“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Asif Rüstəmlinin Şahin Fazilin vəfatı ilə bağlı yazısını təqdim edir. 

Can cəzaya dözəcək,

Qəlb bəlaya dözəcək,

Ruh cəfaya dözəcək

Bəlkə bədən dözmədi!

Çox təəssüf ki, Şahin Fazilin “Bəlkə”si doğru çıxdı. Ötən gün səhər sosial şəbəkələrdə yayılan acı ruzigardan bəlli oldu ki, şairin bədəni cəfalara, bəlalara dözməyib. İnsanda ən dözümlü olanı ruhdur. Ruhu şad olsun!

Şahin Fazil tarixlə ədəbiyyatın qovşağında yaşayıb, yazıb-yaradırdı. Tarixi əsərlərində poeziyanın şirinliyi, rəvanlığı, cazibədarlığı yurd-yuva salmış, şeirlərinə isə tarixin dərin qatlarından gələn sirli-sehirli səslər hopmuşdur. 

Şairlə hər görüşəndə onu bir bənd şeiri ilə salamlayırdım:

Bağışlasın oxucu,

Sındı qələm, yox ucu.

“Çaldıran”ı yazmağa, 

Mənə gərək ox ucu...

Fikrimcə bu bənddə şair qələmin kövrəkliyindən (keyfiyyətsizliyindən) daha çox mövzunun ağırlığından, bəlanın, cəfanın dözülməzliyindən şikayətlənirdi. O, “ox ucu” ilə elə bir əsər yazmaq istəyirdi ki, bir də eyni soydan, kökdən, əqrəbadan olan iki dövlət bir-biri ilə “Çaldıran” rəzalətini yaşamasın.

Onunla 1999-cu ildə İraqın Bəsrə şəhərində Mərbud poeziya festivalında bərabər olmuşduq. Səmimiyyəti, səliqəsi, poetik duyumu, təmkini, fəzilətləri ilə həmişə diqqət mərkəzində olurdu. Maraqlı müşahidələri, bənzərsiz qənaətləri ilə həmkarını heyrətə salardı. Bu ilin mayında sürət qatarı ilə Gəncəyə getmişdik. Mehmanxanada otaqlarımız üz-üzə idi. Mərbud sərgüzəştləri ilə bağlı xatirələr, ərəb şairlərinin bədahətən söylədiyi şeirlər, rastlaşdığımız hadisələr yada düşdükcə xəyalın qanadlarında 25 il əvvəlin Bəsrəsinə səyahət etdik... 

Gəncədə yeni yaradılmış müasir, modern Dünya məktəbi ilə tanış olduq. Qəzənfər Paşayev kitablarını məktəbə hədiyyə etdi. ...Şahin müəllim də “Dördüncü Divan”ını mənə bağışladı. Onunla tezliklə görüşməyi vədələşmişdik. Təəssüf ki, qismət olmadı... 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.08.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə yenidən daimi müəllifimiz, Cəlilabadda yaşayıb yaradan Əlizadə Nuridir. Bu dəfə o, “Darıxan gecə üçün nəğmə...” söyləyir. 

Xoş mütaliələr.

Darıxan gecə üçün nəğmə

Bir ağ bulud boylanır,

Göy üzünün damından.

Yenə də yağış damır

Gecənin yanağından...

Bir gəmiyə minmişik,

Sahilə çatmaq olmur.

Boğulduğun dəryada

Bəs niyə batmaq olmur?!

İlahi, daş dünyada

Niyə yumşaq olmuşam?

...Uşaqlıq şəklim də yox-

Bilim uşaq olmuşam.

Qoy, qucum bu baharı,

Təzə girib- körpədi.

Gələn bahar bəlkə də

Gəlib məni görmədi.

...Yer üzünü çağırdım,

Çıxmadı səsə- yoxmuş.

Sən demə, bu dünyada

Allahdan kimsə yoxmuş...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.08.2024)

Türkiyədəki Səfirliyimizin nəzdindəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə milli mədəniyyətimiz, tariximiz, ədəbiyyatımız, Azərbaycan dilinin təbliği, habelə mədəni əlaqələrimizin daha da möhkəmləndirilməsi məqsədi ilə qardaş ölkənin bölgələrində tədbirlər və layihələr reallaşdırılmaqdadır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzindən verilən məlumata görə, Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi, Azərbaycanın Türkiyədəki Səfirliyi və Antalya Azərbaycan Mədəniyyət və Həmrəylik Dərnəyinin dəstəyi ilə cari il 29 - 31 avqust tarixlərində Türkiyənin tarixi və turizm bölgələri olan Marmaris və Antalya şəhərlərində “Azərbaycan mədəniyyəti və sənəti günü” tədbirlərinin keçirilməsi nəzərdə tutulub. 

