Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Sizlərə abituriyentin uğur formulunu təqdim edirik. Bu formul var və özünü həqiqətən də doğruldur.

 

Bəzən biz mətni oxuyanda bir sətri bitirən kimi gözümüz sətrin əvvəlinə – onu təkrar oxumaya yönəlir. Bu, mütaliədə ən geniş yayılmış qüsurdur və reqressiya adlanır. Düzdür, sətrin, cümlənin təkrar oxunmasının resipasiya adlı oxuduğun cümlədəki fikri daha dərindən mənimsəmək növü də var. Bu təmrin, əlbəttə ki, çox zəruri və vacibdir. Amma reqressiya isə boş vaxt itkisi, gözə verilən əlavə yükdür. İstənilən halda bu vərdişdən yaxa qurtarmaq zəruridir.

Məhsuldar oxumağımıza mane olan daha bir faktor oxuma zamanı artikulyasiya adlanan ağızın, dilin, udlağın hərəkətliliyidir. Biz öz-özümüzə oxuyanda bəzən istər-istəməz bu orqanlarımıza güc tətbiq edirik. Bəziləri, hətta ucadan oxuyaraq bu gücün təsirini ikiqata, üçqata çatdırırlar.

Amma istənilən halda mətn effektivlik üçün tam səssiz oxunmalıdır. Artikulyasiya oxunanı mənimsəmək üçün orqanlarımıza təsir edən bəlli əngəldir. Məşq edin, lap dilinizi dişinizlə tutub saxlayın, amma sakit, mütləq sakit oxuyun!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.04.2024)

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”  portalı klassik poeziyamızın ünlülərindən olan Mirzə Şəfi Vazehin (1794-1852) indiyədək çap edilməmiş lirik şeirinin dərcini davam edir. 11 gündə sizlərə Azad Yaşarın təqdimatında 65 şeir təqdim ediləcək.

“Ötən ilin noyabrında görkəmli şair, xəttat və pedaqoq Mirzə Şəfi Vazehin vəfatının 160-cı ili tamam oldu. Bu ildönümüylə bağlı oxucuların diqqətinə təqdim etdiyim silsilə şeirlər Fridrix fon Bodenştedin 1851-ci ildə Almaniyada nəşr olunan “Mirzə Şəfinin nəğmələri” kitabına salınmışdı.

Nüfuzlu dilçilərimizdən Fəxrəddin Veysəlli və Yusif Savalan tərəfindən edilən sətri tərcümələr əsasında onları yazıldığı vaxtdan təxminən 180 il sonra ədəbi irsimizə təkrar qazandırmağa çalışdım. Bu mətnlər M.Ş.Vazeh irsindən çevirdiyim 270 şeirin hələlik çap olunmayan qisminə daxildir.” (Azad Yaşar)

 

 

7

 

Bürüyüb dörd yanımı

nəfəsin xoş halətək.

Hara baxsa gözlərim,

gül hüsnünü görəcək.

 

Qəm dəryamda hər gecə

sənsən batan, qərq olan.

Sənsən – sübh günəşitək

orda doğan, doğulan.

 

 

8

 

Bizim yaylaqlara bahar gələndə

günəşin nəfəsi əridər qarı.

Çəmənlər xalıtək çiçəkləyəndə

ağaclar göstərər tumurcuqların.

 

Əriyən qar suyu basar yamacı,

yağış da səngiməz ilk bahar çağı.

Talaları oxşar ilıq nəfəsi

günəşin...

Nə xoşmuş yazın növrağı!

 

Yerin buz örtüyü sel olub axar,

dağda bulaqların gözü açılar.

Hər tərəf yamyaşıl don geyinəndə

meşəni rayihə başına alar.

 

Yaşıl dərələrə dolar qoxular,

açılar göyün də qaşı-qabağı.

Talaları oxşar ilıq nəfəsi

günəşin...

Nə xoşmuş yazın növrağı!

 

Yadıma sahildə qoşa gedərkən,

sevgindən bülbültək dil-dil ötərkən 

səni uzun-uzun öpdüyüm düşür.

Soyuq günlərdə də isidib, yəqin,

ruhunu alovu həmin öpüşün.

 

Zirvədən tökülən gur şəlalələr

sanki qovuşdurar göylə torpağı.

Talaları oxşar ilıq nəfəsi

günəşin...

Nə xoşmuş yazın növrağı!

 

 

9

 

Mənəmsə cahanın ən bəxtəvəri,

nə fərqi – bu dünya dönür, ya dönmür?!

Məqsədə gedərkən hər bəndə fərqli

yol seçir... və onu gedir bir ömür.

 

Bir can hayındadır zahid özü də,

sanır, onu Tanrı belə yaradıb.

Əlüstü paylarkən nemətlərini

və diktə edərkən xislətlərini

yaxşıya-yamana məhəl qoymayıb,

hər bəndənin ömrün-günün qaraldıb.

 

Mənsə baş qoymuşam yarın kuyinə

bu şirin nəğməmi yazdığım dəmdə.

Gözlərim doymazkən onun hüsnündən

mey qədəhi peyda olur əlimdə.

