“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Aysel Fikrətin “Yol” hekayəsini təqdim edir. Müəllif bu hekayəsini dostlarına ithaf edib. 

Hekayə müəllif diliylə yazılır, qəhrəmanı bir kişidir. Həyatından tam narazı olan bir kişi…

Səhər açıldımı - ilk işim televiziya kanallarına qoşulmaq olur. Anlamı olmayan xəbərlərə qulaq asmaqla, gündəlik qayğılardan bir az uzaq olmaq istəyindən bunu edirəm.

Kofeni südlə hazırlayıb, o biri otaqda hələ də yatan arvadıma tərəf boylandım. 

"İşə getməyəcəksən ?" -soruşdum.

Yuxudan oyanmamış danışmağa başladı. Evin kiçik, havasız olduğu mövzusunda başlayıb ta birvaxtlar ona etdiyim evlənmək təklifimə qədər birnəfəsə danışdı. Bəlkə də mən pillələri düşəndə o hələ danışırdı. Pillələri düşə-düşə arxamca peşmanlıq küləyi əsirdi.

Görəsən peşmanlığın rəngi necə olur? Bəs peşmanlıq necə görünərdi, əgər insan olsaydı? Arvadım mənə rast gəldiyinə görə çox peşman idi.

İşə çataçatda canıma elə bir sıxıntı çökdü ki, bu gün işə getməyəcəmi düşündüm.

Onsuz da redaksiyada ilan mələyir. Düzdü, işlərim üst -üstə tökülüb qalıb, amma nəşriyyatın da o sökülüb dağılan mərtəbələrində dolaşmağa, anlamsız bir nöqtəyə baxib siqaret çəkə-çəkə saatları saymağa heç zərrə qədər həvəsim qalmamışdı. Bu bir-birinə bənzər günlərin zəncirini qırmaq istəyirdim. Üz tutdum rayonlara. 

Saat doqquzu keçən kimi təsisçi başımı xarab edəcək: "Hardasan, niyə gecikmisən?". Hardansa hec zaman görmədiyim adamlar gəlib işdə məni axtaracaq. Ona görə ilk işim telefonumu söndürmək oldu. Sözün düzü, hara getdiyimi bilmirdim. 

Havada duman var idi. Bu dumanın sıxıntısı əvvəl ayaqlarımı sıxıb sanki ürəyimə qədər yol getdi. Canımda elə bil gizilti var idi ki, mən heç xiffət çəkməmişdim indiyə qədər. Nəyin, kimin fikrini edirəm, heç bilmirdim. Bu boşluğun adı elə boşluq idi.

Bu yolun sonunda nə var, düşünmədim. Artıq şəhərdən çıxırdım. Yadıma hardansa atamın 07-si düşdü, məhəllədə futbol oynadığım qayğısız günlər, üstü sökülmüş, altı qopmuş butsım... 

Yamyaşıl yarpaqların arasından atamın göy rəngli 07-si görünən kimi yerimdən sıçrayırdım.

Qıpqırmızı köynəyim var idi.  Nənəm kənddən göndərmişdi. 

Bilmirəm, bəlkə yorğan üzündən tikmişdi bunu mənə. Saçlarım həmişə dağınıq, toz - torpağın içində olurdu. Atam məni danlaya -danlya evə qaldırırdı. Anam da danlamaqda  geri qalmırdı. Sonra əynimi, başımı təmizləyirdi. Cimdirməyi də yadımdadı. İsti suyu tökürdü başıma. Olub ki, əlindən çıxıb qaçmışam. Kurəyimi elə sürtürdü ki, elə bil indi, bu dəqiqə məni öldürəcək. Anam atamdan daha sərt idi.

Atamın ürəyi yuxa idi...

Arvadımla on ildir evliyik.

Övladımız olmur.

Mən gənc vaxtlarımda  şeir yazırdım. Sonra atam dedi: - "Get bir iş-güc tap". 

Düzdü,  jurnalistikanı oxudum, çörəyim yenə qələmdən çıxdı. 

- Tfu sənə, lənət şeytana. Bu da xarab olmağa vaxt tapdı.

Maşın yolun tən ortasında dayanmışdı. Kapotu açdım, tüstü-duman bürüdü aləmi. Şəhərdən də uzağam. "Özünə macəra axtar" dedilər. Daha demədilər ki, başına bəla aç. Yaxşı yerdə axşamladım.

Yolun qırağında oturmuşdum ki, bir maşın gəldi mənə kömək etdi. Heç kəlmə də demədi, çıxdı getdi. Əvvəl elə bildim bacarmayıb, sonra maşına minəndə gördüm ki, işlədi.

