Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Halloween hər il 31 oktyabrda qeyd edilən bir bayramdır. Bu gün qədim Kelt festivalı olan Samhain ilə əlaqəli hesab olunur, Keltlər bu gecədə yay bitdiyini və qışın başladığını qəbul edirdilər. 

Onlar inanırdılar ki, 31 oktyabr gecəsi ruhlar dünyası ilə insan dünyası arasındakı sərhəd zəifləyir və ruhlar insanların dünyasına gəlir. Bu səbəbdən Keltlər, pis ruhlardan qorunmaq üçün atəş yandırar, qəribə geyimlər geyinərdilər.

Xristianlığın yayılması ilə Samhain festivalı, All Hallows' Eve (Müqəddəslər Günü Axşamı) olaraq adlandırıldı və bu zamanla "Halloween" adını aldı. Müasir Halloween-də uşaqlar qəribə və qorxunc geyimlər geyinərək "trick or treat" (şirniyyat ya da hiylə) etmək üçün qonşularının qapısını döyür, onlardan şirniyyat və ya kiçik hədiyyələr alırlar.

Bugünkü Halloween qeyd etmələri daha çox maskalı partilər, bəzək-düzəklər, qorxulu filmlər izləmək və balqabaq oymaq kimi fəaliyyətlərlə müşayiət olunur. Halloween xüsusi olaraq Şimali Amerika, Kanada və bəzi Avropa ölkələrində geniş qeyd edilir.

Halloween-in əsas simvolları və adətləri də maraqlıdır. Misal üçün:

1. Balqabaq Fənərləri: Bu fənərlərin əsas simvolu olan oyulmuş balqabaqlar (Jack-o'-lanterns) Halloween dekorasiyasının əvəzsiz bir hissəsidir. Bu ənənə, İrlandiyada bir xalq hekayəsindən qaynaqlanır. "Hiyləgər Jack" adlı bir adam ruhlar dünyasında dolaşırdı, özü ilə birlikdə yandırılmış kömür daşıyan bir şalgamla. Daha sonra şalgam əvəzinə balqabaq istifadə olunmağa başlandı.

2. Qorxulu Geyimlər və Maskalar: Halloween-də insanlar canavarlar, zombilər, cadugərlər, və digər qorxulu personajların maskalarını taxırlar. Bu ənənə qədim zamanlardan gəlir, o vaxtlar insanlar pis ruhları aldatmaq və qorxutmaq üçün qorxulu paltarlar geyinirdilər.

3. Şirniyyat Toplama: Uşaqlar evləri bir-bir gəzərək "Trick or Treat!" deyərək şirniyyat və ya hədiyyələr istəyirlər. Bu ənənənin kökləri Avropada yoxsul insanların Müqəddəslər Günü münasibətilə evləri gəzib şirniyyat və ya kiçik yeməklər istəmələrinə əsaslanır.

4. Balqabaq Yarma: Halloween-də balqabaq oyaraq müxtəlif üz ifadələri yaratmaq geniş yayılıb. Oyulmuş balqabağın içində şam qoyulur və o, qorxunc bir fənər kimi görünür.

5. Qara Pişiklər və Cadugərlər: Qara pişiklər Halloween ilə əlaqəli məşhur simvollardan biridir. Orta əsrlərdə qara pişiklərin cadugərlərlə əlaqəli olduğuna inanılırdı və onlar pis niyyətli varlıqlar hesab olunurdu.

Halloween-in məqsədi isə əslində qorxunc bir gecəni əyləncəli şəkildə keçirmək və qorxu elementlərini oyunla birləşdirməkdir. Halloween partiləri, qorxulu filmlər gecəsi və qorxunc ev dekorasiyaları da insanların bu bayramdan zövq almasının bir hissəsidir.

Halloween yalnız qorxulu simvollarla dolu bir bayram deyil, həm də insanları bir araya gətirən əyləncəli bir ənənədir. Qədim Keltlərin inanclarından başlayan bu gün, zamanla dəyişərək müxtəlif mədəniyyətlərin təsiri ilə indiki formasını alıb. Halloween bizi həm qorxularımızla üzləşməyə, həm də xəyallarımızı canlandırmağa dəvət edir. Cadugərlər, balqabaqlar, qorxunc kostyumlar hamısı əyləncə, dostlarla birlikdə gülüş və macəra dolu bir gecənin ayrılmaz hissəsinə çevrilir.

Şəkildə: bayram atributları

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)

Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poetik qiraətdə sizlərlə bu dəfə yenidən sevilən şairimiz Əlizadə Nurini görüşdürürəm. 

Hara baxdım tor gözümə sataşdı-

Hara baxdım bu hörümçək dünyada, - deyən şair həqiqətən də mükəmməl ifadə edib fikrini. Obrazlılıq da öz yerində. 

Xoş mütaliələr.

Ulduz ətri

Yarpaq kimi sığalladım xəzəli,

Öz evimdi, öz yaxamdı, öz əlim.

Yaxşı baxsan, qəmin də ən gözəli

Sevgilitək görünəcək dünyada.

Dərilməyən yalan qalıb  görəsən?

Yapışmağa saman qalıb görəsən?

Ölüm niyə cavan qalıb görəsən

Bu qocaman, bu ağbirçək dünyada?

Səni deyib yuxarını gəzirdim,

Ulduzların axarını gəzirdim...

Mən bəxtimin baharını gəzirdim-

Əzilibmiş çiçək-çiçək dünyada.

