Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sözün açığı bu dəfə suallarımın dozasını artıraraq daha iynələyici suallar verdim öz müsahibimə. Çünki bu dəfəki müsahibim şair Elroman idi. Axı şair olmaq demək, həm də tikanı güldən ayıra, daha sonra onları hecalara bölə bilmək, misralara tökmək deməkdir. Gənc olmağına baxmayaraq, çox istedadlı bir şairdi. İstedadına şahid olmaq istəyənlər üçün portalımızda onun şeirlərini paylaşmışdıq, oxumaq istəyənlər aşağıdakı linkə keçid edərək oxuya bilər.

https://www.edebiyyatveincesenet.az/index.php/ru/edebiyyat/item/5283-saenae-dae-heyifdir-maenae-dae-heyif-el-roman

Beləliklə, bugünkü müsahibim şair Elromandır.

İlk sual:

-Sən, yoxsa siz?

Hansı formada müraciət edilməsindən xoşunuz gəlir?

- "Sən xitab formasını

"Siz"-dən "Sən"-ə dəyişmə.

Haramıza yaraşır

Məsafəsiz ünsiyyət?!" ))

-Sizə elə gəlmir ki, müasir şairlərin bir çoxu öz əsərlərində qadını ucaldaraq məşhurluq qazanmağa çalışır? Sizcə, bunun bir səbəbi varmı?

- Qadını ucaltmağa gərək yoxdur. Onsuz da ucadır. Hətta deyərdim ki, kişilər şeirlərində qadınlardan ona görə istifadə edirlər ki, şeirin özü uca mərtəbəyə çata bilsin. Şeir qadını ucaltmaz, ancaq qadın şeiri ucalda bilər. Məncə, qadın motivi məşhurluq güdmək üçün istifadə edilmir. Sadəcə məsələ ondadır ki, "qadın" obraza çevrildikdə ortaq "dərd" sayıla bilir. O şeiri oxuyan kişi üçün də, qadın üçün də.

-Şeirlərinizə irad bildirildiyi zaman tənqidlərə açıq olursunuz, yoxsa daha mühafizəkar bir mövqedə dayanıb yazdıqlarınızı qorumağa çalışırsınız?

- Deyir ki, söz ağızdan çıxdı, artıq sənin deyil. Mən yazıb bitirənə qədər heç kəsin mətnimə müdaxiləsindən söhbət gedə bilməz. Amma yazıb bitirdikdən sonra, əgər mətni təqdim etmişəmsə, onu oxuyan istənilən şəxs nə cür istəyirsə, elə də tənqid edə bilər. Məsələ budur ki, mən tərifə də, tənqidə də cavab vermirəm. Mənim işim yazmaqdan ibarətdir. Yerdə qalan heç nə ilə məşğul olmuram.

-Nəzm formasında süjet xətti olan bir roman yazmağı nə vaxtsa, düşünmüsünüzmü?

- Roman yazmağı düşünmürəm. Ədəbiyyatda özünü tanımaq ən ciddi məsələdir. Mənim üçün əsas prinsip budur. "El Roman" dedikdə hamının ağlına sadəcə şeir gəlsin istəyirəm. Bir yerdən sonra isə "şeir" dedikdə ağıla El Romanın gəlməsi üçün də, nə olur olsun, başqa janra müraciət etməyəcəm.

-Həvəskar və ya peşəkar olmaq nə deməkdir? Peşəkar olmaq üçün haranısa bitirmək şərtdirmi?

- Məncə, hansı sferada olursa olsun, həvəskar insan heç bir işini cəmiyyətə təqdim etməməlidir. Lap etsə belə, mütləq hər dəfəsində qeyd etməlidir ki, o həvəskardır. Çünki həvəskar şairin şeiri oxucunun zövqünü korlaya da bilər, bu yolda yeni başlayanlara pis örnək ola da bilər. Hamı hər gün şeir oxumur. Elə adamlar olur ki, ömründə cəmi on şeir oxuyacaq. Onlardan təsadüfən doqquzu həvəskar şairin şeiri olsa, artıq həmin şəxsin təsəvvüründə şeir anlayışı müsbət mahiyyət daşımayacaq.