“Azərbaycan mədəniyyəti və sənəti günü” tədbirləri cari ilin 29 avqust tarixində ənənəvi olaraq Marmaris şəhərində açıq havada altı min nəfərlik qədim amfiteatr səhnəsində keçiriləcək “Elvedasız şarkılar” adlı möhtəşəm konsert proqramı ilə başlayacaqdır. 

Konsert proqramında Azərbaycan və Türkiyə sənətçiləri birgə iştirak edəcək, hər iki ölkənin musiqiləri, rəqsləri təqdim ediləcəkdir. 

Cari ilin 31 avqust tarixində “Azərbaycan mədəniyyəti və sənəti günü” tədbirlərinin davamı olaraq Antalya şəhərində Nazim Hikmət Mədəniyyət və Konqre Mərkəzində “Azərbaycanın təsviri sənəti” adlı sərgi reallaşdırılacaqdır. 

Sərgidə Azərbaycandan “FR Collection” kolleksiyasına aid gətiriləcək qadın baş geyimi - tarixi kəlağayılar, milli geyimlərimiz nümayiş olunacaq, habelə Azərbaycan qadın rəssamlarının əsərlərindən ibarət sərgi tədbir iştirakçılarına təqdim olunacaqdır. 

“Azərbaycan mədəniyyəti və sənəti günü” tədbirləri çərçivəsində Antalyada Azərbaycan incəsənət ustalarının iştirakı ilə geniş konsert proqramı təqdim olunacaqdır. 

Konsert proqramında Azərbaycan və Özbəkistanın xalq artisti Gülyanaq Məmmədova, Azərbaycanın Əməkdarartistləri Ramil Qasımov, tarzən Sahib Paşazadə, gənc azərbaycanlı müğənnilər Aynur İsgəndərli, Vüsalə Əskərova milli misiqilərimizi, habelə Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin Azərbaycan Xalq Rəqsləri Ansamblı milli rəqslərimizi ifa edəcəklər. 

Azərbaycan nümayəndə heyəti - incəsənət ustalarının Antaliya televiziya kanalının qonağı olacaq, Azərbaycan-Türkiyə qardaşlığına dair musiqili veriliş təşkil olunacaqdır. 

Tədbirlər çərçivəsində Səfirliyimizin nəzdindəki Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə Antalyadakı Akdeniz Universitetində Azərbaycanşünaslıq Mərkəzinin təşkili məsələləri müzakirə olunacaq, Universitet kitabxanası, habelə Marmaris və Antalyanın aparıcı kitabxanalarına Azərbaycana dair nəşrlər hədiyyə olunacaqdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.08.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycanın ilk kişi xalq şairi əslən Qazaxdan olan Səməd Vurğun olub, bunu çoxunuz bilirsiniz. Azərbaycanın ilk qadın xalq şairi. İsə əslən Qazaxdan olan Mirvarid Dilbazi olub. Bunu isə olsun ki, çoxunuz bilmirsiniz. 

Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyinin təşkilatçılığı  ilə 19 avqust 2024-cü il tarixində Mirvarid Dilbazinin məzarı önündə anadan olmasının 112 illiyi  qeyd olundu, məzarına əklil, gül dəstələri düzüldü.

Tədbiri açılış sözü ilə Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin sədri, şair-publisist Güllü Eldar Tomarlı açdı. Bildirdi ki, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi İctimai Birliyi yarandığı gündən xalq şairinin yaradıcılığını geniş şəkildə təbliğ edir. 2022-ci ildə Mirvarid Dilbazinin 110 illik yubileyi münasibəti ilə Qeyri-Hökümət Təşkilatlarının dəstəyi ilə mirvariddilbazi.az sayıtı fəaliyyətə başladı, ictimai birlik olaraq xalq şairinin "Bənövşələr üstə göz yaşları"  adlı kitabı kiril qrafikasından latın qrafikasına çevrilərək yenidən nəşr olundu. ''Öz içindən yanan bir ocağam'' kitabı isə şair anamız haqqında yazılan şeirlərdən, xatirələrdən, publisistik məqalələrdən ibarətdir. 