O aydı, ya, yar gözümə sataşdı?

Tanrı bu gün kor gözümə sataşdı.

Hara baxdım tor gözümə sataşdı-

Hara baxdım bu hörümçək dünyada.

Gülə sığın- gül üzünü itirmə,

Günəşi sev, gündüzünü itirmə.

...Canım durna, göy üzünü itirmə-

Üşüyürsən lələk-lələk dünyada...

Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzet” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Aydın Tağıyevin nəsri  təqdim edilir.

Fraqmental romandan parçalar 

Quşa qıymayan ovçu

Milli Qəhrəman Çingiz Mustafayevin xatirəsinə

Ov həvəskarı olan oturub-durduğu dostları onu dilə tutub axır ki, günlərin bir günü yala gətirə bildilər. Ömründə ilk dəfə o da çiyninə tüfəng aldı, onlara qoşulub quş ovuna yollandı.

Dəniz qırağındakı ovçuluq limanı adlanan məkan məşhur idi. Payızın axır-axırlarında isti ölkələrə köç edən quşlar bu limanda qanad saxlayar, qamışlıqlarda sığınıb gecələyər, səhərin alatoranında qalxıb göyə qanadlanardılar.

*

Dörd-beş nəfər yoldaş idilər. Hərəsi də ayrı-ayrı yerlərdə pusquda durmuşdu.

Dənizin qırağında ins-cins görünmürdü. Əslində isə limana yüzdən çox ovçu gəlmişdi. Hərəsi də bir tərəfdə gizlənmişdi.

Səhərin alatoranlığında quşlar göydə qatarlanıb görünən kimi tüfənglər açılmağa başladı. Bir güllə, ikinci güllə, üçüncü güllə...

Bir partapart düşmüşdü ki, limana ilk dəfə ova gəldiyindən Çingiz hər atəş səsindən sonra diksinirdi...

Bu atəş səslərini sakit qarşılaya bilmirdi. Axır ki, dözə bilməyib dilə gəldi: - Əşi, bu dəniz sahilində elə bil İkinci Dünya müharibəsi gedir ki? - deyə köksünü ötürdü. Ovçuların quşlarla apardığı bu "müharibə" onu bərk sarsıtmışdı, hər güllə açıldıqca göydə bir quşun millənib daş kimi yerə düşməsi ürəyiyuxa Çingizin qəlbini parçalayırdı.

*

...Hə, həmin ov əhvalatından sonra Çingiz bir daha limana ova getmədi.

"Yox, tüfəng ilə ov mənim işim deyil, dedi, mənimki tilovla balıq tutmaqdır..."

*

Yer-göy lərzəyə gəlmişdi.

Toplar guruldayır, mərmilər partlayır, avtomatlar şaqqıldayır, tankların tırtılları torpağı eşə-eşə bağrını yarırdı, göy üzünü bürüyən qapqara tüstüdən, qırıcı təyyarələrin vahiməli uğultusundan qorxmuş buludlar pərən-pərən düşmüşdü.

*

...Və bir vaxt quşlara ov tüfəngindən atılan güllələrin səsindən qorxub özünə sakit bir yer axtaran "Ovçu oğlan", "Atəş!", "Atəş!!", "Atəş!!!", "İrəli!!!" - deyə bağıraraq öz cəsarəti ilə döyüşçü yoldaşlarını hücuma səsləyirdi...

Əmri pozdular

Tağım döyüş əməliyyatını qələbə ilə başa vurmuşdu. Komandanlıq tərəfindən növbəti tapşırıq tutduqları mövqelərdə möhkəmlənmək üçün səngər qazmaq idi.

Belləri, külüngləri, torpaq qazan çalovları əllərində hazır tutmuş əsgərlər işə başlamaq istəyirdilər ki, tağımı çaş-baş salan yeni bir əmr gəldi. Tutduqları yüksəklikləri tərk edib geri çəkilməlidirlər!

Bəs, bu mühüm mövqeləri ələ keçirtmək üçün tökdükləri qanlar, şəhid, yaralı döyüşçü yoldaşları...

*

Qisas, intiqam hissi ilə alışıb-yanan tağım birdən coşub-daşdı. Əllərindəki belləri, külüngləri, çalovları yuxarı qaldıraraq hiddətlə səs-səsə verdilər: "Burada özümüzə qəbir qazarıq, ancaq bir atdım da geri çəkilmərik! İrəli!"

1992

"Gör, sənin nə qədər anan var..."

...Növbəti anım günü idi... Şəhidlər Xiyabanında izdiham aşıb-daşırdı.

Hər bir şəhid anası övladının məzarı üstə sinə dağlayan səslə ürəyini boşaldırdı. Kimisi bərkdən hönkürtü vururdu, kimisi sinəsinə əl atıb şaxsey-vaxsey gedirdi, kimisi için-için ağlayır, kimisi layla deyir, kimisi isə soyuq torpaq altındakı oğlunu arəstə-arəstə oxşayırdı:

Araz axar lil ilə,

Bülbül oynar gül ilə,

Səni necə oxşayım

Bu qurumuş dil ilə...

Atalar aralıda durmuşdular. Anaların öz ürəklərini rahat boşaltması xətrinə hələ ki susub lal durmuş, onları öz ciyərparələri ilə baş-başa buraxmışdılar. Əlbəttə, sonra özləri də oğulları ilə görüşəcəkdilər. Kişilər onsuz da gec ağlayırlar...