Bir az getmişdim ki, yol-qayda tablolarının dəyişdiyini hiss etdim. Bir də düşdüm, bir də  baxdım. Asfaltda olan rəng, havada olan mistik tüstü məni qorxutmağa başladı. Maşına oturub, radionu açdım. Gülağa oxuyurdu.

Nəsə ürəyimə əminlik gəldi. Bir az da getmişdim ki, aparıcı qabaqcıl pambıq ustalarından söhbət açdı. Maşını necə gəldi saxlayıb, özümü yenə çölə atdım. Yolda bir maşın belə yox idi. İçimdə izaholunmaz qorxu var idi. Yolu üzü günəşə tərəf qaçmağa başladım. Keçmişə düşdüyümü dərk edə bilmirdim. Yenidən geri qaçıb, maşına oturub geri dönüb qayıtmağa başladım. Yolda maşın yox idi. Radioda pioner düşərgələrindən söhbət gedirdi. Belə məlum oldu ki, 82-ci ildir.

Ümid edirdim ki, yol qutaracaq, mən birtəhər Bakının köhnə küçələriylə evimizi tapa biləcəm. Yalnız yol qutarmırdı. Artıq hava qaralırdı. İçimdə olan boşluq hissi qorxu hissi ilə əvəz olundu. Yolun kənarı tamam ucurum idi. Və mən hələ də ayırd edə bilmirdim ki, bu hansı yoldur. Bu yolun sonu tukənmirdi. 

Telefonum tam donmuşdu.

Hardasa, kimsə adımı səsləyirdi sanki.

"Mən niyə bu boşluğa düşdüm?"  -  deyə, üsyan edirdim. Birdən bu keçmişin elə bu bilinməz yolunda özümü öldürmək istədim.

"Keçmişdə nicat axtaranın yolu da bu olar yəqin" - düşündüm. Yolu davam etdim. Qarşıma çıxan ilk uçurumdan özümü atacaqdım. Keçmişdə kimdi məni axtaran? "Qeyb oldu" - deyəcəklər. Nə məclis olacaq, nə ağrı, nə dərd. 

Onsuz da yaşaya bilmirəm. Ev yox, eşik yox. Nə qədər kirayədə qalım? Hələ borcları demirəm. 

Elə rahat, elə azad olmuşdum ki,

ruhum sanki sevincdən canımdan çıxıb uçacaqdı. Sevinc hissim məni boğurdu. Yola davam etdim. Artıq  gecəyə yaxın həmin uçurumu tapdım.

“Əcəb ölməli yerdi" düşündüm.

Ömür uzunu gələn zənglərdən bezərdim. Lakin indi mənim insan səsi eşitmək istəyim oyandı. Kaş bir adam heç olmasa məni səsləyərdi. Heç tək ölmək ləzzət etmir.

- Yox, elə yaxşısı budur - deyib həvəsləndim. Gedib uzaqda tək ölmək!

Allah məni bura, bu yerə ölməyə gətirib, bəs necə. Başqa vaxt anam, arvadım özlərini öldürəcəkdi, adam ölməyə də peşman olur.

İçimdə qəribə bir qorxu oyandı.

Sonra yenə bir-bir bütün dərdlərimi yada salıb, canı-dildən qollarımı açdım.

Dumanın içində böyük bir boşluq görünürdü. Mənə bu dünyada bir doğma səs radio idi, o da indi rus dilində zəhmətkeş mahnıları oxudurdu. 

 - Ya Allah - deyib, kəlmeyi səhadətimi gətirdim.

İki qolumu yana açıb, ğözlərimi yumdum. Gözlərimin önündə sarı, ağ duman ruhumu bürüdü, ayaqlarım əsməyə başladı. Bir necə dəfə təkrar özümü toplayıb üfüqə baxdım. Artıq tam qərarlı idim.

Hətta ayağımın altından bir neçə daş boşluğa diyirləndi. 

Gül kimi ölürəm. Nə şəhərin səs-küyü, nə qaynanamın kinli baxışı, nə arvadımın narahat üzü, nə müdirin istehzası, heç nə... 

- Nə əla yerdəyəm, nə düşmən var, nə dost var -deyib özümü boşluğa atmağa tam hazırladım.

Telefonuma gələn səs məni diksindirdi . Ayılıb yan yörəmə baxdım. Yox, həminki yer idi. Elə həmin yerdə idim. Əlimi cibimə atdım.

Telefonum öz-özünə yanmışdı.

