“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. Hazırda təqdimatda Bakı şəhəri Məktəb Lisey Kompleksidir.

Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Quliyeva Esmira Mahmud qızı 15.10.1975-ci ildə Cəbrayıl rayonunda anadan olmuşdur. Tam orta təhsilini 1982-1992-ci illərdə Cəbrayıl rayonu C.Əhmədov adına orta məktəbdə almışdır. 1992-1995-ci illərdə 2 saylı baza tibb məktəbində tibb bacısı ixtisası üzrə təhsil almışdır. 1994-1998-ci illərdə bakalavr təhsilini N.Tusi adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda riyaziyyat ixtisası üzrə almışdır.

​2001-2015-ci illərdə Cəbrayıl rayon Əmirvarlı kənd tam orta məktəbində riyaziyyat-informatika fənn müəllimi vəzifəsində çalışmışdır.

​2004-cü ildə AZMİCROSOFT  LRS-də MS Office proqramlar paketi üzrə kursda iştirak etmişdir, 2005-ci ildə Norveç Qaçqınlar Şurasının Bakıda keçirdiyi Gender və QİÇS mövzusunda  seminarda iştirak etmişdir.

2006-2015-ci illərdə 12 saylı Bakı Peşə Məktəbində İKT fənləri üzrə saathesabı müəllim işləmişdir. 2012-2013-cü illərdə Demokratik Gənclər İctimai Birliyində təlimçi, 2013-cü ildə Qafqaz Universiteti və  "Inkişaf" təhsil mərkəzində Ümumi təhsil səviyyəsi üzrə yeni fənn kurikulumları-informatika fənni üzrə təlimçi, 2013-2014-cü illərdə Edumedya-da “Tədris prosesində Promethean İnteraktiv Texnologiyalarından istifadə üzrə” təlimçi kimi çalışmışdır.

2012-ci il 7-15 fevral aralığında Demokratik Gənclər İB və Hollandiyanın Yaşıl İKT Fondunun təşkil etdiyi “Kompyuter Texnologiyalarının Tədris Prosesində Tətbiqi və Kompyuter Şəbəkəsinin əsasları” mövzusunda təlimdə iştirak etmişdir.

2012-ci il aprel-iyun aylarında Demokratik Gənclər Birliyi və Norveç İnsan Hüquqları evinin təşkil etdiyi “Region məktəblərində İnsan Hüquqlarının Tədrisi” mövzusunda seminarda iştirak etmişdir.

2012-ci il avqust ayında XXI əsr Beynəlxalq Təhsil və İnnovasiya Mərkəzinin keçirdiyi “Ümumi orta təhsil səviyyəsində yeni fənn kurikulumlarının tətbiqi” mövzusunda seminarda 1-ci dərəcəyə layiq görülmüşdür.

2012-ci il oktyabr ayında UNİCEF  “Ümumi orta təhsil səviyyəsində yeni fənn kurikumlarının tətbiqi və fəal təlim” üzrə öyrədənlərin öyrədəni təlim kursunda iştirak etmişdir. 

2012-ci il oktyabrda Kurikulum mərkəzinin təşkil etdiyi “İnternet Texnologiyalarından Tədris Prosesində İstifadə Qaydaları” kursunda 1-ci dərəcəyə layiq görülmüşdür.

2012-ci il noyabr ayında Demokratik Gənclər birliyinin təşkil etdiyi “İnternet Texnologiyalarından Tədris Prosesində İstifadə Qaydaları” kursunda 1-ci dərəcəyə layiq görülmüşdür.

2012-ci il dekabr ayında Biləsuvar rayonu ərazisində yerləşən məcburi köçkün qəsəbəsində Meqasoft LTD və Demokratik Gənclər İctimai Birliyinin təşkilatçılığı ilə Regionlarda gənclərə Dəstək layihəsi çərçivəsində keçirilən kompüter kursunda könüllü təlimçi kimi iştirak etmişdir.

2013-cü il fevral ayında Demokratik Gənclər İctimai Birliyi və Amerikan Beynəlxalq Təlim Mərkəzinin keçirdiyi “Metodiki Mərkəzin İdarə olunması  üçün işçilərin Peşəkarlıq Səviyyəsinin Artırılması” mövzusunda təlim kursunda iştirak etmişdir.

2013-cü il fevral ayında AZFORUM-un təşkil etdiyi “Motivasiya və İnnovasiya”, “Sosial Servislərdən Effektiv istifadə” mövzusunda təlim kurlarında iştirak etmişdir.

2013-cü il aprel-may aylarında Multimedia Mərkəzinin “İnternet texnologiyalarının və sosial servislərin tədris prosesində rolu” mövzusunda təlim kursunda fəal iştirak etmişdir.

2013-cü il 29 dekabrda Azərbaycan Respublikası Təhsil Şurasının təşkil etdiyi Pedaqoji kadrların metodiki, elmi-nəzəri və təcrübi hazırlığının təkmilləşdirilməsi məqsədilə həyata keçirilən “Öyrədənlərin öyədilməsi” layihəsi çərçivəsində “Elektron tədris resurslarının hazırlanması və tətbiqi  qaydaları” üzrə kursda iştirak etmişdir.

2013-cü il iyun ayında Demokratik Gənclər İctimai Birliyinin təşkil etdiyi “Müasir cəmiyyətin qarşısında duran məsələlərin həllində və cəmiyyətin ictimai məlumatlılığının artırılmasında Bloqçuluğun təbliği” təlim kursunda təlimçi kimi iştirak etmişdir.

2013-cü ildən hal-hazıraqədər Ümumtəhsil  məktəbləri üçün hazırlanmış riyaziyyat dərsliklərinin qiymətləndirilməsində  ekspert kimi fəaliyyət göstərir.

2013-2014-cü illərdə “İLİN ƏN YAXŞI MÜƏLLİMİ” müsabiqəsinin qalibi, 2014-cü ildə AMİM tərəfindən keçirilən “Direktorlar üçün strateji planlaşma” modulunu müvəffəqiyyətlə bitirdiyinə görə sertifikat almışdır.

2014-cü ildə “Bugünün və sabahın direktorları” kursunu müvəffəqiyyətlə bitirmişdir.

2015-2020-ci illərdə Bakı şəhəri 129 nömrəli tam orta məktəbdə direktor vəzifəsində çalışmışdır. 2020-ci ildən hal-hazıraqədər Bakı şəhəri Məktəb Lisey Kompleksində direktor vəzifəsində çalışır.

2017, 2020, 2023-cü illərdə BŞTİ tərəfindən fəxri fərmana layiq görülmüşdür. 2020, 2022-ci illərdə Azərbaycan Təhsil İşçiləri Azad Həmkarlar İttifaqı BŞTİ Həmkarlar İttifaqı komitəsi tərəfindən fəxri fərmana layiq görülmüşdür.

Təhsildə İnkişaf və İnnovasiyalar üzrə III, IV, VI, VII Qrant müsabiqələrində qalib olmuşdur.

ŞAGİRD

Mən, Nəcəfli Fatimə Yaşar qızı 15 iyul 2009-cu ildə Bakı şəhərində anadan olmuşam. 2015-ci il 200 saylı Məktəb Lisey Kompleksində 1-ci sinfə getmişəm. Hazırda həmin məktəbin 9-cu sinif şagirdiyəm. 2022-ci ilin aprel ayında Təhsil Nazirliyi tərəfindən keçirilmiş “Düşünən oxucu” müsabiqəsinin qalibi olmuş, 2024-cü ilin fevral ayında isə “Düşünən şagird” müsabiqəsində 1-ci yerə layiq görülmüşəm.

ESSE

Elm və təhsilə qarşı çıxmaq insanlığa qarşı çıxmaqdır (Oskar Uayld)

Diqqət yetirmisinizmi? Ətrafımızdakıların hər birindən təhsil və təhsilin önəmi haqda fikirlər eşitmişik. Nəinki, valideynlər və müəllimlər, hətta elm insanları da bu mövzuda düşüncələrini dilə gətirərək müxtəlif aforizmlər söyləmişlər.

Məsələn, Dante Aliqyeri deyir ki: " Təhsil çörək və sudan sonra, xalqın əsas zəruri ehtiyacıdır."

Miqel de Servantes əlavə edir ki: "İnsan təhsillə doğulmaz, amma təhsillə yaşayar." Albert Eynşteyn isə: "Bir ölkənin gələcəyi o ölkə insanlarının alacağı təhsilə bağlıdır"- deyərək bu fikirləri tamamlayır. İslam dininin müqəddəs kitabı olan "Quran"ın ilk əmri belə “Oxu!” dur.

İnsan ilk təhsilini evdə alır və həmin təhsil tərbiyə adlanır. Sonra isə ibtidai və orta təhsili bitirir, universitetə daxil olur, faydalı bir şəxsiyyət olmaq üçün daim çalışır. Sağlam düşünmək, düşüncələrimiz yolunda əmin addımlarla irəliləmək, həm özümüzü, həm də ətrafımızı cahillikdən  azad etmək üçün savadsızlıq zəncirini  qıra bilmək lazımdır. Yenə və yenə təhsilin bizə bağışladığı töhfələr, kor-koranə yaşamamaq üçün üstünlüklərdir.