-Əgər elədirsə, bir şairin həvəskar olduğunu hansı kriteriyalar təyin edir?

- Şairin bütün kriteriyaları təkcə şeirləri ola bilər.

-Klassik musiqilər dinləyərək yazdığınız şeirlər olubmu?

- Şeiri musiqinin üstündə yazsan, söz səsə uduzar. İstədiyini ala bilməzsən. Bunu sonradan həmin şeiri oxumaqla görmək də mümkündür. Görəcəksən ki, dünən hansısa musiqinin üstündə yazdığın şeirin bu gün heç bir ab-havası qalmayıb. Təsirsiz bir şey olub.

-Beyninizdə qıra bildiyiniz ən böyük bütünüz hansıdır?

- İslam diniylə bağlı beynimdə çoxlu sayda mənfi büt bərkimişdi. Hamısını tək-tək məhv edə bildiyim üçün indi çox xoşbəxt hiss edirəm. Durduq yerə bu dini beynimdə yersiz sual atəşinə tuturdum. Guya tutduğumu sandığım hər səhvdə özümü tərif edirdim ki, mən bunu bacardım. Bundan qurtulduğum üçün xoşbəxtəm. Bu məsələdə hərbi xidmətin rolu böyükdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.11.2023)

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət" 

"Həyat ağlamaq qədər çətindir..."  Bəli, bəzən bəzi insanlar üçün ağlamaq eyni ilə yaşadıqları həyat qədər çətin olur. Şairin də dediyi kimi: "Təkcə gücsüzlüyündən yıxılmır atam balası, arada gücündən yıxılır adam." 

"Vətən xaini", "Vətən xaininin həyat yoldaşı", "Vətən xaininin övladı" - vurulan bu damğalar neçə ölümə fərman verib, neçə işıqlı, aydın gələcəyi qaraldıb məhv etdi? 

Neçə arzunu puç edib, neçə etibarı qırıb, neçə həsrətə körpü atıb, neçə ləyaqəti ayaq altına atdı? 

Stalin represiyası adlı ölüm maşını neçə alim, mütəfəkkir, müəllim, yazıçı, din və incəsənət xadimini udub, onların əzizlərini illərlə kölgə kimi izləyərək onları sərgərdan kimi ordan-ora sürükləyib, onlara gün verib işıq vermədi?

Qırmızı mühitdə sadəcə ziyalı olmaq da, elə musavatçı olmaq kimi idi. Həm möhtəşəm idi, həm də qorxunc.

Bu gün sizlərə eynən belə həm möhtəşəm, həm də bir o qədər də qorxunc dərəcədə ağrılı bir həyat nümunəsindən söz açmaq istəyirəm. 

Şair-dramaturq, filoloq-alim, ədəbiyyatşunas, folklorşunas, musiqişunas, bəstəkar, tərcüməçi, rəssam -  ilk dəfə onun haqqında, onun çoxcəhətli fəaliyyəti haqqında oxuyanda çox heyrətlənmişdim. Yuxarıda sadaladığım bu fəaliyyətlər sanki 24 deyil də, 60-70 yaşlı bir insana aiddir elə deyilmi?

Lakin, bir çox insanın 60-70 illik ömürdə belə edə bilmədiklərini o, sadəcə 24 illik qısacıq ömrünə sığdırmışdı. 

Ərtoğrul Hüseyn Cavid oğlu Rasizadə 22 oktyabr 1919-cu ildə Bakı şəhərində anadan olmuşdur. 1940-cı ildə Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun (indiki Azərbaycan Pedaqoji Universiteti) dil və ədəbiyyat fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasının bəstəkarlıq fakültəsinə daxil olmuşdur.

