Super User
UŞAQLARINIZ ÜÇÜN OXUYUN – “Balaca şahzadə”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının UŞAQLARINIZ ÜÇÜN OXUYUN rubrikasında bu gün sizlərə dünyaşöhrətli fransız yazıçının dünyaşöhrətli əsəri təqdim ediləcək. Bəli, söhbət Antuan dö sənt Eqzüperidən və onun “Balaca şahzadə”sindən gedir. Əsəri dilimizə Cavanşir Yusifli tərcümə edib.
“Hansısa uzaq ulduzların birinin bağrında bitən gülü sevirsənsə, gecələr səmaya bax.
Bütün ulduzlar çiçəkləyəcək...”
***
“Bütün böyüklər uşaq olublar, amma bunu hamısı xatırlamır”
XX FƏSİL
Balaca şahzadə getdikcə getdi, yorulma dan, usanmadan, daşların, qumların, dağ-daşın arasından keçərək... və nəhayət, qar şısına bir yol çıxdı. Bu yol insanların ya- şadıqları yerə aparırdı.
Salam, – dedi.
Bu, qızılgüllərin aşıb-daşdığı bri bağça idi.
Salam, – qızılgüllər dərhal cavab verdilər.
Balaca şahzadə çevrilib onlara baxdı. Onların hamısı onun gülünə oxşayırdı.
Siz kimsiniz? – Balaca şahzadə təəccüblə soruşdu.
Biz qızılgüllərik, – onlar cavab verdilər.
Balaca şahzadə ah çəkdi.
Özünü birdən çox üzülmüş və bədbəxt hiss elədi. Onun gülü bir gün belə bir əh- valat danışmışdı ki, o, bu planetdə yeganə nüsxədir, başqası heç harda yoxdur. İndi burda, bu bağçada o birdən-birə beş min gül görürdü, hamısı da bir-birinə bənzəyirdi.
“Bunu görsəydi o, şübhəsiz ki, həyə canlanardı, – Balaca şahzadənin başından bu fikir ildırım sürətiylə keçdi. Görsəydi, birdən boğazı qısılar, möhkəm, özü də dayanmadan öskürərdi, elə görkəm alardı ki, sanki indicə canını tapşıracaq, ölsün, amma gülməli görünməsin. Mənsə iş-gücümü atıb onun dalınca sürünməliydim, yalvarmalıydım, xəstə kimi qayğısına qalmalıydım, əks təq dirdə o, doğrudan da, ölərdi...”
Daha sonra isə ağlına görün nələr gəldi:
“Bircə gülüm vardı və özümü çox zəngin biri hesab edirdim, çünki dünyada yeganə gülün sahibi idim, sən demə, bu, çox adi bir qızılgül imiş. Bu gül və hündürlüyü dizimdən olan üç vulkanla, – onlardan biri də, heç şübhəsiz ki, əbədilik sönmüşdü, – mən haranın şahzadəsi ola bilərdim ki... ”. Otların üstünə sərələnib ağlamağa başladı.
(Sevimli uşaqlar üçün sabah növbəti fəsli təqdim edəcəyik)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.04.2024)
Şəhidlər barədə şeirlər – Tural Dəmirçiyev
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü Coşqun Xəliloğlunun “Şəhidlər barədə şeirlər” silsiləsini təqdim edir. Bu gün – Tural Dəmirçiyevəhəsr edilmiş şeirlə tanış olacaqsınız.
TURAL RƏFAİL OĞLU DƏMİRÇİYEV
(01.10.1992.-05.10.2020.)