Baxdığımız zaman bəsit görünsə də, əslində bütün bunlar böyük bir həyatı əhatə edir və inanın, kor-koranə keçirilmiş həyat üstünə yazdıqlarımızı bəyənmədiyimizdən əzişdirib atdığımız kağız parçasından fərqsizdir.

Belə olan halda təhsil və elmin qarşısını almaq Oskar Uayldın da dediyi kimi insanlığa qarşı çıxmaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.04.2024)

Varis, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qarabağ müharibəsindəki qalibiyyətdən   sonra yazıçılarımızın qarşısında yeni bir vəzifə dayanıb: bu qalibiyyəti qalibiyyətə yaraşan şəkildə kitablaşdırmaq. Və mən  deyərdim ki, çağdaş nəsrimizdə tarixi romanların uğurlu müəllifi hesab edilən 

"Yunus Oğuz bu işin öhtəsindən məharətlə gəlib. Onun "Cığır" romanında müasir Azərbaycan döyüşçüsünün ən mükəmməl obrazı yaradılıb. 

O həmin döyüşçüdür ki, Azərbaycanın mədəniyyət beşiyi Şuşanı düşmən əsarətindən xilas edib. 

Yunus Oğuzun "Cığır" romanı ədəbiyyat tariximizdə əsl tarixi hadisədir, buna görə də ona layiqli qiymət verməyin, düşünürəm ki zamanıdır.

Bu romanı müəllif Şuşanın işğaldan azad edilməsinin ikinci ili ərəfəsində yazıb və  Şuşanın qurulmasının 270 illiyinə ithaf edib.

“Cığır" romanının ən əsas məziyyəti onun oxunaqlı olmasıdır. Və romanın mistik çalarları ona xüsusi gözəllik verir. Əsərin adı niyə “Çiğır”dır? Çünki əsas obraz məhz Şuşaya aparan sirli cığırdır. Digər əsas obrazlar - Nəsrəddin Murad və Azərbaycan əsgərinin fövqəlqəhrəmanlığını simvolizə edən kölgə əsgərlər də bu mistik çalarlarla zəngindirlər, amma həm də alleqoriya deyil, real insan olduqlarından fərqli ampluada dayanırlar, Şuşadan Xudafərinə qədər uzanan tarixi "Nəsrəddin yolu"nu ədəbiyyatda Yunus Oğuz Nəsrəddin Murad obrazıyla simvollaşdırır. 

Ədəbi tapıntı isə mükəmməldir: 18-ci əsrdə Pənahəli xana gizli cığırın yerini göstərən Nəsrəddin Murad indi də 21-ci əsrdə Azərbaycan ordusunun generalına həmin cığırı nişan verir. 

Şuşa uğrunda savaşa atılan 400 əsgər də bu cığırla hədəfə doğru gedirlər.

"Cığır" romanında Azərbaycan əsgəri Şuşaya kölgə kimi daxil olur, bu kölgə yüz ildir ki, təsəvvürümüzdə kök salıb dərinlərə işləmiş erməni mifini darmadağın edir.

Bəli, qələbəmiz müqəddəsdir, ədəbiyyatımızın da şərəf işi onu layiqincə tərənnüm etməkdir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.04.2024)

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət" 

Mən bu ayrılığa bir ömür dözdüm,

Saçım, saqqalım da ağarmış, Təbriz.

Hər yerdə, hər yanda mən səni gəzdim,

Ayrılıq nə yaman olarmış, Təbriz! 

Kitablarda yazılmaz bəlkə bu, amma ədəbiyyatımızın mühacirət ədəbiyyatından əlavə  "intizar ədəbiyyatı" adlanan bir qoluda möbcuddur. 

Bu ədəbiyyatın baniləri ikiyə bölünmüş Azərbaycan dərdi, bütöv Azərbaycan xiffəti, cənub həsrəti çəkən, Arazın bir tayına məhkum olub, digər tayının intizarıyla ömür sürən, vətəndə vətənə həsrət qalan, ömrü boyu öz vətənində mühacir kimi yaşayan şair və yazıçılarımız olmuşdur.

Stalin represiyası adlı ölüm maşını işə düşəndən sonra əslən cənubi Azərbaycandan olan soydaşlarımız Ərdəbilə sürgün olundular. O zaman onların içərisində gələcəyi günəş tək parlaq olan Əli Tudə, Balaş Azəroğlu, Mədinə Gülgün və s kimi  şairlərimiz da var idi. 40-cı illərdə Cənubi Azərbaycanda başlanan milli azadlıq hərəkatı cənubi Azərbaycandakı ziyalıları öz ətrafına topladı və onlar Seyid Cəfər Pişəvərinin rəhbərlik etdiyi "21 azər" hərəkatının ən fəal üzvlərinə çevrildilər. Hərəkat qələbə ilə nəticələndi və şairlərimiz gənc yaşlarında inqilabçı oldular. Lakin, təəssüfki bu səadət uzun sürmədi. 

Min bir əzabla, qanlar bahasına qurulan milli hökumət qısa zamanda İran dövləti tərəfindən devrildi. Bu zaman hərəkatın ən fəal üzvləri Arazın bu tayına, vətənin quzey parçasına, şimali Azərbaycana pənah gətirdilər.

Nə qəribədir 37-ci ildə soydaşlarımızın bir qismini Arazın o tayına sürgün edən tale 47-ci ildə soydaşlarımızın bir qismini bu dəfə də Arazın bu tayına mühacirət etməyə məcbur etdi.

Və beləliklə öz vətənində mühacir həyatı yaşayan, daim bütöv Azərbaycan həsrəti çəkən bu inqilab şairləri qəlblərindəki ağrını, nisgili, intizarı  kağız qələmlə bölüşərək intizar ədəbiyyatını yaratdılar. 

Siz məndən uca qardaşım, 

Qoca sirdaşım, dağ qardaşım.

Mən al qırmızı bayraqlı,

Siz yamyaşıl çardaqlı bağ bacım. 

İntizar ədəbiyyatı nümayəndələrinə misal olaraq biz "İkiyə bölünməkdən elə qorxmuşam, çöpü də ikiyə bölmərəm daha" deyən Söhrab Tahirin, inqilab şairi Balaş Azəroğlu'nun, "Neylərəm o ömrü mən, nə Vətən məhəbbəti, nə dərdə tabı olsun" söyləyən Mədinə Gülgünün, 22 yaşında İran tarixində ilk dəfə filarmoniya yaradan, ilk kitabı mətbəədəcə yandırılan Əli Tudənin, "Xarı bülbülün vətənində bayquşlar yuva sala bilməz" söyləyən, özünü Savalan həsrətli bir mehman adlandıran Hökümə Billurininin adını çəkə bilərik.

Adını çəkdiyimiz bu şair və yazıçıların yaradıcılığının əsasını, ana xəttini cənub həsrəti, ikiyə bölünmüş Azərbaycan mövzusu təşkil edir və Təbriz, Ərdəbil, Savalan dağı, Araz çayı bu yaradıcılığın içindən bir qırmızı xətt kimi gəlib keçir. 

Bir qaya üstündə dayanmışam tək

Dənizə baxıram bu səhər yenə 

Qızmış dəvə kimi haray çəkərək 

Sahili qərq etmiş köpüklərinə 

Dalğalar silsilə dağlar kimidir

Başı ağ çalmalı, ətəyi gömgöy

Dağlarmı yerindən oynayıb nədir?

Üfüqlə birləşir bəlkə yerlə göy 

Bir qayıq sahildə bağlanıb daşa

Bombuş bir qayadır qalxır, enir o

Nə qırıb zənciri üzür birbaşa

Nə də sinəsini söykəyib quma 

Təmkinlə, vüqarla dura bilir o 

Gəlin intizar ədəbiyyatı ilə tanışlığımıza məhz elə bu gün anım günü olan xalq şairi Balaş Azəroğlu və onun əsərləri ilə başlayaq. 

Balaş Allahbaxış oğlu Abizadə.1921-ci il noyabr ayının 11-də Bakı şəhərində anadan olmuşdur. İlk orta təhsilin də burada almışdır. Şairin  "Dnepr" adlı ilk mətbu şeiri də 1937-ci ildə Bakıda çap olunmuşdur.

1937-ci ildə əslən cənublu olduğu üçün o da, ailəsi ilə birgə Cənubi Azərbaycanın Ərdəbil şəhərinə sürgün edilib. Burada fars ibtidai məktəbində təhsil alıb. i1941-ci ildə İranda Milli azadlıq hərəkatına qoşulub və onun ən fəal üzvlərindən biri olub. 1942-ci ildə İran Xalq Partiyasına daxil olaraq 1943-cü ildə Azərbaycan zidd faşist cəmiyyətinin  Ərdəbil vilayəti şöbəsinə sədr seçilib. Və bu cəmiyyətin mətbu orqanı olan "Yumruq" qəzetinin redaktoru olur. Azərbaycan demokratik firqəsi Ərdəbil vilayət komitəsinin şöbə müdiri, "Cövdət" qəzetinin redaktoru, Şairlər məclisinin Ərdəbil şöbəsinin rəhbəri olmuşdur.