Arvadım nəsə şəkil göndərib.

“Əzizim bu şəklə bax” yazıb. 

Baxıb heç nə anlamadım.

Altında yazılıb - "Ata olacaqsan"

Sevindiyimdən ayağımın altından torpaq qaçdı. Tez özümü arxaya atıb, maşına qaçdım.

Geri çevirdim. Yollar, radio - hər şey əvvəlki kimi idi. Şəhərdən də çox aralı deyildim, evə yarım saata çatdım .

Evə çatan kimi, arvadımı bərk-bərk qucaqladım. O, yenə deyinməyə başladı:  "İndi yoxlanış, mütləq bizə pul lazımdı, sonra ev. Əzizim, yəqin ki, uşağımızı belə evdə yasatmarsan, axı o korpədir, ona nəmişlikdə yaşamaq olmaz.

Başımı tutub bir neçə saat yaşadığım azadlığin həsrətini çəkdim. Və ardımca yenə arvadımın səsi gəldi, özü də…

-Ey, ürəyim qarpız çəkdi, eşidirsən? Axı sən necə atasan? Mən qarpız istəyirəm! 

Pəncərədən çöldə həyat qaynayırdı. Uşaqlar ora -bura qaçırdı. Gözümü boşluğa dikib gülumsədim, xoş gəlirsən balası, yolun aydınlıq olsun.

Yol...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

Heyran Zöhrabova, " Ədəbiyyat və incəsənət" 

"Dünyada nə qədər kitab var belə

Çalışıb əlləşib gətirdim ələ

Oxudum, oxudum, sonra da vardım

Hər gizli xəznədən bir dürr çıxardım."

(Nizami Gəncəvi) 

23 aprel dünyada "Ümumdünya Kitab və Müəlliflik Hüququ Günü" kimi qeyd edilir.

Kitablara və müəlliflərə dünya miqyasında ehtiramın göstəricisi olan bu gün 1995-ci ildə UNESCO tərəfindən təsis edilmişdir.

Bu gün üçün 23 aprel tarixinin seçilməsi də təsadüfi deyil. Dünya ədəbiyyatı üçün 23 aprelin xüsusi bir anlamı var.

Belə ki, 23 aprel 1616-cı ildə dünya ədəbiyyatının ən tanınmış simalarından olan ingilis şairi və dramaturqu Uilyam Şekspir, ispan yazıçısı Migel de Servantes və Peru yazıçısı İnka Qarsilaso de la Veqa vəfat edib. Və bu əlamətdar gün onların xatirəsinə ehtiram olaraq təsis edilib.

Ölkəmizdə isə "Ümumdünya Kitab və Müəlliflik Hüququ Günü" 1997-ci ildən etibarən qeyd edilir. 

Kitablar özünüzə və başqalarına hörmət etməyi öyrədəcək, ürəyi və ağlı dünya və insanlıq sevgisiylə dolduracaq"

(M. Qorki) 

Kitablar keçmiş və gələcək nəsillər arasındakı əlaqə və  mədəniyyət körpüsü, dünyanın heç vaxt tükənməyəcək olan ən dəyərli xəzinələrindən biridir.

Smayls'in də söylədiyi kimi "Kitablar qocalıqda ən yaxşı dost, cavanlıqda ən yaxşı rəhbərdirlər."

Kitab mütaliəsi bir çox yerdə bizim əlimizdən tutur. İnsanlarla daha rahat ünsiyyət qurmaq, daha aydın və effektli nitq söyləmək, lügət ehtiyatını zənginləşdirmək, asudə vaxtını ən faydalı şəkildə dəyərləndirmək, hər gün yeni biliklər öyrənmək və dünyagörüşümüzü genişləndirmək üçün, deyə bilərəm ki, ən gözəl yol mütaliədən keçir. 

Kitab oxumaq elmimizi, biliyimizi artırmaqla  bərabər, həm də ruhi və zehni sağlamlığımız üçün də çox faydalıdır.

Çünki kitab oxumaq həmçinin bir terapiya (müalicə) üsuludur. Bu terapiya üsulu "Biblioterapiya" adlanır.

Biblioterapiya  yunancadan tərcümədə "kitabla müalicə" deməkdir.

Biblioteraliyanın tarixi olduqca qədim dövrlərə gedib çıxır.

Orta əsr mənbələrinə görə təxminən 1200-1300-cü illərdə Qahirənin Əl-Mənsur xəstəxanasında Qurani-Kərimdən tibbi müalicə üsulu kimi istifadə olunurdu. Avropada isə biblioterapiyanın əsası kilsə kitabxanalarında qoyulmuşdur.