Bakının Ramana qəsəbəsində anadan olmuş, əslən Qərbi Azərbaycanın Pəmbək mahalının Qursalı kəndindən olan, ADPU-nun məzunu, SOCAR-ın Təhlükəsizlik İdarəsinin əməkdaşı olmuş, Qarabağın azad edilməsi uğrunda Vətən müharibəsinin şəhidi
TURAL
Sonuncu ad gününü nəm səngərdə keçirən,
Minüzlü kafirlərə zəhər, ağı içirən,
Yağıları məhv edib cəhənnəmə köçürən,
İgidi görən kimi düşmən üzü saraldı,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
Vətəni bütöv görmək arzusu, istəyiydi,
"Torpaqlar azad olsun"- duası, diləyiydi,
Onu xalqa sevdirən saf, təmiz ürəyiydi,
Məqam gəldi, düşməndən intiqam, qisas aldı,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
Əslən Qursalıdandır, Ramanada doğuldu,
Lənət səbəbkarlara, neçə oba dağıldı,
Bu Vətənın balası bu diyara oğuldu,
Düşmənlərin gündüzün bir gör necə qaraldır,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
Mehrini, ülfətini kitablara salmışdı,
Həvəs ilə oxuyub, ali təhsil almışdı,
Əsgərlikdə sevilmiş, seçilib - sayılmışdı,
İnsanı insan edən saf əqidə, amaldır,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
Eşidib Həşımovun ölməz rəşadətini,
Generalın ana yurda sonsuz məhəbbətini,
Dedi, görəcək düşmən mərdlərin cürətini,
Doğrudan, belə oldu, yağı qorxdu, saraldı,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
Tural konüllü kimi ordumuza yazıldı,
Kafirlərə həmin gün, kədər oldu, yas oldu,
Şir-tülkü döyüşündə budur, tülkü basıldı,
Məlum oldu erməni, özü mifdir, xəyaldır,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
Allah ona vermişdi, qorxmaz, cəsur bir ürək,
İnanırdı, az qalıb, zəfər günü gələcək,
Döyüşdü Füzulidə son damla qanınatək,
Göstərdiyi şücaət, kim deyir ki, nağıldır,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
İşləmişdi SOCAR-ın "Təhlükəsizliyində"
Hamı xoş söz söyləyir Turalın barəsində,
Qəhrəmanlar diyarı, aslanlar ölkəsində,
Hər kəsi öz əməli, əqidəsi ucaldır,
Bu mərdi tanıyağın-o, qəhrəman Turaldır.
Qeyd: Təhlükəsizliyində-Təhlükəsizlik İdarəsi nəzərdə tutulur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.04.2024)
Dünya Bankı “ASAN xidmət” konseptini yüksək qiymətləndirir
Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Vətəndaşlara Xidmət və Sosial İnnovasiyalar üzrə Dövlət Agentliyinin sədri Ülvi Mehdiyevin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti BMT-nin İqtisadi və Sosial Şurasının Dövlət İdarəçiliyi üzrə Ekspertlər Komitəsinin 23-cü sessiyasında iştirak etmək, eləcə də BMT və Dünya Bankının yüksək vəzifəli rəsmiləri ilə görüşlərin keçirilməsi məqsədilə Amerika Birləşmiş Ştatlarında (ABŞ) səfərdədir. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına “ASAN Xidmət”dən məlumat verilib.
Vaşinqtona səfər zamanı Dövlət Agentliyinin sədri ilə Dünya Bankının vitse prezidenti Akihiko Nişio arasında görüş keçirilib. Görüş zamanı qarşı tərəfə Dövlət Agentliyinin fəaliyyət istiqamətləri, o cümlədən “ASAN xidmət” mərkəzlərinin yaradılması məqsədləri, habelə dövlət xidmətlərinin göstərilməsi sahəsində həyata keçirilən müxtəlif layihələr barədə ətraflı təqdimat edilib.
Eyni zamanda “ASAN xidmət” modelinin BMT tərəfindən iki dəfə yüksək mükafata layiq görüldüyü, eləcə də ötən ilin fevral ayında “Dünyanın ən qabaqcıl dövlət xidməti” seçildiyi diqqətə çatdırılıb.
Bundan əlavə, hazırda “ASAN xidmət” təcrübəsinin paylaşılması istiqamətində 20-dən çox ölkə və beynəlxalq təşkilatla əməkdaşlıq edildiyi barədə məlumat verilib.
Qarşı tərəf “ASAN xidmət” modelinin onda yüksək təəssürat yaratdığını və dövlət xidmətlərinin göstərilməsi sahəsində yenilik etmək arzusunda olan ölkələr üçün Azərbaycanın qabaqcıl təcrübəsinin nümunə olacağını bildirib.
Görüş zamanı “ASAN xidmət” modelinin üçüncü ölkələrdə tətbiqi ilə bağlı birgə əməkdaşlığın qurulması barədə ilkin razılıq əldə olunub.