1946-cı ildə Təbrizdə Milli Hökumət qurulanda ona Azərbaycan Dövlət Radio Verilişləri Komitəsinin sədr müavini vəzifəsi verilib, həmçinin o, İran Azərbaycanı Milli Məclisinin deputatı, Yazıçılar və şairlər cəmiyyətinin idarə heyətinin üzvü seçilib.

İlk şeir kitabları da 1943 -1945-ci illərdə Ərdəbildə, Təbrizdə çap olunur.

Lakin Milli Hökumət elə qundaqdaca boğulur və Balaş Azəroğlu da bir çox həmkarı kimi Bakıya gəlir, 1947-1952-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsində təhsil alır. Eyni zamanda Cənubi Azərbaycan yazıçılar cəmiyyətinin sədri vəzifəsində çalışır.

1948 - 1953-cü illərdə Azərbaycan qəzeti redaksiyasında ədəbi-bədii şöbənin müdiri, 1953 -1956-cı illərdə məsul redaktor, 1956-1958-ci illərdə ADF MK-da təbliğat şöbəsinin müdiri, 1958-1959-cu illərdə Azərbaycan Ali partiya məktəbində xüsusi fakultənin dekanı işləyir. 1959-1963-cü illərdə ADF MK-nın sədr müavini seçilir.

O, 1963-1982-ci illərdə Azərbaycan Elmlər Akademiyası Nizami adına ədəbiyyat İnstitutunun orta əsrlər ədəbiyyat şöbəsinin baş elmi işçisi  işləmişdir. 1966-cı ildə filologiya elmləri namizədi elmi adını almış,

1981–1991-ci illərdə  Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının katibi vəzifəsində çalışmışdır.

1991-ci ildə  Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətinin Cənubi Azərbaycan ədəbiyyatı üzrə baş müşaviri təyin olunmuş, həmçinin Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ağsaqqallar Şurasının üzvü seçilmişdir.

O, İran Xalq partiyasının və ADF MK-nın üzvü, SSRİ-də yaşayan iranlı siyasi mühacirlər cəmiyyəti Azərbaycan şöbəsi rəyasət heyətinin üzvü olmuş,  bununla yanaşı, Azərbaycan SSR Yazıçılar İttifaqının plenum üzvü və katibi seçilmişdir. Çoxcildlik "Azərbaycan ədəbiyyatı"nın müəlliflərindən biridir.

Ədəbi və ictimai fəaliyyətinə görə Balaş Azəroğlu  “Şərəf nişanı”, “Xalqlar dostluğu” ordenləri ilə, “21 Azər”, “Firdovsi” və digər medallarla, iki dəfə 

1960-1971- ci illərdə Azərbaycan SSR Ali Soveti Rəyasət Heyətinin Fəxri Fərmanı ilə, 17 mart 1997-ci ildə "Şöhrət" ordeni ilə təltif edilmişdir.

1981-ci ildə Azərbaycanın “Xalq şairi” adına layiq görülüb, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü olub. Şair 2011-ci il aprel ayının 24-də Bakıda vəfat edib. 

Şairin qırxdan çox kitabı çap olunub, əsərləri SSRİ və xarici ölkə xalqlarının dillərinə tərcümə olunub.

"Sinəm Savalan dağıdır", "Mənim köksümdə ürək dayananda, ürək vurmayanda köksümün altında vətən döyunür" söyləyən Balaş Azəroğlunun yaradıcılığının əsas motivini vətən, parçalanmış Azərbaycan, intizar təşkil edirdi.

Müasirləri onu novator, poeziyası ilə insanları ayağa qaldıran, mübarizəyə və gələcəyə səsləyən şair adlandırırdılar.

Balaş Azəroğlu ömür yolunu özü kimi cənub həsrətiylə yaşayan, elə özü kimi inqilabçı şair olan Mədinə Gülgünlə birləşdirir. O sadəcə vətəninə deyil ömür gün yoldaşına qarşı da çox sadiq olur. Mədinə xanım dünyadan köçəndən sonra da evdə onun səliqə səhmanını qoruyub saxlayır. Yaşadığı bina qəzalı olduğu və bütün qonşuları köçüb getdiyi halda o buradan köçüb getmək istəmir.

Balaş Azəroğlu gəncliyində çox ağır bir xəstəlik keçirir, hətta həkimlər onun öləcəyini deyirlərmiş. Lakin, Mədinə xanım öz ömür gün yoldaşı üçün bir quş tək çırpınaraq ölkənin ən yüksək səviyyəli insanlarıyla əlaqə saxlayaraq lazım olan dərmanları tapır. Sonralar Balaş Azəroğlu həmişə Mədinə olmasaydı mən cavan yaşda dünyadan köçərdim söyləyir.

Mədinə xanıma həsr etdiyi "əsl şair" şeirlərdə o, belə yazır: 

Sənin arzuların, hissin, ilhamın 

Neysan yağışına bənzər hər zaman. 

Tez yağıb, tez keçər, bağı, çəməni 

Ətirli güllərlə bəzər hər zaman. 

Sevincin, kədərin bir dağ selidir, 

O, sakit axmamış, axmaz bir an da. 

Qəlbinin odundan qaynayar, inan, 

Şimal qütbündəki buzlu ümman da. 

Qəzəbin, nifrətin şimşək kimidir, 

Sal daşı parçalar, qayadan keçər. 

Qəlbin deməyəni deməz dilin də, 

Səni boğazından assalar əgər. 

Fikrində, sözündə xəsis olanlar 

Yüz il yaşasa da, bil, gözə dəyməz. 

Duyğusuz yazılmış yüzlərlə əsər 

Ürəkdən deyilmiş bir sözə dəyməz. 

Bu odlu xislətin sözünə axmış, 

Dostu isindirər, yadı yandırar. 

Alov parçasıdır hər misran sənin, 

Onu oda atsan, odu yandırar. 

Sən bu ilhamınla, təxəyyülünlə 

Bir il də yaşasan, yüz il də qalsan, 

Sönməz hərarətin, sönməz atəşin 

Səni şair doğmuş əzəldən anan. 

Balaş Azəroğlu ilə Mədinə Gülgün sanki poeziyamızın qoşa qanadlarıydılar və daim vətən həsrətiylə çırpınırdılar. Onlar "21 azər" azadlıq hərəkatında da, həyat yolun da, sənətdə da yoldaş olmuş, el dərdini qoşa çəkmiş, qoşa addımlamışdılar.

Yaradıcılıq üslubları fərqli olsada onların ikisinin də yaradıcılığının sarı simi vətən həsrətinə köklənmişdi. 

Əziz Azərbaycan, ey gözəl diyar, 

Anamın mehriban qucağı sənsən. 

Könül tərlanının uçub qonduğu, 

Onun çox sevdiyi budağı sənsən. 

Sənsən düşündüyüm, sənsən andığım, 

Mənim bu dünyada arxalandığım. 

Yetər alışdığım, yetər yandığım, 

Bu şirin qəlbimin sorağı sənsən. 

Qoy açsın könlümü sözlərim mənim,

Səndən nicat umur gözlərim mənim. 

Hələ əyilməyib dizlərim mənim, 

Çünkü o dizlərin dayağı sənsən. 

Desəm də vurğunam, divanə sanma, 

Mən ki öz oğlunam, biganə sanma. 

Bir şəmsiz, atəşsiz, pərvanə sanma, 

Yandığım odların ocağı sənsən. 

Qoy bilsin, ey vətən, bu alçaq yağı, 

Solmaz baxçamızın yaşıl yarpağı. 

Sən Babək yurdusan, Azər torpağı, 

Aslanlar oylağı, yatağı sənsən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı tanınmış şair, publisist, siyasi şərhçi Əkbər Qoşalının son siyasi hadisələrə şərhini nəzərinizə çatdırır.

Olaylar çox sürətlə axın edir, birinin idrak sürəci bitməmiş digəri baş verir. Tanrıya şükürlər olsun, biz bu sürətli olaylar axınında “hansı səmtə gəldi axan”lardan (axıdılanlardan) deyilik; öz duruşumuz, öz yol xəritəmiz və gəmimizi bütün axınlardan təhlükəsiz keçirməyi bacaran rəhbərimiz var! Çün, biz yeni ümumdünya proseslərinə qalib ölkə olaraq daxil olmuşuq. 

Təsəvvür edin: ərazi bütövlüyümüz, suverenliyimiz bərpa olunmamış olsaydı (iraq olsun), bu gün hər ağızdan gələn avaza diqqət yetirmək zorunda qalmazdıqmı? Əgər hələ də II Qarabağ müharibəsinədək olan durum davam etsəydi, indi necə olardı?!.

Budur, Qazaxın 4 kəndi öz bayrağımız altına keçir, ondan irəli, sülhməramsızlar Qarabağdan çıxarılmağa başlayıb; beləliklə, ən ümumi şəkli ilə ifadə etsək, Ermənistanla Azərbaycan arasında normallaşma sürəci həlledici aşamaya keçməkdədir kimi görünür.