Biblioterapiyanın ən önəmli faydalarından biri də kitabı oxuyan şəxsin özünü tam olaraq qəbul etməyə başlamasıdır. Həmin insanda vaxt ötdükcə özünə inam hissləri formalaşır və bu zamanla daha da artır. 

Kitab oxumaq insanın özünü qəbul etməsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. 

Kitab oxuyarkən insan oxuduğu kitaba fokuslanır və  qısa müddətlikdə olsa onu narahat edən, stres keçirməsinə səbəb olan amilləri, problemləri unudur. Və eyni zamanda vaxtını da səmərəli və faydalı keçirərək, yeni şeylər öyrənir. Öz problemlərinə bənzər problemlərin başqalarında da olduğunu görərək tək olmadığını anlayır.

Kitab oxuyan insanda həyatda yaşamaq üçün mübarizə aparmaq əzmi formalaşır. Dəyərləri və münasibətləri inkişaf edir. Problemlərin sadəcə bir deyil, müxtəlif həll yolları olduğunu dərk edərək yeni ideyalar formalaşdırır. 

"Kitab bir limandı mənim üçün. Kitablarda yaşadım və kitablardakı insanları küçələrdəkindən daha çox sevdim.." 

(Cemil Meriç) 

Kitablar həm də bir qaçışdır deyərdim, qaçmaq və səni heç kəsin tapa bilməyəcəyi özünəməxsus gizli bir dünyaya sığınmaq.. Çünki, insan kitab oxuyarkən qısa bir müddət belə olsa, uzun-uzadı onu düşündürüb kədərləndirən şeyləri unudur.

Kitab oxumaq insanın əsəblərini sakitləşdirir və bir kitabı oxuyub bitirdikdən sonra insan özünü çox daha yaxşı hiss edir. Bəzən günlərlə oxuduğu bir kitabın təsirinə düşür, bəzən bəzi obrazlara əsəbləşib, bəzilərini doğması kimi çox sevir. 

Əsəbi və ya məyus olduğunuz anlarda əlinizə bir kitab alın, əvvəl qoxusunu çəkin ciyərlərinizə, karbon qazıyla birlikdə içinizdəki mənfi enerjini də qovub çölə atın və sonra oxumağa başlayın. Vərəqlər bir-birinin arxasınca qaçmağa tələsdikcə və siz sətirlərin içində daha dərinlərə qərq olduqca hirsiniz üzərinə günəş şüası düşmüş buz parçası kimi əriyib yox olacaq və siz özünüzdən xəbərsiz rahatladığınıza şahid olacaqsız.

Kitablarda yazılmaz bəlkə bu, amma, hər nə qədər özündə ağrılı həyat hekayələrini daşısalar da kitablar sağaldır. 

"Kitablardan başını qaldırma, balaca. Dünya pis bir yerdi."

(Hikmet  Anıl Öztekin)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

Aprelin 23-dən 26-dək Bakıda Qırğız Mədəniyyəti Günləri keçiriləcək. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir. 

Məlumata görə, tədbir dost və qardaş qırğız xalqının zəngin mədəni irsinin Azərbaycanda təbliği baxımından əhəmiyyətli hadisədir.

Azərbaycan-Qırğızıstan münasibətləri həm beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində, həm də ikitərəfli əlaqələr kontekstində ildən-ilə dərinləşir. Dövlət başçılarının siyasi iradəsi və birgə səyləri ilə ölkələrimiz arasında siyasi-iqtisadi sahədə olduğu kimi, mədəniyyət əlaqələri dinamik şəkildə inkişaf edir. Ayrı-ayrı sənət adamlarının, yaradıcı kollektivlərin qarşılıqlı səfərləri, eləcə də müştərək mədəniyyət layihələri həyata keçirilir.

Zəngin proqramı olan mədəniyyət günləri çərçivəsində Qırğızıstan incəsənət ustalarının qala-konserti, qırğız kinosu günləri, ölkənin dekorativ-tətbiqi və təsviri sənət ustalarının əsərlərindən ibarət sərgi, geyim kolleksiyası və milli mətbəx nümunələrinin nümayişi planlaşdırılır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(23.04.2024)

XX əsr Azərbaycan memarlıq tarixinin ən parlaq simaları olan Mikayıl Hüseynov və Sadıq Dadaşovun anadan olmalarından 119 il keçir. Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi doğum tarixləri aprel ayına təsadüf edən hər iki görkəmli incəsənət xadiminin yaradıcılığından bəhs edən geniş məqalə hazırlayıb. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı məqaləni olduğu kimi təqdim edir.