Ulu Öndər Heydər Əliyevin 100 illiyi münasibəti ilə ''Vətən oğulsuz olmasın'' kitabı da Mirvarid Dilbazinnin ulu öndərə həsr etdiyi şeirlərdən ibarətdir.

Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi bu günümüzün işığında yaşayıb yaradan şairlərdən- Brilyant Atəşin, Arzu Yaqubqızının, Arzu Əyyarqızının, Vaqif Osmanlının kitabıarının işıq üzü görməsinə vəsilə olub. Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisinin son uğuru isə şəhid Zaur  İsmayılzadənin anadan oımasının 29 illiyi münasibəti ilə Beynəlxalq Muğam Mərkəzində ''Buğra tələsi'' kitabının təqdimatı oldu. Kitabın müəllifi hərbi jurnalist Ötərxan Eltacdır. 

Bunlarla bərabər təşkilat milli mənəvi dəyərlərimizi də geniş təbliğ edir . Azərbaycan Respublikasının birinci vitse- prezidenti, Heydər Əliyev Fondunun Prezidenti Mehriban Əliyevanın təşəbbüsü ilə 2014-cü ildə kəlağayımız UNESCO-nun  Qeyri Maddi Mədəni irs üzrə Peprezentativ siyahısına daxil olmuşdu. Bu tarixi hadisənin 10 illiyi münasibəti ilə təşkilat kəlağayı haqqında festivallar keçirir, sərgilər təşkil edir, sazlı sözlü konsertlər verir. Beləliklə, Mirvarid Dilbazi Poeziya Məclisi mədəniyyətimizin,ədəbiy yatımızın, poeziyamızın təbliğinə, inkişafaına xidmət edir. 

Mirvarid Dilbazinin "Qadınların hürriyyəti" adlı ilk şeiri 1927-ci, "Bizim səsimiz" adlı ilk kitabı isə 1934-cü ildə nəşr edilib. Şairin "İlk bahar", "Məhəbbət bizimlə qoşa doğulur", "Həyat lövhələri", "Xatirələr aləmində", "Bənövşələr üşüyəndə", "Ana qanadı", "Yasəmən fəsli”, “Dağ çiçəyi”, üç cilddə "Seçilmiş əsərləri", "Qar çiçəkləri", "Durnalar ötüşəndə", uşaqlar üçün "Nağıllar", "Kiçik dostlarıma", "Gülbahar", "Yaz gəlir", "Lalənin ağacları", "Abşeron bağlarında" və digər kitabları çapdan çıxıb.

Mirvarid Dilbazi ədəbi irsinə lirik, ictimai məzmunlu şeirlər, "Məhsəti”, “Əlcəzairli qız”, “Partizan Aliyə", "Avey dağla söhbət" və digər poemaları, "Xocalı fəryadı", "Məhsəti" pyesləri daxildir. Xaqani Şirvani, Nizami Gəncəvi, Əlişir Nəvai, Aleksandr Puşkin, Taras Şevçenko, Nikolay Tixonov, Samuil Marşak və başqa şairlərin əsərlərini, Evripidin "İppolit" faciəsini dilimizə tərcümə edib. Əsərləri xarici dillərə tərcümə olunub. Bəstəkarlarımız Mirvarid Dilbazinin sözlərinə mahnılar yazıblar. Ağabacı Rzayevanın onun "Çoban Qara", "Evimizə gəlin gəlir", "Anam yadıma düşdü”, "Laylay", "Azərbaycan elləri" şeirlərinə yazdığı mahnılar bu gün də sevilə-sevilə dinlənilir.

Yurd-yuvalarından didərgin düşmüş qaçqın və köçkünlərimizə həsr etdiyi “Ağla, kamanım, ağla", "Qoymayın ağlayım məni", 20 Yanvar faciəsi ilə bağlı yazdığı "Öpün bu qanlı torpağı”, “Şəhidlər qəbiristanında” və digər şeirləri bu mövzuda yazılmış çox gözəl poeziya nümunələridir.

Kədərini, sevincini kövrək misralara çevirən şair ömrünün payız çağlarında xalqımızın qələbəsini görmək arzusu ilə yazıb-yaradırdı. Ürəyində Qarabağ dərdi ilə 2001-ci il iyulun 12-də dünyadan köçən şair əbədi sənəti ilə qəlbimizdə dərin izlər qoyub.

Öz içindən yanan bir ocağam mən,

Yandıqca daha gur yanacağam mən!