Heç kəsə sirr deyil ki, bir sıra xarici tərəfdarlar da, tənqidçilər də, daxili siyasi opponentlər də Ermənistanla Sülh Anlaşmasına maraq nümayiş etdirir, buna çağırır. – Aha, bax, tam da bu nöqtədə bir amma var: guya, Azərbaycan dövləti sülh istəmirdimi? Sanki II Qarabağ müharibəsinin həmən ardından (beynəlxalq hüquq normalarına tam uyğun) beş baza prinsipi ilə ilk çıxış edən, qarşı tərəfə barış əli uzadan, gələcəyə baxmağa çağıran Azərbaycan dövləti olmayıbmı? Bu barış əlinin uzadılması böyük ərdəm nümayişinin, misilsiz comərdliyin tam özüydü! Əvəzində nə oldu? Ermənistan o beş prinsip əsasında Sülh Anlaşmasından yayındı da yayındı. Görəndə, yox, bıçaq kəmiyə dirənib, əvəzçıxma-zad boş şeydi, Dəmir Yumruq öz yerindədir – yalnız onda Sülh Anlaşmasının qacınılmaz olduğunu idrak etməyə başladılar.

Budur, Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin Moskvada keçirilən görüşündən, Baykal-Amur Magistralının 50 illiyi ilə bağlı tədbirdən sonra Azərbaycan hakimiyyətini Rusiya ilə yaxınlaşmaqda ittiham edən bəziləri öz ağıllarınca guya bir az “arqument” qazanmış kimi danışmağa başladılar. – Nə qəribdir deyilmi? –Sanki Azərbaycan 2 milyondan az əhalisi qalmış cırtdan Ermənistanla Sülh Anlaşması bağlamalıykən, 2 milyondan çox azərbaycanlının yaşadığı nəhəng Rusiya ilə qatı düşmən olmalıymış... Sanki Ermənistanı sülhpərvərlikdə, Azərbaycanı müharibə hazırlıqlarında suçlayan bunlar deyildi. İndi necə edək? – Sülhə gələk ya gəlməyək? Ermənistan - Rusiya bağları, bağsızlığı onların öz işidir; Kremlin və digər dəstəkçilərin sayəsində 105 il öncələr qurulmuş “baş tutmamış dövlət”lə kimin necə rəftar etməsinin fakturası bizə çıxarılmamalıdır, bu, heç mümkün də deyil. Sülhə gəliriksə, Ermənistanın hoqqalarının, erməni etibarsızlığının və erməni havadarlarının suçunu bizim boynumuza qoymaq lazım deyil, bu, heç mümkün də deyil.

Azərbaycan nə Qərbpərəstdir, nə Rusiyayönümlü; Azərbaycan hakimiyyəti məhz Azərbaycanyönümlüdür, Türk dünyası yönümlüdür. Bu planda, Azərbaycan Prezidentinin 14 fevralda Milli Məclisdəki Andiçmə törənində dediyi tarixi sözləri xatırlamaq yetərlidir: “Biz beynəlxalq təşkilatlarla bağlı bundan sonra da öz addımlarımızı atacağıq, ilk növbədə, Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində səylərimizi davam etdirəcəyik. Bu, bizim üçün prioritetdir.

Bu, bizim üçün əsas beynəlxalq təşkilatdır, çünki bu, bizim ailəmizdir. Bizim başqa ailəmiz yoxdur. Bizim ailəmiz Türk dünyasıdır”. – Əlbəttə, bu tarixi sözlərdən öncələr görülmüş, hazırda görülməkdə olan işlər, Azərbaycan Respublikasının yürütdüyü siyasət aydın şəkildə göstərir ki, Türk dünyasının qayğıları bizə necə doğmadır; hər kəs görür-bilir ki, qardaşlarımızın uğuru toplumumuza öz uğurumuz, uğursuzluğu uğursuzluğumuz kimi yansıyır, yayılır. Belə olan halda Azərbaycanı hansısa yönümlülükdə suçlamaq ya zəkasızlıq ya bədniyyətlilik ya da qaragüruhçuluqdur.

Ermənistanla barışırıqsa, Ermənistanın havadarları ilə düşmənmi olmalıyıq?!.

ATƏT-in keçmiş Minsk qrupunun digər həmsədrləri ilə bağlı da, ümumən Ermənistan havadarları və qara sevdalıları ilə bağlı gərginliklərdə (necə deyərlər) “atəşi birinci açan” heç vaxt biz olmamışıq. Örnəyi, Fransa gözgörəsi beynəlxalq hüquqa sayğısızlıq edir(di)sə, fransız parlamentinin hər iki palatası qondarma və keçmiş “DQR”i Allah qoymasa “dövlət” kimi tanıyıb, prosesi Fransa Prezidentinin imzasınadək irəlilətmiş(di)sə, üstəlik, yeri gəldi-gəlmədi öz kiçik bacısı üçün bizim üstümüzə gəlməyə çalışırsa, biz “qadan alım, a firəng”mi deməliyik? Özü şüşə binada oturan Fransaya, ATƏT-in keçmiş Minsk qrupunun hər üç sədrinə münasibətdə doğru etmişik, doğru edirik və öz doğrularımızda uhulət-suhulətlə davam etməliyik.

Anadolular demiş, hələ şu Amerikaya baxın: nə qədər ədalətsiz olduqlarını 32 il öncə “907” ilə sübut etmiş ABŞ, indi növbəti sanksiya hədəsi ilə ədalətsiziyin o dövlətin materiyasına nüfuz etdiyini, ikili standartların ABŞ-ın xroniki xəstəliyi olduğunu göstərməkdədir. ABŞ Xocalı Soyqırımını, Ağdaban, Bağanis-Ayrım, Ballıqaya, Başlıbel, Qaradağlı, Meşəli və b. soyqırımı aktlarını törədənlərə sanksiya tətbiq edibmi? Bəlkə ABŞ Köçəryana, Sarkisyana sanksiya tətbiq edib, bizim xəbərimiz yoxdur?

Ermənistanın azərbaycanlılara qarşı törətdiyi soyqırımı aktları və vandal qətliamlarla müşayiət olunan hərbi təcavüzü sonucunda 30 il boyunca suveren ərazilərimizin 20 faizə qədərində törədilmiş müharibə cinayətləri, 20 min vətəndaşımızın qətlə yetirilməsi, 50 mindən artıq adamın yaralanması, əlil olması heç bir sanksiyaya əsas vermirmi? Yoxsa, Azərbaycanın böyük humanitar fəlakətlər yaşaması heç bir diqqəti, dəyəri, beynəlxalq hüquq yanaşmasını haqq etmir(di)mi? Bax, bu (təkzibolunmaz əsaslara dayalı) ritorik suallardan da aydın göründüyü kimi, ABŞ-ın və heç bir dövlətin, beynəlxalq qurumun Azərbaycana sanksiya tətbiq etməyə (ən azı) mənəvi haqqı yoxdur. Əgər separatçını, müharibə canisini, əli günahsız azərbaycanlıların (o cümlədən uşaqların, qadınların, qocaların) qanına batmış, əsir və girovlara işgəncə vermiş (tabeliyində olanları belə çirkin əməllərə sövq etmiş) yaramazlara görə Azərbaycanın hüquq-mühafizə orqanlarının başçılarını, bir sıra dövlət qulluqçularını sanksiya siyahısına salmağı düşünürlərsə, onlar bizimlə eyni ictimai-siyasi, mədəni-humanitar platformada necə dayanacaq, bizi öz “ədalət”lərinə necə inandıra biləcəklər?..

Bizimlə qərib davranan Qərbi də, Ukraynaya savaş açmaqla dərin bataqlığa düşmüş Rusiyanı da, öz duruşu olan (milli) dövlətlərdən xoşnud olmayan ABŞ-ı da görürük, bilirik...

Azərbaycan öz yolunda, düz yolundadır. Çətindir amma şərəflidir! Şərəf – bizim əbədi seçimimizdən, daha doğrusu xarakterimizdən qaynaqlanır; çətinliyi isə biz müəyyələşdirməmişik, bu, gerçəkliyin adı, özüdür...

Budur, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ukraynalı həmkarı Volodimir Zelenskini noyabrda Bakıda keçiriləcək COP29-a (BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyası Tərəflər Konfransının 29-cu sessiyasına) dəvət edib.

Budur, ADA Universitetində Azərbaycan Prezidentinin iştirakı ilə “COP29 və Azərbaycan üçün Yaşıl Baxış” mövzusunda beynəlxalq forum keçirilir.

COP29-dan öncə Azərbaycan ilə Ermənistan arasında sazişə nail olmaq, ən azı baza prinsipləri üzrə razılığa gəlmək tam real görünür. – KİV xəbər verir ki, bu barədə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev aprelin 23-də ADA Universitetində keçirilən beynəlxalq forumda çıxışı zamanı bildirib.

Bu iki önəmli hadisənin baş verdiyi 23 aprel çox əlamətdar gündür.

Düz bir il öncə - 23 aprel 2023-cü ildə Həkəri körpüsü üzərində Laçın sərhəd-keçid məntəqəsi qurmuşuq. – Bununla da, Qarabağa qanunsuz silah, mina və s. daşınmasının, ümumən, ermənilərin, havadarlarının nə az-nə çox – 105 illik qanunsuz əməllərinin qarşısını qəti surətdə almışıq.

