Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və İncəsənət" 

SUAL

Dünyasını dəyişmiş hansı məşhur şəxslə görüşmək istəyərdiniz? 

Onun hansı əməli, hansı işi sizi bu qədər təsirləndirib ki, məhz onu görmək istəyirsiniz?

Ondan hansı sualınıza cavab almaq istəyərdiniz?

CAVAB

Mən 14-cü əsrdə yaşamış azərbaycanlı hürufi, məzhəbli divan şairi İmadəddin Nəsimi ilə görüşmək istərdim. 

Çünki o elə şairdir ki, yazdığı hər şey dini, fəlsəfi və elmi əsaslıdır. 

Bəs Nəsimi nə edib?

O, hürufilik inancını yaymaq üçün şeirlər yazmış və bu inancı yaymaq üçün Azərbaycan, İran və ərəb ölkələrinə gedib.

Nəsimi öz ideyalarını yaymaq üçün şair kimi gücündən istifadə edib. Onun “Allahın insan simasında təzahür etməsi”, “bədənin bütün üzvlərini hərflərlə izah etməsi” kimi fikirlərinə dövrün dini rəhbərləri tərəfindən reaksiya verilib. Bir müddət sonra Hələb üləması onun fikirlərinin İslama zidd olduğunu iddia edərək öldürülməsinə fətva verib. O, 1417-ci ildə Misirin Çərkəz qul hökmdarı Müavyed Şeyxin razılığını almış regent Əmir Yeşbək tərəfindən başı kəsilərək dərisi soyularaq öldürülür. 

Nəsiminin cəsədi Hələbdə 7 gün ifşa edilmiş, sonra cəsədi parçalanmış və bir parçası inanclarını pozduğu düşünülən Şehsüvaroğlu Əli bəyə, qardaşı Nasırüddin və Qara Yülük Osman bəyə göndərilir.

K.Ə.Kürkçüoğlu Abbas əl-Əzzaviyə istinadən deyirdi: 

“Nəsimi olmasaydı, hürufilik bu qədər geniş yayılmaz və zamanımıza da gəlib çata bilməzdi."

Heç şübhəsiz ki, “Hədisi-Qüdsi”dəki bu məşhur fikir İnsanın Yer üzərindəki missiyasını tamamilə izah etməyə qadirdir. Bu hədisdə Tanrının dilindən deyilir:

“Mən gizli bir xəzinə idim. Özümü tanıtmaq istədim və bunun üçün insanları yaratdım.”

Bir hədisdə deyilir:

“Həzrət Əlidən soruşdular: “Tanrını gördünmü?” Cavab verdi: “Mən görmədiyim Tanrıya ibadət etmərəm.” Soruşdular: “Bəs Tanrını necə gördün?” Dedi: “Qəlbimin gözü ilə.”

Tanrını “görmək” məhz budur: qəlbində olan, özündə olan, içində olan, sənə səndən yaxın olan, sənə “boynunun şah damarından daha yaxın olan” (Qurani-Kərim) Tanrını görməyə, onun varlığını hər an hiss etməyə bilməzsən! Böyük Türk şairi Yunus Əmrə (XIII yüzil) necə deyirdi:

Bəni bəndə bilmə, bəndə deyilim,

Bir bən vardır bəndə bəndən içəri!

Nəsiminin fars dilində olan həmin qəzəldə belə bir beyt vardı:

Həqbin nəzəri bayəd ta ruye məra binəd,

Çeşmi ke bovəd xodbin key ruye xoda binəd?

(Mənim üzümü görmək üçün haqqı (Tanrını) görən göz gərəkdir,

Yalnız özünü görən göz Tanrını necə görə bilər? )

Ondan hansı sualıma cavab almaq istərdim?

Niyə canınız bahasına ödəməli olsanız da , cəmiyyəti cəhalətdən islah etmək üçün çalışdınız?

Cəmiyyətin sizin fikrinizi almağı əsrlər çəkdi. Ədəbiyyatımızda da bu gün əvəzedilməz rolu var. Bəs ölü və diri olmaq fikrin qiymətini artırırmı? 

Sizə işgəncə veriləndə nə hisslər keçirdirdiniz? 