...Kimin ağlına birdən-birə necə gəldi ki, gözlərini dörd dolandırıb ətrafa baxsın?! Xiyabanda uçan bir cüt zil qara göyərçin səs-küydən hürkməyib bir şəhid məzarının üstündə dövrə vurur, qanad çalırdılar.

...Sən demə, təkcə bir şəhid məzarının üstündə yaxın-doğma kimsə yox idi. Ola bilməzdi, belə bir anım günündə harda qalmışdı sinəsi dağlı anası, atası, doğmaları, əzizləri...

*

Xəbər o soyuq qış günündə şaxtaya dönüb ürəkləri dondurdu. Demə, o Şəhid oğul elə dünyaya gələn gündən anasız qalıbmış, əvvəlcə körpələr evində, sonra da kimsəsiz uşaqlar üçün olan internatda böyüyübmüş...

*

Bütün şəhid anaları əlbəəl övladlarının məzarlarından ayrılaraq, anasız şəhidin qəbrinin üstünə toplaşdılar. Məzarı üstdə sərilib başdaşındakı şəklini öpdülər. Əvvəlcə için-için, sonra da hönkürtü qoparıb ağlayan anaların naləsi Xiyabanı başına götürmüşdü.

Bir ana axır ki, özünə gəlib göz yaşlarını silə-silə: - Rahat yat, ay bala, rahat yat, - dedi, - gör, sənin nə qədər anan var...

Farağat

...Əsgəri xidmətini başa vurub evlərinə geri dönəcəyi günə hər gecə yuxuya getməmişdən qabaq kazarmada barmaqla hesablayıb saydığı sanılı günlər qalmışdı.

Ağır döyüş təlimlərində həmişə fərqlənmişdi. Əlavə məzuniyyətə buraxılan əsgər gündəlik sıra baxışlarında isə məzəmmətlənirdi. Sırada farağat vəziyyətində düz dura bilmədiyinə görə onun ucbatından komandir hər dəfə cərgəni dönə-dönə təzədən düzdürmüşdü.

Əsgər yoldaşları xətrini çox istəyirdilər. Şahidi olmuşdular ki, dost yolunda canından keçər. Deyib gülən, şən bir oğlan idi. Həm də zarafatcılın biriydi. Əsgər yoldaşlarına, hətta bəzən elə gəlirdi ki, sıra baxışlarında da qəsdən, bilərəkdən düz dayanmır.

İstər yayın istisi, istərsə də qışın soyuğu olsun, cərgəni təzədən sıraya düzülmək əziyyətinə qatlaşdıra-qatlaşdıra, deyəsən, onlarla zarafatlaşıb bir növ məzələnir. Xətrinə dəyəcəklərindən ehtiytlanıb dodaqlarını çeynəyə-çeynəyə dözüb durur, yalnız ürəklərində onu söyüb yamanlaya-yamanlaya susub qalırdılar.

*

...Dava başlayan gün tabor heç sıraya düzülmədən qəfil "İrəli!" əmri ilə döyüşə atıldı.

Sıra baxışı zamanı boyca cərgədəkilərdən ən qısa boy olduğundan axırıncı durardı. "İrəli!" əmrindən sonra isə o lap qabaqda, öndə idi. Düşmən atəşinə də ilk tuş gələnlərdən oldu. Ayağından yüngülvari yaralanmışdı. Sanitar məntəqəsində yarasını sarıdılar. Cəmi bircə gün onu burada saxlaya bildilər. Həkimlər deyib başa saldılar ki, ayaq üstə çox dura bilməz... Onların sözlərini ağızlarında yarımçıq qoydu, bu dəfə qətiyyətlə: - Noolsun, - dedi, - ayaq üstə dura bilmərəm, düşmən üstə sürünə-sürünə gedərəm...

Onu yola gətirmək üçün komandiri çağırdılar. Əsgər: - Cənab komandir, - deyə az qala yalvardı: - Bir dəfə təlim vaxtı döyüş tapşırığını yerinə yetirəndə düşmən səngərinə sürünə-sürünə getməyi bizə əmr etmişdiniz... İndi silah tutan əllərim ki, yerindədir! Yenə də sürünə-sürünə...

Komandir onu qucaqladı.

*

...Axır ki, özünə gəlib gözlərini açıb dörd dolandıranda başa düşdü ki, bu dəfə onu hospitala gətiriblər. Çarpayıda uzanıb qalmışdı. Bəs harasından yaralanmışdı? Yadında deyildi. Əvvəlcə qollarını tərpətdi. Sonra da ayaqlarını uzadıb-yığmaq istəyəndəsə ağrıdan huşunu itirdi...

Haçandan-haçana ağır-ağır göz qapaqlarını aralayanda başı üstündə əlində qanlı tənzif tutmuş şəfqət bacısını gördü...

*

...Qoltuq ağacına söykənib bir məzarın ətrafında lal-dinməz dayanıb durmuşdu. Hərbi mundirdə idi. Əsgər birdən söykəndiyi qoltuq ağaclarını yerə tulladı. Üzünü başdaşıya tərəf çevirib dimdik farağat vəziyyətində durdu. Sağ əlini gicgahına aparıb hərbi təzim verdi. Sonra da:

 - Cənab komandir, - dedi - bütün döyüş tapşırıqları yerinə yetirildi, Qarabağ bizimdir! Qarabağ Azərbaycandır!

Ayaq üstə özünü güclə saxlasa da, elə bil komandirin əmrini gözləyirdi: "Azad!"

