Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Məhşur "Sunam uyanmaz" türküsünün hekayəsi belədir.

Suna Fahri Kayhan adlı kişinin həyat yoldaşıdır. Fahri bəy həyat yoldaşı Sunanı çox sevir və bunu hər fürsətdə dilə gətirərdi. Suna da Fəhri bəyi çox sevirdi. Onların əfsanəvi sevgisi dillərə dastan idi.

Hamama getmək o dövrün qadınları üçün ən böyük əyləncə idi. Qadınlar təyin olunmuş günlərdə toplaşır və birlikdə hamama gedirdilər. Günlərin bir günü hamısı birlikdə hamama gedir və qadınlarımızın arasında Neriman xanım Suna xanımın kürəyindəki heç kimin bilmədiyi xalı görür. Eyni zamanda Neriman xanım Suna xanımın ən yaxın dostudur. Və həm də onun gözəlliyinə qibtəedəndir. Amma o, paltarına görə Suna xanımın kürəyindəki xalı indiyədək görməmişdi və bu onun diqqətini çəkmişdi. Neriman xanım evə qayıdanda əri Mustafa bəyə Suna xanımın belindəki xaldan danışır. Bir gün Fahri bəy evinin yaxınlığındakı qəhvəxanada Mustafa bəylə qarşılaşır. Aralarındakı söhbətlərdən, qarşılıqlı mübahisələrdən və söyüşlərdən sonra Fahri bəyin təhdidlərinə qarşı Mustafa bəy:

"Mənimlə dava etməkdənsə, evindəkinə yiyə dur. Mən hətta sənin arvadının belindəki xalı da tanıyıram" deyir. 

Fahri bəy eşitdiklərinə inana bilmir. Bir anlıq tək sevgisi Suna xanımın ona xəyanət etdiyini düşünür. Yad adam arvadının belindəki xalı necə bilə bilərdi? Evə qayıdanda mərəkə qoparır, Suna xanımdan cavab tələb edir. Suna xanım hər şeyi Fahri bəyə danışır. Fahri bəy əmin olur ki, Suna xanımın gözləri ondan başqa heç kimi görmür. Fahri bəy əmindir və əmindir ki, Suna xanım onu ​​aldatmır, lakin beynindəki şübhələr heç vaxt sönmür. Bu problemdən sonra Fahri bəy Suna ilə pis davranmağa başlayır.

 Bir axşam yemək vaxtı nədənsə mübahisə başlayandan sonra Fahri bəy pencəyini götürüb bayıra çıxır və evə isə səhər gəlir. Evə girəndə gördükləri qarşısında heyrətlənir. Suna xanım məktub buraxaraq intihar edib. Onun özünü asmış vəziyyətdə tapması və ağzından çıxan sözlər bu günə qədər gəlib çatmışdır. Suna Xanımın Məktubda Son Sözləri: "Üzr istəyirəm, bəy. Şübhələrinizin səbəbini çoxdan bilirəm. Adımı təmizləmək üçün başqa yol tapa bilmirdim. Bunu xatırlayın, sizi heç vaxt aldatmadım".

Mahnının linki budur:

https://youtu.be/U4hhjLb8o3g?si=f2hJID4rW9HOiEAW

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2023)

Bəzən jurnalist müsahibindən söz ala bilmir. Necə edəsən ki, müsahibin danışsın? “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış tənqidçi Əsəd Cahangirlə “Ustad dərsləri” rubrikasını təqdim edir. Burada Əsəd Cahangirin müxtəlif illərdə götürdüyü ən maraqlı müsahibələr tarixi ardıcıllıqla təqdim olunur. Növbəti müsahib Xalq artisti Baba Mahmudoğludur. Ondan müsahibə1998-ci ilin avqustunda götürülüb.