Əgər hürufilik inancı yaranmasaydı, siz yenə də cəmiyyəti cəhalətdən xilas etmək üçün yol tapardızmı? 

Yoxsa yolunuzda hürufiliyin rolu danılmazdır?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Onu əbəs yerə böyük hekayə ustası hesab etmirlər. “Radio qabağında”, “Vətən oğlu”, “Baldan əvvəl”, “Gülbəsləyən qız”, “Titrək bir səs” “Badam ağacları”, “Muştuluq” və digər yaddaqalan hekayələrin müəllifi olan görkəmli yazıçı Mir Cəlal Paşayev həyatı boyu 300-ə yaxın hekayə qələmə alıb. Həmin əsərlərdə o, lirik-romantik, lirik-psixoloji, lirik-dramaturji hekayələrin ən gözəl nümunələrini yaradıb. Ənənəvi olaraq “Ədibin Evi” hekayə janrının inkişafına töhfə vermək məqsədilə Mir Cəlal adına hekayə müsabiqəsi təşkil edir. Növbəti tədbir də müsabiqə qaliblərinə həsr olunmuşdu.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı AzərTAC-a istinadən xəbər verir ki, aprelin 29-da “Ədibin Evi”ndə Mir Cəlal adına IV Hekayə Müsabiqəsinin qalibləri mükafatlandırılıb.

Tədbirdə çıxış edən “Ədibin Evi” Ədəbiyyata Dəstək Fondunun icraçı direktoru Şəfəq Mehrəliyeva Mir Cəlalın bənzərsiz yaradıcılığından, xüsusilə onun Azərbaycan ədəbiyyatında hekayə janrının inkişafına verdiyi töhfələrdən söhbət açıb. Qeyd edib ki, Mir Cəlal XX əsrin əvvəllərində Cəlil Məmmədquluzadə və Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin başladığı hekayəçilik ənənələrinin ən uğurlu davamçısı kimi Azərbaycan ədəbiyyatında “kiçik hekayənin böyük ustası” adını qazanıb.

Ş.Mehrəliyeva qeyd edib ki, dördüncü müsabiqə barədə “Ədibin Evi” Ədəbiyyata Dəstək Fondu tərəfindən ötən il noyabrın 1-də elan verilib və hekayələrin qəbulu bu il martın 1-dək davam edib. Müsabiqə həm peşəkar, həm də həvəskar yazarlar üçün açıq olub. Hekayə mövzusu sərbəst idi: “Görkəmli Azərbaycan yazıçısı, ədəbiyyatşünas və pedaqoqu Mir Cəlalın doğum günü ərəfəsində müsabiqəyə ənənəvi olaraq yekun vurulur. Builki müsabiqədə 230 müəllifin 261 hekayəsi nəzərdən keçirilib. Ümumilikdə isə 2017-ci ildə təsis edilən Mir Cəlal adına hekayə müsabiqəsinə bu günə qədər 1500-ə yaxın hekayə təqdim olunub. Ədəbiyyatda hekayə janrına son zamanlar artan marağı nəzərə alaraq, iki ildən bir keçirilən müsabiqə 2023-cü ildən başlayaraq hər il təşkil edilir”.

Qeyd olunub ki, Xalq yazıçısı Elçinin sədrliyi ilə görkəmli yazıçı, ədəbiyyatşünas, ədəbi tənqidçilərdən ibarət münsiflər heyəti müsabiqəyə təqdim edilən hekayələri mərhələli şəkildə qiymətləndirdikdən sonra qaliblərlə bağlı yekdil qərar verilib.

Tədbirdə çıxış edən müsabiqənin münsiflər heyətinin üzvi, şair-yazıçı Aqşin Yenisey Mir Cəlal adına hekayə müsabiqəsinin keçirilməsini Azərbaycan yazılı dilinin yaşadılması, hekayə janrının inkişafı, gənc istedadlı nasirlərin üzə çıxarılması, tanıdılması baxımından yüksək qiymətləndirib.

Tədbirdə müsabiqənin münsiflər heyətinin üzvü olmuş, mərhum alim, professor Şirindil Alışanlının da xatirəsi anılıb və şair Fərid Hüseyn onun bir alim kimi elmi axtarışlarının Azərbaycan ədəbiyyatşünaslığının inkişafına verdiyi töhfələrdən danışıb.

