Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün üç böyük ədibin – Mikayıl Müşfiqin, Vaqif Səmədoğlunun və Natiq Rəsulzadənin doğum günləridir. Səhərdən bu barədə bir çox paylaşımlar etmişik. Amma təqvimdə 5 iyun gününün bir ayrı statusu da var. Bu gün dünyanın bir çox ölkələrində 5 İyun – Ümumdünya Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü kimi qeyd edilir.

Bu günün təsis edilməsinin əsas məqsədi əhali arasında ekoloji şüurun genişləndirilməsi, ətraf mühitin mühafizəsi problemlərinə diqqətin yönəldirilməsidir. Və nəzərə alaq ki, bu il yaşıl dünya naminə ən böyük fəaliiyətlərlə yadda qalacaq bir olacaq.

Gənclərin üz tutduğu gözəl məkan – insanları maarifləndirən, informasiya ilə silahlandıran, eləcə də karyera inkişafına təkan verən, motivəedən Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası belə bir gündə təbii ki, hərəkətsiz qala bilməz. Ümumdünya Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü münasibətilə kitabxanada “Təmiz planet-sağlam həyat” layihəsi çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər davam edir.

Kitabxananın rəsmi saytında (https://ryl.az/activity/yashil_dunya) “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” adlı elektron resurslar bazası yaradılıb. Bazada “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” ilə əlaqədar internet məkanında dərc edilən materiallar toplanılır. Elektron resurslar bazasında “Azərbaycan”, “Respublika”, “Xalq qəzeti”, “525-ci qəzet” kimi internet portallarında yer alan “Təmiz gələcəyə doğru inamlı addımlar”, “Azərbaycan yaşıl dünya uğrunda öncüllərdəndir”, “Azərbaycanın "yaşıl enerji" hədəfləri: dünya ekologiyası üçün yeni fürsətlər”, “Qlobal çağırışlar, etibarlı tərəfdaşlıq” kimi 100-ə yaxın məqalənin tam mətni yer alır. İstifadəçilər işlək keçidlər vasitəsilə məqalələrin tam mətninə baxmaq imkanına malikdirlər.

Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında “Yaşıl dünya naminə həmrəylik” adlı ənənəvi sərgi də təşkil edilib. Sərgidə mövzu ilə əlaqəli kitablar, dövri mətbuat materialları və kitabxana əməkdaşları tərəfindən hazırlanmış “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” adlı biblioqrafiq icmal sərgilənməkdədir.

Hər bir niyyət xoş olduqda barlı-bəhrəli olur. Əminik ki, kitabxananın bu maarifləndirmə kampaniyası çoxları üçün həqiqətən əsl dərs verir. Bu tərəfdə biri ağac  qırır, biri otu taptalayır, o yanda biri çiçək yolur, biri suya çirkab axıdır. Bir başqası havaya zəhərli maddələr buraxır... Və kütləvi olaraq hamı küçələri zibilləyir.

Olmaz!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)

Bu gün 85 illiyini qeyd etdiyimiz Vaqif Səmədoğlunun "Mənim altmışıncı illərim" yazısını təqdim edirik. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq əminliklə deyirik ki, Vaqif Səmədoğlu poeziyamız kəhkəşanındakı bir ulduzdur, sönmək bilməyəcək.

Bu yazı isə onu daha yaxından tanımağa kömək edəcək. 

İyirminci əsrin 60-cı illəri şəxsən mənimçün nə idi?