Tələbə ikən təhsil və mütaliə ilə yanaşı o, çoxlu araşdırmalar aparmış, tərcümələr etmiş, bədii əsərlər yazmış və rəsmlər çəkmişdi.

Xalq artisti Bülbülün rəhbərlik etdiyi xalq musiqisinin tədqiqatı ilə məşğul olan Musiqi Elmi Tədqiqat Kabinetində çalışmış, 50-dən artıq folklor nümunəsinə elmi rəy yazmış, bəzi el sənətkarlarının dilindən çoxlu şeir nümunəsini, aşıqlarımızın ifasında söylənən dastan və nağılların mətnlərini yazıya almış, çoxlu xalq musiqi örnəklərini -  "Dağlarda çiçək”, “Uca dağlar”, “Sona bülbüllər”, “Ceyran bala” kimi məşhur xalq mahnılarını isə nota almışdır. Dünya və rus klassik bəstəkarlarının mətnlərinin tərcüməsini etmişdir. 

Ərtoğrul Cavid həmçinin 200-dən artıq el havasını və xalq mahnısını da toplayıb çapa hazırlayıbmış. Lakin onlar işıq üzü görməyib. Məlum məsələdir ki, xalq düşmənin oğlu olduğu üçün Ərtoğrulun adı çap materiallarından bilərək çıxarılmış, unudulmuşdur. 

O, M.Dilbazinin “Layla”, N.Rəfibəylinin “Eşq olsun” şeirlərinə musiqi bəstələyib.

Ərtoğrulun ilk böyük əsəri fortepiano üçün yazılmış “Doqquz variasiya” olmuşdur ki, bunu da o, müəllimi Üzeyir Hacıbəyova ithaf etmişdi. 

Onun əsərləri içərisində Nizaminin “Sevgili yar gəlmiş idi” qəzəlinə, Türkmən xalq şairi Kəminənin “Leylanın vəsfi”, Tahir Rasizadənin "Səninlə olaydım" şeirinə yazdığı romanslar da mövcuddur.

Hətta Ərtoğrulun günümüzə qədər gəlib çıxmış 4-5 dəqiqədən ibarət bir səs yazısı da var ki, o bu yazıda "Leylanın vəsfi, sözləri Türkmən xalq şairi Kəminənindir. Musiqisi Ərtoğrul, çalır Ərtoğrul"-, söyləyərək çalmağa başlayır və bu ifasını səs yazma cihazı vasitəsi ilə vala yazır.

https://youtu.be/C8o76KMbxFs?si=AjUhvHXtyj3uxIOC

Qeyd etdiyim linkə keçid edərək siz həmin nadir ifanı dinləyə bilərsiz.

Ərtoğrul məharətini sadəcə musiqidə deyil, rəssamlıq və ədəbiiyyatda da danışdırmış, "Ağlayan uşaq", "Spripkaçı", "Qızılgül", "Mələklər", "Atlı", "Antik heykəl", "Bethoven" adlı rəsm əsərləri çəkmiş, "Eqoistin taleyi" adlı pyes və “Bahar”, “Borjom”, “Gövərçinin naləsi”, “Sönük həyat”, “Dalğa”, “Ay”, “Qalibiyyət nəğməsi”, “İspan qadının dilindən layla”, “Sənsən” kim  bir çox şeir qələmə almışdır.

"Hüseyn Cavid" mükafatı laureatı, tənqidçi, publisist Azər Turanın sözlərinə görə Ərtoğrul Cavid sərbəst şeirin ilk örnəklərini yaratmış, kinossenari və balet librettosu da yazmışdır. 

Ərtoğrul, həmçinin, çox gözəl şahmat da oynayırmış və şahmat oynayarkən partiyalarının belə hamısını qeydə alırmış. 