Fərid Hüseyn özünün hazırladığı və Şirindil Alışanlının “Ön söz” yazdığı Mir Cəlalın böyük şairimiz Nizamiyə həsr etdiyi elmi əsərlərinin toplusu olan “Nizami Gəncəvi dünyası” kitabının ilk nüsxəsini iştirakçılara təqdim edib.

Sonra qaliblər mükafatlandırılıb.

Müsabiqədə Asim Arazlı “Kələntər dayı”, Aliq Məmmədov “Naqafil alver” və Aysel Şıxlı “Sonsuzadək gülümsəyən uşaq” adlı hekayələrinə gərə 3-cü yerə layiq görülüblər. “Yanğınların dili olsa” hekayəsinin müəllifi Nuranə Abbasova və “Heyvagülü” adlı hekayəsinə görə Yaşar Əhmədov müsabiqədə ikinci yeri tutublar. Münsiflərin yekdil rəyi ilə Mir Cəlal adına hekayə müsabiqəsində birinci yerə Leyla Əliyevanın “İşıq” hekayəsi layiq görülüb.

Mükafat fondu I yer üçün 3000 manat, II yer üçün 2000 manat, III yer üçün 1000 manat nəzərdə tutulub.

Qalibləri təbrik edən ADA Universitetinin rektoru, professor Hafiz Paşayev bildirib ki, bu müsabiqə yeni-yeni nasirlərin tanınmasına və onların öz qələmlərini hekayə janrında sınamasına təkan verib. Müsabiqənin Azərbaycan ədəbiyyatının inkişafına xidmət etdiyini söyləyən Hafiz Paşayev ədalətli seçimə görə münsiflərə təşəkkürünü bildirib.

Sonda Milli Aviasiya Akademiyasının tələbəsi Nazim Əzimlinin pianoda səsləndirdiyi ifalar alqışlarla qarşılanıb.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Mədəniyyət naziri Adil Kərimli aprelin 29-da Azərbaycanda səfərdə olan Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyasının sədri Yan Vanminin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti ilə görüşüb. Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir. 

Görüşdə çıxış edən Adil Kərimli iki ölkə arasındakı mədəni əlaqələrdən danışıb. Bildirib ki, dövlət başçılarının siyasi iradəsi ilə Azərbaycan və Çin arasında qarşılıqlı etimada əsaslanan etibarlı əlaqələr qurulub. Nazir ölkəmizin ildən-ilə genişlənən əlaqələrində mədəni əməkdaşlığın da xüsusi yerinin olduğunu vurğulayıb.

2023-cü ilin sentyabr ayında Çinə səfərini yada salan Adil Kərimli orada keçirilən görüşlərin əhəmiyyətini qeyd edib, qədim və zəngin Çin mədəniyyətinin onda dərin təəssürat doğurduğunu diqqətə çatdırıb.

Qeyd olunub ki, Heydər Əliyev Fondu ilə Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyası arasında qurulmuş yüksək səviyyəli əməkdaşlıq iki ölkə arasında mədəni əlaqələrin inkişafına da öz böyük töhfəsini verir.

Xarici ölkələrlə dostluq üzrə Çin Xalq Assosiasiyasının sədri Yan Vanmin rəhbərlik etdiyi qurumun fəaliyyəti barədə söz açıb. Diplomat Assosiasiya və ÇXR Mədəniyyət Nazirliyinin Heydər Əliyev Fondu və Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi ilə əlaqələrinin daha da inkişafında maraqlı olduqlarını bildirib, bunun iki ölkə arasında əməkdaşlığın dərinləşməsinə öz müsbət təsirini göstərəcəyinə əminliyini ifadə edib.

Söhbət zamanı qarşılıqlı mədəniyyət günlərinin təşkili, mədəni irsin qorunması və təbliği, eləcə də digər sahələrdə əlaqələrin perspektivləri barədə fikir mübadiləsi aparılıb. Qonaq bu il növbəti dəfə keçiriləcək Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatının Sammiti ərəfəsində Azərbaycan Mədəniyyəti Günlərinin gerçəkləşdirilməsi təklifini səsləndirib.