“Bu gün Azərbaycanla Ermənistan arasında sərhəddə yerdəki geodeziya ölçmələrinə əsaslanaraq koordinatların dəqiqləşdirilməsi prosesi çərçivəsində ilk sərhəd dirəyi quraşdırılıb”. – Bu isə biz bu yazını işlərkən yayılan xəbərdir...

Dünənki tarix - 23 Aprel qardaş Türkiyənin Egemenlik və Cocuq Bayramı idi. 104 il öncənin bu günündə Türkiyə Böyük Millət Məclisi qurulub.

Hər iki önəmli ildönümü qutlu olsun! Türkə bayram yaraşır!

“İndi bölgədə yeni nizam qurulur”. – Qardaş Türkiyənin dövlət başçısı Rəcəb Tayyib Ərdoğan bu sözləri (bizə iraq olmayan) İraqdan qayıdarkən jurnalistlərin qondarma “erməni soyqırımı” ilə bağlı sualına cavabında söyləyib. Ərdoğan Ermənistanı “fürsət qapısı”ndan yaralanmağa (keçməyə!) çağırıb. Bəli, “fürsət qapıları həmişə açıq qalmır”... Bəli, “İndi yeni yol xəritələri yaratmağın vaxtıdır”.

Yeri gəlmişkən, Türkiyə XİN-nin Qazaxın 4 kəndi ilə bağlı Açıqlaması da bütün digər beynəlxalq reaksiyaların ən doğru-dürüstü, ən yaxşısıydı. – Kərküklülər demiş, “Qardaş qardaşdı, qardaş”!

 BAYRAĞIMIZ UCA OLSUN!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.04.2024)

Rubrikanı Habil Yaşar təqdim edir

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının oxucularına bu dəfə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin (AYB) üzvü, dəyərli şair Abdulla Saymaz bəyin bir neçə şeirini təqdim edirəm. 

ÖZ İÇİMDƏYƏM

Gecələr dincəlmir, yol çəkir gözüm,

Bəzən qələmimə tərs baxır sözüm,

İçimdə bir ümid, canımda dözüm,

Tənhayam, yalqızam, qəm içindəyəm.

Dəniz ləpələnmir, əsmir gilavar,

Bu axşam sakitdir, yəqin dərdi var.

Məni də otaqda sıxır daş-divar,

Soyuq yataqdayam, nəm içindəyəm.

Görəsən, batıbmı ulduzum, ayım,

Fələk saydığını mən necə sayım?

Çağırsam, dostlara yetişməz hayım,

Səsim zilə qalxmır, bəm içindəyəm.

Sözdən doğulmuşam, söz içindəyəm,

Min əyri yol olsa, düz içindəyəm.

Ocaq həsrətliyəm, köz içindəyəm,

Saymazam, qismətim, yazım belədir,

Xoşbəxtəm, özüməm, öz içimdəyəm.

OLMAZ

Gülün də öz dərdi var,

Açmasa, sevən olmaz.

Kişilər heç ağlamaz,

Ağlasa, görən olmaz.

Hər yanı durub gəzin,

Yetimin, kimsəsizin,

Məzlumun, çarəsizin,

Göz yaşın silən olmaz.

Dünyanın öz işi var,

Dövranı, gərdişi var.

Altmışı, yetmişi var,

Zamansız ölən olmaz.

Səpdiyi dən bitməsə,

Qazancı tam itməsə,

Bir insan köç etməsə,

Qədrini bilən olmaz.

Zirvələr duman oldu,

Zəmilər saman oldu.

Çox uzun zaman oldu,

Gözləmə, gələn olmaz.

Sinəsi buz payızın,

Çiçəyi solmuş yazın,

Mənimtək bir yalqızın,

Dərdini bölən olmaz.

KİM YANACAQ, BİLMİRİK

Dərdin mənim qamətimi əyəndə,

Taleyimiz son sözünü deyəndə,

Mən başıma, sən dizinə döyəndə,

Halımızı kim duyacaq, bilmirik?

Tək-tənhayam dolaşıram divanə,

Axtarıram səndən qalan nişanə.

Ürəyimiz dönüb olub viranə,

Hardan tapaq isti qucaq, bilmirik?..

Tər çiçəyə həsrət ilə baxanda,

Göz yaşların boş dibçəyə axanda,

Həyat bizi məngənə tək sıxanda,

İmdad edən kim olacaq, bilmirik?

Şən günləri əllərimdən almısan,

Məni qaynar, yanar oda salmısan.

Sən özün də yaman günə qalmısan,

Həsrətə kim son qoyacaq, bilmirik?

İnsaf eylə, qayıt geri, amandır,

Sənsiz qalmaq imkansızdır, yamandır. 

Ayrılmışıq, gör nə qədər zamandır,

Haqq-hesabı kim sayacaq, bilmirik?

Sən də, mən də səbəkarıq, bilirik, 

Sən də, mən də inadkarıq, bilirik.

Sən də, mən də günahkarıq, bilirik, 

Cəhənnəmdə kim yanacaq, bilmirik?!.

NƏYİ İSTƏYİR İNSAN?

Yorğun-yorğun hey baxır, heç nəyi görmür gözü, 

Əl soyuq, ayaq soyuq, sönüb ürəyin közü.

Tərpənir dil-dodağı, anlaşılmır bir sözü,

Yaşamağa həvəs nə?.. Nəyi istəyir insan?

Əzrayılla savaşda, öz gücünü sınayır,

Tükənməz arzuları, istəkləri sanayır,

Dönən çərxi-fələyi, zamanəni qınayır,

Düşdüyü dar qəfəsdə, nəyi istəyir insan?

Nə əcəllə öləydim, nə qurban kəsiləydim,

Bilmədiyim sualın, cavabını biləydim.

Tale, qismət deyilən, yazılanı siləydim,

Oyan, səsimi kəs də!.. Nəyi istəyir insan?

Deməyin qəribəyəm, öyrənmək həvəsimdi,

Dilimdən nə çıxırsa, qəlbimdəki səsimdi,

Ölüm olsa əlimdə, söyləmərəm bəsimdi,

Görəsən, son nəfəsdə, nəyi istəyir insan?

Deyim mən son nəfəsdə, nəyi istəyir insan?..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Udmurt Xalq şairi Vyaçeslav Ar-Serginin “Üç general” adlı hekayəsini təqdim edir. Hekayəni ruscadan Azərbaycan dilinə Həyat Şəmi tərcümə edib. 

Yaxşı yadımdadır, vaxtı ilə bizim kəndin kişiləri sərxoş olanadək o qədər çox içərdilər ki, hətta evdə öz arvadlarını tutub döyərdilər. Əlbəttə ki, kəndin bütün kişiləri belə deyildi. Amma kənd camaatı bu cür mərəkələrə baxıb təəccüblənməzdi, çünki  kənddə başdan xarab kişilər də kifayət qədər az deyildi. Ayıqkən həlim və mülayim olan bu insanların dilinə içki dəydimi, elə bil ki, şüşədən cin udurdular. 

Kolxoz rəhbərliyinin qarşısında aciz, hüquqsuz olan həmin kişilər bunun əvəzini evdə arvad-uşaqdan çıxardılar: “Bu evdə kimin rəis olduğunu birdəfəlik biləcəksiniz!” deyər, “ağa nəzərəm, belə gəzərəm” şəklində rəftar edərdilər. “İstəsəm – qoçun buynuzunu qanırıb bükərəm. Hələ siz bilmirsiniz, orduda batalyon komandiri özü mənimlə əl verib salamlaşardı” deyərək evdə əzrailə dönərdilər.

Rəbbimə şükürlər olsun ki, bu cür hadisələr hər gün olmazdı, əsasən də bayram günlərində baş verməzdi, bəzən heç bayram günü olmasına da baxmazdılar. Bir də görürdün, qonşu arvadının çığırtı səsi ətrafı başına aldı: “Ay camaat, qoymayın! Kömək eləyin! Öldürəcək qoymayın, vallah, öldürəcək! Köməyə gəlin!” - qışqıraraq var gücü ilə ayağı büdrəyə-büdrəyə, paltarı cırıq-cırıq, saçları dağınıq, dəhşətə gəlmiş gözləri yerindən çıxmış halda, sifətindən qəm-kədər yağa-yağa lənətə gəlmiş şeytan ərinin  əlindən qaçıb canını qurtarmaq istəyir.

Budur, onun sərxoş işgəncə verən əri qovduğu arvadına çatmaq üzrədir…Köynəyi əynindən tökülə-tökülə, əlində ağac paya və yaxud dəmir dəyənəklə,  bəzən isə havada fırlatdığı balta ilə, küçə söyüşləri yağdıra-yağdıra arvadının dalınca qaçır, sanki bu dəqiqə ona çatıb  qətlə yetirəcəkdir... Düşünürsən ki, bax bu əsil vampirdir ki, vampir. Əgər çatsa, mütləq  öldürəcək!