Bundan əlavə Dövlət Agentliyinin sədri ilə Dünya Bankının icraçı direktoru Dominik Favre arasında görüş baş tutub. Görüş zamanı tərəflər arasında mümkün əməkdaşlıq istiqamətləri üzrə müzakirələr aparılıb.
Dövlət Agentliyinin nümayəndə heyətinin ABŞ-a işgüzar səfəri davam edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Komitə sədri Xalq artistini təbrik edib
Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Fazil Mustafa Xalq artisti Qabil Quliyevi 75 illik yubileyi ilə bağlı təbrik edib.
Komitə sədrinin Xalq artistinə ünvanladığl məktubu “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı sizin diqqətinizə çatdırır:
“Hörmətli Qabil müəllim,
Sizi – Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü olan tanınmış teatr və kino aktyorunu 75 illik yubileyiniz münasibəti ilə təbrik edir, Sizə möhkəm cansağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları diləyirəm!
Siz M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun (indiki ADMİU-nun) “Dram və kino aktyorluğu” fakültəsində - görkəmli sənətkar-pedaqoqlar Əliheydər Ələkbərov və Rza Təhmasibin sinfində təhsil almısınız (1968-1972). Hələ tələbəlik illərində Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında (indiki Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrı) çalışmısınız. Siz öz sənət taleyinizi Nəcəf bəy Vəzirov adına Lənkəran Dövlət Dram Teatrına bağlamısınız. – 1973-cü ildən bu teatrda aktyor vəzifəsində çalışırsınız. Yüzdən çox tamaşada rol almısınız. Siz həmçinin bir neçə bədii filmə çəkilmisiniz. Siz pedaqoji fəaliyyətlə də məşğul olaraq Lənkəran Dövlət Universitetində 12 il etika, estetika və kulturologiyadan dərs demisiniz.
Siz 1979-cu ildə Azərbaycanın Əməkdar artisti, 2000-ci ildə Xalq artisti fəxri adına, 2012, 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019-cu illərdə Prezident mükafatına layiq görülmüş, habelə Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqının “Şərəf” mükafatı (2009) və “Sənətkar” medalı (2019) ilə təltif edilmisiniz. 2020-ci ildənsə Azərbaycan Prezidentinin fərdi təqaüdçüsüsünüz.
Sənətşünaslar Sizin teatr səhnəsindəki rollarınızı qədirbilənliklə vurğulayır:
Oqtay (C.Cabbarlı, “Oqtay Eloğlu”), Mirzə (Ü.Hacıbəyli, “Olanlardan-keçənlərdən”), İsgəndər (C.Məmmədquluzadə, “Ölülər”), Qacar (S.Vurğun, “Vaqif”), Xosrov (S.Vurğun, “Fərhad və Şirin”), Fərhad (Ş.Qurbanov, “Sənsiz”), Yanar (N.Xəzri, “Sən yanmasan”), Şahsuvarov (İ.Əfəndiyev, “Atayevlər ailəsi”), Saleh (R.İbrahimbəyov, “Yaşıl qapı arxasında qadın”), Aslan (B.Vahabzadə, “Yağışdan sonra”), Şamxal (ANAR, “Şəhərin yay günləri”),
Firuz (N.Hikmət, “Bayramın birinci günü”), Pavel (M.Xubai, “Neron”), Poliksen (U.Şekspir, “Qış nağılı”), Fon Moor (F.Şiller, “Qaçaqlar”), Zemlyanika (N.Qoqol, “Müfəttiş”), Ninkoviç (B.Nuşiç, “Nazirin xanımı”), Edip (Sofokl, “Şah Edip”), Kapitan Kartaşov (M.Musiyenko, “Nəsillər eşidin”), Valter (N.Miroşniçenko, “Üçüncü nəsil”), Kapitan (V.Vişnevski, “Nikbin faciə”), Ağıllı (S.Stratiyev, “Avtobus”), Antonio (Y.Edlis, “Kölgələrin oyunu”), Ksanf (Q.Fiqeyredo, “Ezop”) və b.
“Gürzə”, “Cavad xan”, “Köhnə dəyirman”, “Yol” və b. Sizin filmoqrafiyanıza daxildir.
