Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

“Bəlkə də, bir gələn var,

  Gözlərim yol çəkir, yol;

  Ölü dillər kimiyəm,

  Sözlərim yol çəkir, yol...

   Göy ulu, yer yağızdı,

   Hər dua bir ağızdı;

   Bu - qələm, bu - kağızdı,

   Özləri qol çəkir, qol”... 

   (Ə.Qoşalı)

Dəyərli Əkbər bəy, şeir yazarkən, "Kağız və qələmin sehri böyükdür" deyib ruhunuzun pıçıltılarını qələmə söyləyirsiniz, yoxsa, deyəcəksiniz ki, "Əbülfəzqızı, indi zaman dəyişib, düymələri sıxmaqla, müasir texnika ilə yazıram"?

CAVAB

-Əbülfəzqızı, söyləşimizin “Bismillah”ını şeirlə başladığınız üçün də, bu sualınız üçün də öncədən sizə əsənliklər diləyir, gün ağlığı arzulayıram! Bilirsiniz, şeirin hansı texnika, texniki dəstək və ya avadanlıqla yazılması, bəlkə, bir o qədər də önəm daşımır. Axı, biz qələmlə yazmağa alışıq olsaq da, qələmdən öncə lələk olub, lələkdən öncə bir başqa nəsnə olub... üstəlik, hələ “qələm” şərti adı ilə tanıdığımız əşyanın özü çox fərqli formalarda olub, necə deyərlər, inkişaf yolu keçib. Yaradıcı insanlar yazıdan öncə də olub, əlbət; əlbəttə, onlar öz hiss-həyəcanlarını şifahi olaraq bölüşüb və ağız ədəbiyyatı da belə başlayıb hər halda. Hər halda sözdən də, yazıdan da öncə səs olub – sonra sözlər səslərin, başqa sözlə, müəyyən ahəngə, ritmə malik musiqinin müşayiəti ilə dinləyicilərə çatdırılıb. “Oxu!” əmrindən öncə, “Dinlə!” olub, “Düşün!” olub, “Özün özünü dərk et!” mənəvi buyruğu olub, elə deyilmi? Uzun sözün qısası, yazı icad olub, yazanlar, oxuyanlar təsirli dərəcədə çoxalıb, yazmaq-oxumaq yayğınlaşıb ki, artıq İlahi buyruq da, “Oxu!” şəklində təcalla edib. Ancaq bu, digər mənəvi, ilahi buyruqları sıradan çıxarmayıb.

Beləliklə, bilgisayarların icadı, yazı şəklinin yeni forma və texniki məzmun qazanması da digər yazı şəkillərini tam sıradan çıxarmayacaq. Bax, Səmərqəndi, Buaxaranı ziyarətə gedərkən, əski əlifba ilə yazan, başı qaragül papaqlı xətattalara ödəniş edib, adımızı, yaxud istədiklərimizin adını yazdırmırıqmı? Yəqin, 20-30 il öncəki yazı şəkilləri də bir qədər sonra, sanki ekzotikaya çevriləcək, muzey predtmetinə dönüşəcək; ancaq insanlar ona can atacaq, onu unutmayacaq, ona yeni anlamlar yükləyərək yaşadacaq...

Sualınızdan çox uzağa düşmədən, deyim: doğrudur, son illər, əsasən bilgisayr klaviaturasına barmaq vurur, ağ ekrana qara hərflər düzür, o hərflərin ifadə etdiyi sözləri, o sözlərin şəkilləndirdiyi cümlələri, misraları bəndlərə, ağ şeirlərə, aydın hekayələrə daşıyıram; lakin hər dəfə mənə elə gəlir, tam ürəyim istəyən alınmır, enerji itkisi olur... Sanki qara qələm ağ kağıza enincə enerji itkisi çox daha az olurdu...

Nə bilim... Aşıq Veysəl demiş,

“Uzun, incə bir yoldayız,

Gediyoruz gündüz-gecə”...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə sizlərçün “Yazmaq barədə 10 maraqlı fakt” təqdim edəcəyəm. Düşünürəm  ki, tək ədəbiyyatsevərlər üçün deyil, hamı üçün bu faktlar maraqlı olacaq. Hamı kitab oxumur, amma hamı mütləq yazır. Hətta əvvəllər işi-gücü ancaq yazmaq olan anonimçilərə də rast gəlinirdi. Lətifəsi sizsən uzaq.
Beləliklə, bud a faktlar.