Küçədə bu cür hadisələr günün günorta vaxtı baş verəndə, belələrinin cavabını anındaca verib, yerinə oturdardılar. Bir də görürdün, qonşulardan iki nəfər iri cüssəli özünü yetirib sərxoş harınlamışın qollarını burub yerə sərdi. O zaman, bayaqkı əjdaha dönüb quzu olardu və “ay yavaş olun, qolum ağrıdı” deyib sakitləşərdi. Ayıltmaq üçün cinə oxşayan sifətini qara və ya palçığa basıb “sakitləş!”deyib hirsinin soyudardılar.

Elə vaxtlar da olurdu ki, sərxoş kişi qonşulardan daha ayıq, daha güclü çıxar, onların əlindən sivrilib qurtular və yenə də arvadının dalınca qışqıra-qışqıra qaçar, “Ay, anası göyçək!” deyib söyüşlər yağdırmağa davam edərdi...

Amma çox vaxtı onların qaçdı-tutdusu uzun çəkmirdi, evlərindən səsə-küyə çıxan qonşuların qınağından çəkinib dayanardılar. Sərxoş halda qaçmaqdan tez yorulub gücü tükənənlər biabır olduğunu görüb səssiz-səmirsiz öz həyətinə, evinə qayıdardılar. Bəli, bizim kənd kişilərinin başları müxtəlif səbəblərdən, ya qarşılarına çıxmış talelərindən, ya da əldə çəkilmə araqlardan xarab olurdu. Bəziləri isə heç kimsə heç nə görməsin deyə, səs-küy hasardan çölə çıxmasın deyə evlərinin içində tiranlıq edərdilər. Arvadlarının sifətinə tutuzdurduqları yumruqların göyərmiş ləkələri uzun müddət onların üzündə qalar, çətinliklə sağalardı.

Onu da deyim ki, bizim kənddə əvvəllər belə şeylər heç baş verməzdi. Sərxoş olub evində dava salanlarımız olmazdı. Bu məsələyə birdəfəlik son qoyulmuşdu. Bəs, bu udmurtlara birdən-birə nə oldu belə!? Əsrin dörddə üçünü yaşamış mamlı-matan, çevik apaylarımız xala olandan sonra, qoca Oqır öz sərt əlləriylə bizim həqiqi adət-ənənələrimizi param-parça etmişdimi? Gör iş nə yerə gəlib çıxmışdı ki, bizm kişilər daha burdan-bura, tayqaya ayaq basmağa da tənbəllik edirdilər. Əvvəllər aylarla meşədə yaşayıb heyvan ovlayar, balıq tutmaqla məşğul olardılar. Əl üsulu ilə araq çəkmək nədir, qəti bilməzdilər, yalnız ov ovlamaq, balıq tutmaqdı işləri.  İndi isə ya evində, ya da kolxozda gününü boş-boşuna keçirib avaralanırlar, “onsuz da dolanmaq üçün kolxozdan maaşımı alacam” deyib tənbəlləşirlər. Belə dolanışıq üsulu gələcək üçün yaxşı heç nə vəd etmir, verilən maaş isə araqdan başqa heç nəyə çatmırdı.

- Belə vərdişləri udmurtlar yaxın qonşularından, ruslardan öyrəndilər - deyib özü ilə yaşıd olan papiros muşduğunu dərindən üfürüb təmizləyən Oddok dilləndi. - Bütün bu pis vərdişlər bizə qonşu rus kəndlərindən – Qurbağalı, Qoyunlu, Xoruzlu kəndlərindən keçibdir... Kama çayının o biri tərəfindən. Onlarda  hər zaman belə olub, arvad öz ərindən qorxardı. Özləri kimi aravadları da evtikən deyildilər. Amma bizim qadınlarımız həmişə kişilərlə çiyin-çiyinə olublar. Ər – çöldə, istehsalatda, arvad isə - evində ocağının xanımı, sahibəsi olub. Öz adət-ənənələrimiz, qanun-qaydalarımız olardı: həyət-bacanı, evi-eşiyi, uşaqları evin qadını idarə edərdi. Qadına nəinki əl qaldırmaq, hətta üstünə yürümək belə günah idi. Bunu dünənki uşaqlar da bilirdilər və belə şeylərə cəsarət etməzdilər.

- Ay sizi lənətə gələsiniz! – hətta kəndin partiya təşkilatının rəhbəri Petroviç də onlardan əlini üzüb ciddi şəkildə bizi məzəmmət edərək - düşünürsünüz ki, siz burada ara qarışdıracaqsınız, milli ayrı-seçkilik salacaqsınız, mən də durub baxacam? Vallah sizə elə toy tutaram ki, ananız ağlar qalar. Nə oldu? Elə hər nə pis şey varsa, ruslardan keçmədir? Sizin evdə  nə baş verirsə, günahı həmişə başqasında axtarırsınız.!

- Bu sözlərin mənə heç aidiyyatı yoxdur. Öz əlim, öz başımdır!  Mən isə deyirəm ki, kənddə özbaşınalıqdır, bunu isə siz eləmisiniz.  Lap ağını çıxartmısınız. Vaxtı ilə mənim atam belə özbaşınalığa dərhal son qoyardı. İndiki zəmanədə isə, di gəl, sən  bunları tərbiyələndir, dilə tut görüm, necə tutursan!  Tfu sizin üzünüzə!

Camaat yaxşı bilirdi ki, onun (Oddokun) atası kolxozu ilk quranlardan olub, ötkəm bığlı kişi idi. Amma Stalinqrad döyüşlərindən sağ çıxmadı. Alman minasına tuş gəldi, bığları ilə birlikdə özü də param-parça oldu. Və bir də onu deyirlər ki, göyərçinləri çox sevirmiş, hədsiz dərəcədə çox! Mandolinada da gözəl çalırdı, hətta Şalyapinin özü ilə səhnəyə çıxa bilərdi.

Biz kəndimizdəki sayılıb-seçilən insanlarımızı dinləməyi sevirdik. Onların dedikləri hər şeyi anlayırdıq, ən əsası isə onlar bizim üçün tamamilə başa düşülən bir dildə, öz ana dillərində danışırdılar. Daha bu rayon mərkəzindən gələn mühazirəçilər kimi deyildilər. 

Rayondan gələnlər gələr, klub  kürsüsünün arxasında durub yarım qrafin suyu içə-içə, anlaşılmaz bir dildə nəsə danışıb gedərdilər. Yeri gəlmişkən, gəlib bizə bu Vyetnam müharibəsi haqda danışıb, baş-beynimizi aparardılar.. Deyirəm, axı bu Vyetnam haradadır? Bu ölkə haqqında biz heç bir şey eşitməmişik. Hələ bizə  Amerika ordusu haqqında boş-boş çərənlədiklərini demirəm. Amma kəndə gəlmiş bu  mühazirəçilərə baxmaq bizə maraqlı gəlirdi – kostyumlu, portfelli, çəkməli… Onları biz qastrola gəlmiş aktyorlar kimi qəbul edirdik. Xüsusilə şəhərliləri. Nə danışırdılar, nə deyirdilər, az adam qulaq asırdı, hamının gözü kənd  partiya rəhbərində idi, düşünürdük ki, görəsən bizi nə vaxt evə buraxacaqlar?

Dünən klubumuza yenə bir mühazirəçi gəlmişdi. Əvvəlcə Kommunist Partiyasının siyasətindən danışdı, sonra Marsda həyatın mümkünlüyündən və ən sonda da dəniz heyvanlarından söz açdı... Hə, nə olsun, atamız onlar haqqında bizə daha çox danışa bilərdi. Axı o, dənizçi idi, Sakit Okeanda xidmət edirdi - ondan hətta osminoqlar (ahtapotlar) haqqında da soruşub öyrənə bilərdik. Görəsən, doğrudanmı onların səkkiz ayağı var?

- Ayaqları deyil, üzgəcləri, - deyə böyük qardaşım Talço bizim sözlərimizə düzəliş etdi . Talço-Vitalço, sözün əsil mənasında bizim dəstə başçımız idi. Ortabab səviyyəli idi, ancaq Yogi onu dəstəkləyirdi.

   Yadımdadır, həmin gün biz üçümüz məktəbdən qayıdırdıq.  Mən ən kiçiyi idim, o zamanlar, yəqin ki, ikinci sinifdə oxuyurdum... Həmin gün böyük qardaşlarımın  dərsləri məndə olduğu kimi çox deyildi. Təsadüfən, o gün üçümüz də eyni vaxtda məktəbdən evə qayıdırdıq. Sən demə, böyük qardaşlarımla birlikdə evə getmək sıradan bir iş deyilmiş. Əlbəttə, birgə yol gedərkən  mən onlardan çox maraqlı şeylər öyrəndim, amma daha uzun addımları olan qardaşlarımla yollaşmaq mənə ikiqat çətin və yorucu oldu.