“NİYAZİ DEDİ Kİ, SƏNİN SƏSİN ÖZÜNDƏN ALTI DƏFƏ AĞIRDI”

Xalq artisti Baba Mahmudoğlu ilə dəniz kənarında görüşüb söhbət etdik. Həmin gün qəzetlərdən birində dərc olunmuş “Baba Mahmudoğlu acından ölür”sərlövhəli məqalə ilə bağlı olaraq bütün jurnalistlərdən narazı qalsa da, bizimlə çox səmimi söhbət etdi. Çünki onu az-çox tanıyan hər kəs çox gözəl bilir ki, sözün doğrusunu demək, səmimiyyət Baba Mahmudoğlunun xarakterinin əsas cəhətidir. Və elə bu cəhəti sənətin çətin yollarında irəliləməsinə az mane olmadığı kimi, ona kömək də edib.

- Baba müəllim, şükür Allaha, sağ-salamatsınız. “Baba Mahmudoğlu acından ölür” məqaləsini oxuyub lap narahat olmuşduq.

-Jurnalist gərək müsahibinin fikrini əvvəlcə düzgün qavrasın, sonra isə nöqtə-vergülünə belə toxunmadan qələmə alsın. Mənim Nizami Xudiyevə böyük hörmətim var. Amma müxbir yazıb ki, guya mən onu televiziyadakı rüşvətxorluğa göz yummaqda ittiham edirəm. Halbuki, o, “televiziyadakı rüşvətxorluqdan, sizcə, Nizami Xudiyevin xəbəri yoxdurmu?” deyə sual edib, mən isə “əgər siz deyən kimidirsə, televiziyada rüşvət varsa və Nizami Xudiyev də buna göz yumursa, bu çox mənfi haldır” demişəm. Televiziyanın mənə münasibəti həmişə yaxşı olub. Hələ təxminən 20-25 il əvvəl televiziyanın keçirdiyi “Ən çox hansı müğənnini ekranda görmək istəyirsiniz?” sorğusunda tamaşaçılar ən çox mənim adımı çəkmişdi. İkinci yeri Zeynəb xanım tutmuşdu.

- Hətta Zeynəb xanımı belə üstələmişdiniz?

- Zeynəb xanım çox böyük sənətkardır, nə qədər ki Zeynəb xanım sağdır, nə qədər ki, Zeynəb xanım səhnədədir, ikinci heç bir Azərbaycan müğənnisi onun qədər sevilə bilməyəcək. Mən uzun müddət fikirləşib, Zeynəb xanımın böyük uğurunun, sirrinin şifrəsini açmışam. O oxuduğu mahnının dinamikasını daxili bir  dramatizmlə açıb göstərir.

- Zeynəb xanımın sənətinə bəslədiyiniz bu böyük sevgiyə baxmayaraq, opera səhnəsində onunla tərəf müqabili olmamağınız qəribə görünür...

- Buna Ələkbər Tağıyev imkan vermədi. Görünür, bizim temperamentlərimizdə də fərq var idi. Məsələn, mən Məcnunu çox emosional, coşqun səpkidə oynayırdım. Zeynəb xanımın ifa tərzi bir az başqa cür idi. Bunu yaxşı başa düşən Ələkbər Tağıyev ona məsləhət görmüşdü ki, sən Baba ilə oynama, sizinki alınmaz. Ələkbər çox ağıllı adam idi.

- Nəzakət Məmmədova və Rübabə Muradova dediyiniz tələblərə cavab verə bilirdilərmi?

- Toy səhnəsinə qədər Nəzakətin ifası xoşuma gəlir. Nəzakət 13-14  yaşında qızın hiss-həyəcanlarını psixoloji dəqiqliklə verə bilirdi. Utananda belə, bakirə utanırdı. Toy səhnəsindən sonrakı faciəvi səhnələrdə Rübabə xanım əvəzolunmaz idi.

- İndki leylilərdən kim xoşunuza gəlir?

- Nəzakət Teymurovanın ifası az-maz Nəzakət Məmmədovanı yada salır.

- Qayıdaq, acından ölmək məsələsinə, maddi durumunuz necədir?

- Mən həmin müxbirə də demişdim ki, çox pis. Amma bu o demək deyildir ki, acından ölürəm. Mən Opera Teatrının aparıcı aktyoru kimi aya on altı şirvan maaş alıram. Təbii ki, bununla yaxşı yaşamaq olmaz.