- yazan Mirvarid Dilbazinin əsərləri hər zaman insanlara güc, inam verir, onları paklığa, ülvi duyğulara səsləyir.

Yaradıcılığı yüksək qiymətləndirilən Mirvarid Dilbazi Əməkdar Mədəniyyət İşçisi, Xalq Şairi fəxri adlarına layiq görülüb, "Şərəf nişanı", "Qırmızı əmək bayrağı", "İstiqlal" ordenləri və medallarla təltif edilib. Şairin dövlət səviyyəsində keçirilən 85 illik yubileyi mərasimində ümummilli lider Heydər Əliyev şəxsən iştirak edib. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin 2012-ci il 16 may tarixli Sərəncamına əsasən Mirvarid Dilbazinin 100 illik yubileyi dövlət səviyyəsində qeyd olunub.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(20.08.2024)

Bu gün tanınmış yazıçı, qəzəlxan, dramaturq, ssenarist İlqar Fəhminin doğum günüdür. Əfşan Yusifqızı öz yazısında bu günü xüsusi çalarlarla vurğulayıb, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı həmin yazını təqdim edir. 

“On qadını bədbəxt elyə bilən kişi lazım olanda bir qadını da xöşbəxt eliyə bilmir... Bəlkə  bacarmır... Bəlkə də heç istəmir...

Amma baçarmasa da, heç olmasa istəsin..."

Bu gözəl kəlamın müəllifi 2012-ci ildən bu yana oxucusu, izləyicisi olduğum Yazıçı-qəzəlxan Ilqar Fəhmidir. 

Bu gün şairin təvəllüd günüdür. O, bu dünyaya söz demək üçün gəlib, ona görə qarşı tərəfdən də söz umur, əsl söz:

"Bir söz de mənə, ey gözü yaşlım,

nəsə bir söz,

Qəlbimdən axan qanımı

bəlkə kəsə bir söz"

İlqar Fəhminin bütün beytlərini ayrılıqda ən mənalı aforizm kimi işlətmək olur və mən həmişə  lazımlı yerlərdə müqəddəs deyim kimi istifadə edirəm misralarından:

"İnam uşaq kimiymiş - gözü yaşarsa,

Öpüb sığallamaqla - ovutmaq olmur…"

Sözün  gözəlliyindən əlavə özünəməxsusluğu, xoş ahəngi də  oxucunun ürəyini titrədir.

"Yanımda sən yox idin, ondan ötrü böylə dolub,

Kağız çiçəklər ilə laləzarı gəncliyimin."

Şairin hansı qəzəlini, şeirini oxusam orda  ürək döyüntüsü hiss edirəm və bəzən özümün ürəyimdən keçən fikirləri oxuyuram:

"Mən sənin sevgini hara qoymuşam?

Heç cürə yadıma sala bilmirəm"...

Mən öz sosial şəbəkə hesablarımda həmişə İlqar Fəhminin beytlərini paylaşıram. Bəzilərini əzbər də bilirəm. Hərdən fb xatırladır həmin qəzəlləri... 

Bu gün də hər il yazdığım təbrik şeirlərini xatırladıb, çox sevdiyim şeirləri ilə təbrik yazmışam. İndi həmin şeir, qəzəllərdən sevdiyim misranı, beytləri yığdım ki, söz məndən inciməsin). Şairin yaradıcılığı ahənrüba kimi çəkir oxucunu...

 Hər yağış yağanda pıçıldadığım bu misraları necə sevməyəsən:

"Insan deyiləm, indi bunu 

anlamışam mən,

Eşq adlı buluddan süzülən

 bir yağışam mən,

şıltaq yağışam mən.

Yağdırsa da çirkabə məni 

qarə buludlar,

Qəlbimdəki şəffaflığımı 

saxlamışam mən,

çünki yağışam mən" 

Və, bir də dilimdə məsələ dönən təngnəfəs kəlmələr:

"Qapını döyən qonaq yox, ölümsə,

Qonaq kimi qəbul et, gülümsə!

*

Bərbəzəkli sözləri, təmtəraqlı cümlələri sevmədiyimdən öz sadə dilimdə, ürəyimdən keçənlərlə sizi Təbrik edirəm, şair. Sağlam və bərəkətli ömür arzulayıram.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Joel C Ryan (AP By Euronews)a istinadən xəbər verir ki, məşhur fransalı aktyor Alen  Delon Fransadakı evində vəfat edib.