- Maraqlıdır, görəsən anam bu gün bizim üçün nə hazırlayıb? - Yogi ortalığa bir söz atdı. Onun bu sözündən biz xəyallar qurduq, - həə, dünən hər şey necə də ləzətli idi! Yəqin bu gün ya göbələk qızartması, ya da “ziretli taban”, bəlkə də souslu dadlı fəsəli hazırlayıb. - Amma, üçümüz də yaxşı bilirdik ki, bu gün sobada, çuqun vedrədə bişmiş şorba yeyəcəyik - ət, kartof, arpa və kələmdən ibarət bir şorba. Biz onu adi bir şorba deyil, xüsusi xəyal etdiyimiz bir yemək kimi təsəvvür edərdik.  Xüsusən də səhərlər,  ağzımızda sanki xaşxaş dadı verən, şorba kimi. Biz onu bax belə - qara bibər səpilmiş, yağlı sarımtıl üzlü, içində qayıq kimi dəfnə yarpaqları üzən şorba olaraq gözlərimizin önündə canlandırırdıq.

Beləcə yol boyu ordan-burdan söhbət edə-edə gəlib darvazadan içəri, həyətimizə daxil olduq. Biz varlı yaşamırdıq, daha doğrusu, hamı kimi kasıb yaşayırdıq. Evimizin dam örtüyü taxtadan idi. Amma bizim üçün evimizdən gözəl yer yox idi... Hə budur, sıxılmış samandan düzəldilmiş qapılarımız taybatay açıqdır. Özü də dekabr ayında! Elə bu zaman qapıların arxasında nəsə soyuq səslər eşidildi. Bu, heç də xeyrə əlamət deyildi, nə baş verirdi?

Nə anam, nə də atam heç vaxt qapıları belə taybatay açıq qoymazdılar.Yoxsa sərt qış küləyi onları qaldırıb qapının kəndarına çırpardı! Tap! Tap! Tap!...

Birdən anam üstü-başı dağınıq halda, tək isti gödəkcədə sıçrayıb evdən bayıra çıxdı. Bununla da bizə hər şey aydın oldu. Bu gün atamız yenə də sərxoşdur, axmaqlıq edir. Bunun təsdiqi kimi evin girişindəki vedrələrin gurultusu qopdu və ardınca atamın sərxoş səsi eşidildi:

- Dayan! Kimə deyirəm, dayan! Mən indi sənə sevmək azadlığını öyrədərəm. Dayan!

- Al, sənə madyan - qoy dursun! İyrənc heyvan! – deyən anam ürəkdən fəryad etdi və sonra hamımızın əlindən tutub dərhal küçəyə tərəf sürüklədi.

Sonra necə oldusa, anlamadım və ağlamağa başladım. Çox məyus oldum – isti evimizi istədim, anamın bişmiş şorbasını istədim, böyük qardaşlarımla maraqlı mübahisələr etmək, Timofey adlı pişiyimi qucaqlamaq, həyətimizdəki itimiz Polkana yemək vermək, rahatca televizora baxmaq istədim – bizim kənddə çox az evdə var idi “Vesna-3” televizoru. Anladım ki, bu gün bizim üçün nə rahatlıq, nə də sevinc var. Bizdə belə şeylər olur, tez-tez olmasa da, hərdən olur. Atam hardasa içir, evə sərxoş gəlir, anam isə artıq müdafiəyə hazır vəziyyətdədir, hücum və müharibə başlayır. Stullar qırılır, qab-qacaq göydə oynayır... Sonra anam bizi də götürüb qonşulara gedir, biz onlarda gecələyirik. Ev sahibinin köhnə qalınçalarını altımıza salır və əlbəttə ki, biz geyinikli yatırıq. Ac və dağılmış xəyallara bürünüb dilsiz dərdimizlə birgə yerdən salınmış “yataqda” yuxuya gedirik. Bundan sonra anam atamla uzun müddət danışmır. Bir sözlə, qəm-qüssə, kədər... Sonra hər şey yavaş-yavaş yoluna düşür, biz yavaş-yavaş yaşamağa davam edirik. Yeni bir Ata-ana müharibəsinə qədər. Ancaq bu şəkildə yaşayan tək biz deyildik. Küçəmizdə hər iki evdən birində belə hallar yaşanırdı. Arvadlar aylarla itaətkar ərlərininin başının ətini yeyirdilər, kişilər isə bunun əvəzində onlara yüz qat artığını qaytarırdılar. Bizə elə gəlirdi ki, bütün dünya belə yaşayır, çünki biz başqa həyat tanımırdıq... Və kimin haqlı, kimin haqsız, kimin sevilib, kimin sevilmədiyini araşdırmaq lazım gəlirdi. Kim nə tapacaq ki?...

​​Bu gün də biz Marin xalagildə gecələməli olduq. Bizim mülayim, mehriban, qısaboylu, möhkəm bədən quruluşlu, soba kimi istiqanlı, öz ayaqları üzərində duran, və nəhayət xoşməramlı Marin xalagildə. Bəxtimiz gətirdi ki, bizdən əvvəl oğlanları ona baş çəkmişdilər və yenicə getmişdilər. Onun oğlanları  gənc və irigövdəli gənclər idi. Gənc deyəndə ki, artıq böyük kişidirlər. Öz ailələri, evləri-eşikləri var. Əlbəttə ki, Marin xalanın evində yeyib-içib, silib-süpürüb getmişdilər, gözəl vaxt keçirdikləri bəlli idi. Və təbii ki, bizi hesaba almamışdılar - qaynadılmış ət, doyumlu şorba və bol sıyıq... Pəncərədən baxan Marin xala birdən fərq etdi ki, evdə kimsə yoxdu:

 -  Hələ də işığınız yanmır, amma hava qaralıb. Deyəsən sənin dənizçin yuxuya gedib...

-  Hə, elədir, hər şey aydındır. Onda, Marin xala, gəl bizim evə gedək, sənin yanında o, hürə bilməz. Gedək uşaqlara bir az yemək gətirək. Gəl gedək, çuqun vedrə dolu şorbamız elə sobanın üstündədir, onu bura gətirək..

- Gedək, gedək, əzizim – Marin xala dərhal razılaşdı və paltosunun ardınca qaçdı.

 Biz isə Marin xalanın evində qalıb onları gözlədik.

- Sən deyəsən şox təsirləndin, hətta ağladın da, gördüm – deyə ortancıl qardaşım böyrümdən dümsüklədi.

- Elədir, bu axşam da belə getdi – deyib dərindən nəfəs aldım.

- Bəlkə mən də ağlayardım, səndən böyük olmasaydım - deyə Yoqi məni qucaqladı və silkələdi. Əsla, ruhdan düşmə, qardaş! - Onun sayəsində bir az özümə gəldim...

Talço pəncərənin yanında oturdu və bizim partiya rəhbərimiz Petroviç kimi qollarını sinəsində çarpazlayaraq dedi:

- Ümumiyyətlə, mən düşünürəm ki, ay mənim qardaşlarım, biz qeneral olmalıyıq. Niyə də yox? Yaxşı oxuyuruq, idmanda normalıq, üçümüz də eyni məktəbdə oxuyuruq və biz bir yerdə olsaq, bizə heç kim bata bilməz. Və təbii ki, Vətənimizi də sevirik.

- Niyə birdən-birə general, bunu anlamadım, – deyən Yoqi təəccübünü bildirdi. Mən də heyrətləndim.

- Bax belə deyim! Bu gün tariximizə dönüb baxsaq görərik ki, bizim qırmızı generallarımız kimlər olub? Baxın, onlar ən sadə insanlar olublar. Ola bilsin ki, onların da arasında  sadə olmayanlar, varlılar da var idi, amma mənzərə dəyişmir. Bizim generallar sadə insanlardan çıxıb. Bəziləri kasıb kəndlilərdən, bəziləri kasıb proletariatdan çıxıb. Əsas odur ki, onlar cəsur olublar.

- Hə, indi guya biz də cəsururq, qorxmazıq? - Yogi aşağı oturdu və sinəsinin üstünə yaslandı – biz burda bir qonşunun evində oturub sərxoş atamızdan gizlənirik. Əla generallarıq!

-  Boş-boş danışmayın, qalxın, gedək atamızı tutub gətirək!- bizim Talço qəzəbindən yerindən sıçrayıb qalxdı, - kim arxamca gəlsə, o, qəhrəmandır!

-​Biz ona neyləyəcəyik ki? Tutacağıq. Birdən o, bizdən cəld tərpənib bizi tutsa necə olacaq?  Axı o, öküz kimi sağlamdır, - deyən Yogi dözməyib böyük qardaşımın arxasınca getdi.

-​Bəs mən hara getməliyəm? Təbii ki, onların arxasınca. Brr-r-r!..

Elə bu vaxt qapı tappıltı ilə açıldı və Marin xalayla anamız evə daxil oldular. Onlar ləzzətli şorba dolu qiymətli çuqun qazanı özləri ilə gətirmişdilər!

 - Bizim yaramaz evdə yox idi.  Yəqin ki, qaraja dostları ilə kart oynamağa gedib - anam ehtiyatla dedi.

- Yaşasın! Bu o deməkdir ki, atamı tutmaq, bağlamaq məcburiyyətində qalmayacağıq. Çünki o, evdə yoxdur, əgər o yoxdursa, deməli haq-hesab çəkmək da yoxdur.