Görüşdə ÇXR-in ölkəmizdəki səfirliyinin müvəqqəti işlər vəkili Din Tao da iştirak edib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

"Səssizlik ağacında dinclik meyvələri yetişər." ( A. Şopenhaur)

Elvin İntiqamoğlunun sükutunu pozan hansı amillər ola bilər? Onu özündən nə asanlıqla çıxara bilir?

CABAB

İlk növbədə bir məsələni qeyd edim ki, mən kimləsə fikir mübadiləsi aparanda çox vaxt dediklərimdən sonra nümunə çəkməyi xoşlayıram. Mənə elə gəlir ki, fikrimi hər hansısa misalla əsaslandırmasam, teorem aksiomsuz qalacaq və qarşı tərəf düzgün başa düşməyəcək. Bu faktı ona görə dedim ki, ümid edirəm siz də "məsələn"lərimdən bezməyəcəksiniz.

Suala gəldikdə, iki amil var ki, onlar məni çox zaman asanlıqla özümdən çıxarmağa qadirdir. Bunlardan birincisi, şəxsi həyatımla bağlı mənə ünvanlanmış lazımsız sual törəmələridir. Məsələn, biri soruşur ki: "Harada işləyirsən?", deyirəm: "Sumqayıt şəhər Poeziya Evi"ndə. Burası təbiidir və gözləniləndir. Sonra əlavə edir ki: "Nə qədər maaş alırsan?" və ya "Orada nə iş görürsən?" Baxın, bunlar artıq törəmələrdir. Maraqlı olan işləməyim və işlədiyim yerdir, ondan sonra deyəcəklərim bekarçılıqdan yaranan vaxt itkisidir.

İkincisi də, mənə aid olmayan işin israrla müsbət qarşılığı olmadan mənə tapşırılmasıdır. Hə, yəqin fikirləşirsiniz ki, kömək etmək mənim xarakterimə ziddir. Xeyr, elə deyil, israrla görüləsi iş "kömək" belə deyil, sadəcə səni "asılı" olduğun nələrləsə təngə gətirməkdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Nə olardı getməyəydin? Nə olardı axı,

məni yarımcan etməsəydin? Tam ürəkdən güləndə yarıda kəsilməzdi mənim də, gülüşlərim, göz yaşımı içimə axıtmağa  məcbur olmazdım mən də. 

Anam üzüldüyümü görməsin deyə hər kədərlənəndə gözlərimi onun gözlərindən qaçırıb tavana zilləməzdim mən də. Gecələri yuxusuz qalıb, eyni mahnıya saatlarca qulaq  asıb səhər heç nə olmamış kimi davam eləməzdim mən də həyatıma. Yalanlarla təsəlli etməzdim özümü, gülüşüm hüznümü gizlətmək üçün yox, məni sevdiyini dərk etdiyim üçün olardı kaş.

Sevgi dedim mən az öncə? Məni sevdiyini vurğuladım hə! Bax necə alışdırdım özümü bir yalana. Mən necə inandırmışdım özümü sənin sevginə?

Mən özümlə neçə aydı savaş verirəm, sənin xəbərin var? Neçə aydı sevilmədiyimi qəbullanıb qəlbimi və qürurumu dirçəltməyə çalışıram, xəbərin var? Bilirsən, sən nə etdin mənə? Heç nə.

Öncə məni "bizdən olmaz"a inandırdın. Və qəbullandım mən bunu. Lakin hər dəfə mənə sığındın sən, yaralarını sardım, yaralarımdan saydım. Onun səndə necə yara açdığını bilmədiyim halda yaranı deşmək yerinə Allaha dua elədim dəfələrlə. Bilirsən nə istəmişdim Allahdan?

Qəribə gələ bilər sənə bəlkə, amma mən Allahdan sənin mənə yalan danışmış olmanı, hələ 15-16yaşın olanda həyatdan travma almış biri olmanın yalan olmasını istədim. Bax bu qədər sevmişdim mən səni. Yaralarını yaram kimi hiss edərək sevmişdim mən səni. Heç vaxt heç kimi sevmədiyim və sevməyəcəyim kimi.