 

Şərabı daddıqca mən udum-udum,

ağlım da üstümə, geri qayıdır.

Etiraf edirəm:

“Hər şey bir yana,

dünyada mey və eşq – cənnət payıdır”.

 

 

10

 

Kəsilmir bağçada ahı-naləsi

başını çiyninə qısan bülbülün:

“Nə olsun, nəğməmin min bir rəngi var?!

Nə olsun, gözəldir, xoş ahəngi var?!

Əgər qurtulmasam bu dar qəfəsdən,

mən necə görərəm hüsnünü gülün?!”

 

Qızılgül gülşəndə yırtır sinəsin:

“Ömrüm necə şadman keçsin belədə?!

Nə olsun ki, hüsnüm zərifdir, xoşdur?!

Nə olsun, ətrimdən aləm sərxoşdur?!

Niyə qulağıma çatmır bülbülün

nəğməsi, naləsi axı hələ də?!”

 

Buna Mirzə Şəfi qoyur nöqtəni,  

deyir: “Hər ikiniz bir hovur susun,

Gül! Sənin ətrinlə qoy dolsun hər yan.

Bülbül! Sən də onu mədh et durmadan.

İkinizin şövqün mənim ilhamım

özünə hopdursun, yaysın, qorusun”.

 

 

11

 

Geyib əlvan donun yenə əyninə,

gəldi bahar bizim obaya-elə.

Hər il pişvazına çıxardım onun –

o gözəl dostumun piyalə ilə.

 

İndi gizlənirəm...

Züleyxam yoxdur,

gülləri süzürəm çarəsiz kimi.

Çünki sevgilimdə tapırdım yalnız

mən öz vüsalımı, səadətimi.

 

 

12

 

Avam olma, inanma ki, dərd-bəla

adəm oğlun nəcib, mömin eyləyər.

Heç inanma xəncərə düşən paslar

bir gün onu iti qılar, teyləyər.

 

Kim görüb ki, lildən su bərrak olar?!

Kir-pasdan qurtulan… yalnız pak olar.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.04.2024)

 

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Qardaş Türkiyənin dəyərli yazarları ilə müsahibələrim davam etməkdədir. Bu dəfəki müsahibim yazıçı, naşir Arslan Bayırdır.

 

-Salam Arslan Bayır bəy! Necəsiniz? Zəhmət olmasa öncə özünüz haqqında məlumat verərdiniz.

 

-Antalyadanam. 1958-ci ildə Antalya vilayətinin Alanya rayonunun Bayır kəndində anadan olmuşam. İbtidai məktəbi kənddə, orta məktəb və liseyi isə Alanyada bitirmişəm. Ali təhsilimi Pamukkale Universiteti Təhsil İnstitutunda, bakalavr təhsilimi Əskişəhər Anadolu Universitetinin türk bölməsində bitirmişəm. Türkiyənin müxtəlif şəhərlərində sinif müəllimi və türkcə müəllimi işləmişəm. İndi təqaüdə çıxmışam. Kitab yazarıyam. “Baygenç Yayıncılık” ilə “Güncel Sanat” jurnalının idarə edirəm.

 

-Ədəbiyyata marağınız nə zaman başladı?

 

-Ədəbiyyata marağım ibtidai sinifdən başlayıb. Bu arzum orta məktəb və lisey təhsilimdə də davam etdi. Universitetdə bir az daha inkişaf etdi. Müəllim işləyərkən diqqətimi cəmlədim və kitablarım çap olunmağa başladı. Bu, təqaüdə çıxdıqdan sonra da davam etdi və sağlamlığımız imkan verdikcə belə də davam edəcək.

 

-Əsərləriniz haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

 

-Hekayələr, şeirlər, araşdırmalar, uşaq ədəbiyyatı və səyahət sahələrində 36 kitabım nəşr olunub. Tezliklə buna roman da əlavə olunacaq. Bu il daha 3 kitab nəşr etməyi planlaşdırmışam.

 

-Yayınçılık işləriniz və dərginiz haqqında bilmək istərdik əgər mümkünsə.

 

-“Güncel Sanat” jurnalımız nəşr həyatına 2008-ci ilin ikinci yarısında başlayıb və avqust ayında 16 il olacaqdır.

Nəşriyyatımız “Baygenç Yayıncılık” 2013-cü ildə ortaqlıq ilə fəaliyyətə başlayıb. Sonradan nəşriyyatı öz üzərimə keçirərək 2015-ci ildən bu işi davam etdirirəm. Türkiyədən və dünyanın müxtəlif ölkələrindən ədəbi əsərlər çap etdirirəm. Hekayələr, şeir məqalələri, araşdırmalar və elmi kitablar kimi. Özbəkistan, Qazaxıstan, Azərbaycan, Bolqarıstan, Serbiya, Almaniya, İraq, Hollandiya, Fransa, Danimarka, Rumıniya və Rusiya indiyə qədər əsərlər çap etdirdiyimiz ölkələrdir, lakin tezliklə onlara yeni ölkələr də əlavə olunacaqdır.