Sizi yaradıcılıq uğurlarınız və 75 illik yubileyinizlə bağlı Mədəniyyət Komitəsi adından bir daha təbrik edir, ən xoş diləklərimizi yetirirəm”!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
“Şuşanın romanı- "CIĞIR" - Azər Turan yazır
Tarixi romanlar müəllifi Yunus Oğuzun “Cığır” romanı siyasi-hərbi romanlar içində xüsisi çəkiyə malikdir. Axı o, 44 günlük müharibədəki zəfərimizdən, Şuşamızdan bəhs edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı ədəbiyyatşünas Azər Turanın roman barədə qeydlərini diqqətinizə çatdırır.
Yunus Oğuz Şuşanın romanını yazdı. Daha doğrusu, Şuşanın işğaldan azad edilməsinin ikinci ili ərəfəsində Şuşanın qurulmasının 270 illiyinə ithaf etdiyi "Cığır" romanını... 2021-ci ilin avqustunda Şuşada ilk publisistik yazını qələmə alan Yunus Oğuz indi də Böyük zəfərimizə həsr olunmuş ilk romanı yaratdı...
"Cığır" həqiqətlərin şüuraltı mətnidir. Azərbaycan əsgərinin bu romandakı obrazı ədəbiyyatımızda yenidir...
Müharibə, təbii ki, təkcə xaos və dağıntıdan ibarət deyil. Ədəbiyyat müharibənin estetikasını da yarada bilir... 1943-cü ildə yazdığı "Müharibə və ədəbiyyat" məqaləsində tənqidçi Cəfər Cəfərov: "Müharibə elə güclü bir təkandır ki, yeni keyfiyyətlər doğurmaya bilməz", - deyirdi. Haqlıydı.. Hətta indi də haqlıdır... Müharibə ədəbiyyata yeni tiplər və obrazlar gətirir. "Bunlar isə özləri ilə bərabər yeni süjet, mühit, dil xüsusiyyətləri və nəhayət, mədəniyyət də gətirir".
"Cığır" romanında yazıçı təxəyyülünün yaratdığı üç obraz var. Biri Nəsrəddin Murad, digəri Şuşaya aparan sirli cığır və bir də Azərbaycan əsgərinin fövqəlqəhrəmanlığını simvolizə edən kölgə əsgərlər...
Şuşadan Xudafərinə qədər uzanan tarixi "Nəsrəddin yolu"nu ədəbiyyatda Yunus Oğuz simvollaşdırır. Yunus Oğuz romanda politoloji və bədii təfəkkürün uğurlu sintezini yaradıb. Bir zamanlar Pənahəli xana gizli cığırın yerini göstərən Nəsrəddin indi də generala həmin cığırı nişan verir. Nəsrəddinin təqdim etdiyi Şuşanın sirli xəritəsi romana mistik bir ruh aşılayır və o sirli xəritə Şuşa uğrunda savaşa atılan 400 əsgərə də metafizik bir səciyyə verir... Nəsrəddin Muradın mistika ilə reallığın sintezindən yaradılmış obrazı İsmayıl bəy Qaspıralının "Darürrahat müsəlmanları" romanındakı Seydi Musanı xatırladır. Seydi Musa da millətin nicat yolu yazılmış vəsiyyətnaməni qövmünün 40 dərvişinə vermişdi. Və 40 dərviş bu vəsiyyətnaməni 2075-ci ildə açıb oxumalıydı... 270 il əvvəl, Şuşanın inşa olunduğu günlərdə Nəsrəddin tərəfindən Pənahəli xana söylənmiş sirr isə 2020-ci ilin noyabrında, eyni adın, eyni nəslin və qanın daşıyıcısı tərəfindən Azərbaycan hərbçilərinə strateji təlimat kimi ötürülür. Şuşanın sirrini yalnız biz bilirik, yaxud Şuşanın sirri Azərbaycanın sirridir. Bu mənada, Yunus Oğuzun romanını sirlərin yeni oxunuşu kimi də dəyərləndirmək mümkündür. Başqası bu sirri bilməz. Elə ona görə də bir vaxt Nəsrəddin cığırın sirrini Pənahəli xana təklikdə söyləmişdi və Nəsrəddin Murad Şuşanın qurtuluş yolunu - Cığırın sirrini Pənahəli xandan üzü bu yana 270 il qoruyub saxlamışdı. İndi isə o xilas yolunu 400 əsgər gedirdi...