- Toylara getmirsiniz?

- Yox.

- Sonuncu dəfə nə vaxt toyda olmusunuz?

- Üç-dörd il əvvəl.

-Təxminən on-on beş il əvvəl sizin rəhbərliyinizlə “Dastan” ansamblı fəaliyyət göstərirdi. “Dastan” niyə yarandı və hara yox oldu?

-  (gülərək) Mən Qazağın Muğanlı kəndində doğulmuşam. Qazmada yaşayırdıq. Dünyadakı nənələrin ən gözəli olan bir nənəm var idi. Gözümü açandan divardakı rəfdə bir çaydan görmüşdüm. Nənəm ondan heç vaxt istifadə etməzdi. Bir dəfə nənəmdən soruşdum: “Ay nənə, bu çaydanda nə vaxt çay qoyacaqsan?” Dedi: “Heç vaxt. Bu çaydan mənə ulu babamdan cehizdir, tozunu alıram, ki, təzə qalsın”. Xalq mahnıları nənəmin çaydanıdır. Gərək tozunu alasan ki, gələcək nəsillərə ötürə biləsən.

-        “Dastan” xalq mahnılarının tozunu ala bildimi?

-        Bir az...

-        Uzun müddət dünya şöhrətli Rəşid Behbudovun ansamblında işləmisiniz. Onunla bağlı xatirələriniz çox olar.

-        Bir dəfə Hindistanın Dehli şəhərində Rəşid Behbudovun 70 illik yubileyi qeyd olunurdu. Xahiş etdilər ki, məclisi mən aparım. Bir az çıxış etdikdən sonra birdən qayıtdım ki, Rəşid müəllim, deyirlər, siz çox xəsis adamsınız. Bu doğru sözdür? Dedi ki, düz deyirlər, mən hər sarsaq-sursağa pul xərcləmirəm.

-        Rəşid Behbudovun sizi ansambla dəvət etməsi necə olmuşdu?

-        Rəhmətlik bir gün dedi ki, bir muğam oxu. Bir “Çahargah” oxudum. Mən Azərbaycanda ən uzun zənguləli və ən uzun nəfəsli oxuyan olmuşam. Bir “Mənsuriyyə” oxudum ki, gəl görəsən... Bəyəndi deyəsən məni. Dedi: “Oğlum, səndən əvvəl bura başqa bir oğlanı çağırmışdım, çox gözəl oxuyurdu. Dedim ki, dur ayaq üstə, durdu. Gördüm boyu çox balacadır. Dedim ki, bir ansamblda iki balacaboy adam olmaz.” Axı, Rəşidin özünün də boyu balaca idi. Yəni demək istəyirəm ki, Rəşid Behbudov qədər Azərbaycan musiqisində özünə, başqalarına qarşı diqqətli olan ikinci adam tanımıram.

-        Bəs, ikinci balacaboy kim idi?

-        (tərəddüd etdiyi hiss olunur) Alim Qasımov...

-        Opera Teatrına  dəvət almağınız necə olub?

-        Bir dəfə Opera teatrına qəbul olunmaq üçün müsabiqə elan olunmuşdu. Mən də bəxtimi sınamaq qərarına gəldim. Müsabiqədə 183 nəfər iştirak edirdi. Növbə mənə çatanda bir “Kürd-Şahnaz” oxudum. Jürinin sədri durdu ayağa ki, tarzən və oxuyan oğlan yanıma gəlsinlər. Yarı yolda tarzən mənə dedi ki, sən çaldın. Jürinin sədri Niyazi, tarzən isə Bəhram Mansurov idi. Niyazi hər iki əli ilə böyürlərimdən tutub, məni dik qaldırdı. Soruşdu: “Çəkin nə qədrədi?” Dedim ki, 53 kilo. Üzünü jüri üzvlərinə tutub dedi: “Bu oğlanın səsi çəkisindən altı dəfə böyükdür.” Soruşdu ki, səni İtaliyaya göndərsək, getmək istəyərsənmi? Qayıdandan sonra operada aparıcı solist olacaqsan. Mən belə bir şey gözləmirdim. Mənim ən böyük arzum bu idi ki, məni xora-zada götürsünlər. Əlövsət Sadıqov Məcnunu oynasın, mən də səhnədə onunla bir yerdə olum.