Ərtoğrul Cavid 1942-ci ildə tələbə olmasına baxmayaraq, ordu sıralarına çağırılmış, "Xalq düşməni"nin oğlu olduğu üçün cəbhəyə deyil, Gürcüstanda yerləşən  cərimə (fəhlə) batalyonuna işləməyə göndərilmişdi. Orada ağır işlərdə çalışdırıldığına görə ağciyər xəstəliyinə - vərəmə yoluxan Ərtoğrul Cavid bir müddət xəstəxanada müalicə almışdır.

Hospitalda müalicə aldığı günlərdə sadəcə anası bir dəfə çətinliklə də olsa onun yanına gedə bilir. Ərtoğrul ailəsinə və sevimli müəllimləri Bülbül və Üzeyir bəyə yazdığı məktublarda küskünlük dolu sətirlər qələmə almışdır.

Bu məktublarda o, gəlib onu aparmadıqları üçün qohumlarından şikayətlənir və Üzeyir bəyə yazdığı məktubda anası Mişkinaz xanım və bacısı Turan Caviddən nigaran olduğunu söyləyir. Üzeyir bəydən onları işə düzəltməsini istəyir. 

"Hörmətli Üzeyir bəy! Əsgərliyə getməzdən əvvəl sizinlə görüşmək istədimsə də, qismət olmadı. Yeganə narahatçılığım anam və bacımın acınacaqlı halıdır. Rica edirəm, keçirdiyimiz səmimi dərs günləri və ümidli gələcək xatirinə, mümkün ola biləcək yardımınızı əsirgəməyin. Anam uşaq bağçalarında işləyə bilər. Bacım həm bağçada işləyə, həm maşinistkalıq edə, həm də ibtidai məktəbdə dərs deyə bilər. Lakin ən lazım məsələ çətin hallarda nəzər etmək, ürək vermək, mənəvi yardımdır. Zənn edirəm, rədd etməzsiniz”. 25 fevral 

"Hörmətli Üzeyir bəy! İlk duracaq mənzilimiz Abxaziya dağları oldu - hər tərəf qarlı dağlar, soyuq, ağır iş. Bakıdan çıxdığım gündən heç kimdən məktub almamışam. Hətta ailəmizdən də. Yavaş-yavaş kimsəsizlik, ayrılıq, nigarançılıq duyğularım artır; səhhətim zəifləyir. Lakin nə olursa-olsun, mən səhhətimi saxlayacağam. Ən böyük əzab verən, məni rahat buraxmayan səbəb varsa, yalnız ailəmizdir. Mən çox yaxşı bilirəm ki, anam xəstədir, bəlkə də yataqdadır, bacım həyatı dərk etməyə başlarkən ancaq sıxıntılıq, ağır yaşayış gördü. Mən öz oğulluq borcumu yerinə yetirə bilmədim”. 15 mart. 

Bülbülə yazdığı məktubda isə Ərtoğrul belə söyləyirdi:

"Hörmətli Bülbül dayı, salamlar. Bir ədib söyləmiş: "Həyat insanlardan da insafsızdır"-, doğrudan da belə imiş. Tale məni elə bir dərdə saldı ki, bütün planlarım, arzularım alt- üst oldu. Qarşıdakı əsas məsələ möhkəm yemək, təmiz hava udmaq  və dincəlməkdir. Bəlkə kiçicik ömrümə bir neçə gün əlavə edə bildim. Vəziyyətim çox da yüngül deyil. Aprel ayının 7-dən başlıyaraq ta 18-nə qədər sinəmdən qan gəldi. Qızdırmam səhərlər 38-dən aşağı enmir. Gecə isə 40-a qədər qalxır. Lazımi davacat və yeməyin olmaması işləri daha da ağırlaşdırır. Son dərəcə zəifəm, yerimdə otura bilmirəm. Doktur yazmağa yol vermir, məktubu gizli uzandığım halda yazıram. Vəziyyətin bu qədər ağırlığına baxmayaraq gizli bir mənbə daima mənə qüvvət verir. Məni yaşadan bu qüvvə sarsılmaz iradə və möhkəm inamdır. Mən öz məqsədimə, idealıma çatacam, bu musiqidir. Anam salamat gəlib çatdı, Üzeyir bəyin sizin və konservatoriyanın mənə yardım elədiklərini söyləyincə gözlərim yaşardı. Demək, mən xatirələrdə yaşayıram. Yardımınıza görə çoxlu-çoxlu təşəkkürlər edirəm. Sağlıq olsun, heç bir yaxşılıq əvəzsiz qalmır. Mənim indiki planım Naxçıvana getməkdir. Orda hər şey var, nənəmlə qonşu kəndlərə gedəcəyəm. Əgər səhhətim imkan versə kabineti maraqlandıran materiallar toplayacam. Yanımda xeyli not və yazı kağızı var. Artıq yazacaq bir şey yoxdur. Eliyə bilsəz cavab yazın. Yardımınıza görə yenə dönə-dönə təşəkkür edirəm. Məndən hamıya kabinetin əməkdaşlarına müəllimlərinə, xatırlayanların hamısına salamlar, əllərinizi sıxıram. Sizin Ərtoğrul Cavid." 26 aprel 1943-cü il. 