Xəbırdə deyilir:

“Fransız aktyor Alen Delon 89 yaşında vəfat edib. Bu barədə Agence France-Presse onun üç uşağının birgə bəyanatına istinadən məlumat verib.

Qeyd olunur ki, o, fransız Soul kommunasındakı evində, uşaqların və ailənin əhatəsində vəfat edib. Səbəb - keçirdiyi insult olub.”

Bəli, kinonun canlı korifeyi daha yoxdur. 

Ən məşhur rejissorların 90 filmində rol alan Alen Delon nadir xarizması və cəsarəti, estetik gözəlliyi ilə dünya kinosunun əfsanəsinə çevrildi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2024)

Strit art incəsənəti ilə hər kəs tanışdır. Küçə rəssamlarının küçə divarlarına çəkdikləri gözoxşayan rəsmlər hər kəsi valeh edir. Murallar və qrafitlər şəhərləri canlandırır, əhalini heyrətləndirir. Bir çox strit-art yaradıcıları divarları qeyri-leqal çəkməkdən ümumdünya şöhrətli rəssama çevrilməyəcən uzun bir yol keçiblər. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı miridei.com-a istinadən öz oxucularına küçə rəssamlarının ən yaxşı işlərini təqdim etməkdədir.

Nevercrew

Bu, İsveçrədən olan iki rəssamın layihəsidir. Kristian Rebeççi və Pablo Toqni çəkdikləri kompozisiya ilə tamaşaçıları təkcə məftun etmirlər, həm də onların düşünmələrinə səbəb olurlar. Onların mövzusu isə ekologiyadır.

Bu şəxslər eyni məktəbdə oxuyublar, birlikdə rəssamlıq akademiyası da bitiriblər. Rəssamlığın hər sahəsinə baş vurublar, amma onları ən çox cəlb edən məhz qrafitlər olub. Nəhəng rəsmlərdə həm rəng çalarları bənzərsizdir, həm də vurulan kölgələr rəsmlərin canlı olması təəssüratı yaradır. Ən əsası, insan bu ölçücə çox böyük olan rəsmlərin qarçısında duranda öz cılızlığını hiss etmiş olur.

Şəkillərdə: Nevercrew-in rəsmləri

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında BİR ŞEİR olaraq Ceyhunə Mehmanın “Salam, payız adam” şeiri təqdim edilir.

Ceyhunə MEHMAN

SALAM, PAYIZ ADAM...

Salam, payız adam! Salam, qış adam!

Qar adam, buz adam və yağış adam!

Səni bu dünyadan almağa gəldim,

Nəyin var, dur topla, tez yığış, adam!

Gördüm ki, gözlərin yoldan asılıb,

Gördüm ki, səsin də bir az qısalıb;

Haylasan, səsinə hay verən olmaz,

Səni dinləməyir dost-tanış, adam.

Demə hardan bildin halımı, demə,

Könlündən süzülən yaşlar söylədi.

Dualar səpmisən üzü göylərə,

Dünən dən atdığın quşlar söylədi.

Hardandı bu qədər inanış, adam?

Gedək, yer üzündən üzülsün əlim,

Gedək, bu dünyanın sonuna gedək.

Bir ulduz gecəyə batıb qarışsın,

Gəl gedək, Allahın yanına gedək.

Gedək, şeir adam, gedək, söz adam!

Qar adam, buz adam və yağış adam!

Səni bu dünyadan almağa gəldim,

Nəyin var, dur topla, tez yığış, adam!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı detektiv ustası, polis podpolkovniki Fəxrəddin Qasımoğlunun yeni yazdığı “Ruh” romanını dərc edir..

Fəxrəddin Qasımoğlu dalbadal dərc edilən bir neçə detektivi, xüsusən “Son gecə” böyük oxucu auditoriyası tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu romanda da ənənəvi qəhrəmanlar iş başındadırlar, bu dəfə onlar uşaq oğurıuğunu araşdırırlar.

- Xəbərin olsun ki, orada heç bir əl izi qalmayıb. Zirzəmidəki döşək də, zəncir də yoxdur. Silahlarda isə, yalnız Ağamirzə ilə Cahandarın əl izləri var. Cib telefonlarından da artıq məlumatları silmişəm.

- Hmmm, aydındır.