Qaynar şorba həmişəki kimi əla və ləzzətli çıxmışdı. Biz bir azdan yerdən salınmış “qalınça yatağa” girdik.

- Talço! - Yogi birdən pıçıldadı, - amma generallar da fərqli olurlar. Məsələn, tikinti batalyonunun öz generalı olur, tankçıların öz generalı.

- Аha, anladım, anladım – böyük qardaşım yarıyuxulu, çətinliklə eşidiləcək şəkildə dedi -Mən pilot generalı olacağam. Təyyarələri sevirəm mən. Sənin isə xoşuna böyük maşınlar, avtomobillər gəlir. Bu, o deməkdir ki, sən də avtomobil generalı olacaqsan. Ən kiçiyimizin isə bir yolu var. O, dəniz generalı olacaq. O, sal düzəltməyi və çay boyu onların üzərində üzməyi sevir. İndi isə yatmaq vaxtıdır. İşığı söndürün!

    Və biz döşəmənin üzərində yuxuya getdik. Gözəl bir yuxu gördüm. Gördüm ki, həyətimizdə nəhəng bir masada üstü bol süfrə açılıb. Onun ətrafında bir insan dənizi var. Yayın istisi! Hörmətli adamlarımız Oqır apayla Oddok ağa da onların arasındadır. Onların yanında kostyumda və əlində portfel  partiya rəhbəri  Petroviç də var. Masa arxasında orta yerlərdə anamız Marin xala da var.  Beləliklə, biz də - üç qardaş, üç general həyətə daxil oluruq. Vitalço pilot generalıdır, Yogi nədənsə tank generalıdır, mən də dəniz generalı. Bizim yaxamızda çoxlu medal və ordenlərimiz var! Pencək ağ, şalvar qara, qırmızı zolaqlar da öz yerində.

Vay, kəmərimdən asılan xəncər necə də işıq saçır, qardaşımın dərsliyindən gördüyümün eynisi idi. Və təbii ki,  papaqlı jilet də başqa bir gözəllikdir! Və biz hamımız həyat yoldaşlarımızla içəri giririk, hər halda belə olmalıdır. Mən əlbəttə, sinif yoldaşımla gəlirəm, siz o qızı yaxşı tanıyırsınız... Böyük qardaşlarımın arvadları da öz sinif yoldaşlarıdır. Gözəldirlər, hind kino ulduzları kimi! Valya, Olya... Yoxsa adlarını qarışdırıram. Çox gözəl və şıx geyinmişlər, baldakı kimi. 

Budur, biz qonaqlarımıza tərəf addımlayırıq, yaşıl qarışqa otlarının üstündə gəlirik. Üstümüzə düşən günəş parlaq və şəndir. Yumşaq və bəmbəyaz buludlar masmavi səmada harasa tələsirlər... Nadinc külək ətrafımızda fırlanır, bir çiçək dənizi başını əyir - qırmızı, sarı, narıncı... Və ölkəmizin himni hər yerdə eşidilir!

- Qalxın, qalxın, uşaqlar! – birdən anamın səsi yuxumu kəsdi. Sən demə biz burdayıq, Marin xalagildə. Sabahın alatoranlığında onu sobanı qalayan yerdə görürəm.  Səhər erkəndən açılan radiodan isə eyni himn eşidilir - deməli, artıq saat altıdır...Aman Allah, bu nə gözəl yuxu idi! Yaxşı yatdıq.

  Qabağa qaçaraq, sizə açığını deyim ki, həyatda bizim heç birimiz general olmadıq. Heç admiral da olmadıq. Böyük qardaşım uşaqlıqdan başında qalmış bir axmaqlıq səbəbindən “böyük sahibinin” həbsxanasında “kimyəvi” qurama bir iş üstündə Orenburq vilayətində həbsdə yatdı. Ortancıl qardaşım Primorye vilayətində “ZİL” avtomobilinin sürücüsü kimi orduda xidmət etdi. Ailəmizin kiçiyinin taleyinə də isti Türküstanda istehkamçı işləmək düşdü. Anamız isə bizi daha evdə gözləməkdən yorularaq Allahın rəhmətinə qovuşdu.Bəli, axı hər kəs general ola bilməzdi ...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.04.2024)

Bu ilin may ayında ölkəmiz “Bakı Prosesi” çərçivəsində artıq altıncı dəfə Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumuna ev sahibliyi edəcək. “Bakı Prosesi” 2008-ci ildə Prezident İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə başladılmış və mədəniyyətlərarası dialoq sahəsində yeganə qlobal platformadır.

Bu platforma aparıcı beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən, xüsusilə də BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansı (UNAOC), BMT-nin Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (UNESCO), İslam Dünyası Təhsil, Elm və Mədəniyyət Təşkilatı (ICESCO) və BMT-nin Ümumdünya Turizm Təşkilatı tərəfindən geniş dəstək göstərilmişdir. Sözügedən beynəlxalq təşkilatların tərəfdaşlığı ilə 2011-ci ildən etibarən 2011, 2013, 2015, 2017 və 2019-cu illərdə ölkəmizdə beş Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu təşkil edilib. Təbii ki, Azərbaycanın forumlara ev sahibliyi etməsi beynəlxalq səviyyədə ölkəmizə olan etimadın və dəstəyin ifadəsidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu fikirləri AzərTAC-a məxsusi müsahibəsində mədəniyyət nazirinin müavini Fərid Cəfərov deyib.

Nazir müavini bildirib ki, bu forumlara ümumilikdə 10 mindən çox iştirakçı - hökumət nümayəndələri, beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri və rəhbərləri, eyni zamanda, müxtəlif elmi dairələrdən, beynəlxalq institutlardan, beyin mərkəzlərindən olan şəxslər qatılıb. Eyni zamanda, bu forumlar çərçivəsində, 200-dən artıq müxtəlif formatlı və miqyaslı tədbirlər, plenar və panel müzakirələr, təqdimatlar təşkil olunub. Forumda dünya üçün aktual olan çağırışlar və məsələlər müzakirə olunub. Keçirilən beş forum çərçivəsində aparılan müzakirələr, tərtib edilən sənədlər beynəlxalq təşkilatlar üçün əsas istinad rolunu oynayıb.

“Bu ilki Forum əvvəlkilərlə bir çox məqamlarda üst-üstə düşən fəaliyyəti əks etdirməklə yanaşı, müasir çağırışlara həsr olunan müzakirələri ehtiva edəcəkdir. Qeyd edək ki, VI Forum pandemiyadan - beş illik fasilədən sonra keçirilməkdədir. Həmçinin VI Azərbaycan Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumu çərçivəsində on panel müzakirənin, dörd plenar sessiyanın keçirilməsi nəzərdə tutulur. Forumda müzakirə olunacaq mövzular təhsil, gənclər, xüsusilə də iqlim dəyişikliyi fonunda mədəni irsin mühafizəsi məsələsinin aktuallığı, ksenofobiya, qanunsuz miqrasiya və digər sahələri əhatə edir. Forum çərçivəsində dünyanın müxtəlif bölgələrini təmsil edən 100-dən artıq dini liderin iştirak edəcəyi Dinlərarası Dialoq vasitəsilə Etimadın möhkəmləndirilməsi adlı plenar iclasın keçirilməsi nəzərdə tutulur”, - deyə F.Cəfərov diqqətə çatdırıb.

Onun sözlərinə görə, Forum iştirakçılarının işğaldan azad edilmiş ərazilərə səfərinin təşkil edilməsi gözlənilir. Bu çərçivədə Ağdam və Şuşada iki xüsusi panel sessiyanın da keçirilməsi nəzərdə tutulur.

Forum üçün qeydiyyat prosesinin davam etdiyini deyən nazir müavini bildirib ki, yüzə yaxın ölkəni, onlarla beynəlxalq təşkilatı təmsil edən çoxsaylı yüksəkvəzifəli şəxslərin Forumda iştirakı nəzərdə tutulur.

“Məlumat üçün bildirim ki, 2017-ci ildə BMT Baş katibinin hesabatında “Bakı Prosesi”ni mədəniyyətlərarası dialoq səviyyəsində dialoq sahəsində yeganə böyük qlobal platforma kimi səciyyələndirilməsi qeyd olunub. Bundan başqa, UNESCO-nun 2022-ci ildə İcra Şurasının qəbul etdiyi qətnamədə “Bakı Prosesi”nə bütün dövlətlər tərəfindən dəstək verilməsi çağırışı əks olunub.

Azərbaycanın mədəniyyətlərarası dialoq platformasına ev sahibliyi etməsi təbii ki, bir prosesin nəticəsidir. İlk növbədə, dövlətimizin başçısı tərəfindən bu mövzuya və bu sahəyə olan xüsusi diqqət və dəstəyin təzahürüdür. Təbii ki, Azərbaycanın son illərdə bütün Avropada, dünyada mədəniyyətlərarası dialoqun, tolerantlığın, multikulturalizmin məkanı kimi tanıdılmasının şahidi oluruq. Bu, ölkəmizin haqqında bəhs etdiyimiz Forumla yanaşı, digər analoji mövzulardakı beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi etməsindən özünü büruzə verir”, - deyə F. Cəfərov əlavə edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)