Axmaqcasına, uşaqcasına, qırılaraq, utanaraq sevirdim səni. Və sənə yaxşı gəldiyimi görürdüm. 

Yadına düşür, saatlarla danışmağımız? Xatırlayırsan bir gecə zəngdə mövzu tapmırdıq danışmağa deyə səssizcə bir-birimizə dalıb getmişdik. Hər kəs “telefon  arxasından nə sevgi” deyərkən məni ən gözəl sən tanımışdın. Susqunluğumun da, dayanmadan danışmağımın da, adicə təbəssüm edişimin də mənasını sən bilirdin. O qədər gözəl idi ki, o duyğular. Mənə necə doğma idin özün, bilirsən heç? İnana bilmirdim mən heç nəyə, adi divara baxıb gülümsəyirdim saf halımla. Hələ aramız azca dəyən kimi içim-içimi yeyirdi bütün gün. Nə qədər üzülüb pis olurdumsa da, bir rahatlıq var idi içimdə hər zaman. Gələcəksən, yenə məni körpə uşağmışam kimi danlayıb barışacaqsan. Hər dəfə elə edirdin zatən.

Fərqinə varmadan bəlkə sən də, bağlanmışdın mənə.

Və bu dəfə o möhtəşəm vidalaşma mərasimi çatmışdı.

Sahil metrosu kim bilir kimlərin ayrılıqlarına şahid olmuşdu da, bizimki də üstünə  gəlmişdi ayrılıqların.

Yadına gəlir necə ayrıldığmız? Qucaqlaşaraq ayrılıdıq biz. Son dəfə görüşüb halallaşmışdıq..

Sonra nə oldu bəs? Nə oldu da?

Deyim sənə nə olduğunu. Adına ayrılıq dedik, amma olmadı, ayrı qala bilmədik. Hər gün olmasa belə həftə içi ya mesajlaşmalı, ya zəngləşməli idik. 

Hələ sənin əsgər gedəcəyini öyrənəndə nələr hiss etmişdim, bir bilsən. Yenə öz ampluanda, xoşuna gəlirdi sənə olan bağlılığım, sənə  həsrət gözlərimə. Utanıb gözlərimi qaçıranda xəfifcə təbəssüm edişinə nə deyim bəs? 

Biz bir araya gələ bilərdik yenə, yenə saatlarca danışıb uzun uzun dərdləşə bilərdik, amma olmadı. Həm də, o qədər dəyərə rəğmən sən məni anlamadan, dinləmədən heç bizə əlaqəsi olmayan bir məsələ üstündə 2-ci dəfə ayrılığa tərk etdin. Nə açıqlama verməyimi gözlədin, nə də mənə haqq vermək üçün dinləməyə cəhd göstərdin. Bəlkə də, çıxıb gedirdin deyə məni özündən tamamən soyudub uzağlaşdırmaq üçün silib getdin hər şeyi. Hətta aramızda qalan sonuncu xətir hörməti də silib getdin sən.

Sevmirdin məni, amma mənsiz də boşluqda idin. Qorxaq idin sən və ilk qınamırdım da. Yenidən bağlanmaqdan, aşiq olmaqdan qorxurdun.

Səni yarı yolda qoyacağımdan qorxurdun bəlkə də.

Və gedişinlə başdan yaratdım mən özümü.

Artıq kimsəyə əhəmiyyət verə bilmirəm, kimsənin sevgi sözlükləri mənalı deyil mənim üçün. Qırılsam da, üzülsəm də, çox rahat rol oynayıb yaxşıyamlara inandırıram hər kəsi. Mənə bağlanmamağı, bir daha eyni duyğuları heç cür yaşaya bilməyəcəyimi çox gözəl öyrətdin sən. Həyatda mənə sevgidən əsl dərs verən Müəllim sən oldun.

Və bu hekayənin sonunda özümə təşəkkür edirəm.

Axı mən yanlış zamanda yanlış məkanda  yanlış insana ən doğru duyğularla tutulub öz həyatımın dönüm nöqtəsini öz əllərimlə yazmışdım.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Qardaş, donuz əti ilə plov hansı mədəniyyətə aiddir, xristian, yoxsa müsəlman?