Azərbaycan memarlıq məktəbinin parlaq siması – Mikayıl Hüseynov

“Bu sənəti hələ uşaqkən özüm seçmişəm. Kiçik yaşlarımdan kibrit dənələri, plastilin və ağac qırıntılarından müxtəlif “konstruksiyalı binalar” tikərdim. İndiki kimi yadımdadır, 10 yaşım tamam olanda qohumlarım mənə Leonardo da Vinçi haqqında kitab və İtaliya şəhərlərinin mənzərələrini əks etdirən filmoskop bağışladılar. Uzun illər o kitab və filmoskopdan ayrıla bilmədim və o hədiyyələr də mənim memarlıq sənətinə sevgimi daha da qüvvətləndirdi”, – dünya şöhrətli azərbaycanlı memar Mikayıl Hüseynov çox-çox sonralar özü haqqında belə danışırdı. Onun zəngin yaradıcılığı memarlar nəsli üçün əsl ilham mənbəyidir.
Mikayıl Ələsgər oğlu Hüseynov 1905-ci il aprelin 19-da Bakıda zadəgan ailəsində anadan olub. Kiçik yaşlarından təsviri sənətə hədsiz maraq göstərən Mikayıl fitri istedadı ilə yaşıdlarından seçilir, gələcəkdə memar olacağını deyirdi.

1922-ci ildə Bakı real məktəbində ilk təhsilini başa vurduqdan sonra o, Azərbaycan Politexnik İnstitutunun mühəndis-inşaat fakültəsinə daxil olur. Hüseynov tələbəlik illərindən maddi-mədəniyyət nümunələrinə fərqli baxışı ilə diqqəti çəkir. Belə ki, 1924-cü ildə gənc memar tərəfindən Şirvanşahlar Sarayı Kompleksinin araşdırılması mütəxəssislər arasında sensasiya yaradır. Daha sonra o, dahi Nizami Gəncəvinin abidəsinin layihə müsabiqəsində iştirak edir və mükafata layiq görülür.

Görkəmli sənətkarın Azərbaycanda aparılan geniş inşaat işlərinə qoşulması isə 1930-cu illərə təsadüf edir. Yarım əsrdən artıq bir dövrü əhatə edən zəngin fəaliyyəti ərzində Mikayıl Hüseynov Azərbaycanın milli memarlıq ənənələrini öz yeni axtarışları ilə zənginləşdirib, müasir texnologiyalardan istifadə edərək monumental tikililərin qiymətli nümunələrini yaradıb. O, Bakıda Azərbaycan Texniki Universiteti, Azərbaycan Dövlət Universiteti, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının əsas binası və onun elmi-tədqiqat institutları, Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası (Bakı Musiqi Akademiyası), Azərbaycan Pedaqoji Universiteti kimi elm mərkəzlərini, Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin (Sadıq Dadaşov ilə birgə), Azərbaycan Dövlət Kitabxanası, Azərbaycan SSR Daxili İşlər Nazirliyi Arxiv İdarəsi, Neft Sənayesi Nazirliyi kimi əhəmiyyətli binaların layihəsini hazırlayıb. Bununla yanaşı, Bakıda bir çox mədəni-məişət ocaqları, habelə Metropolitenin “Elmlər Akademiyası”, “Nəriman Nərimanov” və “Nizami” stansiyalarının memarlıq işləri də onun adı ilə bağlıdır.

Hazırda Bakının küçə və meydanlarını bəzəyən bir çox tarixi şəxsiyyətlərin (Nizami Gəncəvi, Məhəmməd Füzuli, Üzeyir Hacıbəyov, Səməd Vurğun, Mehdi Hüseynzadə, Həzi Aslanov, Ayna Sultanova) abidələrinin layihələri də Mikayıl Hüseynovun yaradıcı əməyinin bəhrəsidir.

Yaradıcılıq baxımından həqiqətən tükənməz memar sayılan Hüseynovun zəngin irsinə 200-dən artıq layihə daxildir ki, onların da əksəriyyəti çox peşəkarcasına, yüksək səviyyədə həyata keçirilib.

Azərbaycan arxitekturasının təkmilləşməsi və yüksəlişində özünəməxsus dəst-xətti olan M.Hüseynov Bakı ilə yanaşı, Gəncə, Naxçıvan, Şəki, Qazax şəhərlərində də bir çox yaşayış evləri, ictimai binalar, məşhur elm və mədəniyyət ocaqlarının layihələrini ustalıqla hazırlayıb. O, ölkəmizdən kənarda da istedadını məharətlə nümayiş etdirib. Belə ki, Berlin, Moskva, Düşənbə şəhərlərində Şərq milli koloritli və ornamentləri ilə seçilən bir çox abidə və mədəni-məişət binalarının layihələri məhz M.Hüseynov təxəyyülünün məhsuludur.

