. Həmin zamanlar arxa cəbhənin döyüşçüləri də Ana Vətənə olan borcunu bu cür ödəyirdi. Axı bu bizim boynumuza qoyulan ən müqəddəs haqq idi. Çünki biz vətəndaşıq. Belə yerdə ölməz sənətkar Bəxtiyar Vahabzadənin “Vətəndaş” şeirində qələmə aldığı bu misraları xatırlamaq yerinə düşərdi:
Vətəndaş! Nə gözəl səslənir bu söz,
Yəni-bir iqlimdə böyümüşük biz.
Səni də, məni də böyüdən Vətən,
Sənə də anadır, mənə də ana.
Sən də cavabdehsən, mən də hər zaman,
Vahid anamızın xoşbaxtlığına!
Bu müharibədə qazanılan qələbənin bizə 3000-dən artıq igid Azərbaycan vətəndaşının qanı, canı bahasına başa gəldiyini dərk edəndə yazımın əvvəlində qeyd etdiyim ifadənin mənasını daha yaxşı anlayıram. Həqiqətən də qələbəyə aparan yol bu zəfər uğrunda özünü fəda eləmiş qazilərimizin qanı, şəhidlərimizin canından keçirmiş.
Mənim vətənim bu dünyada hər şeyin ən yaxşısına layiq olan, uğrunda göz qırpmadan ölümə gediləsi, hər qarışı öpüləsi bir məkandır. Çünki bu ölkənin, bu millətin yetişdirdiyi qızlar da oğulları qədər vətənin müqəddəsliyini anlayır, paklığını qoruyub saxlamağa çalışır. Öz peşəsinin ən böyük fədailərindən olan Qarabağ şəhidi Salatın Əsgərova, məsumiyyət simvolu məktəbli Larisa, körpə Zəhra, sevgisi uğrunda canından keçən Fərizə, üç min şəhid Azərbaycan oğlunun bir şəhid bacısı Arəstə və onların timsalında bu vətənə sonsuz sevgi bəsləyib şəhid olan qadınlar Vətənimizin azadlıq simvoludur. Onlar parlaq Azərbaycan səmalarında üçrəngli bayrağın ətrafında dövrə vuran sülh göyərçinləridir. Bu qadınlar Əhməd Cavadın “Səsli qızı” Sara qədər mübariz, əzmkar insanlardır.
Xalqımızın yenilməzlik qalasını inşa edən şəhidlərimizi gördükcə anlayıram ki, bu millətin belini yerə vurmaq asan iş deyil. Bunu başa düşmək üçün xalqımızın otuz ildə apardığı mübarizəyə nəzər yetirmək kifayətdir.
Bu gün xalqımız XX əsrin sonlarından bəri nisgilini ürəyində hiss etdiyi o müqəddəs Qarabağ torpağına köç edir, orada yeni həyat qurur. Bu gün bayrağımız Şuşada, Xankəndidə, ən əsası qəlbimizdə sağalmaz yara olan Xocalıda dalğalanır. Artıq Şuşada Xarıbülbül daha gözəl yetişir, millətimiz daha şücaətli, Vətənimiz daha əzəmətli, birliyimiz sarsılmazdır!
Geri dönüb bu mübarizəyə baxanda minlərlə kilometrlik yolun başlanğıcındakı ilk ayaq izlərini aydın görmək olur. Həqiqətən də minlərlə kilometrlik yol da kiçik bir addımla başlayır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
“Heydər Əliyev - 100. Biblioqrafiya” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib
IX Bakı Beynəlxalq Kitab Sərgisi çərçivəsində Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi və Milli Kitabxananın birgə təşkilatçılığı ilə “Heydər Əliyev və milli-mənəvi dəyərlərimiz” mövzusunda elmi konfrans və “Heydər Əliyev - 100. Biblioqrafiya” kitabının təqdimat mərasimi keçirilib. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən məlumat verir.
Konfransda çıxış edən Milli Kitabxananın direktoru Kərim Tahirov Ulu Öndərin milli-mənəvi dəyərlərimizin inkişafında, onun qorunmasında misilsiz xidmətlərindən danışıb.
Tədbirdə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının prezidenti, akademik İsa Həbibbəyli, Azərbaycanda Atatürk Mərkəzinin direktoru, professor Nizami Cəfərov, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin rektoru, professor Ceyran Mahmudova, Milli Məclisin deputatı, professor Anar İsgəndərov, Milli Məclisin deputatı, professor Hikmət Babaoğlu çıxış ediblər.
Həmçinin konfrans çərçivəsində təqdimatı keçirilən “Heydər Əliyev - 100. Biblioqrafiya” kitabının əhəmiyyəti vurğulanıb, tədqiqatçılar üçün ilham mənbəyi olacağı qeyd edilib. Biblioqrafiyanın bütövlükdə Azərbaycanda Heydər Əliyevşünaslığının bütün elmi əsərlərini özündə toplayan kitab olduğu diqqətə çatdırılıb. Onun, eyni zamanda, bütövlükdə Azərbaycanın biblioqrafiyası olduğu bildirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.11.2023)