-        Son vaxtlar Məcnunu niyə oynamırsınız?

-        Görünür, teatrın müdiriyyəti bu fikirdədir ki, gənclər oynasa, daha yaxşı olar.

-        Sənət həyatınızda nə kimi yeniliklər var?

-        “Görüşünüzə gəlmişəm” adlı yeni albomum çıxıb. Yaxın vaxtlarda İran və Almaniyaya səfərim var.

-        Gənc qalmağınızın sirrini nədə görürsünüz?

-        Həyat yoldaşım Amaliya xanımda. O, iki övlad anasıdır. Üçüncü övladı mənəm. İndi balaca uşaq kimi qəzet oxuduğum yerdə məni yedirdir.

-        Gənclik illərində sizə sevgi məktubları yazan çox olardı...

-        (gülümsəyir) O qədər!.. Amma mən həyat yoldaşımdan başqa heç kəsi sevməmişəm.

-        Amma bir vaxtlar şaiyələr gəzirdi ki, guya sevgi məktublarına biganə deyilsiniz. Hətta buna görə həbsə də düşmüsünüz.

-        (təəssüflə) Şaiyəyə bax e, sən Allah! Mən həbsdə olmuşam, amma ev üstündə. Kooperativ mənzil almaq üçün bizdən pul yığmışdılar. Sonra məlum oldu ki, bu, rüşvət imiş. Biz də dünyadan bixəbər. Düz 38 gün içəridə qaldıq. Rəhmətlik Eyvaz Həsənov da mənimlə bir yerdə idi. Bu iş üstündə tutulanları “Baba Mirzəyevin qruppası” adlandırırdılar.

-        Mahnı oxuyarkən gözlərinizi niyə yumursunuz?

-        Çünki onda ətraf aləmi unudub, mahnının dünyası ilə yaşayıram.

-        Gözlərinizi açmaq fikriniz yoxdur? Axı, dünya dəyişir...

-        Mən romantikəm. amma görünür ki, gözümü açmalı olacağam.

-        Son sualımı da elə romantik akkordla vuracağam. Təsəvvür edin ki, sehrli xalçaya minib gələcəyə gedirsiniz. Geri dönməyəcəksiniz. Özünlə bir şey götürməyə icazə verirlər. Nəyi götürərdiniz?

-        Mən vicdanımı götürərdim...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2023)

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət" 

Əvvəllər dekabr küləyini, ümumiyyətlə qış aylarında əsən güclü ilıq küləkləri çox sevərdim. Adətən gecələr şiddətlənən və yetkin insanların narahatlığına, uşaqların isə qorxusuna səbəb olan bu güclü küləklər niyəsə mənim ruhuma həmişə rahatlıq bəxş edərdi. 

Hər dəfə külək əsəndə mən o daha da güclü əssin istəyərdim...

Doğrusunu desəm, əslində bu küləkləri indi də sevirəm. Lakin arada bir fərq var ki, indi küləyi sevdiyim üçün utanıram.

Bəli həyat belədir, insan bəzən gün gələr, utanar sevdiyi şeylərdən...

Küləyi sevməkdən utanar məsələn, ağacların budaqlarında özlərinə yuva qurmuş kiçik quşların, balaca uçuq-sökük daxmalarda yaşayan insanların var olduğunu xatırlayanda...

Qarı sevməkdən utanar məsələn, sobası yanmayan evlərin, üşüyən, xəstələnən uşaqların var olduğunu xatırlayanda.