Dövrünün məşhur sənətkarı olan, Şərq və Qərb memarlıq məktəbinin sintezindən ustalıqla yararlanan Mikayıl Hüseynov öz işlərində daha çox milliyə və ənənəçiliyə üstünlük verirdi. Çıxışlarında həmişə “Milli memarlıq ilk növbədə milli formadır, ənənədir”, – deyən Hüseynov milli memarlığa sadiqliyinə görə SSRİ Memarlar İttifaqı tərəfindən qınağa da tuş gəlir. Buna baxmayaraq, gənc azərbaycanlı memar tənqidlərə əhəmiyyət vermədən əsərlərində milli ənənələrə söykənən düşüncələrini geniş əks etdirirdi.

Mikayıl Hüseynovun Azərbaycan memarlığının elm kimi təşəkkülündə və yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanmasında da mühüm xidmətləri var. Onun bir alim kimi memarlığa həsr olunmuş onlarca elmi-nəzəri əsəri memarlıq tariximizin öyrənilməsində çox qiymətli mənbədir.

Qeyd edək ki, Mikayıl Hüseynov uzun illər məsul vəzifələrdə çalışıb, Azərbaycan Memarlar İttifaqına sədrlik edib, Azərbaycan Elmlər Akademiyası Arxitektura və İncəsənət İnstitutunun direktoru işləyib. Görkəmli memar, alim və pedaqoq M.Hüseynov milli memarlığın inkişafında müstəsna xidmətlərinə görə Azərbaycanın, keçmiş SSRİ-nin ən yüksək mükafatlarına, orden və medallarına, SSRİ xalq memarı, Sosialist Əməyi Qəhrəmanı adlarına layiq görülüb. Bununla bərabər Böyük Britaniya və İrlandiya Kral Asiya Cəmiyyətinin fəxri üzvü, SSRİ Ali Sovetinin iki, Azərbaycan SSR Ali Sovetinin üç çağırış deputatı seçilib.

Ömrünün böyük bir hissəsini memarlıq elminin və inşaat texnikasının inkişafına həsr edən M.Hüseynov 1992-ci il oktyabrın 7-də 87 yaşında Bakıda dünyasını dəyişib.

Xatırladaq ki, görkəmli akademikin (1945-ci ildə Azərbaycan SSR EA-nın fizika-texniki elmlər və neft bölməsi üzrə həqiqi üzvü olub) dövlət qarşısında misilsiz xidmətləri Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyev tərəfindən də yüksək qiymətləndirilərək, 2015-ci ildə 110 illik yubileyi təntənəli surətdə qeyd edilib.

41 illik ömrünə bütöv bir sənət erası sığışdıran alim – Sadıq Dadaşov

Yazının əvvəlində dünya şöhrətli memar Mikayıl Hüseynovla yanaşı adını çəkdiyimiz Sadıq Dadaşovun irsi də XX əsr Azərbaycan memarlıq tarixində əzəmətli sənət əsərlərinin təşəkkülü ilə yadda qalıb.

Sadıq Ələkbər oğlu Dadaşov 1905-ci il aprelin 15-də Bakıda dünyaya göz açıb. Hələ uşaq yaşlarında rəsm çəkməyə böyük həvəs göstərən Sadıq məktəb illərində rəssamlıq və memarlıqla dərindən maraqlanıb. Onun uşaqlıq və gənclik illəri həmyaşıdı olan yaxın dostu, sonralar görkəmli rəssam kimi tanınan Mikayıl Hüseynovla birgə keçib. Onlar həm Bakı real məktəbində, həm də Azərbaycan Politexnik İnstitutunun mühəndis-inşaat fakültəsində eyni ildə təhsil alaraq, yaradıcılıq yollarında uzun illər birgə addımlayıblar. Sinif otaqlarından başlayan bu ayrılmaz dostluq sonralar birlikdə həyata keçirdikləri böyük layihələrə təzahür edib, hətta aralarındakı dərin münasibətlər qohumluq əlaqələrinə çevrilib (M.Hüseynovun bacısı S.Dadaşovla ailə həyatı qurmuşdu).