“Güncel Sanat” jurnalımız, yuxarıda qeyd etdiyim kimi, nəşr həyatına 2008-ci ildə başlayıb. Hazırda 51 ölkədən əsərlər nəşr olunur. 46 ölkədə nümayəndəmiz var. Başda öz dilimiz Türkcə olmaq üzrə başqa ölkələrdən gələn əsərləri müəllifin, şairin öz dilindən çap edə bilərik. Təbii ki, başqa ölkələrin dillərindən əsərlər türk dilinə tərcümə edilərsə, Türkiyədəki oxucularımız onları daha asan başa düşərlər. Bundan əlavə, hər bir şairin, yazıçının əsərlərini öz dilində çap edə bilərik. Onlar da bundan razı qalırlar.

 

-Türkiyədə mütaliə (okuma) sizi qane edir mi?

 

-Təəssüf ki, indiki mütaliə dərəcəsi məni çox da sevindirmir. Çünki dünyanın hər yerində olduğu kimi, elektron media çoxaldıqca oxucu sayımız da bir az azalmağa başladı, amma yenə də deyə bilərəm ki, kitab baxımından mütaliə üçün yaxşı mühitdəyik, amma jurnal baxımından elə deyilik. Jurnal oxucuları çox xüsusi olduğu üçün hər kəs onu oxumur və getdikcə azalır. Bu bizi kədərləndirir.

 

-Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirsinizmi? 

 

-Azərbaycan ədəbiyyatını kifayət qədər izləmisinizmi deyə soruşsanız, bəli deyə bilmərəm. Bunun bir çox səbəbləri var. Biz bu qədər yaxın iki qardaş ölkəyik, baxmayaraq ki, çox ölkələrdə olmuşam, amma sizin ölkəyə gedə bilməmişəm. Bir dəfə dəvət vəd olundu, sonra pandemiya başladı və gedə bilmədim. Mən bütün ölkələrə Mədəniyyət səfiri kimi dəvətlə getdim. Bundan sonra da belə olacaq. Mən bir çox azərbaycanlı yazıçıları dəvət etsəm də, onlar məni əvət etmədikləri üçün gedə bilmədim. Halbuki mən Azərbaycan yazıçılarının türk dilinə tərcümə edilmiş çoxlu əsərlərini oxumuşam. Bəzi şair və yazıçıları tanıyıram. Onların bəziləri ilə xüsusilə Türkiyədə və başqa ölkələrdə simpozium və konfranslarda bir yerdə olmuşuq. Əhməd Cavad, Vaqif Səmədoğlu, Bəxtiyar Vahabzadə... kimi klassikləri də qeyd etmək olar.

 

-Bir yazar olaraq digər yazarlara məsləhətləriniz nədir və əlaqələriniz necədir?

 

-Bir yazıçı və naşir kimi həm Türkiyədə, həm də digər ölkələrdəki yazıçılarla çox yaxşı ünsiyyətim var. Məsələn, Azərbaycandan Anarla bir neçə dəfə görüşüb söhbət etmək imkanım olub. Qırğız yazıçısı Cingiz Aytmatovla tanış olmuşam. Bu kimi müxtəlif ölkələrdən çoxlu insanlarla əlaqə saxlayıram. Bəzilərini şəxsən tanıyıram, onlarla danışmışam, indi də danışıram, yazışıram; bəziləri ilə internet vasitəsilə tanış olub danışıram, bəziləri ilə isə yazışaraq əlaqə saxlayıram.

Onların böyük əksəriyyəti ilə həmrəyəm. İstər Türkiyədə, istərsə də başqa bir şəhərə, ölkəyə gedəndə otellərdə deyil, yazıçıların evlərində qalıram. Səbəbini soruşsanız, daha isti münasibət saxlayırıq. Ona görə də yazıçılarla yaxşı ünsiyyətim var.

Təbii ki, başqa ölkələrə və ya Türkiyənin şəhərlərinə birlikdə getsək, otellər prioritet olub. Çox istiqanlı insanam, mühitə tez uyğunlaşır, yazıçılarla anlaşıram.

Məni Azərbaycandan belə bir müsahibəyə daxil etdiyiniz üçün sizə təşəkkür edirəm.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.04.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Biz ki unutmuşduq ilk məhəbbəti

Ah, bu qəfil görüş kaş olmayaydı. 

Mənim gözlərimdə eşqin həsrəti, 

Sənin gözlərində yaş olmayaydı. 

 

Mən də bəxtiyaram, sən də bəxtiyar, 

Bəs bu həsrət nədir, bu məlal nədir? 

Saxlama, qoy gedim, 

                                     gözləyənim var, 

                                                Gedimmi? 

Bir hə de, o sual nədir? 

 

Dayanma qarşımda günahkar kimi, 

Mən ki, günahını bağışlamışam. 

Hələ qəlbi geniş adamlar kimi, 

Sənin toyunu da alqışlamışam. 

 

Niyə zilləmisən gözlərini sən? 

Mənə əvvəlki tək baxma, amandır. 

Mən ki əl çəkmişəm məhəbbətimdən 

Qəlbimi odlara yaxma, amandır. 