1. Ən qədim yazının 5500 yaşı var;

2. Aqata Kristi əslində asanlıqla yaza bilmirdi, yəni yazmaq vərdişi onda cüzi idi;

3. Con Steybek gündə 60-a qədər qələm istifadə edirdi;

4. Yaradıcı yazıçıların dominant beyin yarımkürəsi yoxdur;

5. Yaradıcı yazı peşəkar atletikaya bənzəyir, yəni bu qənaətə gələn mütəxəssislər məhsuldar beyin gərilməsi ilə məhsuldar əzələ gərilməsini eyniləşdirirlər;

6. İntrovertlər (daxili dünyasına yönəli insanlar) ən yaxşı yazıçı olurlar;

7. Yazıçı blokunun olması normaldır;

8. Tələbə yazıçılar kənar perspektivdən daha çox faydalana bilirlər;

9. İngilis dili daim dəyişir və təkmilləşir, ingiliscə yazanların perspektivi də iki dəfə digərlərininkindən artıq olur;

10. Yazıçıların qəribə vərdişləri olur və əksərən bu  vərdişlər digər sahələrdə çalışanlara xas olmur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2023)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Hələ yay gəlməmiş, yazda mart-aprel aylarında səhər oyanıb görərsən ki, hava çox istidir, nazik geyinib gəzərsən.  

Sonra axşam çağı mövsüm özünü göstərər, Günəş batıb hava qaralanda axşama doğru bir də baxarsan ki, hava soyuyub, üşüyərsən. Hüznlü bir ürpərti sarar vücudunu. Əllərini çarpazlayıb qollarını ovuşdurar, axşamın boz-bulanıq alatoranında üfüqdə uzaqlara dalar düşüncələrin.  

Ruhumuzun təbiəti də eyni ilə belədir, bəzən məşğul olarsan, məşğuliyyətlər başını qatar.  

Keçdi deyərsən, bax hər şey yaxşıdır deyərsən. Deyib, gülüb, danışarsan.  

Bir anlıq hər şey unudular bəzən, amma bir anın içində də, hər şey yada düşər yenidən.. 

Sonra bir anın içində durduq yerə axşam çağı çökən o soyuq hava kimi, bir hüzün çökər üzərinə, qəlbin, nəfəsin daralar sanki. O an yediyin yemək, ya içdiyin çay düzülər boğazına. Gülüşün donub qalar üzündə və köks ötürər, ağırlığ çökər içinə.  

Özün də fərqində olmadan saxta gülüşlər saçdığın qələbəliyin içində, xatırlamağın, ya bəlkə də fərqinə varmanın verdiyi məyusluqla ruhunun bir küncünə çəkilib düşünərsən.. 

“Nə keçdi? Hara keçdi? Kimi aldadıram mən” deyərsən öz-özünə... Hətta bəzən “mənim burda nə işim var?” deyərsən..

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı millət vəkili, Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Fazil Mustafanın Azərbaycan - Qazaxıstan dostluğundan bəhs edən “Eyni kök, eyni göyüzü” məqaləsini təqdim edir. 

Azərbaycanın 44 günlük (II Qarabağ) müharibəsində qələbəsi bölgədə yeni reallıqlar yaratdı. Bu reallıqlar yalnız 2020-ci ildə, yalnız Qarabağda, Azərbaycanda və hətta Qafqazda qalmadı, daha geniş coğrafiyaya, o cümlədən Türk dünyasına sirayət etdi. Ortaq əcdadımızın Yer üzündə barışın, əmin-amanlığın qurulması sahəsindəki irsini, mənəvi-mədəni təcrübəsini günümüzə daşıyan türk dövlətləri Azərbaycanın uğurunu da, öncəki illərdə kədərini bölüşdüyü kimi bölüşdü. Bu bir qardaşlıq düsturudur: kədəri bölüş - azalsın, sevinci (uğuru) bölüş – çoxalsın! 