Layiqənin son dediklərimə reaksiyasını anlayırdım. Ancaq bunun açıqlamasını vermək fikrim yox idi. Bağdakı izləri silməyim üçün öz motivlərim vardı. Orada hər hansı qanundankənar hərəkətim olmamışdı. Rəsmi fəaliyyət göstərirdim və mənə müraciət etmiş müştərimin övladını oğurlamış silahlı cinayətkarı zərərsizləşdirmişdim. Əlbəttə, Layiqə bunu yox, Sənubərin açdığı atəşi nəzərdə tuturdu. Mövzunu bu yerdə çox uzatmamaq üçün uzümü ona tutub dedim:     

- Bilirsən ki, biz çox düşünlümş şəkildə hazırlanmış cinayətlərlə rastlaşmış, onları aça bilmişik. Burada isə məsələ başqa idi. Ağamirzə kimi birinin qurduğu plan ideal ola bilməzdi. Əvvəla o hətta on beş il həbsdə yatsa belə, yenə də bizim əvvəllər rastlaşdığımız tükü - tükdən seçməyi bacaran, cinayəti hazırlayarkən ən incə məqamları belə hesablaya bilən cinayətkarlardan deyildi. Həbsdən əvvəl normal həyat sürən, sevib-sevilən, ailə qurmağa hazırlaşan birisi olub. Onun həyatını qumara olan hədsiz aludəçiliyi məhv etdi. Qumar cinayət yox, cinayətə yol açan xəstəlikdir, ona aludə olan çox adamların həyatını məhv edib. İndi gələk onun qurduğu plana. Məncə Ağamirzənin əvvəldən uşağı qaçırmaq fikri olmayıb, ya da ki, bunu bayaq dediyim kimi sadəcə nəzərdən keçirib. Bu fikir onda lazım olan məbləği ala bilməyəcəyini başa düşəndə möhkəmlənib. Hətta belə işlərdə səriştəli biri olsa idi belə, mükəmməl plan qurmaq üçün onun vaxtı yox idi. Ona qoyulan vaxt bitirdi, qumar borcunun sahibləri pullarını tələb edirdilər. Sənubərlə görüşəndə üç günə borcunu çatdırmalı olduğunu demişdi ona. Ona görə də qurduğu bəsit planı yalnız onun zəmanətinə əsaslanırdı. Yəni Sənubərin həyat yoldaşına heç nə deməyəcəyinə, əksinə, tezliklə pulu verib uşağı xilas etməyə onu təhrik edəcəyinə tam arxayın olub Cahandara hər şeyin qaydasında olacağına dair zəmanət verib. Sənubəri də uşağı sağ - salamat qaytaracağına əmin edib. Bu özü də bir növ Sənubərə verilmiş zəmanətdi. Yəqin ki, Fərman məni bu işə qoşmasaydı elə belə də olacaqdı. Polisə məlumat verməyəcək, pulu deyilən yerə aparıb qoyacaqdılar. Sonra bir daha uşaqlarını sağ görməyəcəkdilər.  Ağamirzə Sənubərin evinə gələndə ona lazım olan iyirmi beş mini ala biləcəyini düşünürmüş. Hər halda o, Fərman Gəraybəyli kimi birinin arvadıdır və bu məbləğ onda ola bilərdi. Artıq bildiyimiz kimi, düşündüyü alınmayanda o, uşağı qaçırmaq fikrinə gəlib. O zaman nə gəldiyi binanın kamera görüntülərinə düşməsinin, nə gəldiyi evdə izlər qoymasının fərqinə varmadan belə bir plan qurub həyata keçirib. Heç bir təcrübəli, bu işlərdə bişmiş cinayətkar buna getməzdi. Belə işə baş vuranlar əvvəlcə onun yaxşı və pis tərəflərini tərəziyə qoyurlar. Bəzən aylarla hazırlıq görür, müşahidələr aparırlar. Bu adam o qədər hər şeyə arxayın olub ki, ancaq məsələnin özü üçün yaxşı tərəflərini fikirləşib. Bu özü onun belə işlərdə diletantlığına işarədir. Bununla belə, tərəzinin gözünü azca da olsa onun tərəfinə əyən bir şey var. O, Sənubərin doğrudan da susacağına yüz faiz əmin olub. Gedişat da göstərdi ki, Sənubər susmaq məcburiyyətində idi. Yəqin ki, Ağamirzə bu işə Cahandarı qoşmasaydı, hər şey istədiyi kimi olacaqdı.