Və bacısına yazdığı məktublardan olan  bəzi sətirlər.

"Əziz bacım Turan... Məni ən çox düşündürən səni əhatə edən mühitdir - yoldaşların, sənin xarakter inkişafındır. Hər addımda çox ehtiyatlı ol, hamı yalançıdır. Qardaşın Ərtoğrull" 

"Turan!.. Çalış familəmizin saflığını, ucalığını qoru. Möhkəm ol - qırıl, lakin əyilmə: yaxşı olar ki, çalış kimsə yaxın durmasın. Mümkün qədər kənar, ciddi, soyuqqanlı. Ərtoğrul" 

"Turan! Doğum gününü təbrik edirəm, təəssüf ki, bir yerdə pilov yeyə bilməyəcəyik..." 

"Qohumlarımdan məktub almadığım üçün məni heç yerə buraxmırlar, deyirlər yalan söyləyirsən, qohumun olsa, yanına gələr, heç olmasa məktub yazar. Doğru da deyirlər... Nə olacağını özüm də bilmirəm. Bir adam dalımca gəlsəydi, dərhal buraxardılar, təəssüf ki, heç cavab da yazmırlar". 

"Əgər Naxçıvandakılar vaxtında yemək yardımı göstərsəydi, çoxdan ayağa qalxmışdım". 

"Əgər bir qohum mənim buraxılmağımı, daha doğrusu, komissiyadan keçməmi tələb etsəydi, günlərlə burada qalsaydı, əlləşsəydi, düzələrdi. Eyb etməz, özüm düzəldərəm". 

"Kimsəyə salam söyləməyin..."

Və bu da son günlərində yazdıqlarından.

"Lazımi yemək yeyə bilmirəm. Heç olmasa, dərmanla özümü saxlayım..."" 

Tərxis olunmağı bir müddət ləngidilən Ərtoğrul Cavid 1943-cü ilin sentyabrında, nəhayət  ordudan tərxis edilib Əziz Şərifin vasitəçiliyi ilə Naxçıvana gətirilir.

Gənc dahi 14 noyabr 1943-cü ildə Naxçıvanda vəfat etmişdir və məzarı Hüseyn Cavidin Naxçıvandakı  məqbərəsində atasının və anası Mişkinaz Cavidin qəbirləri ilə yan-yanadır. 

Məktublarında "Kimsəyə salam söyləməyin", "Hamı yalançıdır"-, yazan həyatdan nakam və küskün köçən  Ərtoğrulun gördüyü bir çox işlər, yazdığı əlyazmalar təəssüfki yarım qalmışdır. 

Lakin o sadəcə tələbəlik dövründə belə musiqi, ədəbiyyat və rəssamlıq sahəsində yaratdığı bir çox gözəl əsərlər və qısa olsa da şərəfli və nümunəvi həyat yolu ilə daim bu xalqın gənclərinə örnək olacaqdır. 