Hələ də farağat vəziyyətində idi və bu dəfə qulaqlarına komandirin həlim səsi gəldi: "Bax belə, əsgər!"

"Azad!"

14.09.2023

Quş yuvası

Neçə vaxtdan bəri xeyli get-gəldən sonra axır ki, işə düzəlmişdi. İndi qalırdı axtarıb-tapıb iş yerinə yaxın bir yerdə qalmağa münasib bir mənzil kirayələmək. Bu dəfə də bəxti gətirdi. Həmin iş yerində elə ilk tanışlıqdan birdən-birə doğmalaşıb rəfiqə olduğu qız canıyananlıqla ona bir ünvan verib:

- Sakit, səssiz-küysüz bir məhəllədir, - dedi. - Həyət evində, xudmani birgözlü ayrıca otaqdır. Ev sahibi də aman-zaman oğlu ilə ayrıca mənzildə qalır.

Rəfiqəsi sonra daha müfəssəl danışıb dedi ki, qohumluğum çatdığına görə tərifləmirəm, bəs, ev sahibəsi xeyirxah bir xanımdır. Kirayənişinlərə həmişə analıq edib. Kirayə haqqını da heç vaxt dilinə gətirənlərdən deyil.

Sonra da köks ötürən qız:

- Oğlu da ədəb-ərkanlı bir oğlandır. Müharibə qazisidir. - Sözünün ardını gətirməmişdi: - Eh, nə deyim, hər ikisini özün yaxından görüb tanıyacaqsan...

*

Həftənin bazar günü idi. Qazi oğlan evlərindən o qədər də uzaq, aralı olmayan bir yerdə öz şəxsi emalatxanasında çalışırdı. Dəmir-dümür təmiri ilə məşğul olurdu. Öz əli-öz başı idi. Oğlan həyətdə ilk dəfə kirayənişin qızı qəfildən gördü. Hansısa emalatxana alətinin ardınca evə qayıtmışdı. Anası yaş paltarları ləyəndən götürüb zivədən asırdı. Kirayənişin qız da əl-ayaq edib anasına kömək edirdi. Hər ikisi əlləri işdə ola-ola həm də söhbətləşirdilər.

*

Həyətin dəmir darvazası qəfil açıldı. Ana ilə kirayənişin qız qapıya tərəf boylandılar. Ana təlaşlandı. Axı oğlu bu vaxtlar evə gəlməzdi. Sübh tezdən evdən çıxar, bir də axşamdan xeyli keçmiş evə dönərdi. Günorta da elə iş yerində evdən apardığı yeməklə nahar edərdi.

Oğlu anasını sakitləşdirdi: - Lazımi alətlərin birini unudub evdə qoymuşam, - dedi, - aparmağa gəlmişəm.

Kirayənişin qız ev sahibəsinin ilk dəfə gördüyü oğluna gizlicə altdan yuxarı nəzər saldı. Doğrudan da, boylu-buxunlu, yaraşıqlı oğlan idi. Oğlan da nədənsə ayaq saxlayıb unutduğu alətin ardınca içəri keçməyə tələsmədi. Oğlunun gözucu da olsa, kirayənişin qıza baxması ananın gözündən yayınmadı. Ana az qala oğlunun üstünə cummaq, onu bağrına basmaq istədi...

...Elə bil bunu hiss edən oğlan cəld onlardan aralandı. Qız da elə bu zaman oğlanın bir ayağını çəkdiyini gördü. Ana köks ötürüb yanıqlı-yanıqlı:

- Erməninin tifağı dağılsın, - dedi, - necə ki dağıldı, neçə-neçə igid oğlumuz şəhid oldu. Mənim də oğlum davada düşmən gülləsinə tuş gəlib şikəst qaldı...

Ana sonra da gülümsəyib gizli bir qürurla: - Özüm şahidiyəm ki, qohum-qonşuda neçə-neçə subay qız ardınca gizlicə necə baxır?! Saqqalı ağarmış, denən birinə gözucu da olsa baxırmı?..

Ana sözünə ara verib susdu. Bir ara gözləri yol çəkdi, sonra da: - Kim bilir, bəlkə də qeyrətli balam şikəstliyi ucbatından qızlara baxmağa çəkinir, - deyə ah çəkdi.

Kirayənişin qız toxtaqlıq üçün anaya nə deyəcəyini bilmədi. Əlində alət yanlarından tələsik ötüb-keçən oğlanın ardınca baxa-baxa qalmışdı. Ana qəhərləndi, göz yaşlarını qızdan gizlətməyə çalışdı. Dolu ürəyini boşalda-boşalda boğuq səslə: - Denən, indiyəcən balam başını qaldırıb bir qıza gözucu da olsa heç nəzər salırmı? - Ana elə bil birdən dirçəldi. - Eh, nə deyim, gözəl-göyçək qızlar hələ də ardınca baxa-baxa qalıb.

*

Həyətlərində kirayənişin qızla o qəfil rastlaşmadan sonra qazi oğlan elə bil huşyar olmuşdu. Emalatxanada ona lazım olan hansısa bir aləti tez-tez "unudub" evdə qoyur, sonra da ardınca geri dönürdü. Hətta elə olurdu ki, həmin "unutduğu" alətin ardınca gəlsə də, bəzən geri, emalatxanasına əliboş qayıdırdı.