İndi gələk kartinqdən danışarkən Sənubərin tamam başqa bir adam olması barədə müşahidələrimə. Sən şahidi olmusan ki, mən insanları danışdırıb onların intonasiyalarına, mimikalarına, əl-qol hərəkətlərinə diqqət etməklə çox şey öyrənmiş oluram. İlk baxışdan bir adamın kartinqə böyük sevgisinin olmasında qeyri-adi heç nə yoxdur. Qoy, lap bu Bakıda ən az populyar idman növü olsun. Hobbi hamıda ola bilər. Ancaq axşam saatlarında övladının qaçırıldığı xəbərini almış bir ana həmin axşamın səhəri söhbət bu idman növündən düşəndə bir anlıq hər şeyi unudub gözləri parıldayırsa, bu artıq hobbidən daha böyük bir şeydir. Sənubərə kartinqi sevdirən başqa səbəblər var idi. Bunun hansı səbəblər olduğunu o vaxt müəyyən etmək mümkün deyildi. Amma sonradan etiraf etdi ki, bu idmanı ona Ağamirzə sevdirib. Hələ görüşərkən tez - tez onu da özü ilə yarış meydançasına aparıb sürməyi də öyrədibmiş. Hətta üzündəki çapığı da yarış maşınında qəzaya düşüb alıbmış. Amma sonralar öyrənib ki, Ağamirzəyə bu idmanı sevdirən də qumara olan həvəsi imiş - o, yarışlara pul qoyurmuş. Elə ya belə, hər halda bu müşahidəmin təsdiqlənməsi ilə bir şeyi öyrənə bildim - Sənubər illər keçsə də ilk sevgisini, övladının atasını və onunla bağlı xatirələrini ürəyində yaşadırmış. Ağanın liseyə keçməsi qərarını özü verməsini soruşub müsbət cavab alanda onun xarakterli bir oğlan olduğunu təxmin etmişdim. Adətən, onun yaşıdları belə şeylərdə sərbəst qərar verə bilmirlər. Bu da, idmanın bu növündəki bacarıqları da ona genlərlə atasından keçib. Artıq bir neçə yarışın qalibidir. Nə qədər yaramaz biri olsa  da, ata Ağamirzə yaxşı idmançı olub. Üstəlik, vaxtilə onun heç də pis birisi olmadığını deyə bilərəm. Bir dəfə Sənubəri qorumaq üçün özündən bədəncə daha cantaraq olan iki nəfəri vurub yerə sərdiyini demişdi Sənubər. Deməli bu adam qorxaq olmayıb, sevdiklərini də qorumağı bacarıb. Onu sonradan həbsxana mühitinin təsiri altına düşməsi bu hala salıb. Qumardan asılılığı da ki, öz yerində. Amma bir şeyi də unutma, həbsxanaya hansısa səbəblərdən düşüb orada öz ləyaqətini qoruyub saxlayan kişilər də az deyil. Sadəcə, Ağamirzə bunu bacarmayıb. Bax belə. Görürsən ki, Layiqə, sonda düyünlər açıldıqca aşkar etdiyimiz ən incə məqamlar da məntiqi izahını tapır. Qoy, lap bu son sadaladıqlarım araşdırmamızda elə də rol oynamış olmasın. Bunlar və bunun kimi digər xırda detalları toplayarkən sonradan hansının lazımlı, hansının lazımsız olacağını hələ bilmirdim. Xırda detalları isə, bilirsən ki, mən heç vaxt kənara qoymuram. Ola bilərdi ki, onlardan hansısa biri ən əsas ipucuna çevrilsin.

Layiqə fikrə getdi. Yəqin ki, belədirsə, bəs Sənubərin sevdiyi insanı niyə güllə ilə vurduğunu soruşacaqdı. Əlbəttə, mən ona Sənubərin zorlanması barədə etirafı haqqında heç nə deməyəcəkdim. Bu, mənə inanıb baş verənləri olduğu kimi danışmış bir qadının etirafı idi və sirr kimi həmişəlik ikimizin arasında qalacaqdı. Heç əvvəllər adının Ruhanə olmasını da bilməsi vacib deyildi. Onu qabaqlayıb dedim:

- Bilirəm niyə fikrə getdin. Şübhən olmasın. Sənubər ilk sevgisini həqiqətən də illərlə gizlin yaşadıb. Ancaq son hadisələr ona böyük zərbə oldu. Bilirsən ki, mən pafoslu sözlərdən uzağam. Ancaq yəqin ki, məhəbbətlə nifrətin arası doğrudan da bir addımdır. Nə qədər sevgisini yaşatsa da, ötən illər ərzində Sənubərin yeganə yaşam səbəbi, tək sevinci övladı olub. Onu qaçırmasını, xüsusilə qəddar bir adamın əlinə verməsini Ağamirzəyə bağışlaya bilməzdi. Əlbəttə, bir qadın üçün qətl törətmək kimi bir addım atmaq asan deyildi. Ancaq mən bunu da özümçün təhlil etdim. Burada psixoloji aspektlər rol oynadı. Söhbətimiz zamanı mən Sənubəri övladının başı üzərindəki təhlükənin ciddiliyinə inandıra bildim. Bundan sonra ilk dəqiqələrdən soyuqqanlı görünməyə çalışan və bunu məharətlə bacaran qadın dönüb tamam başqa bir adam oldu. Son günlərin gərginliyindən sonra belə bir məlumatı almış ananın vəziyyətini başa düşürəm. Ancaq hər şey çox - çox əvvəl başlayıb. Onun bu gecəki addımına gətirib çıxaran psixoloji amillərin təməli ötən illərdə qoyulub. Sənubər söhbətində evdən qovulduqdan sonra bütün qohumlarına qarşı onda bir nifrət hissi yarandığını demişdi. Ancaq mən belə düşünmürəm. Bu ilk günlər on doqquz yaşında küçələrə atılmış bir qızın keçirdiyi hisslər ola bilərdi. Əminəm ki, o, hisslərini mənə tam açıqlamaq istəməyib. Əslində heç bir şübhəm yoxdur ki, bu illər ərzində Sənubər yaxınlarını, xüsusilə, ata-anasını bircə dəfə görmək, onlardan bir xoş söz eşitmək arzusu ilə yaşayıb. Hər gün evdə tək qaldıqca saatlarla ağlayıb. Adam doğmalarını bir neçə gün görməyəndə belə darıxır. İndi təsəvvür et, bu qadın ötən on beş ildə nələr çəkib, hansı cəhənnəm əzabını yaşayıb. Ardınca da bu baş verənlər. Sanki bu Ağamirzə dünyaya Sənubərin həyatını ardıcıl olaraq zəhərləmək üçün gəlib. Bu da dediklərimin məntiqi nəticəsi: İllərlə sevdiyi adama görə hər şeyə dözüb dərdini içində saxlayan bir qadına sonda elə sevdiyi adamın xəyanət etməsi, onu aldadıb uşağını qaçırması son hədd oldu. Kişi ya qadın, fərqi yoxdur. İnsanın səbri bir yerə qədərdir. Ona görə də, şübhən olmasın ki, bu illərlə yaşananların təsiri altında, affekt halında törədilmiş bir qətldir. Sən mənim əqidəmə bələdsən. Bilirsən ki, indiyə qədər nə bir cinayəti gizlətmişəm, nə də belə şeylərlə barışmışam. Hətta hər şey aşkar olarsa belə, Sənubərin Ağamirzəni affekt halında, yəni qəflətən baş vermiş güclü ruhi həyəcan vəziyyətində öldürdüyü asanlıqla sübuta yetiriləcək. Buna görə isə qanunda üç hal nəzərdə tutulur: onlardan yalnız birində üç ilədək azadlıqdan məhrumetmə, digər iki halda isə iki ilədək müddətə islah işləri, yaxud üç ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması tətbiq olunur. Sənubərin sosial vəziyyəti, əvvəllər cinayət törətməməsi, himayəsində azyaşlı övladının olması, ölənin şəxsiyyəti də nəzərə alınaraq ona bu cəzalardan ən yüngülü tətbiq olunacaqdı ən pis halda. Ancaq fikrimcə bir qadın, bir ana heç bu cəzaya da layiq deyil axı. Bu zavallı onsuz da həyatda çəkdiyini çəkib. Biz bu yolu tutmuşuq, cəmiyyətimizi bəzi ünsürlərdən «təmizləməklə» məşğuluq. Baş verənlərdə isə reallıq budur ki, Sənubər kimi birinin hansısa cəza alması cəmiyyətə nəsə bir fayda verməyəcək. Bizim siyahımızda Sənubər yox, Ağamirzə, Cahandar kimilər yer alıblar.

Layiqə uzun zaman susdu. Sonra sakit səslə dedi:

- Sizinlə tam razıyam. Allah heç bir qadına belə həyat qismət eləməsin.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.08.2024)