2.

Kinonun bir problemi də ondadır ki, 60-70 yaşlı rejissorlar gənclər barədə çəkirlər, gənclər isə Sovet dövründən.

3.

Uşaq vaxtı paltar alanda böyüyəcəyini nəzərə alıb böyük ölmü alardılar, yaşlaşanda isə arıqlayacağını nəzərə alaraq  kiçik ölçü alırlar.

4.

Mənzillə mehmanxananın fərqi nədədir? Birincidə daimi sakinlərdir, ikincidə saysız-hesabsız insanlar hey girib çıxırlar. 

Ürəklərin də mənzilı və mehmanxanası var. 

5.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Somalidən od qiymətinə “ət-süd” təyinatlı inəklər alıblar. Amma inəklər gəlib çıxanda məlum olub ki, bu inəklərdən bol ət-süd almaq istəyi gerçəkləşməyəcək. Belə ki, bu inəklər ət yeyib, üstündən süd içən inəklərmiş. 

6.

Qabaqlar hamı kəşfiyyatçı olmaq istəyirdi. İndi buranın əməkhaqlarını və oranın qonorarını gördükdən sonra hamı casus olmaq istəyir. 

7.

Qoca deputatlarımızdan biri Çe Qevaranın anım tədbirində çaşıb onin adını Çe Viaqra söylədi…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə də "Yaradıcılıq emalatxanası”nın qapıları həvəslə və səbirsizliklə qonağımıza açıldı. Həmin qonağımız Azərbaycan Ədəbiyyatında xüsusi çəkisi olan, oxucuların zövqünü formalaşdıran, böyük ədəbi məktəb olan, türkçülük, turançılıq məsələsinə xüsusi yanaşan, "Tütək səsi", " Məhşər", "İdeal" və çox sevilən bir çox əsərlərin müəllifi olan unudulmaz Xalq yazıçısı İsa Muğannanın nəvəsi, gənc yazarımız Səma Muğannadır.

-Xoş gördük, əziz Səma xanım.

Yenicə işıq üzü görən " Qeyb olan uşaqlıq"  adlı 4- cü kitabınızın uğurlu olmasını diləyirik.

Səma xanım, Siz kiçik yaşlardan uğurlar qazanmısınız və bu uğurlar davam edir.

İstərdik, yeni kitabınıza daxil olan hekayələrin mövzuları haqqında bizə məlumat verəsiniz.

Səma xanım bu hekayələrdə nələri oxucularına çatdırmaq istəyir?

-Salam, Ülviyyə xanım, təşəkkür edirəm. "Qeyb olan uşaqlıq" kitabında bir roman və hekayələr yer almışdır. Kitabın adı romanın adından götürülüb.

"Qeyb olunan uşaqlıq" Səmanın itirdiyi, yaxud yaşamadığı uşaqlığı deyil, onun yaşamaq istədiyi və suallarına cavab tapmadığı yoludur. Romanın sonunda da bu sualın cavabını oxucuların öhdəsinə buraxır, özü cavablamır. Səmanın xarakterinə görə həmişə oxucu özü qərarı verir. Buna da səbəb odur ki, insan xarakterləri fərqlidir. Səmanın da qələmi həmişə fərqlilikləri sevir. Hekayələrim real həyatdan götürülüb, lakin həyatdan götürülsə də, adı üstündə mistik janrdadır. Bu mistikanın yer almasında da  gizli məqamlar yer almışdır. Səma oxucularının, düz yolda deyil, qabarıq yolda səyahət etməsini istəyir. Çətinliklərdən keçib, keçidləri aşıb açarı tapmağını istəyir. Hər bir yazının, hər bir hekayənin daxilində bir açar var və həmin açarı oxucu tapıb həmin hekayənin adı ilə birbaşa bağlayır. Məsələn: “Tanrı əmanətinin göz yaşları" və "Bənövşə və işıq qatarı". Bu iki hekayənin oxşarlıqları var. Belə deyək, "Bənövşə və işıq qatarı Səmaya işıq qatarını göstərmir, əslində işıq qatarı insandır, sadəcə, qatar formasındadır. Əsər ilə tanış olarkən oxucular bunu biləcək. Bənövşə isə çox gənc bir xanımdır. Amma zaman onu gənc göstərir, o xanım gənc deyil, bəlli bir yaşı var. Qatar isə onun heç vaxt görmədiyi bir insandır. O insan isə onun reallaşmayan arzusudur. Və bu qatara çatana qədər çətin yollardan keçir, işığı axtarır bu şəxs. Çünki işığı tapsa, istədiyini tapacaq. Səmanın da məqsədi bundan ibarətdir: həyatda özünü, ikinci mənini tapmaqdır