*

Son günlər arabir evlərinə günorta yeməyinə də gəlməyi var idi. Belə vaxtlarda kirayənişin qızla hər dəfə qəfil qarşılaşanda hər ikisi bir-birləri ilə sadəcə yüngülcə salamlaşırdılar... Başlarını qaldırıb bir-birlərinin üzünə baxmaqdan sanki çəkinirdilər. Ancaq gözaltı baxışlarını nə qədər çalışsalar da, heç biri gizlədə bilmirdi.

*

...Oğlanın bu dəfə də yaddan çıxarıb emalatxanada gərəkli bir alətin ardınca həyətə qəfil girdiyi günlərin birində kirayənişin qızla ana kölgəli ağacın altındakı kətildə oturub şirin-şirin söhbətləşirdilər. Ana da, kirayənişin qız da son vaxtlar elə bil daha da doğmalaşmış, məhrəmləşmişdilər. Ana bundan xeyli məmnun idi. Kirayənişin qızın söz-söhbətlərinə indi daha huş-guşla qulaq asırdı.

...Payızın əvvəlləri idi. Oğlan anası ilə kirayənişin qızın söhbətinin üstünə o yerdə gəlib çıxmışdı ki, qız az qala ağlamsına-ağlamsına:

- Hə, ay xala, uşaqlığımdan bəri ən çox köçəri quşlara rəhmim gəlib. Qışın girməsinə az qalmış kəndimizin üstündən quşlar hay-həşir sala-sala uçub köç edəndə hönkür-hönkür ağlayardım. Evdəkilər məni güclə ovundurardılar. O vaxtdan bəri elə indi də belə fikirləşirəm ki, yəqin, hər quşun bir isti öz yuvası olsa, daha uçub uzaqlara getməzlər...

Oğlan eşitdiyi bu sözlərdən diksindi. Anasının da bu dəfə duyuq düşəcəyindən daha ehtiyatlanmayıb zəndlə qızın üzünə baxa-baxa qaldı...

*

Aradan günlər keçmişdi. Günlərin bir günü qəfil bir qonaq darvazanı taqqıldadıb həyətə keçdi. Ev sahibəsindən kirayənişin qızı xəbər aldı. Yaşlı bir qadın idi. Ev sahibinin həyəcanını, nigarançılığını əlbəəl hiss edib onu çox intizarda saxlamadı. Birbaşa mətləbə keçdi ki, narahat olmasın: - Özgəsi deyil, kirayənişin qızın qohumlarındandır.

Uzun sözün qısası, belə məlum oldu ki, bu yad qadın da elə bu şəhərdə, ucqar bir məhəllədə tək-tənha yaşayır. Gen-geniş ev-eşiyi də var. Lap bu yaxınlarda kimdənsə eşidib xəbər tutub ki, bəs kənddən gələn, qohumluğu çatan, subay-salıq qohum qız kirayədə qalır. İndi də gəlib ki, o qohum qızı yanına qatıb evinə aparsın. İndən belə özü ona analıq, qız da ona övladlıq etsin...

O yad qadın bundan sonra da dəfələrlə kirayənişin qızın ardınca xahiş-minnətə gəldi. Və belə gəlişlərdən, xahiş-minnətlərdən sonra bir gün kirayənişin qız da ev sahibəsini qucaqlayıb üzrxahlıq edə-edə: - Qaldığım bu müddətdə mənə analıq etdiniz, - dedi. - Xalam da yalqızdır, onun sözünü daha yerə sala bilmirəm. İstəyirəm ki, - qız udqundu. - Sabah yığışıb gedəm...

*

Axşam anasından eşitdiyi bu qəfil xəbərdən oğlan çaş-baş qaldı. Hə, sən demə, kirayənişin qızın qəfil bir xalası peyda olub. Axtarıb-axtarıb axır ki, onu tapıb. İndi də, öz yanına aparmağa, birgə qalmağa razı sala bilib. Oğlunun haldan-hala düşməsi ananın gözündən yayınmadı.

*

Neçə vaxtdan bəri qaldığı evdən köç edən kirayənişin qızın elə bir yükü yox idi. Hamısını yığıb-yığışdırıb iri bir çemodana sığışdırmışdı. Ertəsi gün oğlan sübh tezdən yerindən qalxaraq, sonra da əlüstü bir stəkan çay içib həmişə olduğu kimi tez-tələsik iş yerinə yollanmadı. Müxtəlif iş alətlərinin saxlandığı anbara keçdi...

Əlində yır-yığış etdiyi iri meşin, ağır çemodan olan qız oğlanı həyətdə görəndə özünü itirdi. Yəqin ki, qanacaqlı, ədəbli-ərkanlı oğlan çemodanı əlindən alıb darvazadan bayıra çıxaracaq, taksi saxladıb minənəcən köməyini əsirgəməyəcəkdi.

...Oğlan əlindəki işi saxladı. Dik qızın gözlərinə baxdı. Qız özünü itirdi. Oğlanın əlində rəndələyib, yonub hamarladığı taxta bir qutu var idi. Quş yuvasına oxşayırdı. Əlindəki həmin taxta qutunu ciddi-cəhdlə həyətlərindəki köklü-köməcli ağacın gövdəsinə bərkitməyə çalışırdı. Qız elə bil diksindi.

Oğlan sanki qızın əlindəki çemodanı görmürdü. Üzünü qıza çevirib: - Quş yuvasıdır, - dedi. - Elə bil deyəcəyi sözləri dilinə gətirməyə nəsə ürək etmirdi. Axır ki, özünü toplayıb cəsarətlə: "Qoy həyətimizdəki quşların da öz yuvaları olsun. Ora-bura köç etməsinlər".