Ordunu çətin yollarla irəli aparan təkcə düşünülmüş hərbi taktika deyil, həm də Şuşanın fitri cazibəsidir: "Elə bil Şuşanın sehri, tilsimi onların belinə kəmənd salıb yuxarı dartırdı. Onlar özlərindən asılı olmayaraq qayalara dırmaşır, heç kimin edə bilmədiklərini edirdilər. Hərdən adama elə gəlirdi ki, onlar dağlardan, göylərdən asılı vəziyyətdə qalıblar... Bəs onları belə çəkib aparan nə idi? Bəlkə də Şuşanın tək bir adı bəs idi ki, belə şövqlə yuxarı qalxsınlar".
"Cığır" romanında Azərbaycan əsgəri Şuşaya kölgə kimi daxil olur və bu kölgələr ədəbiyyatdakı ənənəvi kölgələrdən fərqlənir. Bizim romantik ədəbiyyatımızda "Olurmu kölgəsi nurun?" sualı yüz il bundan qabaq Hüseyn Cavid tərəfindən cavablandırılıb: əvət, nurun kölgəsi olur. Ana nurdursa, övlad da o nurun yer üzündəki kölgəsidir.
Digər tərəfdən, Azərbaycan əsgərinin kölgəsi yüz ildir ki, təsəvvürümüzdə kök salıb dərinlərə işləmiş erməni mifini darmadağın edir.
Nəsrəddin Murad da, Kölgə ordu da Yunus Oğuzun yazıçı kəşfidir.
"Cığır"ın ilk hissəsini yanvarın sonunda "Ədəbiyyat qəzeti"ndə dərc etmişdik. İndi isə roman bitib və biz onun son səhifələrini təqdim edirik. "Şuşanın işğaldan azad edilməsi" 270 illik bir zamanı ehtiva edən tarixin bir parçası olduğu kimi, eyni zamanda Şuşa tarixinin başlanğıcdan bu günə qədərki bədii salnaməsi olan "Cığır" romanının da bir hissəsidir...
Yuxarıda xatırlatdım. Şuşa zəfərimizə həsr olunmuş ilk romanı Yunus Oğuz yazdığı kimi, 2021-ci ilin avqustunda Şuşada ilk publisistik yazını da o, qələmə almışdı. Söhbət Şuşa barədə deyil, böyük zəfərdən sonra Şuşada yazılmış ilk publisistik yazıdan - Yunus Oğuzun "Mən Şuşada yazıram" məqaləsindən gedir. 2021-ci ilin 28 avqustunda Şuşada "Xarıbülbül" otelində gecədən keçmiş o mənə cığırdan danışırdı: "Roman yazacam və romanımın baş qəhrəmanı cığır olacaq" - deyirdi. Yunus o gün Şuşada olan hər birimiz kimi, Şuşa cazibəsinin eyforiyasındaydı. Amma ertəsi gün ən səmimi şəkildə və hamıdan fərqli olaraq, sevincini Ali Baş Komandanla da bölüşdü. Vaqifin məqbərəsinin yanında Prezidentə üz tutub, "Cənab Prezident, mən Şuşada yazıram" - dedi.
Yunus bu romanı Şuşada yazdı...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Sevimli kitabxanamızda bu dəfə Ramiz Mirişli sərgisi
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycanın musiqi tarixində adlı-sanlı bəstəkarlar az olmaylbdır. Onlardan biri - mahnı janrında olduqca populyar bəstələrə malik olan Xalq artisti, Azərbaycan SSR və Naxçıvan MSSR Əməkdar incəsənət xadimi, professor, Azərbaycanın sevilən bəstəkarı Ramiz Mirişlinin bu gün yubileyidir, anadan olmasının 90 illiyi tamam olur.
Təbii ki, ölkənin mədəni həyatının hər bir əlamətdar hadisəsinə reaksiya verən bir ocaq - gənclərin, kitabsevərlərin sevimli guşəsi olan Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası bu yubiley gününə də biganə qala bilməzdi.