Həyat sevdiyi şeyləri ən böyüyündən ən kiçiyinə qədər yavaş-yavaş, bircə-bircə insanıın əlindən alar...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2023)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rubrikamızda Azərbaycan poeziyasının ən çox səs salmış, ən çox oxunan və əzbərlənən şeirlərini təqdim etməkdəyik. Unudulmaz sevgi şairimiz Nüsrət Kəsəmənlinin “Əllərin nə yaman soyuqdur, gülüm” şeirinin növbəsidir. Bu şeir bu soyuq dekabr günündə tam yerinə düşmürmü, düşür. 

Əllərin nə yaman soyuqdur, gülüm,

Əllərin elə bil qar çiçəyidir.

Ay aman, əlində dondu ki əlim,

Əllərin əlimin buz əlcəyidir.

Biz ki cənubluyuq,

bu soyuq hardan?

Gərək külümüz də soyuq olmasın.

Gözümüz dünyada ən qaynar bulaq,

Gərək əlimiz də soyuq olmasın.

Oddan yoğrulmuşuq, atəşik axı,

Qəlbimiz duyğular tonqalı kimi.

Yanağın elə bil alov dilmi,

İllərin bir taxta yonqarı kimi...

Əllərin nə yaman soyuqdur, gülüm,

Niyə bu soyuğu indi duymuşam?

Bir ömrün məhəbbət taleyini mən

O soyuq əllərə necə qıymışam?!

Ay üzübaharlı,

əli qış sonam,

Gileyim gülməli gəlməsin mənim.

Qorxuram

sevgidə soyumağın da

Əlindən başlaya,

əlindən sənin;

Əllərin nə yaman soyuqdur, gülüm...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əslində, uğur formulası ümumi olduğu qədər də spesifikdir, yəni bir xalq üçün lazım olan uğur qazanmaq keyfiyyətləri başqa bir xalq üçün aparıcı olmaya da bilər. Məsələn, Azərbaycanda (ümumən Şərqdə) uğur formulasında mental qayda-qanunlara, davranış tərzinə istinadı, möhkəm ailə faktorunun, nümunəvi tərbiyənin rolunun hegemonluğunu, milli kökə və dini mənsubiyyətə bağlılıq faktorunu spesifikliyə aid edə bilərik.

Mən öz şəxsi təcrübəm, eləcə də illərdir ki, davam edən müşahidələrim nəticəsində uğurun qazanılmasında aşağıdakı parametrləri xüsusi olaraq qabardardım:

 12) Nikbin olmaq.

Nikbinlik – həyatda ancaq yaxşı cəhətlərə diqqət etmək, uğura, müvəffəqiyyətə, gözəl gələcəyə inanmaq, şən və gümrah olmaq dünyagörüşüdür. Sinonimi optimizm (optimus – latın dilində «ən yaxşı») olan «nikbinlik» həyat baxışı olaraq iddia edir ki, dünya gözəldir, istənilən çətin şəraitdən çıxmaq mümkündür, hər şeyin axırı yaxşı olacaq! Bir özünüz düşünün, uğura doğru yolda nikbin olmaq necə böyük əlavə dividendlər gətirir insana. İndi «nikbinlik» sözünün antonimi olan «bədbinlik» sözünə diqqət edin. İnamsızlığı, hər şeyin pis olmasını ifadə edən, qara rənglərə tapınan bu həyat baxışı insana necə uğur gətirə bilər axı?

Nikbinliklə bədbinliyin qarşıdurmasının ən məşhur misalı yarım stəkan suyun vəziyyətinin şərhidir. Nikbin deyir ki, stəkan yarıyacan doludur. Bədbin deyir ki, stəkan yarıyacan boşdur.

Fəlsəfədə alman filosofu Qotfrid Leybnitsin «Biz ən mümkün dünyaların ən yaxşısında yaşayırıq» sözləri ilə fəlsəfi təlim səviyyəsinədək yüksələn nikbinlik tək uğur qazanmaqçün yox, ümumən insan həyatı üçün faydalıdır. Belə ki, elmi tədqiqatlar sübut ediblər ki, nikbinlik insan sağlamlığına hədsiz fayda verir:

 - köməksizlik və çarəsizlik halının yaranmasını aradan qaldırmaqla immunitetin möhkəmlənməsinə dəlalət edir;

 - Sağlam həyat tərzinə, istənilən narahatlıq duyan kimi həkimə müraciətə sövq edir;

 - dostluq, yoldaşlıq münasibətlərinə daha rahat nail olmaqla insanlar özlərinə sosial dəstək yaradırlar ki, bu da sağlamlığın qorunması şərtlərindən biridir.