Lal-dinməz oğlanın elə bil dili açılmışdı:

- Yadımdadır, bir hacıleylək həyətimizdəki yeganə ağacın ən hündür budağında bir yuva qurmuşdu. Bir gün qəfil ildırım ağacı vurdu. Yuva dağıldı. Sonra bildim ki, bizim hacıleylək qonşumuzgilin ağacında özünə yuva qurub.

*

Elə bil qızdan nəsə bir söz eşitmək ümidilə çevrilib bu dəfə qıza tərəf dik-dik baxdı. Qız əlindəki çemodanı yerə qoymuşdu...

30 may 2022

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünən Azərbaycanın Xalq artisti, tanınmış musiqiçi, tarzən Qurban Pirimovun doğum günü idi, anadan olmasının 144-cü ildönümü idi. Təbii ki, görkəmli sənətkarın Azərbaycan musiqisi tarixində özünəməxsus yeri var. 

Və bütün dahilərin doğum günlərində onların xatirəsini özüməməxsus tərzdə qeyd etmək adətimə bu dəfə də xilaf çıxmadım. Onun lent yazılarını dinlədim. Yeri gəlmişkən, YouTube platformasında da ustad sənətkarın AzTV efirindən köçürülmüş çıxışı yerləşdirilib. “Şur”un ecazkar ifasını dinləyib feyziyab olmaq mümkündür. 

Qurban Pirimov 1880-ci ilin oktyabrında Ağdamın Abdal Gülablı kəndində anadan olub. O, məşhur aşıq Valehin nəticəsidir. Q.Pirimov on beş yaşında ikən müəllimi, müasir Azərbaycan tarının yaradıcısı Sadıqcanın xeyir-duası ilə Qarabağ toylarında seçilən xanəndələri müşayiət edib. Belə toyların birində xanəndə İslam Abdullayev Qurbanın tarda ifasını bəyənib və onu özünə tarzən götürüb.

1905-ci il gənc tarzən üçün uğurlu olub. Belə ki, Gəncə toylarının birində Cabbar Qaryağdıoğlu onun ifasını bəyənib və İslam Abdullayevin razılığı ilə gənci özü ilə Bakıya gətirib. Məşhur xanəndələri müşayiət edən tarzən onların arasında ən çox Xan Şuşinskiyə bağlanır. Şuşinski xatirələrində onu belə yad edir: “Mən Qurban Pirimovu sonuncu dəfə 1965-ci il avqustun 10-da M.Maqomayev adına Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında çıxış edərkən görmüşəm. Konsertdə gənc ifaçılarla bərabər, 85 yaşlı qocaman tarzən də iştirak edirdi. O, “Rahab” ifa edirdi. Sənət yollarında saç ağartmış tarzən öz sədəfli tarını sinəsinə, barmaqlarını simlərə gənclik ehtirası ilə toxundurduqca tellərdən qopan xoş səda dinləyicilərin ruhunu oxşayırdı. Tarzən “Rahab”ı 23 dəqiqə çaldı. Dinləyicilər hərarətli təbrik sədaları altında qocaman tarzəni üç dəfə səhnəyə dəvət etdilər”. Bəli, onda özünəməxsus çalğı ştrixləri olub. Bunlar onun öz tapıntısı, ürəyinin hərarəti idi. Q.Pirimovu tanıyanlar onun həm də çox zarafatcıl bir insan olduğunu xatırlayırlar. Həmişə zarafatla tarzənlərə deyərmiş ki, birdən yolla gedəndə sizə daş atarlar, tez əllərinizi gizlədin. Bircə əllərinizi qoruyun. Qurban Pirimov haqlı idi. Bizləri heyrətə salan, möcüzələr yaradan məhz həmin əllər idi. Həmin əllərin sehrindən süzülən musiqi hər kəsin qəlbini fəth edə bilirdi.

Tarzənlər bu gün böyük sənətkarın yolunu davam etdirərək öz sələflərini unutmağa qoymurlar. Ancaq Qurban Pirimovun öz sözləri ilə desək, “Öyrənmək ustad olmaqda ümdə şərtdir. Amma gərək hər bir ustadın öz barmaqları olsun”.

Sənətkarın yaradıcılığına sağlığında yüksək qiymət verilib. 1931-ci ildə Xalq artisti adına layiq görülüb. Ona verilən ən böyük qiymət isə xalq məhəbbətidir. 70 ildən çox köksünə sıxıb dilləndirdiyi tar Qurbansız qalsa da, Azərbaycan tar sənəti Qurbansız deyil və olmayacaq, ulu tarımız əbədi yaşayacaq.

Deyirlər ki, insanı özündən sonra üç amil yaşadır: əməlləri, əsərləri və övladları. Bu mənada Qurban Pirimov çox xoşbəxt insan olub ki, bu deyilən amillər onu bu günə qədər yaşadıb və bu yaşantı əbədidir. Sənətkar 1965-ci il avqustun 29-da dünyasını dəyişib.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Status yağışı rubrikası” bu dəfə qapılarını yazar, bioloq alim Sadıq Qarayev üçün açır. 

Buyurun.

Mən çox dil bilməyin, xaricdə təhsil almağın qətiyyən elehinə deyiləm.

Ancaq xaricdə oxuyub, oxuyan, oralarla Azərbaycanı müqayisə edib, eyforiyaya qapılıb, bəzən  Azərbaycanımıza üstdən aşağı baxanlara bir tövsiyyəm var:

AZƏRBAYCANI və ÖZÜNÜ DƏRK ET.