Kitabxanadan aldığımız məlumata görə, burada bəstəkarın həyat və yaradıcılığına həsr edilən virtual kitab sərgisi hazırlanıb.
Materialda R.Mirişlinin simli kvartet, xalq çalğı alətləri, tar və simfonik orkestr üçün bəstələdiyi musiqi əsərləri, müxtəlif illərdə qələmə aldığı nəğmələr haqqında məlumat verilib.
Eyni zamanda, virtual kitab sərgisində Ulu Öndər Heydər Əliyevin, Xalq şairi Fikrət Qocanın bəstəkarın yaradıcılığı haqqında söylədikləri dəyərli fikirlər, onun bəstələri ilə şöhrət qazanmış ifaçılar haqqında məlumatlar da yer alıb. Kitabxana əməkdaşlarının hazırladığı materialda görkəmli bəstəkarın layiq görüldüyü mükafatlardan, fotolarından ibarət qalereya da təqdim edilib.
Sərgidə “Azərbaycan və xarici ölkə bəstəkarlarının kamança ilə fortopiano üçün işlənmiş əsərləri”, “Vətən düşüncələri”, “Kamança məktəbi”, “Analar və laylalar”, “Oxu tar”, “Azərbaycan dünyam mənim” kimi bir çox not əsərlərinin biblioqrafik təsviri göstərilib.
Bir sözlə, çox maraqlıdır, mütləq ziyarət edin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
“İmtahan idilliyası” - DİLİMİZƏ MÜNASİBƏTİMİZ NECƏDİR?
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK! layihəsində bu gün biz doğma dilimiz barədə danışacağıq. Axı ədəbiyyatın da mayasında dil dayanır.
Söz Hicran Hüseynovanındır.
Rusların tez-tez işlətdiyi bir frazeoloji birləşmə var: "belka v kolese". Müasir dünyamızın tempi elədi ki, doğrudan da, hamı elə təkərin içindəki dələ kimi o tempin arxasınca düşüb fırlanır. Və nə qədər fırlansa da, bir tərəfə çıxa bilmir. Ətrafımızda baş verənlər o qədər sürətlə bir-birini əvəz edir ki, gördüklərimizin mənasını, mahiyyətini anlamağa belə vaxt qalmır. Və bəzən "daha əhəmiyyətli" sahələrin fonunda başqa sahələrə, məsələn, təhsilə diqqət arxa plana keçir.
Elə bu haqda danışacam, dostlar, təhsil haqqında, konkret olaraq 9-ların imtahanından. Nədən bu imtahandan bir danışan olmadı? Özgə vaxt küləyin istiqaməti belə dəyişəndə sosial şəbəkələr bir-birinə dəyir: "Külək hayandan əsdi?"
Bu boyda kardinal dəyişikliklər heç kimin diqqətini çəkmədiyindən özüm imtahan suallarını saf-çürük etməyi qərara aldım. Onu da deyim ki, 9-ların imtahanı deyəndə yalnız bir fənndən - mənə yaxın, doğma olan Azərbaycan dilindən bəhs edəcəm. Mənim Azərbaycan dili sevgimi ətrafımda olan hər kəs bilir, indi oxucularımız da biləcək. Bu sevgimin və şagirdlərə, abituriyentlərə olan dostyana münasibətimin təzahürü kimi illərdi tanış gənclərə imtahana hazırlaşmaqda kömək edirəm (repetitor yox, dost və köməkçi kimi). Ana dilimiz o qədər zəngindir ki, dilimizin gözəlliklərini, bənzərsizliyini, şəhd-şirəsini uşaqlara anlatmaq özü böyük bir zövq verir mənə. Və dilimiz məhz dilçilik elminin qaydaları, qanunları fonunda mükəmməldir!
Bəs hanı o qaydalar?
Gəldim mətləb üstünə. Məsələ ondadır ki, 9-ların budəfəki imtahanında qrammatikadan bir sual belə yox idi (!). Məntiqi sual çıxır ortaya: bəs niyə uşaqlara 2-ci, 3-cü sinifdən bu yana qrammatik qaydalar öyrədilir? İl ərzində getdikləri sınaq imtahanlarında da şagirdlərə morfologiyadan, sintaksisdən müxtəlif suallar düşmüşdü. Bəs sabah imtahana düşməyən mövzuları şagird özü də öyrənməkdə maraqlı olacaqmı? Bu yerdə fəlsəfədəki səbəb-nəticə rabitəsi düşür yada. Onu da deyim ki, dilçilikdə də səbəb-nəticə əlaqəli tabesiz mürəkkəb cümlələr var (daha "var idi" deyəcəyik).