Əziz oxucularım, həyatda nikbin olun, uğursuzluqları müvəqqəti sayın, problemlərin hamısını keçəri hesab edin, bədbəxt hadisələri təsadüfi hadisə sanın, əksinə, yaxşı hadisələri qanunauyğun, təbii sanın. Nə qədər nikbin olsanız, uğura doğru yolunuz bir o qədər sürətli olacaq.

***

Öncəki günlər isə digər parametrləri açıqlamışdım:

1) Nümunəvi tərbiyə almaq.

Həyatda uğur qazanmaqçün nümunəvi ailədən çıxmaq, ziyalı, dünyagörüşlü, cəmiyyət üçün etiket sayıla biləcək valideynlərdən tərbiyə almaq əlavə, hətta deyərdim ki, çox böyük şərt və stimuldur. Sonrakı mərhələdə bağça və məktəb müəllimlərindən, kollektivdə ustad və qabaqcıllardan, cəmiyyətdə liderlərdən, örnək götürüləcək hər bir şəxsdən əxz edilən tərbiyə, xarakter formalaşdıracaq öyüd, nəsihət və vərdişlər fərdin tam kamilləşməsinə xidmət edir, bu da onun uğur yolunda daha qətiyyətli addımlar atmasına təsir göstərir.

Nümunəvi tərbiyə alan insan sonucda mütləq özü nümunəvi tərbiyəsi olan insana çevriləcək. Bu tip insan da öz növbəsində ətrafındakılara tərbiyəli olmaq mədəniyyətini aşılamağa başlayır, gələcək nəslin tərbiyə əxz edərək formalaşmasına təkan verir.

Primitiv bir misal çəkim. Tərbiyəli olmaq o demək deyil ki, hər hansı bir məclisdə yeməyi süfrəyə dağıtmayasan. Tərbiyəli olmaq odur ki, yanında əyləşən şəxs bunu edəndə onu pərt vəziyyətə salmamaq üçün özünü görməməzliyə vurasan.

2) Möhkəm ailəyə malik olmaq.

Uğura doğru yönələn gəncin möhkəm, sağlam ailədən çıxması, bir-birini anlamaq, bir-birinə güzəştə gedə bilmək üstünlüklü, münasibətlərin inam və etibar üzərində bərqərar olduğu, dedi-qodusuz, qanqaraçılıqdan uzaq, problemsiz ailənin üzvü olması da şərtdir. Belə ailə bütün qüvvələrini həyat hədəfinə yönəltməkdə, bir növ, sənin səfərbəredicin ola bilir.

Burada kişi-qadın münasibətləri də vacib detaldır. Fikri və arzuları üst-üstə düşən ərlə arvadın həyatı qədər gözəl həyat ola bilməz. Möhkəm ailə faktorunun təməlində ailə başçısının ağıllı siyasət yürütməsi (ailəni kiçik dövlət adlandırırlar) başlıca rol oynayır. Gənclər ailə həyatı qurarkən mütləq doğru seçim zərurətini də lazımınca dərk etməlidir. Hər cəhətdən bir-birini təmin edən cütlüklər ailə həyatı qurmalıdırlar. Hətta, belə bir deyim də var: çalış özünlə bir boyda olan arvad alasan, özündən hündürünü alsan ayaqları altında qalıb taptalana bilərsən.

3). Milli kök və dini mənsubiyyətə bağlılıq.

Hər bir fərd öz milli kökünə bağlanmalıdır, dininə hörmət etməlidir. Min illər boyu gələn adət-ənənələr, davranış qayda-qanunları, atalar sözləri, məsəllər və digər folklor nümunələri, oyunlar və ayinlər birləşərək fərdin milli xarakterini formalaşdırır.