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 22 aprel 2010-cu il tarixli  112s saylı sərəncamı ilə Ərtoğrul Cavidin Hüseyn Cavidin Bakı şəhərindəki Ev Muzeyində saxlanan elmi tədqiqatlarından və fundamental araşdırmalarından ibarət olan materialları toplanaraq Azərbaycanın qeyri-maddi mədəniyyət abidələri və Ərtoğrul Cavid adı altında 13 cilldə nəşr olunmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.11.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bildiyiniz kimi, Mədəniyyət Nazirliyinin təşkilatçılığı ilə Bakı Ekspo Mərkəzində 9-cu  Beynəlxalq Kitab Sərgisi keçirilir. 

Noyabrın 11-də açılışı olmuş və noyabrın 15-dək davam edəcək sərgidə Azərbaycan Yazıçılar Birliyini qurumun Ədəbiyyat Fondu təmsil edir. 

321 nömrəli stenddə Azərbaycan yazıçılarının - AYB üzvlərinin (o cümlədən Xalq yazıçıları Anarın, Çingiz Abdullayevin, Xalq şairi Vahid Əzizin, AYB katibləri Səlim Babullaoğlunun, İlqar Fəhminin, eləcə də Varisin, Ramiz Qusarçaylının, Yunus Oğuzun, Adəm İsmayıl Bakuvinin, Faiq Balabəylinin, Hümbət Həsənoğlunun və digərlərinin) kitabları sərgilənir. 

Burada eyni zamanda AYB-nin “Ulduz”, “Qobustan”, “Literaturnıy Azerbaydjan”, “Dünya ədəbiyyatı” kimi nəşrləri də nümayiş olunur. 

Yazıçılar gün ərzində burada öz oxucuları ilə görüşüb onlar üçün əldə etdikləri kitabları imzalayırlar. 

Eyni zamanda sərginin təqdimat zonalarında müxtəlif maraqlı tədbirlər həyata keçirilir. 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu adına növbəti belə tədbir noyabrın 15-i saat 15.00-də “Xudafərin” təqdimat zonasında baş tutacaq. “Azərbaycan ədəbiyyatı dünya müstəvisində” adlanan panelə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru Varis moderatorluq edəcək. Çıxışçılar - AYB katibi Səlim Babullaoğlu, AYB sədrinin müşaviri Sayman Aruz, yazıçı Yunus Oğuz və Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin sədri İntiqam Yaşar olacaq. 

9-cu Beynəlxalq Kitab Sərisi noyabrın 15-də öz işini başa vuracaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.11.2023)

POETİK QİRAƏTdə Əlizadə Nurinin “Sənin adına şəhər” şeiri 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poetik qiraət rubrikasında bu gün sizlərlə şair Əlizadə Nuri görüşür. 

Sənin adına şəhər

Mən sənin adına şəhər salmışam,

Bu gün ad qoyuram küçələrinə.

Oturub şəhəri tumarlayıram-

Saçını sərmisən gecələrinə...

Başqa şəhərlərə yaman dərd olub,

Udur acısını tütün şəhərlər.

Mən sənin adına şəhər salmışam

Qaçıb xəritədən bütün şəhərlər.

...Gəl, öz şəhərini göstərim sənə,

Uzaqda deyil ki, könlüm yanıdı.

Mən sənin adına şəhər salmışam

Ürəyim-  şəhərin baş meydanıdı.

...Tikdim ürəyimin sahillərində,

Qorxdum gözlərimdən keçə, yan keçə.

Qala qapısıyam mən bu şəhərin-

Təkcə sənin adın qapıdan keçər...

Tanrı bu şəhərə səni şah seçib,

Nə fərqi: - sarayı, ya taxtı olsun.

Bir şəhər salmışam sənin adına

Saldım ki, eşqin də paytaxtı olsun!