 

Peşiman olmağın nədir əlacı? 

Yüz fikir bir borcu ödəməz indi. 

Mən sənə qardaşam, sən mənə bacı, 

İlk eşqə tapmısan bir əvəz indi. 

 

Yanmasın, ulduzum tez yanıb sönsə, 

Vədəsiz şadlığı istəmirəm mən. 

Özgənin eşqinə göz dikməkdənsə, 

Həsrətin qoynunda can verərəm mən. 

 

Sevin, əzizləyin bir-birinizi, 

Ayrılıq diləsəm dilim lal olsun. 

Qolboyun, mehriban görəndə sizi, 

Mənim şair könlüm qoy xoşhal olsun. 

 

Şirin söz eşitsəm dodağınızdan, 

Bilin ki, sədası ürəyimdədir. 

Gəlsə körpə səsi otağınızdan, 

Hər xeyir-duası ürəyimdədir. 

 

Pozmaram bir evin birliyini mən, 

Görsəm ev yıxılır, gedib quraram. 

Əl əldən soyusa, ürək-ürəkdən, 

Sizi eşqinizə qovuşduraram. 

 

Nə peşiman ol, nə qəlbbini sıx, 

Çətindir, o günə qayıtmaq, çətin. 

Əvvəli sevincdir, sonu ayrılıq, 

Taleyi gətirmir ilk məhəbbətin. 

 

Qoy bu ürək sözüm getməsin hədər:

Məni sevirsənsə, ismətini sev.

Mən səni bir vaxtlar sevdiyim qədər,

Sən də öz ərini qismətini sev. 

 

Biz ki unutmuşduq ilk məhəbbəti

Ah, bu qəfil görüş kaş olmayaydı. 

Mənim gözlərimdə eşqin həsrəti, 

Sənin gözlərində yaş olmayaydı. 

 

Bu gün şair, tərcüməçi, Azərbaycan Dövlət mükafatı laureatı, Əməkdar incəsənət xadimi Tofiq Bayramın anım günüdür. 

Tofiq Bayram 1934-cü il dekabr ayının 16-da Bakı şəhərində anadan olmuşdur. Orta məktəbi bitirdikdən sonra Azərbaycan Pedaqoji İnstitutunun tarix fakültəsində təhsil almışdır. Əmək fəaliyyətinə “Azərbaycan müəllimi” qəzeti redaksiyasında şöbə müdiri kimi başlayan Tofiq Bayram sonralar Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində ədəbi işçi, M.F.Axundov adına Dövlət Opera və Balet Teatrında ədəbi hissə müdiri, “Ulduz” jurnalı redaksiyasında, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzeti redaksiyasında şöbə müdiri, “Yazıçı” nəşriyyatında baş redaktor müavini işləmişdir. 

O, Aleksandr Tvardovskinin “Üfüqlərdən-üfüqlərə”, dünya xalqlarının incilərindən ibarət “Ürəkdən-ürəyə” toplusu, Rasul Həmzətovun “Durnalar” və “Dostları qoruyun” adlı şeir kitablarını, A.Puşkinin “Mosart və Salyeri”, A.Tvardovskinin “Yaddaşın hökmü”, A.Axmatovanın “Rekviyem” poemalarını, habelə İspan dramaturqu Lope de Veqanın “Hiyləgər məşuqə” pyesini, həmçinin Y.Yevtuşenko, L.Xaustov, V.Konstantinova, İ.Abaşıdze, M.Posxişvili, T.Ciladze, balkar şairi Qaysın Quliyev və bir çoxlarının ən gözəl sənət əsərlərini seçərək, onları dilimizə tərcümə etmişdir. 

Azərbaycan ədəbiyyatına verdiyi töhfələrə görə Tofiq Bayrama 1984-cü ildə “Əməkdar incəsənət xadimi”, dünya xalqlarının poeziyasından nümunələrin yüksək peşəkarlıqla Azərbaycan dilinə tərcümə edilməsindəki əməyinə görə isə 1988-ci ildə “Maksim Qorki adına Azərbaycan Dövlət Mükafatı” laureatı fəxri adları verilmişdir. 

Tofiq Bayram 1991-ci il aprelin 19-da vəfat etmiş, Bakının  Əmircan  kəndində  dəfn olunmuşdur. 

Gəlin şairin ən ölməz, ən unudulmaz misralarına kiçik bir səfər edək. 

 

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

İllər boyu səni gəzdim,

Ay gecikən məhəbbətim!

Sən yubandın, mən tələsdim,

Getdi gənclik təravətim,

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

Mən bir yanda sənə möhtac,

Sən bir yanda gəzdin əlac.

İki qəlbdə bir ehtiyac,

Övladıyıq bir həsrətin,

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

Saç ağartdım bu yollarda,

Harda idin, söylə harda?!

Bir yarpağam son baharda,

Saralıram yetim-yetim,

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

Sən əzabsan, göz yaşısan,

Bəxtimin son naxışısan,

Bəlkə tale qarğışısan,

Bəlkə də ilk səadətim,

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

Gəl ki, sənsiz ürək bir daş.