Bəli! Həyatda da hər hansı bir səbəb hansısa nəticəni doğurur. Və əksinə. Bəs qrammatikanın çıxdaş edilməsinin səbəbi nədir, görən? Maraqlıdı. Və bu, səbəb olaraq hansı nəticəni doğuracaq? Bax, budur məsələ, Hamlet demiş... O nəticəni elə indidən görürəm, dostlar, heç əlimi qaşımın üstünə qoyub uzaqlara baxmağa da ehtiyac yoxdu. "Da", "də" bağlayıcılarını, ədatlarını bitişik yazanlar, "istəyirəm"i "isdiyirəm" yazan ali təhsillilər gəlir göz önünə. Bugünkü şagirdlər sabah necə yazacaq, görən?..
Yazımın əvvəlinə qayıdım. Nə əcəb heç kim bu dəyişiklikdən narazı qalmadı, düşünürəm. İmtahan suallarındakı bu boyda yeniliyin nə əcəb heç kim fərqinə varmadı? Bu hamıya sərf edir - səbəb budur!
Dostlar, yazını buracan oxuyub yorulmamısınızsa, fikirlərimi nümunələrlə əsaslandırım:
"Mətn əsasında hansı sualların cavabını müəyyən etmək olar?"
"Mətnin məzmununa uyğun olan fikri müəyyən edin".
"Mətnin yalnız giriş hissəsinə aid olan bəndləri müəyyən edin".
"Mətnin sonuncu abzasına əsasən, belə nəticəyə gəlmək olar:".
"Mətnə əsasən, Bülbülün doğulub böyüdüyü Şuşa mühiti ilə bağlı yanlış fikri müəyyən edin".
"Mətndə nöqtələrin yerinə yazıla bilər:"
"Bülbülün xarakterik cəhətləri əsasında cədvəli doldurun".
"Mətndə tünd-qara hərflərlə verilmiş söz hansı nümunədə eyni mənada işlənib?"
"Mətnin plan bəndlərinin düzgün ardıcıllığını müəyyən edin".
Uzunçuluq etmədən xatırlatmaq istəyirəm ki, imtahan tapşırıqları 2 mətndən ibarətdir. Düzdü, mətnlərin tərbiyəvi əhəmiyyəti, didaktik təsir gücü danılmazdır. Amma yazının əvvəlində qeyd etdiyim kimi, bu imtahanda dilçilik elmiylə bağlı şagirdin bilikləri soruşulmur, tək-tük test suallarında hansısa sözün yerində işlənib-işlənməməsindən, ilkin, yaxud məcazi məna daşımasından söz açılır ki, bu da yalnız leksika ilə bağlıdır. Uşaqlar, yəqin ki, çox sevinib bu sualları görəndə, çünki necə deyərlər, elə uşaq-uşaq suallar verilib ki, dərindən düşünməyə ehtiyac yoxdu. Bəzən elə göz yaddaşı da kifayət edər ki, mətni yadda saxlayıb verilən sualı cavablandırasan. Məsələn:
Mətnə əsasən, yanlış fikirləri müəyyən edin.
1. Əlişir susuz torpaqda bağ salmaq fikrindədir.
2. Sultan Əlişirin şairliklə məşğul olmadığını eşidib onun evinə yollanır.
3. Sultan Hüseyn səxavətlidir.
4. Hökmdar Əlişirin bağ salmasını heç vaxt təqdir etmir.
5. Hökmdarın sarayda ünsiyyət quracağı heç kim yox idi.
Çox düşündüm, görəsən, belə suallar şagirdlərin intellekt əmsalının, başqa sözlə, İQ səviyyəsinin artmasına necə təsir göstərir? - Məncə, əks təsir.
Hələ bunları bir yana qoyub, ikinci sualdakı ifadəyə diqqət edək: "şairliklə məşğul olmadığını eşidib". Şairliklə məşğul olmurlar, əziz test tərtibçiləri, şairlik ruh məsələsidi, təb məsələsidi, duyğu, hiss məsələsidi, könül işidi, qısası.