Azərbaycan alimlərinin ünlü sözü ilə desək, “Ortaq keçmişdən ortaq gələcəyə!” gedirik. Bu yolda bizim  əsas istinadgahımız, əsas dayağımız Türk Dövlətləri  Təşkilatdır (TDT). TDT-yə üzv dövlətlərlə, ümumən türk ölkə və topluluqları ilə işbirliyi Azərbaycanın çox önəm verdiyi əməli fəaliyyət sahəsidir. İlham Əliyev bu il fevralın 14-d Milli Məclisdə Azərbaycan Prezideni olaraq and içərkən Türk dünyasının birlik-bərabərliyinə xidmət edən önəmli ismarıclar verdi. Prezidentin “Türk Dövlətləri Təşkilatı bizim üçün əsas beynəlxalq təşkilatdır, çünki bu, bizim ailəmizdir. Bizim başqa ailəmiz yoxdur. Bizim ailəmiz Türk dünyasıdır” sözləri artıq bir aforizmə çevrilib, siyasi-diplomatik formul kimi qəbul görməkdədir. TDT üzvləri ilə, ümumən Türk dünyası ilə mövcud bağları daha da gücləndirmək, işbirliyini bütün əməli fəaliyyət sahələri  üzrə genişləndirmək Azərbaycanın xarici siyasət strategiyasının prioritet istiqamətidir. 

Xəzərin o tayındakı qardaş ölkəmiz Qazaxıstanın Prezidenti Kasım-Jomart Tokayevin Azərbaycana növbəti dövlət səfərinin mənəvi əsaslarını gözardı etmədən, bu səfərin ciddi siyasi, iqtisadi, mədəni önəm daşıdığını vurğulamalıyıq. 

Azərbaycan və Qazaxıstan Prezidentlərinin Bakıda birgə mətbuat konfransında vurğulandığı kimi, son ilyarım içində Prezident İlham Əliyevin Qazaxıstana dörd dəfə, Qazaxıstan Prezidentininsə bu müddət içində üç dəfə ölkəmizə səfəri olub, il içində daha iki səfər də planlaşdırılır. 

Üstəlik, Azərbaycanla Qazaxıstan arasında son ilyarım içində 40 önəmli sənəd imzalanıb. Bax, bu qədər yüksək səviyyəli bağlar, son illərdəki intensiv səfərlər, sıx fikir mübadilələri Prezident İlham Əliyevlə Prezident Kasım-Jomart Tokayevin yüksək səviyyəli dostluq, səmimi qardaşlıq münasibətlərinin təntənəsidir. Bu isə öz növbəsində, xalqlarımızın eyni kökdən gəlib eyni göyüzünə budaqlanmasının rəhnidir. - Yəni, arxalandığımız irsin, gələcək nəsillərə göstərdiyimiz yolun yüksək ifadəsidir.

“Mən həmkarımı Qazaxıstanın sosial-iqtisadi inkişafda, iqtisadiyyatın davamlı artmasında, beynəlxalq məsələlərdə nüfuzunun daim yüksəlməsində əldə olunan nailiyyətlərə görə təbrik etdim. Bu, bizim üçün çox mühümdür, qardaş xalqla qürur duyuruq. Çünki bu gün Qazaxıstan beynəlxalq arenada müdrik siyasət, düzgün seçilmiş strategiya və dövlətin inkişafına yönəlmiş dəqiq, ölçülüb-biçilmiş addımlar, həmçinin beynəlxalq arenada qarşılıqlı fəaliyyət sayəsində çox böyük nüfuza malikdir. Biz buna ürəkdən sevinirik”. - Bu sözləri Prezident İlham Əliyev Qazaxıstanlı həmkarı ilə birgə mətbuat konfransında (11.03.2024, Bakı) dedi. Bəli, doğrudan da, Qazaxıstana hər səfərdə dəyişikliklərin şahidi oluruq. Astana xəritədə Avrasiyanın coğrafi mərkəz şəhəri kimi görünməklə qalmayıb, qardaş qazax xalqının qurub-yaratmaq eşqinin, şəhərsalma mədəniyyətinin də təntənəsidir. Astana böyük Qazaxıstanın zəngin mədəni irsinin, üfüqügenişliyinin, xeyirxahlığının parlaq ifadəsidir. Çünki bu şəhərdən beynəlxalq aləmə barış, beynəlxalq hüquqa hörmət, özünəgüvən ismarıcları dalğalanır, yayılır. Çünki bu şəhər Türk dünyasının ən cavan paytaxt şəhəri olsa sa, böyük düşüncəkidir, ümidverən, inamaşılayandır. Beynəlxalq Türk Akademiyası Astanada yerləşir; Astanada alınan qərarlar Türküstan şəhərinin (bölgəsinin) inkişafına yeni fəsil açıb. - Türküstan Türk dünyasının ruhani mərkəzidir.