Poz qanunu, sədləri aş.

Sevə-sevə öləydim kaş,

Sən olaydın vəsiyyətim,

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

Bir könül var, əmanətdir,

Acısı da şirin dərddir.

Bir qadına xəyanətdir,

Bir gözələ sədaqətim,

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

Cəzan varsa, verən gəlsin,

Könlü hicran görən gəlsin.

Məcnun gəlsin, Kərəm gəlsin,

Desin, nədir qəbahətim,

Ay gecikən məhəbbətim! 

 

Bir xəstəyəm, əlacım sən,

Bir koram, əl ağacım sən,

Görüşünə əl açım sən –

Gəl ol mənim son qismətim,

Ay gecikən məhəbbətim!

 

 

Azərbaycan deyəndə 

 

Vətən mənim bu günüm,

Sabahkı toy-düyünüm.

Haqqım var ki, öyünüm

Azərbaycan deyəndə.

Ürəklərdə döyünüm,

Azərbaycan deyəndə. 

 

“Hər ölkəyə, hər elə,

Olsun hörmət”, deyirəm.

“Vətənindir, vətənin,

İlk məhəbbət”, deyirəm.

“Onun şöhrət tacıdır,

Şe’r-sənət” deyirəm.

Mən vətənə, “Füzuli,

Abbas Səhhət” deyirəm!

Mən vətənə, “Sabiri

Doğan qeyrət”, deyirəm!

Mən vətənə, “Üzeyir,

Müşfiq, Səməd”, deyirəm!

“Günəş kimi müqəddəs

Bir həqiqət”, deyirəm,

Azərbaycan deyəndə.

“Dünya məni dinləsin,

– Diqqət, diqqət!”,

deyirəm.

Azərbaycan deyəndə! 

 

Azərbaycan deyəndə,

Ləpələr şairləşir.

Anaların bətnində,

Qara gözlü körpələr

Pələngləşir şirləşir.

Azərbaycan deyəndə,

Müdrik qocalar kimi

Dağlar da fikirləşir.

Azərbaycan deyəndə

“Haralısan?” sualı,

Verənlərə ar olur.

Qeyrətlilər birləşir,

Qeyrətsizlər xar olur

Azərbaycan deyəndə! 

 

Dostdan sovqat, muştuluq,

Düşməndən bac alaram,

Azərbaycan deyəndə!

İşıq sütunu kimi

Sabaha ucalaram,

Azərbaycan deyəndə!

Körpüləri, səddləri

Sinəmlə parçalaram.

Sərhəd məftillərində,

Bu kobud əllərimlə

Bir muğamat çalaram,

Azərbaycan deyəndə! 

 

Azərbaycan! – Bu nida

Qayaları silkələr.

Sal daşların köksündə

Çiçək bitər, gül bitər.

Azərbaycan deyəndə,

Təbim coşar, sel gələr,

Sanma şöhrət pərdəsi,

Ürəyimi kölgələr,

Azərbaycan deyəndə.

Gözümdə doğmalaşar

Bütün xalqlar, ölkələr,

Azərbaycan deyəndə! 

 

 

Qadın ürəyi 

 

Necə rəhmlidir, necə amansız,

Necə mehribandır qadın ürəyi!

Sən onu sındırsan, bil ki, a qansız,

Ağlayan kamandır qadın ürəyi. 

 

 Güldürsən, ömürlük səadətindir,

Söndürsən, yanmağı bir də çətindir.

O, əsl qayğının, məhəbbətindir,

Sevgisiz zindandır qadın ürəyi. 

 

 Daşı da əridər, daş da olar o,

Əriyib gözlərdə yaş da olar o.

Bahar da olar o, qış da olar o,

Damladır, ümmandır qadın ürəyi. 

 

 Onunla dünyadır sənə qəfəs də,

Onsuz heç yaşama bu torpaq üstə.

Sevən bir ürəyə axır nəfəsdə

Ən gözəl dərmandır qadın ürəyi. 

 

Onu alçaldan da, ucaldan da biz,

Dərd verib, vədəsiz qocaldan da biz.

Qədrini biləndə bu cahanda biz,

Həmişə cavandır qadın ürəyi. 

 

Bəzən gül tək solar acı bir sözdən,

Ağlayar xəlvəti, gülsə də üzdənE

Bəzən uşaq kimi bir ürəksizdən

Məhəbbət umandır qadın ürəyi. 

 

Bir namərd əlindən zəhər içəndə,

Keçirər ömrünü o, yas içində.

Bəzən ən qiymətli libas içində

Nalədir, fəğandır qadın ürəyi. 

 

Ömrə zinət verən, səadət quran,

Kişi ürəyini nurla dolduran.

İsməti bir nəsli göyə qaldıran,

Eşqə hökmrandır qadın ürəyi. 

 

Sənsiz əl çəkərəm arzudan, kamdan,

Nə çıxar sevgisiz-sənsiz ilhamdan?

İncitsən, dözərəm, Tofiq Bayramdan

İncimə, amandır, qadın ürəyi!

 

 

Qarabağı vermərəm! 