Milli kökə bağlı insan öz qabında olan insandır, başqa qabda isə insan heç vaxt özünü rahat hiss eləyə bilməz.

Milli kökü, dini olmayanın istinad nöqtəsi olmaz. İnsan nə qədər kosmopolit olsa belə yenə milli xarakterini qorumalı, nə qədər ateist olsa belə yenə xalqının dini inanclarına hörmət etməlidir.

4) Yüksək səviyyəli təhsil ala bilmək.

Təbii ki, ibtidai təhsil almaq mütləqdir, amma mən ali təhsili də uğur etalonunun bir parçası hesab edirəm. Həyatda bilik qazanmaq təhsilsiz də mümkün ola bilər. Ancaq ali təhsil özündə təkcə biliyi ehtiva eləmir, o, həm də biliyin qavranması tərzidir, düşüncə tərzidir, bilikdən necə istifadə etmək təlimçisidir. Universiteti mühiti insanın dünyagörüşünün formalaşmasında ən başlıca faktorlardandır.\

5) Sağlamlıq və fiziki durumun qənaətbəxş vəziyyəti.

Bəşəriyyət tarixində insan üçün sağlamlıqdan vacib bir nəsnənin adını çəkə bilən şəxs hələ mövcud olmayıb, olmayacaq da. Məşhur deyimdir, sağlam bədəndə sağlam da ruh olar.

Fiziki durumu zəif olan, xəstə olan insanın uğura doğru yolu, təbii ki, əngəllənir. Öncə özünü sağalt, fiziki durumunun qeydinə qal, sonra uğur yoluna çıx.

Məncə, hər bir insan xəstələnib həkimə getmək əvəzinə xəstələnməmək üçün həkimə getməlidir. Sağlam həyat tərzi – sağlam qidalanmaq, fiziki hərəkətdə olmaq, zərərli vərdişlərdən uzaq durmaq, təbiətlə vəhdətə sığınmaq – bax bütün bunlar uğur qazanmaq istəyən insanın xarakterik xüsusiyyətləri olmalıdır.

6). Yaxşı əhatə dairəsinə malik olma.

Səni kimlər əhatə edir, dost-tanışların kimlərdir, komandan kimlərdən ibarətdir, bunlar çox əhəmiyyətli nəsnələrdir və uğur qazanmaq istəyən insançün çox vacib şərtlərdəndir. Və çox maraqlıdır ki, bütün liderlik konsepsiyalarında lider olmaq şərti tək özünün liderlik qabiliyyətindən, avtoritarlığından ibarət deyil, həm də ardıcıllarının, ətrafının, sənin idarəçiliyində olanların bu işdə sənə nə dərəcədə dəstək durmalarından, onların iş qabiliyyətlərindən, sənin onlarla münasibətdə nə qədər demokratikliyə önəm verməyindən asılıdır.

İnsanın yaxşı ətrafa malik olması anlayışı çox dərin anlayışdır, yaşadığın mənzili, avtomobilini, pal-paltarını ara-sıra dəyişdiyin kimi lazımi anda və lazımi məqamda ətrafını da dəyişə bilməyin çox vacibdir.

7) Bol mütaliə, qabaqcıl təcrübənin mənimsənilməsi üstünlüyü.

Bol mütaliəli olmaq, təbii ki, insanı kamilləşdirməkdə, onun nitq və qabiliyyətlərinin inkişafında, bilikli, ünsiyyətcil, hazırcavab olmağında əvəzsiz rol oynayır. Kitab həyat müəllimidir, ondan yalnız öyrənmək, bəhrələnmək mümkündür.

Hazırkı İnformasiya Kommunikasiya Texnologiyalarının hədsiz inkişafı dövründə bol informasiya almağın zəruriliyi hər kəsə bəllidir. Bilik və informasiya, haradasa, uğur qazanmaq istəyən müasir insanın iki qolu anlamındadır, iki qanadı anlamındadır.