Ortaq türk qurumlarından ikisisə Bakıda yerləşir: TÜRKPA, Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu.

Biz də Milli Məclisin Mədəniyyət Komitəsi olaraq, qardaş ölkələrimizlə, o cümlədən Qazaxıstanla mədəniyyət, sənət, mədəni irs, müvafiq kateqoriyalar üzrə qanunvericilik təcrübəsinin mübadiləsində maraqlıyıq, belə imkanlarına görə şadıq. 

Çox şadıq ki, Qazaxıstan Prezidenti də Bakıdakı mətbuat konfransında mədəniyyətə xüsusi vurğu etdi:

“Strateji tərəfdaşlığımızın mədəni-humanitar tərkibi üzrə əməkdaşlığımızı da xüsusi qeyd etmək istəyirəm. Bu, xalqlarımızın yaxınlaşması baxımından çox mühümdür. Biz Azərbaycan tərəfinə Qazaxıstan mədəniyyəti günlərinin yüksək səviyyədə keçirilməsinə yaradılan lazımi şəraitə və səmimi qəbula görə minnətdarıq. Biz də Azərbaycan mədəniyyət xadimlərini ölkəmizdə səbirsizliklə gözləyirik və bu tədbirin uğurla keçəcəyi heç bir şübhə doğurmur, çünki Azərbaycan mədəniyyətinə maraq hər zaman vardır. Düzünü söyləmək lazımdır ki, Qazaxıstan xalqı sizin mədəniyyətinizdən ötrü darıxıb və Azərbaycan mədəniyyət xadimlərini böyük məmnunluqla qarşılayacaq”.

İnsanın və cəmiyyətin inkişafının çağdaş səviyyəsi, insanın yaratdığı, nəsildən-nəsilə ötürdüyü maddi -mənəvi dəyərləri, bir sözlə, insan əli, ağlı və ruhi gücü ilə yaradılmış bütün pozitivlər mədəniyyət adlandırılır. Əgər qardaşların dostluğundan, qardaşlıq mədəniyyətindən, işbirliyindən danışırıqsa, mədəniyyət özünəxas mövqe qazanmağı haqq edir. Bu, artıq mədəniyyətlərin qardaşlığından ötə hadisədir. Bakı və Astana, Şuşa və Türküstan, Gəncə və Almatı… sivilizasiyalar, mədəniyyətlərarası dialoqun ocağı, mədəniyyət bayrağı ucaltmış şəhərlər kimi çıxış edirsə, bizim sözümüzə sübut axtarmağa ehtiyacımız yoxdur.

Bəli, biz “ortaq keçmişdən ortaq gələcəyə” gedirik. 

Yolumuz açıq, qardaşlıq bayrağımız uca olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kino Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü görəcək. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Bu gündən etibarən oxucularımızı “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlıq gözləyir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalı olacaq.

“TURAN” bədii film ssenarisini təqdim edirik.

Titr yazı. Bakı. 14 noyabr. 1918-ci il.

Nuru paşanın qərargahı qarşısında dayanmış Qafqaz İslam Ordusunun əsgərinə yaxınlaşan ingilis nümayəndə heyəti...

Arxa fonda binanın qarşısında dayanmış ingilis hərbi maşını görünür...

Maşının üstündə ingilis bayrağı dalğalanır.

Qafqaz İslam Ordusunun əsgəri küləyin dalğalan­dırdığı bayrağa baxır...

Heyətin başçısı keşik çəkən əsgərə hərbi təzim edir.

Sonra əlindəki məktubdan ona müraciəti oxuyur.