 

Bütün aləm danışır

mənim səxavətimdən,

Dostlara pay verəndə

bahasını verərəm.

Qonağa süfrə açıb

öz halal nemətimdən,

Evimin ipəyini,

xarasını verərəm.

Lazım gəlsə yolunda

keçib, can sərvətimdən

Çıxarıb ürəyimin

parasını verərəm.

Kimlər ki, şəfqət tapır

öz ana təbiətimdən

Dərman kimi dağların

havasını verərəm.

Fəqət dağı vermərəm,

Mən heç zaman dönmərəm.

Fikrimdən, niyyətimdən,

lazım gəlsə, gözümün

Qarasını verərəm,

Qarabağı vermərəm!

Əgər yer-göy dağılıb,

dönsə baharım qışa

Parça-parça doğranıb,

yem olsam da qurd-quşa

Allah da göydən enib,

başlasa yalvarışa

Qara keşiş yumşalıb,

Kərəm ilə barışa

Göyçə gölü birləşib,

Göy-gölümlə qarışa

Yüz-yüz çaya Turşsutək

bir bulağı vermərəm

Mən canımı verərəm

Qarabağı vermərəm!

Bu necə qonşuluqdu,

üzük mənim qaş onun?

Mən öz başımdan keçim

çiynimdəki baş onun?

Torpağımdan pay verim

olsun könlü xoş onun?

Bu Qarabağ nə vaxtdan

məskəni olmuş onun?

Əli sınsın tarixi

belə düzüb, qoşanın.

Gözüm yoxdur üstündə

bircə qara daşının

Ağ dumanlar gəlinlik

duvağıdır Şuşanın.

Mən gəlinin üzündən

o duvağı vermərəm.

Namusum, ismətimdir

Qarabağı vermərəm!

Bu nə oyundu? - deyib

Vaqif qalxar məzardan,

Məqbərəsi od tutub

əriyər intizardan.

Lənət daşı yağdırar

Xan qızı daş hasardan.

Görən Üzeyir bəyə

çatıbdır bu səs hardan,

Qarabağın çənidir

tunc heykəli bozardan.

Nərə çəkir Koroğlu

cəngi çalır saz hardan.

Qıratdımı şığıyan

göyə qalxır toz hardan?

Çıxıb cıdır düzünə Nigar,

Xan Eyvaz hardan.

Kür burdan hay qoparır

kükrəyir Araz ordan.

Vətən satlıq mal deyil

əl çəkin bu bazardan.

Millətçilik deyilən

ən dəhşətli azardan.

Millət xilas olmasa

qurtarmaz ahu-zardan

Torpağıma girişən

Qarabağa gor eşən

Hər növ mərdi-məzardan,

cana doyub deyirəm

Əlin qopmasa ordan

köynəyim bayraq olub,

Seçilməz laləzardan,

mən əsgərəm əlimdən

O bayrağı vermərəm,

öz canımı verərəm,

Qarabağı vermərəm!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının UŞAQLARINIZ ÜÇÜN OXUYUN rubrikasında bu gün də sizlərə dünyaşöhrətli fransız yazıçının dünyaşöhrətli əsəri təqdim ediləcək. Bəli, söhbət Antuan dö sənt Eqzüperidən və onun “Balaca şahzadə”sindən gedir. Əsəri dilimizə Cavanşir Yusifli tərcümə edib.

 

XXII FƏSİL

Salam, – Balaca şahzadə dedi.

Salam, – yolayıran dedi.

Sən burda neynirsən? – Balaca şahzadə soruşdu.

Mən sərnişinləri çeşidləməklə, min-min ayırıb qatarlara mindirməklə məşğulam, –yolayıran cavab verdi, – qatarların biri sola, o biri sağa yollanır.

Pəncərələrində işıq sayrışan sürət qatarları ildırım sürətiylə ötüb keçəndə yolayıranın kabinəsi silkələnir.

Onlar necə də tələsirlər, – Balaca şahzadə təəccübünü saxlaya bilmədi. Onlar belə nə axtarırlar?

Bunu heç maşinistin özü belə bilmir, – yolayıran cavab verdi.

O biri yoldan yenə də sürət qatarı ötüb keçdi.

– Onlar artıq qayıdırlar? – Balaca şahzadə soruşdu.

– Yox, bu, başqasıdır, qarşıdan gələn qatardır.

– Əvvəl olduğu yerlər belə pis idi ki?

– Bizim olmadığımız yerlərin hamısı yaxşıdır, – yolayıran cavab verdi.

İndi isə birdən üçüncü sürət qatarı hay-küy sala-sala ötüb keçdi.

Bunlar birincini ötüb keçmək istəyirlər?

– Balaca şahzadə soruşdu.

Onlar heç nəyi təqib etmirlər, – yolayıran cavab verdi. – Onlar vaqonlarda yatırlar və ya sadəcə, oturduqları yerdə əsnəyirlər. Tək- cə uşaqlar burunlarını pəncərə şüşəsinə dayayıb çölə tamaşa edirlər.