"Tanrı əmanətinin göz yaşları" hekayəsi də bu mövzudadır. O hekayədəki gənc qızın qucağındakı körpənin olması onun körpəsi olduğunu izah etmir,  o körpə məhz həmin gənc qızın uşaqlığıdır. Oxucularımıza maraqlı gələcək ki, niyə Səma o uşağı təsvir edir? "Qeyb olan uşaqlıq" romanı da bundan ibarətdir?  Söyləyim ki, xeyr və roman haqqında çox danışmaq istəmirəm.

Səma əslində insanların daxilindəki uşağı göstərmək istəyir. Yazıçının qələmə aldığı bütün əsərləri ona çox doğmadır, onu ayıra bilmir.

Amma mənə "Tanrı əmanətinin göz yaşları" hekayəsi çox doğmadır.  Çünki körpə Tanrının əmanəti idi və onun göz yaşları axıdılarsa, demək, həmin gənc qız məhv olardı. Çünki bir insan göz yaşı damlayarsa, deməli, onun ömründən çox yarpaq tökülmüşdür.

Oxucularıma onu çatdırmaq istəyərdim ki, ən birinci, məni həqiqətən tanısınlar. Çoxları məni çox duyğusal, bir az sakit, bir az təlatümlü tanıyır, amma bəziləri də içimdə fırtınanın aşıb-daşdığını söyləyir.

Əslində mən düşünürəm ki, Səmanın qələmi necə onunla dostdursa, fırtına və sakitlik də bir- biri ilə dostdur. Mən həmişə vurğulayıram, siyah- bəyaz həmişə bir- birinə yaraşır, amma bir-birinə zidd rənglərdir. Düşünürük ki, fırtına və sakitlik necə dost ola bilər? Bəli, ola bilər. Fırtınanı insanlar anlamır, sakitlikdən də insanlar qaçır, niyə? Səma bunu çatdırmaq istəyir oxucularına. Onu anlatmaq istəyir ki, fırtına gəldiyi zamanda fırtınanın arxasınca getmək yerinə ona sarılıb, nəvaziş göstərmək lazımdır, amma sakitlik gələn zamanda fırtınadan qaçmaq olmaz, elə misal çəkdiyim kimi qələmimlə söhbət etdiyim zamanda fırtına birdən elə gəlir ki, qələmi də qırıb parça- parça etmək istəyir.

İnsan özü də bir parça kimidir. Qəlbi ki parçalandı, artıq onu düzəltmək çox çətindir. Ona görə mən həmişə fırtına gəldiyi zamanda sakitliyi arzulayıram. Sakitlik də gecədir. Baxın,  fırtına, sakitlik, gecə- gündüz, siyah- bəyaz. 

Səma gecələri daha  çox sevir, tənhadımı? Xeyr, çünki qələmi gecə ilə söhbəti sevir. Səma insanlardan deyil də, onu anlamayan insanlardan qaçır. Demək istədiyim budur ki, insanlar fırtınadan qaçır, sakitliyə getmək istəyir. Amma Səmanın bu əsərini oxuduqdan sonra oxucular fırtına ilə sakitliyin  bir- birinə bənzəməsini, yaxşı dost olmasını anlayacaqlar, onlar bir- birinə dəstək olmağı bacarırlar. Səma əslində onların dostluğu üçün deyil, öz yazılarında sevgini, insanlığı, dəstəyi, insan mənəviyyatının zənginliyini göstərmək istəyib. Təkcə dildə deyilən sözlər deyil, qələmdə oxuduğunuz sözlərin məhz gözlərdə gizləndiyini oxuculara çatdırmaq istəyib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.04.2024)