Sadıq Dadaşov Azərbaycan memarlıq irsinin ilk elmi tədqiqatçısıdır. O, Azərbaycan memarlığı tarixini öyrənmək məqsədilə 1934-1940 və 1944-1946-cı illərdə bir sıra rayonlara elmi səfərlərə çıxıb, xeyli sayda sanballı elmi-nə¬zəri əsər yaradıb. S.Dadaşov və dostu M.Hüseynov birlikdə Şirvanşahlar Sarayı Kompleksinin, Naxçıvan şəhərindəki Möminə Xatun və Yusif Küseyir oğlu türbələri, Qarabağlar türbəsi yanındakı minarəli tağı, Bərdə şəhərindəki Nüşabə türbəsi və onlarca digər orta əsr memarlıq abidəsinin ilk tədqiqatçıları olublar.

S.Dadaşov institutu bitirdikdən sonra dörd il ərzində (1929-1933) 23 tikilinin layihəsini verir. Bunlara Bakıdakı fabrik-mətbəx (Bayıl), Azərbaycan Sənaye İnstitutunun yeni binası (indiki ADNA), incəsənət işçiləri üçün ev, bir sıra yaşayış binaları kompleksi, Qazaxdakı Pedaqoji Texnikumun binası aiddir.
1944-1945-ci illərdə S.Dadaşov 8 böyük memarlıq əsəri layihələndirib ki, bunlara Bilgəhdəki istirahət evi, Şüvəlandakı yaşayış binası, Zaqulbadakı istirahət evi, Şüvəlan və Bilgəhdə bağ evləri, Bakıdakı “Buzovnaneft” yaşayış binası və s. aiddir.

Dadaşovun əsas işləri sırasında Azərbaycan Texniki Universitetinin, Nizami Gəncəvi adına kinoteatrın, Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Konservatoriyası (Bakı Musiqi Akademiyası), Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin (M.Hüseynovla birgə) binalarını qeyd etmək olar. O həmçinin Nizami Gəncəvinin 1946-cı ildə Gəncədə, 1949-cu ildə isə Bakıda qoyulan abidələrinin layihə müəllifidir.

Azərbaycan sovet memarlığının banilərindən sayılan S.Dadaşovun yaradıcılığı respublikadan çox-çox uzaqlarda da tanınıb və şöhrət qazanıb. Onun sənət nailiyyətlərindən biri də Moskvada tikilmiş Xalq Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisi (XTNS) kompleksinin Azərbaycan pavilyonu olub. Bu layihə də S.Dadaşovun öz həmkarı M.Hüseynovla birgə ərsəyə gətirdiyi əsrarəngiz memarlıq nümunəsidir ki, keçmiş SSRİ məkanında memarlar tərəfindən yüksək maraqla qarşılanıb və hər iki memar bu uğurlu işə görə SSRİ Dövlət mükafatına layiq görülüb.

Azərbaycan dövləti S.Dadaşovun fəaliyyətini və ölkə qarşısındakı elmi-yaradıcı əməyini yüksək qiymətləndirib. 1940-cı ildə ona “Azərbaycan SSR Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adı verilib, bir il sonra isə SSRİ Dövlət mükafatı laureatı adını alıb. 1941-ci ildə, həmçinin SSRİ Memarlıq Akademiyasının müxbir üzvü, 1945-ci ildə isə yeni yaradılmış Azərbaycan SSR Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilib. İstedadlı memar “Lenin”, “Qırmızı Əmək Bayrağı” ordeni və müxtəlif medallarla təltif edilib. Azərbaycanın böyük incəsənət xadimi S.Dadaşov 24 dekabr 1946-cı ildə 41 yaşında Moskvada dünyasını dəyişsə də, doğma şəhəri Bakıda dəfn olunub.

Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsi hər iki dahi memarın xatirəsini əziz tutaraq onu da xatırladır ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 8 oktyabr 2022-ci ildə imzaladığı Sərəncama əsasən, Bakı şəhərində Mikayıl Hüseynov və Sadıq Dadaşovun birgə abidəsinin ucaldılması qərara alınıb və hazırda layihənin həyata keçirilməsi istiqamətində müvafiq işlər görülür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.04.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həyat yeni günlərlə, yeni həftələrlə zamana təslim olaraq irəli qaçır. Təkcə zaman qaçmır, ömrümüzün günləri də zamana qaçır..

 Bu yeni həftənin ilk günü “Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə" rubrikasının qonağı öz yazıları ilə könüllərdə yer alan yazar Şamil Ənvəroğludur.

-Xoş gördük, əziz Şamil bəy!

Şairlər gözlərin görə bilmədiyi üfüqlərdən uzaqları da görə bilirlər, hiss edirlər.