Mən altmışıncı illəri 1961-ci ildən başlanıb, 1970-ci ildə qurtaran bu vaxt axarı, zaman yolu kimi qəbul etmirəm. Bu öz yerində. Təbii ki, illər göydən düşməyib. "Göydən düşməyib" deyəndə, əlbəttə ki, həm İlahi, həm də fiziki mənada hər şey göydən düşüb, həm də elə həmin göyün içindədir. Günəşdən tutmuş, qum dənəsinə qədər hər şey bu kainat dediyimiz sonsuz göyün içində fırlanır, o cümlədən, biz də, bizim yaşadığımız illər də, bu illərin altmışıncıları da. Mənim mənsub olduğum nəsil, dünyaya otuzuncu illərdə gəlsək də, altmışıncılar deyirlər. Nədir axı bu altmışıncılar və altmışıncı illər? İlk növbədə, ədəbiyyat və incəsənət baxımından. Bir əsrin içində yaşanmış İntibah dövrüdürmü? Əlbəttə. Bu intibahı ədəbiyyata, incəsənətə, humanitar və dəqiq elmlərə altmışıncı illərdə gəlmiş, fəaliyyətə başlamış insanlarmı yaradıblar? Əlbəttə ki, yox. Yalnız onlar yox.

Orta əsrlərə, lap uzaq, qədim dövrlərə getməyəcəyəm. 60-cı illər Azərbaycan ədəbiyyatı, şeiri və nəsri, bayaq dediyim kimi, göydən düşməmişdi, bizdən əvvəlki nəsillərin əməyi, fəaliyyəti, uğurları və səhvləri sayəsində hazırlanmışdı. Mən əlimə ilk dəfə şair kimi qələm alanda ana dilimdə artıq "Şair, nə tez qocaldın sən", "Mən tələsmirəm", "Qızılgül olmayaydı..." kimi misraların musiqisi səslənirdi, "Nöqtə, nöqtə və nöqtə..." yazılmışdı və bu nöqtələrdən də yeni poeziya başlanırdı. "Xəzər suyu duzlu adi dənizdir" misrası ritorikaya müharibə elan edirdi, yeni nəsil "parka gedən tramvay"la altmışıncı illərə gedirdi. Yəni mənimçün altmışıncı illərin əsas qiyməti kimlərinsə o dövrdə yaratdığı romanlar, povestlər, şeirlər, simfoniyalar, rəsmi əsərləri deyil, bunlar öz yerində, mənimçün o dövr əsas mahiyyətilə Yeni Zövq yaranan bir zəmin kimi dəyərlidir. Və bu fenomen yalnız Azərbaycanda və o zamanki SSRİ-də yox, bütün dünyada baş verdi. 60-cı illər keçmişə, bu günə və gələcəyə yeni rakursdan baxış nöqtəsi idi. Baxıb, qiymət vermək dövrü idi. Və mən deməzdim ki, Yeni Zövq ədəbiyyat və incəsənətə, tarixə və siyasətə verdiyi qiymətlərdə həmişə haqlı olub, həqiqət söyləyib. Qətiyyən, yox. Ancaq altmışıncı illər bir çox unudulmaz həqiqətləri, bəzən də yalanları üzə çıxarıb, yaddaşları silkələyib, həm gerçəkliyə, həm də xatirələrə qiymət verməyə çalışıb, buna səy göstərib. Bu baxımdan, altmışıncı illər dünya tarixinin unikal onilliklərindən biri idi. Cəlil Məmmədquluzadə və Mirzə Ələkbər Sabirin böyüklüyünü bizdən qabaq da biliblər, onların ünvanına haqlı olaraq alqışlar deyiblər. Ancaq məhz altmışıncılar kütləvi şəkildə özlərini onların varisləri elan etdilər. Təsviri sənətimiz məhz o dövrdə üzünü qədim miniatürlərimizə tutdu, xalı, kilim və palazlarımızın ornamentlərini tablolara gətirdi. Qobustandakı qaya rəsmlərindən bəhrələnməyə başladı.