...Qapını gün açar, pəncərəni ay,

Bir yanı gündüzdü, bir yanı axşam.

Nə olsun, dünyanı verə bilmədim

Sənə SEVGİ adlı şəhər salmışam...

Girib bu şəhəri gəzirəm hərdən,

Çıxmaq istəyəndə kimsə "qal" deyir.

Sənə dünya boyda şəhər salmışam-

Gör sənə bu "şəhər" darısqal deyil?!.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.11.2023)

Etibar Əbilov, «Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Xalq artisti Rasim Balayevə zəng etmişdim. Zəfər bayramını təbrik etdim.

-Bu bayram başqa bayramlara bənzəməz, Zəfər  bayramı bizim ən böyük bayramımızdır- deyə Rasim müəllim çavab verdi.

Sonra isə-  Sənin mənə o vaxt əsgərlikdən yazdığın məktubu indiyə qədər saxlayıram - dedi.

-Neçəncu il idi o məktubu mənə göndərəndə?- Rasım müəllim soruşur.

-1980-çi il.

-Gör necə il kecir- Rasim müəllim sözünə davam edir, -Bilirsən, nə qədər adama oxumuşam o məktubu?

-Mən də Sizin yazdığınız cavab məktubunuzu saxlayıram.

Rasim müəllimin yanında kimsə var. Rasim müəllim mənim yazdığım məktubun məzmununu həmin adama danışır. 

Gəlin əhvalatı sizlərə ərz edim. 

1980-ci ildə Uzaq Şərqdə hərbi xidmətdə idim. Bir şənbə günü xəbər verdilər ki, axşam əsgərlər üçün film nümayiş  etdirəcəklər. Film də Azərbaycan filmi. Bir azdan filmin adını da bildik: Azərbaycan kinostudiyasında yeni çəkilmiş  "Babək"  filmini göstərəcəkdilər.

Başqa millətlərin arasında cəmi 21 azərbaycanlı idik. Allah bilir, axşamı necə gözləyirdik. Həm də həyəcanlı idik.

Nəhayət axşam gəldi. Film iki seriyalı olduğundan 1-ci seriyanı axşam yeməyindən əvvəl, ikinci seriyanı isə yeməkdən sonra nümayış etdirəcəkdilər. 

Təxminən 300 nəfərlik zal. Bütün yerlər tutulub. Əyləşməyə yeri olmayanlar döşəmədə oturub. Ayaq üstə dayananlar da var. İşıqlar söndü və film başladı. Və filmin təxminən 5-ci dəqiqəsindən sonra filmə tamaşa edənlərin hamısı demək olar ki, artıq bu filmin cazibəsinə düşdülər. Nəhayət, birinci hissə sona çatdı. Əsl mərəkə də bundan sonra başladı. Bir anda fit səsi, qışqırıq səsi, ruslara xas olan söyüşlər zalı başına götürdü. Səs-küydən qulaq tutulurdu. Hamı filmin ikinci hissəsini tələb edirdi. Bu o demək idi ki, bütün hərbi hissə axşam yeməyindən imtina edir... 

Bütün zabit heyəti kluba gəldi. Səhnədən qışqırır, əsgərləri intizama dəvət edirdilər. Səs-küy onların nə dediyini eşidilməz edirdi. Bu bir qiyam idi. Və bu qiyamı bir Azərbaycan filminə görə ən intizamlı sovet əsgərləri qaldırmışdılar. Həmin dəm həmin zalda olan 21 Azərbaycan övladının qəlbini bir qürur hissi bürümüşdü. Bir Azərbaycan övladı üçün yad eldə bundan qürurverici nə ola bilərdi ki?