Şairlər uşaq kimidirlər, onların həssas qəlbləri kövrək uşaqlar kimi tez- tez dolur. Bu yağışların fərqi görünməz olub yalnız qəlbə yağmağıdır. Nə ildırım görünər, nə səs eşidilər. Səssiz çığırtılar, səssiz fəryadlar, səssiz sevinclər, səssiz çılğınlıqlar..

Əslində bilirəm ki, şairlərin poeziyaya sonsuz sevgisi var, sevdikləri şeirlərin də sayı çoxdur və yaşadıqları müddətdə bu say daha da artacaq.

Şamil bəy, elə bu an üçün “Sevdiyin şeiri gəl mənə söylə"- desək, hansı şeiri söyləyəcəksiniz?

- Böyük yazıçımız Hüseyn Cavid yazırdı ki: "Mənim tanrım gözəllikdir, sevgidir."

Şərq fəlsəfəsində, şərq poeziyasında sevginin Tanrı yerinə qoyulması, şərq fikir tarixində önəmli bir faktdır. Adətən şairlər də ən mükəmməl şeirlərini sevgi mövzusunda yazmışlar. Qovuşmaqla, ya da daha çox ayrılıqla bağlı; nakam sevgilər, ayrılıq, vəfasızlıq yazarların yaradıcılığında əsas yeri tutur.

Çünki elə sevgilər var ki, o sevgi nə ürəyə sığır, nə də ki yazılara. Bəzən böyük bir sevgini yazmaq mümkün olmur, şeirlə ifadə edilməsi də alınmır.

O mənada böyük şairimiz Vaqif Bayatlının şeirlərindən söyləyəcəyəm. Bu şeirlərdə dərin bir məna var.

Bu şeirlərdə sətirlərə düzülən sadə cümlələrdə böyük anlam var. Bu da şairin çox istedadlı olmasına bir dəlildir. Sevgiyə inanmaq, sevginin dəyərini anlamaq ayrı-ayrı mövzulardır. Gözdən əlillər işığı görmədiyi kimi, ürəkdən əlillər də sevgini anlaya bilməz. Eyni zamanda düşünürəm ki, sevgidən ötə bir duyğu var, onun adı anlayışdır. Çünki sevənlər güzəştə gedə bilərlər, amma anlayış göstərməyi hər kəs bacara bilməz. Söyləyirlər ki, münasibətlərdə istənilən halda düzgün münasibəti başladan sevgi, yaşadan sayqı, güvən və anlayışdır. Yalanlar isə bu gün var, sabah yoxdur. Hər kəsə, poeziyasevərlərə qarşılıqlı sevgi, sayqı və anlayış arzu edirəm. 

Sonda isə hər zaman kitabla qalın, şeirlə qalın söyləyirəm, çünki kitab insanı həyata həm hazırlayır.

Həyat ətrafımızdakı insanlardan ibarətdir, ətrafımızdakı insanlar yaxşı olanda “həyat gözəldir” söyləyirik, pis insanlarla əhatə olunuruqsa, “həyat pisdir” deyirik. Bütün ədəbiyyatsevərlərə yaxşı insanların əhatəsində olmağı arzu edirəm.

Dünyanın ən güclü adamı 

ola da bilmərəm, 

olmaq da istəmirəm. 

İstəmirəm bir kimsə 

mənimlə qorxuda bir kimsəni.

Dünyanın ən varlı adamı 

ola da bilmərəm, 

olmaq da istəmirəm. 

Mənə ən böyük dünya varı 

qapı, pəncərəsi açıq üzü-gözü gülən

bir alaçıq!

Mən səni, mən səni 

Dünyada 

hamıdan çox

sevə də bilmərəm, 

sevmək də istəmirəm, 

çünki ancaq yalandan sevənlər 

hamıdan çox sevirlər.

Mən səni sakitcə, 

yavaşca sevmək istəyirəm.

Sevmək istəyirəm 

Tanrıdan yazılantək, 

Bir balaca quş 

Öz balaca yuvasının 

küncünə qısılantək

*

Səni niyə belə sevdim, 

belə istədim niyə, 

canımdakı min tikana, 

bir gülə istədim niyə?!

Eşqdə gizlətdim bu canı .

görəmməyən varmı, 

hanı?! 

həm gizlətdim, həm də hamı 

bilə istədim niyə?

Min illərçün də Allahdan 

Gecə-gündüz, hər an, 

hər an 

səni özümə həm sultan, 

həm də, həm də 

kölə istədim niyə?! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.04.2024)