Gedib gördün qoca qitədə var Motsard, Bax, dön Azərbaycana bax, Üzeyirin, Qarayevin var.

Hüqonu, Dostoyevskini oxumağınla öyünmə,

Nizami dəryası, Nəsimi dili, Füzulinin göylə yer arasında eşq aləmi var, özününkülər heç kimdən geri qalmırlar.

Dahi alimləri oxuyub ağız büzmə, Tusin, Lütfüzadən, Məmmədəliyevin var.

Dəniz kənarında xəyala dalma, Xəzərin var.

Çay qırağında çay axtarma, Kürün coşar, Arazın qəmli axar.

Başı qarlı dağlar görsən, heyfislənmə, Salvartın, Şah dağın var, Murovunda kəklik uçar, qartallar qıy vurar.

Ölkəndən doqquz iqlim keçər, hər cür çiçək, çinar, palıd bitər.

Demokratiya görəndə yaxşı bax, fikirən keçmişə ax.

Afrikanın, Amerikanın yerli sakinlərinin qan gölündə üzən gəmilər, hər şeyi yağmalayıb aparan əsrlərin insan quldurları.... Demokratların babaları.

Sənin azərbaycançılıq idealların var, bəşərin axtardığı yaxşılar, səmavi dinlərin göstərdiyi düz yollar orda var. 

Guya ki, mədəni cəmiyyət, rəftarlar görsən əldən getmə, ən layiqli, ləyaqətli, ali xalqın var, 

torpağına büləşdiyin Azərbaycanın var.

Heç bir bayrağa həsəd aparma, bayraqlara xalqların ruhu, mənəviyyatının aurası çökmüş. 

Üçrəngli bayrağının ətri, aləmi bürümüş, ucalığı şəhidlərin göy aləminə qalxmış. Ondan möhtəşəmi yox, ləyaqəti tarixindən çox.

Sev Azərbaycanın qum dənəsini, heç bir dəniz sahilində yoxdur,

Daşını sev, belə ağırı dünyada tapılmaz,

Qayasını sev, küləklərdən ovulmaz.

Adam ol, bəndə ol, vətəndaş ol Azərbaycanı sev, ona əyri baxma.

Havalı beyninin heç yerinə özgə bayraq taxma .

Azərbaycanda hər şey var, fikirən özgə qapılarında qalma, yalaxlara dolma.

Sev Azərbaycanı olduğu kimi, onun bizdən başqa kimi var?.

Adam öz bulağında damcı olar, öz daşında mamır olar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

MÜTALİƏ MƏDƏNİYYƏTİNİ NECƏ FORMALAŞDIRMALI?

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının təqdim etdiyi bu silsilə yazılar Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Ədəbiyyat Fondunun Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərkib hissəsi olaraq nəşr edilir.

Sizlər üçün çağdaş yazıçı və şairlərimizin ən yaxşı ədəbi nümunələrini seçərək təqdim edəcəyik.

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondu@

POEZİYA

VAHİD ƏZİZ,

Xalq şairi

ZƏFƏR MİLLƏTİMİN ALTUN TACIYMIŞ

Zəfər millətimin altun tacıymış,

özü yetməliymiş qisas zamanı,

həm savaş xəmiri çox acıyıbmış,

həm də müharibə acıymış hamı!

Görəndə şəhiddi nə cür igidlər,

qanları coşurdu mərd oğlanların,

hərbi hissələrə yeniyetmələr cumurdu –

“bizi də əsgər aparın!”

Yaralı tanıdım şirin qanıynan

udaraq söndürür qəlb acısını,

nişanın qaytarıb əsgər yollanan

sevdim neçə-neçə tibb bacısını.

Qaçqın nənələrin əli qaşında,

Yollara baxırdı – “nə oldu Şuşam?”,

Qonşuda bir ahıl – Doxsan yaşında,

döşünə döyürdü – “topçu olmuşam!”

Bu Zəfər millətin altun tacıymış,

Qələbə yetişdi Qırx dördcə gündə,

 həm “savaş xəmiri” çox acıyıbmış,

 millət müharibə “acıymış” həm də...

SƏN MƏNİM ƏBƏDİ QARABAĞIMSAN...

Yetişdin zirvənə, üçrəngli Bayraq!

Qarabağ – qəlblərdə atəşsən, odsan,

Dözdük hicranına alovlanaraq,

Düşmən elə bildi – “Unudulmusan”.

Qələbə gətirdi Bayraq özüylə,

Günü başlamaqda – “Vətən” sözüylə,

Yağı elə bildi “Cıdır düzüylə”,

Keflənib, hallanıb yerimək asan.

Dirçəldin – qəfəsdə quş olsan belə,

Həsrətli gözlərdə yaş olsan belə,

Bir şeyi bilirəm – daş olsam belə,

Qarabağ, köksündə ərimək asan!

Qurtardıq – Sərsəngi, əsir Tərtəri,

Ordunun dizində millət təpəri,

İndi “Xarıbülbül” adlı gülləri,

Doğma öpüşlərə bürümək asan.

Qarabağ, yenə də bəxtəvər görün,

Közərir kül tutmuş közün, kömürün,

Ötəri olsa da cahanda ömrüm,

Sən mənim əbədi Qarabağımsan...