İngilis zabiti:

– Mən ingilis zabiti Alan Constonam. Ənzəlidə yerləşən ingilis hissələri komandanı general Tomso­nun adından Nuru paşaya xəbərdarlıq etməyə gəlmişəm. Biz yeni qurulmuş Azərbaycan hökumətini tanımırıq. Osmanlı ordusunun Bakıdakı komandanı kimi sizə rəsmi müraciət edirik. Bakıda olmağınız müqa­vi­lələrə ziddir. Osmanlı dövlətinin özündə də bunu anla­yanlar var. Bu gün Bakını tərk etməsəniz, noyabr ayının on yeddisində şəhəri işğal edəcəyik. Osmanlı dövlətinin iştirak etdiyi döyüş cəbhələrində yaranmış son vəziyyət bizə bu addımı atmağa imkan verir. Bunu bilməmiş deyilsiniz...

Bayaqdan bəri başını aşağı salmış Conston qərar­gah qapılarının açıq olduğunu görür...

Alan Conston binaya daxil olub pillələrlə yuxarı qalxır.

İkinci mərtəbədə onu gözləyən Qafqaz İslam Ordusunun daha bir əsgəri Constonu hərbi salamla salam­layır.

Conston Nuru paşanın otağına daxil olur.

Nuru paşa iri masanın arxasında oturub.

Masanın üstündə əsgəri sxemlər, müxtəlif sənədlər görünür...

Nuru paşa Alan Constona yer göstərir.

Alan Conston ayaq üstə dayanıb əlindəki məktubu Nuru paşaya uzadır.

Nuru paşa məktubu alıb oxuyur...

Araya sükut çökür... Sükutu Nuru paşa pozur:

– Mən Osmanlı ordusundan istefa vermişəm. Azər­bay­can dövlətinin müdafiə naziriyəm. Bakıdakı Os­manlı qoşunla­rının komandanı indi Mürsəl paşadır. Bu məktubu ona verin, mənə yox.

Alan Conston: – Cənab komandan, Azərbaycan hökuməti oyuncaq hökumətdir.

Bu sözləri eşidən Nuru paşa hirslənib ayağa qalxır.

Nuru paşa: – Oyuncaq hökumət bu qədər itki verib qələbə əldə edə bilməzdi. Azərbaycan xalqı qanıyla dövlət qurub və sizlər bu dövləti tanımağa borclusunuz. Bura onların ölkəsidir, bunu birdəfəlik anlayın.

Alan Conston: – General Tomsonun adından sizi xəbərdar edirəm: noyabr ayının on yeddisinə qədər Bakını tərk etmə­səniz, şəhəri işğal edəcəyik.

Nuru paşa: – Bunu Azərbaycan hökuməti ilə həll edin. Mən hökumətə tabe olan əsgərəm. Əmr etsələr, Bakını müdafiə edəcəm. Desələr, sizə hücum edəcəm. Mən siyasətçi deyiləm.

Alan Conston: – Siz çox böyük siyasətçisiniz, cənab Nuru paşa. Başa düşürəm, Azərbaycan hökumətini İngiltərəyə tanıt­maq istəyirsiniz. Amma bir həqiqəti unutmayın: Bakı heç vaxt sizin olmayacaq. Buna icazə verməyəcəyik. Türk ağalığı bu əsrdə bitdi.

Alan Conston hirslə çevrilib otaqdan çıxır...

Nuru paşa fikirli-fikirli pəncərəyə yaxınlaşır...

Pəncərədən eşiyə baxan Nuru paşa...

Pəncərədən dolanbac Bakı küçələri görünür... Kü­ləkli bir gündür... Möhkəm xəzri əsir... Orta yaşlı çarşablı qadın azyaşlı uşağının əlindən tutub üzü küləyə gedir. Külək uşağı qadının əlindən zorla almaq istəsə də, qadın uşağının əlindən bərk-bərk tutub buraxmır...

Nuru paşa küləklə mübarizə aparan qadına bir qədər baxandan sonra masanın üstündəki telefona yaxınlaşır...

Nuru paşa telefon dəstəyini qaldırır.