Mütaliənin ikili xarakterini də nəzərə almaq yerinə düşərdi. Ümumi biliklər almaqla, dünya və təbiət, insan münasibətləri barədə bilgilər alıb kamilləşməklə yanaşı uğura doğru gedən insan spesifik biliklər almaqla məhz seçdiyi sənət, peşə yolu barədə zəruri bilgilər əldə edə bilir ki, bu da onun uğura doğru yolunu xeyli sürətləndirir.

8) Sevdiyin peşə ilə seçdiyin peşənin vəhdəti.

İnsan karyera quranda bilirsiniz, hansı halda daha uğurlu olur? Onun sevdiyi peşə ilə seçdiyi peşə eyni olsun. Heç vaxt insan sevmədiyi bir peşədə uğur qazana bilməz. Bu absurd bir şeydir, boşluqdur, xəyal qırıqlığıdır. Mən haradasa bunu gəncin birini sevib başqası ilə ailə həyatı qurmasına bənzədirəm.

Peşə seçəndə mütləq qəlbinizin səsinə qulaq asın, əziz gənclər. Valideyn təhriki, kiminsə təsiri sizi yolunuzdan sapındırmasın. Yalnız sevib zövq aldığınız peşədə uğurlu karyera qura bilərsiniz, bunu unutmayın.

9) Peşəkarlıq.

Peşəkarlıq və diletantlıq. İki ayrı-ayrı qütblər. XII əsrdə yaşamış dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvi demişkən: «Kamil bir palançı olsa da insan, yaxşıdır yarımçıq papaqçılıqdan». Peşəkar palançı olmaq diletant papaqçı olmaqdan daha şərəflidir, Nizami Gəncəvinin təbirincə.

Peşəkarlıq özünə güvəndir, güclü olmaqdır, sahənin bilicisi olmağındır, qabaqcıl təcrübə, məktəb keçmək anlamıdır, işdən həzz duymağındır.

Diletantlıq isə gözüqıpıqlıq, inamsızlıq, stress və əsəb gərginliyidir. Əksərən bir sahə üzrə təhsil alıb digər sahədə işləyənlər, yaxud da seçdikləri sahə üzrə vaxtında lazımi bilik və praktik təcrübə qazanmayanlar diletantlar ordusunu təşkil edirlər. Bu cür təsadüfi adamların işdə uğur qazanacağı, təbii ki, real görünə bilməz.

Uğura yol mütləq peşəkarlıqdan keçir, bu aksiomdur.

10. Öz xarakterini idarə etmək.

Uğur qazanmaq istəyən şəxs öz eqosunun fövqündə dayana bilən, onu istədiyi səmtə yönəldə bilən şəxs olmalıdır. Sən uğur marafonuna çıxmısan, amma tənbəlsən. Zəhmət çək, tənbəlliyin daşını at. Qətiyyətsizsən? Özünü dəyiş. Utancaqsan? Xilas ol bu xüsusiyyətdən. Qorxaqsan? Özündə güc aşıla.

İnsan xarakteri bir qatardır ki, bu qatar da ayrı-ayrı xüsusiyyət vaqonlarından ibarətdir. Son məntəqəyə getdiyin yolda hansı vaqon sənin sürətini azaldır, sənə hərəkətində maneçilik törədirsə ondan qurtulmalısan. Əks halda, mənzil başına yetişməyin mümkünsüz olacaq.

11) Məqsədyönlü olmaq.

Məqsədinə çatmaq üçün mütləq mücadilə etməli, adi çətinlikdən, uğursuzluqdan sınmamalısan. Həyatda heç nəyə insan asan nail ola bilməz. Uğur yolu daş-kəsəkli, eniş-yoxuşludur, onu minbir əziyyətə qatlaşaraq dəf etməlisən. Qarşına çıxan barılar, hasarlar yolundan sapınmağına səbəb olmamalıdır. Yalnız son nəticəyə hesablanmış inamla məqsədyönlü şəkildə uğura nail olmaq mümkündür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.12.2023)