Yalnız uşaqlar nə axtardıqlarını bilirlər, –Balaca şahzadə dilləndi, – onlar adi parçadan tikilmiş gəlinciyə bütün qəlblərini verirlər, belə olduğuna görə bu əşya onlar üçün dəyərli bir şeyə çevrilir, bunu uşaqların əlindən alsan, zülüm-zülüm ağlayarlar...

Bu dünyada yalnız onlar xoşbəxtdirlər...

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.04.2024)

 

 

Xalidə Xalid, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

 

İllər öncə bu yazı diqqətimi çəkmişdi. O vaxtlar "İnform.az" saytının rəhbəri olaraq fəaliyyət göstərirdim. 

İstədim yarı zarafat, yarı gerçək olan bu yazıya hamı nəzər salsın. 

"168 saat" qəzeti, səni heç unutmadım! 

 

“Xəqaninin heykəlindən 20 şaq v levo”

 

Həmin ünvanda “Russkoyazıçnı” işbazlar jurnalistika kursu açıb gəncləri “maarifləndirmək” istəyirlər.

Təsadüfən əlimə düşmüş bir elan məni və həmkarlarımı olduqca maraqlandırdı. Rus dilində yazılmış elanın məzmunu belə idi: “Jurnalistlik” haqqında arzulayanlara. Bütün sutrka boyu. Azər”. Elanın sonunda telefon nömrəsi də vardı. Bir qədər düşünüb göstərilən nömrəni yığdım:-Alo, salam!

Dəstəyin o başından bir qadın cavab verdi.

-Xanım, mən elanla bağlı zəng edirəm. Zəhmət olmasa, Azəri çağırın.

Bir qədər sonra başqa bir qadın dəstəyi götürdü. O rusca danışırdı.

-Alo, vi povodu kokoqo obyavleniya?

-Xanım, mənə Azər lazımdir. Sizi jurnalistika ilə bağlı elana görə narahat edirəm. Əgər imkan varsa azərbaycanca danışın.

Sonra alaqarışıq bir dildə dedi: “Azera netu. Siz jurnalistika ilə bağlı soruşursunuzsa, kursu mən aparıram-Seva. Sizi nə maraqlandırır?”

-Mən bilmək istərdim ki, kurslar pulludurmu? Qrup şəklində, yoxsa tək-tək hazırlaşdırırsınız?

Zərif səslə: “Biz telefonla informasiya vermirik. əgər maraqlıdırsa, bizim yanımıza gəlin”, -söylədi. 

Sonra o, ünvanı mənə dedi: “Vı Torqoviy znayete? Tam yest “Şəkil pasaji”. Nəsiminin  heykəlindən 20 şaq v levo. Ulitsa Rəsul Rzı 14. Sizi gözləyirik”. 

O, spasibo” deyib dəstəyi açdı.

Bəli, səhərisi göstərilən ünvana gəldim. Nişan verilmiş bloku tapıb, ağ dəmir qapını döydüm. Qapı açıldı:

-Po povodu obyavleniya?

Başımla “hə” işarəsi verdim.

Məni içəri dəvət etdilər: “Zaydite!” 

Eni təqribən 3 metr, uzunluğu isə 5 metr olan yarıqaranlıq otağa daxil oldum. Qapının ağzında kiçik stol qoyulmuş, 3 qız, 1 gənc oğlan əyləşmişdi. Qapını açan xanım və bir başqası ayaqüstə durmuş, 2 nəfər gənc oğlan da düz döşəmənin üzərində yerlərini möhkəmlətmişdilər. Yavaş-yavaş məni süzməyə başladılar. Mən “Azəri olarmı?”-sualı ilə onlara müraciət etdim. 

Cavan bir oğlan: “Azər mənəm”,-dedi. Sonra isə “Yəqin ki, jurnalistika ilə bağlı gəlmisiniz? O kursları Seva xanım aparır”,-deyib ayaqüstə duran gənc qadını göstərdi.

-Seva mənəm.

Onlara özümü təqdim etdim... “168 saatın” müxbiri olduğumu bilib çaşqınlıqla mənə baxdılar.

-Bəs sizə nə lazımdır?

-Mən sizin fəıaliyyətinizdən bəhs edəın material hazırlamaq istəyirəm. Təbii ki, etirazınız yoxdursa...

Onlar sanki birağızdan :”Yox, yox! Heç bir yazıdan söhbət gedə bilməz!”-deyə narazılıq etdilər.

Mən əvvəlcədən hazırladığım suallarımı tələsik onlara təqdim etdim:

-Kursu hansı təcrübi və nəzəri biliyə malik adamlar keçir? Hansı metodlar və ədəbiyyatdan istifadə olunur? Kurs neçə aylıqdır?

Təəssüf ki, onlar qəti şəkildə suallarıma etirz edib, otaqdan çıxmağımı tələb etdilər.

Artıq mən lazımı informasiyanı əldə etmişdim. Səmimiyyət naminə kimliyimi də açıqladım. Uzunçuluq olsa da nahaq yerə gördüyüm mənzərəni sizə təsvir etmədim...

Əgər həqiqətən də bu kurslar xüsusi əhəmiyyətə malik olsaydı, təbii ki, onlar özləri haqda ətrfalı məlumat verməkdən çəkinməzdi.