Nuru paşa:

– Məmməd Əmin bəylə calaşdır... Gün aydın... İngilislər mənimlə danışmağın mənasız olduğunu anlayıb, Azər­­­baycan hökumətini tanıyacaqlar. Onlar bunu edən kimi Azər­baycan ordusu ilə Osmanlı his­sələrini Güzdəkə çəkəcəm. İn­gilislər Bakıya tək girməyəcək. Ayın on yeddisində Biçera­xo­vun atlı kazakları ilə iki yüzə yaxın erməni əsgəri də şəhərə daxil olacaq. Sizi ingilislərin əliylə qoruyacam. Ölkəni bütöv edib sizə təhvil verəcəm. Lənkəranı, Muğanı da ingilislərə milli hökumətin əraziləri kimi tanıdacam. Sizi ruslardan qorumağı da onlardan tələb edəcəm. Osmanlı cəbhədə güc­lənib sözünü deməsə, işlər ağır olacaq. Yeddi cəbhədə döyü­şürük. Tökdüyümüz qanların, verdiyimiz şəhidlərin hədər olmadığına inanıram. Bakını tərk etməyə məcbur olsam da, döyüş davam edir, bəy.

Nuru paşa dəstəyi asıb ayağa qalxır...

Nuru paşa yenə pəncərəyə yaxınlaşıb eşiyə baxır...

Xəzri əsməyindədir...

Bir qədər əvvəl pəncərədən görünən çarşablı qadın ilə uşağı hələ də küləklə əlləşir...

Külək uşağın əlini anasının əlindən ayırıb...

Uşaq güclü xəzri küləyi ilə təkbaşına mübarizə aparır...

Külək onu irəliləməyə qoymur...

Çarşablı qadın külək altında irəliyə deyil, uşağına tərəf addım atmağa çalışır...

Küləyin qaldırdığı tozanaqdan onlar bir-birinin üzünü görə bilmirlər...

Külək vurub çarşablı qadını yerə yıxır...

Uşaq küləyin səngiməsini gözləyib anasına doğru qaçır.

Uşaq çətinliklə ayağa qalxmağa çalışan anasının qolun­dan tutub kömək etməyə çalışır.

Pəncərədən bu səhnəni izləyən Nuru paşanın üzü sərtləşir.

Nuru paşa hirsindən pəncərə şüşəsini yumruqları ilə qırır...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizlərə abituriyentin uğur formulunu təqdim edirik. Bu formul var və özünü həqiqətən də doğruldur.

Mətn oxuyarkən ən vacib iki proses bunlardır: Diqqətlə oxumaq və oxuduğunu yaddaşa ötürmək.

Xüsusən biliklər almaqçün oxuyan zaman hədsiz diqqətli olmaq lazım gəlir. Amma beynimizi məşğul edən nəsnələr daim fikrimizi başqa səmtə yönəldir, biz əksərən mexaniki oxuyuruq, oxuduğumuz şüurumuza çata bilmir, yaddaşa da həkk olunmur. Heç kəsə sirr deyil ki, zehni əməyin məğzi konsentrasiya oluna bilməkdir. Ali məktəbə qəbul olunmaqçün hazırlıq mərhələsi, şübhəsiz, zehni əmək növüdür. «Mənim gələcək uğurumun yolu bax bu mətni oxuyub mənimsəməkdən keçir», «mən mütləq bunu öyrənməliyəm», «tam diqqətlə, tam səylə, tam məsuliyyətlə oxumalıyam» cümlələri ilə fikrini tam oxuduğun mətnə yönəldib, fikrini dağıda biləcək hər şeydən kənarda, ideal bir şəraitdə oxumağa çalışmalısan.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2024)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Orta məktəbdə oxuyanda riyaziyyatla maraqlansa da, günlərin birində Lev Tolstoyun “Sergi ata” əsərini oxuyur. Və bu əsər onu özünə valeh edir. Çox düşünüb daşınandan sonra qərara gəlir ki, yazmağa başlasın. Yazır, amma hiss edir ki, onda nəsə çatmır. Anlayır ki, mütaliəsi zəifdir, çox əsər oxumalıdır, dünya yazarlarını dərindən mütaliə etməlidir...