MƏNƏ YÜZ İL ÖMÜR ARZULAMAYIN

Mənə yüz il ömür arzulamayın -

Xəzan yarpağıtək qovmasın külək,

Gözlərim görsə də, ayağım - əlim

Əsalı olanda dayansın ürək.

Mən yüz il ömür arzulamayın -

Bu qədər yaşayan hansı çiçəkdir?!

Mən yaşda qalmırsa taytuşum-tayım,

Qurdnan qiyamətə qalmaq deməkdir.

Mənə -" Yüz il yaşa" - deməyin, dostlar,

Yerişim, gülüşüm, səsim itməsin,

Məndən cavan olan, gümrah olanlar

Çiynimdə dünyadan köçüb getməsin.

Mənə elə ömür arzulayın ki,

Ölüncə ümmantək çağlaya bilim,

Qapı - pəncərəni öz evimdəki

Özüm aça bilim, bağlaya bilim.

Tanrıdan bir ömür diləyin mənə,

Taleyim sevgiylə baxsın üzümə,

Görsün yad payına şərik deyiləm

Gərək olmayanda özüm-özümə,

Deməli heç kəsə gərək deyiləm!

Sağlıqlar deyəndə hərdən şənimə,

Nə özüm kövrəlim, nə sizə gülüm,

Tanrıdan bir ömür diləyin mənə,

Hər vaxt sevə bilim, sevilə bilim.

Mənə yüz il ömür arzulamayın -

Ləyaqət, təmiz ad atıb getməsin

Dünyaya qalacaq malı dünyanın -

Karvanın lənətə batıb getməsin

Mənə yüz il ömür arzulamayın...

HƏKİMƏ MƏKTUB

Həzin bir nəğmədir ürəyimdəki,
elə hey çağlayar, elə hey daşar,
yarsan-ürəyimdə asta gəz, həkim,
birdən bıçağına arzum dolaşar. 

Ovcuna çilənsə, qorxma, qan deyil-
billur bir sevdadır axar sinəmdən,
mənim ki ürəyim damardan deyil,
asılmış bir qızın hörüklərindən!

Çətin ki qəlbimi görərsən, həkim,
bürünmüş guman ki, dumana, çənə,
guman ki, yaram da köhnəldiyindən
köhnə bir tanıştək yad gələr sənə.

Bəlkə ağlayarsan, həkim, yenə də,
doğrayıb-qırarsan barmaqlarını,
həkimlər-hər dəfə insan oləndə,
itirər əlinə etibarını…

YADIMA DÜŞÜR

Payızın eyvana dəyir qədəmi.

Nəmli məhəccərdən əlim sürüşür.

Dibçəkdə soluxan qızıl gül kimi,

Səni gözlədiyim yadıma düşür.

İndi xatirələr qalxır eyvana

Soyuq varlığımı bürüyə bilmir.

Çiskindən, dumandan, qəmdən o yana

Sənli xatirələr yeriyə bilmir

Yerdən çox hündürdə keçdi illərim.

Qəlbinə gah uzaq, gah yaxın oldum.

Hələ də məhbusdur, xatirələrim.

Mən sənin bir eyvan dustağın oldum.

O, qədər giley var bu qapılarda.

Hər elçi bir təzə yar gətirərdi.

Bir çinar mən qədər dursaydı, burda.

Bəlkə də həsrətdən bar gətirərdi.

Payızın eyvana dəyir qədəmi.

Nəmli məhəccərdən əlim sürüşür

Dibçəkdən boylanan qızıl gül kimi.

Səni gözlədiyim yadıma düşür...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Skleroz olmaq istəmirsənsə çalış çoxuna borc ver. 

2.

Funtla Dollar birjada oturublar. Birdən qapı açıldı, Dram içəri girdi, gənc, qısa ətəkli, arxası və sinəsi ipiri. 

Dollar bayılıb dərhal ona tərəf cummaq istəyındə Funt onu tutub saxladı:

-Qoruyucusuz yaxın durma. İnflyasiya-zad tutarsan ondan. 

3.

Son hadisələrdən sonra məsləhətdir ki, neftə bundan sonra “qara gümüş” deyilsin.

4.

Dərdayılın xatlrələrindən:

“Mən rayondan Bakıya gələndə elə bilirdim ki, ən savadlı, təşəbbüskar, işgüzar adamları müdir təyin edirlər, rejionun, var-dövlətin, dayının rolu olmur. 

Amma məni müdir təyin edəndə yanıldığımı anladım.

5.

Operada.

-Maestro, sizin səsiniz hara itib?

-Onu seçkidə bir deputata vermişəm. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Varisin növbəti FOTO-ŞƏRH qeydlərini təqdim edir. 

Bu bənövşəyi çalarlarla bol, həyat sevgisi aşılayan foto bir italyan qəhvəxanasının sosial media reklamıdır.

Altından da yazıblar: “Həyatda kiminlə gülmək və kiminlə ağlamaq lazım olduğunu gərək biləsən.

Həm də, kiminlə kofe içdiyinin də gərək fərqində olasan”.

Gözəl deyimdir. 

Biz dostları təsadüfən seçirik, əksər hallarda. Deməzsənmiş, bunu yanlış edirik. Kofe fəlsəfəsi bunu gözəl isbatlayır. 

Kofeni kofesevənlə içmək bir şərtdir. Amma kofesevənlər də amerikanonu, latteni, espressonu, kapuçinonu, fratteni sevənlərə bölünür. 

Demək, daha cidi-cəhdlə tapmalısan öz həmfikirini.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.10.2024)