Bir azdan səhnədə hərbi hissə briqadasnının komandiri, polkovnilk Yaraşuk göründü. Zabitəli, həm də qəddar bir adam olan Yaraşuk əlini qaldırıb gür və zəhmli səsi ilə sakitləşməmizi tələb etdi. Hüss olunurdu ki, əsəbi olduğu qədər də narahatdır, həm də qorxur. Mən inanmıram ki, o vaxtlar hər hansısa Sovet hərbi hissəsində əsgərlər tərəfindən hər hansı bir filmə, yaxud  konsertə görə belə kütləvi itaətsilik hadisəsi baş vermiş olsun. Buna görə hərbi hissənin rəhbərliyini də, əsgərlərin bəzisini də cəzalandıra bilərdilər. Polkovnik Yaraşukun  əsəbi narahatlığı da buna görə idi.

...Nəhayət salon qismən də olsa sakitləşəndən sonra polkovnik Yaraşuk zəhmli və əsəbi səslə sözə başladı:

-Əgər yeməyə getməsəniz bu filmin ikinci hissəsini görməyəcəksiniz.

Zalı yenə də uğultu bürüdü. Amma Yaraşuk gür səsi ili salonu sakitləşdirdi:

-Mənə diqqətlə qulaq asın. Mən sizə əmr edirəm! Hamınız ayağa qalxıb yeməyə gedirsiniz. Yeməkdən sonra gəlib filmin ikinci hissəsinə tamaça edəcəksiniz. Mən sizə söz verirəm. Dediyimə əməl etsəniz bu filmi sizin üçün sabah yenidən nümayiş etdirəcəyəm.

Başqa çıxış yolumuz yox idi. Komandir briqadanln əmrinə tabe olduq. Yeməyimizi tez-tələsik yeyib qayıtdıq və böyük bir zövqlə filmin ikinci hissəsinə tamaşa etdik...

Komandir Yaraşuk da sözünü tutdu. Səhər nahar yeməyinən sonra filmə yenidən tamaşa etdik.

Həmin hadisədən bir, ya iki gün sonra baş rolun ifaçısı Rasim Balayevə məktub yazmaq fikrinə düşdüm. Yazdım da. Yadımdadır, kazarmada məktubu yazarkən bir rus əsgəri (soyadı Soldatov) mənə yaxınlaşıb nə yazdığımı soruşdu və biləndə ki, Babəkə (Rasim Balayevə) məktub yazıram, rişxəndlə mənə dedi:

-Sən elə bilirsən O (Rasım Balayev) sənə cavab yazacaq? O Ulduzdu. Məşhur aktyordu... O  bəlkə də heç məktubunu oxumayacaq. Oxusa da heç vaxt sənə cabab yazmayacaq.

Mən isə: -Əgər o Nəsimini, Babəki oynayıbsa, hökmən çavab yazacaq -dedim.

Mən heç məktubu hansı ünvana göndərəcəyimi də bilmirdim. Bircə onu bilirdim ki, Azərbaycan Kinostudiyası Cəfər Cabbarlı küçəsində yerləşir. Məktubu həmin ünvana göndərdim. Və az keşməmiş Rasim müəllimdən sayğı dolu bir cavab məktubu aldım. Bütün hərbi hissə mənim Rasim Balayevdən (Babəkdən) aldıgım məktubdan danışırdı. Əsl qəhrəmana çevrilmişdim.

...İndi telefonun o başında olan Rasim Balayev yanındakı adama həmin məktubdan danışırdı.

Mən Rasim müəllimi yaşadığım Neftçala şəhərinə dəvət etdim. O dedi:

-O vaxtlar filmlərə çəkiləndə tez-tez zədələr alırdım. Cavanlıq idi deyə əvvəllər fikir vermirdim. Yaşa dolduqca həmin zədələrin fəsadları da üzə çıxır. Neçə vaxtdır ayaqlarım ağrıyır. Uzaq səfərlərə çıxa bilmirəm. Amma sağlıq olsun. Ayağımdakı ağrılar keçsin, hökmən gələcəm Neftçalaya. Gəlib səninlə görüşəcəm.

-Sağlıq olsun, -dedim, -gözləyəcəyəm Rasim müəllim!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(13.11.2023)