Haqqında söhbət açmaq istədiyim yazıçı İlham Əziz 1972-ci il aprelin 16-da Salyan rayonunun Aşağı Noxudlu kəndində anadan olub. 1979–1989-cu illərdə Salyan rayonu Noxudlu kənd məktəbində orta təhsilə yiyələnib. 1987–1989-cu illərdə Moskva Dövlət Universitetinin qiyabi Riyaziyyat məktəbində oxuyub. 1989–1994-cü illərdə Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetində təhsil alıb. 1994-cü ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının İqtisadiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. Bir müddət Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Nazirliyində iqtisadçı vəzifəsində çalışıb. 1997-ci ildə isə Maliyyə Nazirliyinin Baş Büdcə İdarəsinin "Büdcədənkənar fondlar" şöbəsinin müdiri vəzifəsinə təyin olunub. Bir il sonra öz ərizəsi ilə vəzifəsindən azad edilib. Həmin ildən şəxsi bizneslə məşğuldur. Hazırda "Karizma Tradiq" şirkətinin direktorudur. Eyni zamanda 2017-ci ildə ''İlham Əziz'' imzası ilə ədəbi fəaliyyətə başlayıb. Dövri mətbuatda hekayə, resenziya, publisistik yazıları ilə çıxış edir. Bir neçə kitabın müəllifidir...

Deyir ki,- “Cavan yaşından Maliyyə Nazirliyində mühüm vəzifə tuturdum, istefa verib şəxsi biznesimi qurmağa başladım. Çünki dövr, zaman dəyişmişdi, kapitalizm münasibətləri formalaşırdı. Kapitalizmin isə məlumdur ki, sərt qayda-qanunları var, sovet dövrünə öyrəşmiş insanlar üçün yeni qaydalara uyğunlaşmaq çətindir. Bəziləri hələ də düşünür ki, şair və yazıçıları dövlət dolandırmalıdır. Sovet hökuməti yazı-pozu adamlarından, ümumiyyətlə yaradıcı insanlardan təbliğat aparatının ruporu kimi istifadə edirdi və təbii ki, onların dolanışığı üçün də ciddi addımlar atırdı, diqqət göstərirdi. Kapitalizmdə münasibətlər sözsüz ki, fərqlidir, rupora ehtiyac qalmır. Təbii ki, bugünkü mövqeyimdən razıyam, hekayələrim oxunur, ədəbi aləmdə müzakirə və tənqid edilir. Bu gün ədəbiyyat aləmində seçilmək, Saday Budaqlı, Mahir N.Qarayev, Etimad Başkeçid, Salam Sarvan, Fəxri Uğurlu, Şərif Ağayar, Varis, Mübariz Örən kimi ciddi imzaların çiynindən boylanmaq, onların ədəbiyyat süfrəsində yer tutmaq asan məsələ deyil, çünki orda çox sıxlıqdır. Ədəbi prosesi yaxından izləyənlər yəqin ki, dediklərimi təsdiqləyər. Bir məsələni də deyim ki, bizim ədəbi mühit çox ədalətlidir, 45 yaşında yazmağa başlayan İlham Əzizi qəbul edibsə, deməli, istənilən istedad qəbul oluna bilər. Yetər ki, ortada gözəl mətn olsun...”

Çox sadə adamdır. Heç vaxt yekaxanalıq edib özünü təkəbbürlü göstərmir. Ünsiyyətdə mehriban, davranışında mədənidir. Hansı sözü harada işlətməyi yaxşı bilir. Dəqiqliyi xoşlayır, bəlkə də bu onun riyazi vərdişlərindən irəli gəlir…

“Hesab edirəm ki, dövlət quruculuğunun əsas elementlərindən biri sayılan milli burjuaziya formalaşmalıdır. Gəlin açıq danışaq, bu gün Azərbaycanda necədir? Biznes mühitində ayrı-ayrı siyasi adamlar ciddi şəkildə iştirak edirlər. Adətən belə hallar yeni qurulan dövlətlərdə olur, zaman keçdikcə inanıram ki, Azərbaycan da oturuşmuş ölkələr kimi siyasi adamlar biznes mühitindən çəkiləcək, həmin yeri milli burjuaziya nümayəndələri, orta təbəqəni təmsil edən iş adamları tutacaq. Düşüncə sahiblərinin pul qazanmaq vaxtı gəlib çatacaq. Adi bir misalla fikrimi izah etməyə çalışım, bütün Qafqazda ən böyük ticarət mərkəzi sayılan “Binə” ticarət mərkəzində elə bir dövr olub ki, adını düz-əməlli yazmağı bacarmayan, vurma cədvəlini bilməyən adamlar Çindən, İrandan mal gətirərək yaxşı pullar qazanıblar, çünki o vaxt nə gətirirdinsə satılırdı. Amma indi bazarı öyrənmədən, marketinq işlərini bilmədən, gömrük, vergi ilə bağlı qanunvericiliyindən xəbərdar olmadan pul qazana bilməzsən...”- söyləyir.