Bir də bu kurslar gerçəkdən xüsusi əhəmiyyətə malikdirsə, ali təhsil ocaqlarında jurnalist kadrların bilavasitə hazırlığı ilə məşğul olan jurnalistika fakültələrinə ehtiyac varmı?

Mövzuya münasibətini öyrənmək üçün M.Ə.Rəsulzadə adına BDU-nun jurnalistika fakültəsinin dekanı Yalçın Əlizadəyə müraciət etdim. Yalçın müəllim bunları bildirdi:

-Son onilliyin demokratik ab-havası fikir plüralizminin təşəkkülü, azad fikir və azad sözə geniş meydan verilməsi ölkəmizdə geniş qəzet alımı yaratmışdır.

Bu qəzetlər sirasında ciddi jurnalistikaya söykənən, obyektivliyi özü üçün meyar seçən, hər cür qərəzdən uzaq mətbu orqanlarımız da var, yaranmış şəraitdən sui-istifadə edərək 125 illik tarixi olan milli jurnalistika dəyərləri üzərinə ləkələr salan “qəzet”lər də. Ağır olsa da, etiraf etməliyik ki, bu gün ikincilər daha çoxdur. Naşıların, dəllalların jurnaılistika qədər təcavüz etdiyi ikinci bir sənət sahəsi yoxdur. Faktdır ki, tarixən jurnalistika sənətlər arasında ən seçilən, hörmətəlayiqlərindən olub.

Ancaq bu gün həmin adamlar jurnalistikanı əvvəlki hörmət və nüfuzundan salırlar. Belə jurnalistika daha çox ayrı-ayrı şəxsələrin mənafeyinə xidmət edir.

Hər partiya özü üçün bir qəzet açıb ondan istifadə etdiyi şəxsə sillə, şapalaq kimi istifadə edir. İstədikləri adama böhtan atır, şərləyir, ləkələyirlər. Çox vaxt sonradan təkziblər verilsə də, ilkin variantlar əldə olunmuş effekt və təsirini itirmir. Xüsusən də sensasiyaya meylli oxucu bu tip materiallara daha çox üstünlük verir. Bu gün yüngül informasiyaya meyl qabarıq şəkildə müşahidə olunur. Jurnalistika anlayışının real mahiyyətindən bixəbər “jurnalistlər” hələ də KİV-də geniş yer tutur.

Jurnalistikanı təcrübi cəhətdən “mənimsəyənlər” bir yana, indi sırf elmi, nəzəri səpgidən “fəaliyyətə” geniş yer verməyə başlayıblar. Jurnalistika nadir ixtisasdır. Hər il jurnalistika fakültəmizə qəbul olunan 20-25 nəfərdən təhsilini başa vurarkən 5-6 püxtələşmiş sənətini sevən, yüksək səviyyəli, professionallığa meylli jurnalistin formalaşdırılmasını uğurumuz hesab edirəm

Jurnalistika üçün ən vacib amil istedadın olmasıdır. Yəni təhsil sistemimiz konveyer deyil ki, I kursda fakültəyə daxil olub oranı bitirəndə, jurnalist ola biləsən.

Fakültəmzdəki təhsilin başlıca vəzifələrindən biri tələbədə aşkarlanmış istedadın cilalanmasıdır.

Təbii ki, belə şəxs əməli faəliyyət sahəsində peşəkar kimi özünü büruzə verə bilir.

Qısamüddətli kurslara gəldikdə onu deyim ki, bu qeyri-ciddi məsələdir. Bu şəxsi gəlir, qazanc əldə edilməsi məqsədi güdür.

Əgər həmin kursları təşkil edən şəxslər istedad sahibidirlərsə, dekan kimi məmnuniyyətlə onları fakültəmizlə əməkdaşlığa dəvət edirəm.

Bir müddət əvvəl mədəniyyət işçiləri klubunda da eynitipli 6 aylıq kurslar təşkil olunmuşdu. Axı jurnalistika kursu tikiş, sürücülük kursu deyil, sənət kursudur.

Bu sahəyə istedadı olan adamlar getməlidir. Fəhmlə deyə bilərəm ki, sözügedən kurslar şəxsi qazanc naminə təşkil olunur. Yəqin ki, kursların dinləyiciləri bunu dərk edə biləcəklər. Əgər doğrudan da bu dərnəklərin səmərəsi olsaydı, jurnalist ictimaiyyəti arasında çoxdan özünü göstərmişdi.

Bir daha deyirəm; Bu ancaq jurnalistikanın ad və imicindən istifadə edib qazanc əldə etmək məqsədi daşıyır.

NƏMƏND

P.S. Sonda maraqlananlarü üçün kursun dəqiq ünvanını təqdim edirəm:

“Fəvvarələr meydanı, Xəqani heykəlindən 20 metr sola, ağ dəmir qapı, AZƏR, SEVA”.

İstəsəniz siz də baş çəkə bilərsiniz.

“168 saat” qəzeti. 13 yanvar 2000-ci il.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(19.04.2024)