Amma dilçiliklə, beynəlxalq dildə desək, linqvistikayla məşğul olmaq lazımdı, çünki bu, bir intellekt məsələsidi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Motsart və Salyeri
Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”
1.
İşəgötürən sehirkar axtarışında olur, amma adətən qarşısına həmişə nağılçı çıxır.
2.
Məndən “işlərin necədir” deyə soruşanda o qədər sevinirəm ki. Demək, kənardakılar hələ də elə bilirlər ki, mənim nəsə bir işim-zadım var.
3.
Həqiqət hamı üçün eyni olsa da, yalan hamı üçün müxtəlif cürdür. Birində işinin xətrinə, birində dolanışığının xətrinə, birində aldatmaq üçün, birində xilas etmək üçün…
4.
ETİRAF: Bu gün mən yerə yıxılmış bir qoca, kasıb qadına kömək edib onu qaldırdım.
Hardan bildim kasıblığını: sonradan pulqabından cəmi 1 manat taparkən.
5.
Gəncliyimdə mən yuxularımda uçurdum. İndi o qədər ehtiyatkaram ki, yuxularda yalnız sürünürəm.
6.
Zamanımızda musiqi müsabiqəsi. Bir gənc çıxış edir.
Aparıcı:
-İfa edən olduqca istedadlı gəncimizdir, adı Motsartdır.
Bədxah köks ötürür:
-Deyəsən Salyeri işinin öhtəsindən gəlməyib.
Yanında oturan:
-Qənaətə gəlməyə tələsmə. Salyeri jüridədir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Mövlud Mövludun yaradıcılığı Türkiyə portalında
“Detayhaberler.com”, “Dibace.net”, “Haber.232.com” - Türkiyənin 3 portalı Dövlət Tərcümə Mərkəzinin “Ən yeni Azərbaycan ədəbiyyatı” layihəsi çərçivəsində həyatdan vaxtsız getmiş istedadlı yazıçı Mövlud Mövludun türk dilinə uyğunlaşdırılmış “Biz artıq böyümüşük” hekayəsinin yayımına başlayıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu barədə Tərcümə Mərkəzi məlumat yayıb.
Hekayə türk dilinə Mərkəzin türk dili mütəxəssisi Sənan Nağı tərəfindən uyğunlaşdırılıb.
Qeyd edək ki, geniş oxucu auditoriyası tərəfindən izlənilən portallar mütəmadi olaraq səhifələrində Nizami Gəncəvi, Yunis Əmrə, Mixail Lermontov, Edqar Allan Po, Frans Kafka, Alber Kamyu kimi dünyaşöhrətli yazıçı və şairlərin yaradıcılığına yer ayırır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
Praqada azərbaycanlı müəllifin əsərinin premyerası keçirilib
Praqanın mərkəzində yerləşən “Divadlo D21“ teatrında “Sevginin iştahası böyükdür” (“U lyubvi appretit piranyi”) tamaşasının premyerası keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, tamaşanın müəllifləri – Çexiyada yaşayan həmvətənimiz, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, yazıçı Leyla Begim və ssenarist-dramaturq Yefim Abramovdur. Tamaşanın rejissoru Praqada yerləşən “Bir Şairin Teatrı”nın direktoru Oleq Ovçarovdur.
Azərbaycanın Çexiyadakı səfirliyinin, diaspor üzvlərinin və ictimaiyyət nümayəndələrinin iştirakı ilə keçirilən premyera teatrsevərlərin böyük marağına səbəb olub.
Qeyd edək ki, Leyla Begimin ssenari müəllifi və rejissor qismində daha bir layihəsi “Olmaq, yoxsa olmaq?” qısametrajlı filmi Nyu-York – İstanbul Qısametrajlı Filmlər Beynəlxalq Festivalının qalibi olub. Praqa və Bakı şəhərlərində lentə alınmış film, həmçinin “Prague International Film Awards” və “Roma Prisma Film Awards” festivallarının final mərhələlərinə nominasiya alıb. “Prague International Film Awards” festivalının final mərhələsi aprelin 26-da keçiriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(16.04.2024)