AYB-yə üzv olmaq onun uşaqlıq istəyi olub. Ordakı simaları Azərbaycan ədəbiyyatının lokomotivləri hesab etdiyindən, AYB-ni bir qurum kimi dəyərləndirir. Düşünür ki, bu gün dövlət ədəbiyyat siyasətini bu təşkilat üzərindən aparır. Və nəvaxsa bu sahədə də islahat olacağına inanır...

Deyir ki,- “Mənim haqqımda bəzən deyirlər, mətnləri poetikdir, şeirə də oxşayır. Mətn üzərində bütün tənqidləri qəbul edə bilirəm, təki münasibətlər şəxsi müstəviyə keçməsin. Dostoyevskini yazıçı kimi qəbul etməyən o qədər yazıçı adı çəkə bilərəm ki... Amma düşünürəm, yazıçını peşəkar tənqidçi təhlil etməlidir. Yazıçıya “bunu belə yox, elə yaz”, -demək əxlaqsızlıqdı. Yazıçı haqqında onun həmkarı yox, peşəkar ədəbi tənqidçi irad bildirsə daha yaxşı olar. Cavanşir Yusifli, Elnarə Akimova, Maral Yaqubova kimi peşəkarlar heç bir maddi gəlir güdmədən ədəbi prosesi yaxından izləyir, fikir bildirir, gənclərin yaradıcılığını təhlil edirlər. Mən öz mətnlərimə, Azərbaycan dilinə, hər bir cümləyə qarşı çox həssas və tələbkaram. Təsəvvür edək ki, ev tikirik və biz hökmən daşdan, qumdan, sementdən istifadə etməliyik. Sudan ev tikəsi deyilik ki? Bədii mətni də tikilən binaya bənzətsək söz, cümlə, ümumiyyətlə, dil ona lazım olan vacib materiallardır...”

Hekayələrinin bəzilərinin qəhrəmanları Rusiyyada yaşayan soydaşlarımızdır. Bir müddət Rusiyada yaşadığı üçün, görünür oradakı soydaşlarımızın üzləşdikləri problemləri yaxından izləmək imkanı olub. Və orada yaşayan azərbaycanlıların taleyi onu həddindən çox narahat edir. “Rusiyada yaşayan, vətənə gəlib ev tikən, qardaşına toy edən, bacısını gəlin köçürənlər göz qabağındadır. Lakin orda səfil həyatı yaşayan, ömrü məhv olan, faciələr içində çırpınan soydaşlarımız da var. Dolanışıq üçün, çörək qazanmaq ardınca Rusiyaya üz tutan nə qədər insanın sevgisi yarımçıq qalıb. Biz onların taleyini hələ ədəbiyyata doğru-düzgün gətirə bilməmişik.”- söyləyir.

Hazırda növbəti roman üzərində işləyir, başa çatdırası bir neçə hekayəsi də var. Düşünür ki, hər gün neçə saat yazmaqla, planlı şəkildə işləməklə deyil, əsas odur ki, ortaya roman qoyursansa həmin əsər hadisəyə çevrilsin. Hekayələrdən sonra roman yazmağı da yaradıcılığın növbəti mərhələsi hesab etmir. Onun fikrincə, hekayə çox ciddi janrdır. Azərbaycan ədəbiyyatının gələcəyinə ümidlidir. Deyir ki;- “Qələbə qazanmış xalq yenə də Üzeyir Hacıbəyli, Qara Qarayev, Fikrət Əmirov kimi dahiləri yetirəcəyinə inanıram...”

Bəli, çağdaş Azərbaycan nəsrinin sıralarında bu gün çox sıxlıqdır. Yazıçı İlham Əziz bu sıxlıqda özü kimi görünən ən yaxşılardan biridir.

İlham Əzizin növbəti ad günüdür. Bu münasibətlə onu təbrik edir, möhkəm can sağlığı, yaradıcılıq uğurları arzulayırıq.

Çox yaşasın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(17.04.2024)