Qəribədir, əhali və ərazi baxımından çox da böyük olmayan Azərbaycan 60-cı illər intibahının dünyada baş verən bədii hadisələrinin əksəriyyətindən gen düşmədi, bir çox sahələrdə öz sözünü dedi. Bir çox özündən böyük ölkələri geridə qoydu. Hətta Avropa və Amerika qitələrində yerləşən ölkələri, dövlətləri belə. O zaman SSRİ-də ad-san qazanmış sənətkarlar arasında, forma və üslub baxımından ən çağdaş, modernist bəstəkar və şair bizim torpağın oğulları idi. Musiqidə Qara Qarayev, poeziyada Rəsul Rza. Və təbii ki, bu iki adamın ətrafına, başına gənclər yığılmış, onların adları ilə bağlı mənəvi məktəblər yaranmışdı. Rəsmi sovet ideologiyasının rədd etdiyi seriya (dodekfoniya) sistemində yazılmış musiqi əsərlərini SSRİ-də ilk dəfə konsert salonlarında səsləndirən Qara Qarayev oldu. İyirminci əsrin əvvəllərində Avropada Arnold Şenberqin yaratdığı bu musiqi sistemi SSRİ-nin biz yaşadığımız guşəsindən baş qaldırdı altmışıncı illərdə.

O illərdə ekzistensializm fəlsəfəsi bütün dünyanı bürüdü. Sartnın, Kamyunun, Yaspersin bəzi əsərləri makinada çap olunub, "Samizdat" adıyla əldən-ələ gəzdi. Min illər tarixi olan dzenbuddizm fəlsəfəsi də elə bil yenidən dirildi. 60-cı illərdə dünyanın elə bil gözlərinə təzə işıq gəlmişdi, hamı nəsə yeni bir şey görmək, başqalarına bir yenilik göstərmək ehtirası ilə yaşayırdı. İnsan təfəkkürünün elə bir fəaliyyət sahəsi yoxdur ki, orada həmin dövr öz sözünü deməsin, ya da deməyə cəhd göstərməsin. Dindən tutmuş, caz musiqisinə qədər, fəlsəfədən başlamış, paltar modalarına kimi, azadlıq ideyalarından rok, pop musiqisinəcən. Dizayn sənətində demək olar ki, inqilab baş verdi. Həmin illərdə Amerika və Avropada hippi-bitnik hərəkatı yarandı. Şəhərləri aylarla saçlarına qayçı, bədənlərinə su dəyməyən pinti adamlar bürüdü. İngiltərənin Liverpul şəhərindən bu illərin musiqi fonu "Bitlz" vokal qrupunun səsi ucaldı. Onların və Elvis Preslinin oxuduqları artıq yalnız musiqi yox, o illərin ideologiyasına çevrilmişdi. Mini yubkalar küçələrdə, bikini geyimləri çimərliklərdə göründü. Bizdə Vaqif Mustafazadə, "Qaya" caz kvarteti, Rusiyada Vladimir Vısotski fenomeni yarandı. Polşada incə zövq və yumorla çəkilmiş plakatlar, Gürcüstanda qısametrajlı filmlər, İtaliyada Fellini və Antonioni, İsveçdə dahi Berqman, Fransada "Yeni dalğa" kinosunun ustaları, Azərbaycanda Ruslan Şahmalıyev və Oqtay Mirqasımovun sənədli filmləri...

Ancaq 60-cı illər mənim hafizəmdə yalnız yaxşı tərəfləri ilə qalmayıb... Dini fundamentalizmlər də məhz bu illərdə, orta əsrlərdən sonra yenidən baş qaldırıb, siyasətə, fəlsəfəyə, insan münasibətlərinə soxulmağa başladı. Fundamentalizmi nədənsə yalnız islam dininin böyrünə qoşurlar. Məgər televiziya ekranlarında namaz qılan adamları ən gülünc rakursda göstərən, sirk arenalarında "əzan" deyən klounlarla tamaşaçı gülüşü doğuran, "o Allax!" sözlərini belə kinayə ilə deyən xristian yekəxanalığı fundamentalizm deyil?

Altmışıncı illərdən başlayaraq narkomaniya da kütləvi, qlobal xarakter almağa başladı. LSD kimi "intellektual" narkotik çıxdı 60-cı illərin kimya laboratoriyalarından.

Və nəhayət, o illərin bir bəlası haqda da mütləq deməliyəm.

60-cı illər həm də könüllü və kütləvi şəkildə yaranmış Quldarlıq dövrü kimi qalıb mənim yadımda. Və əsl quldarlıq dövründə əl-ayaqları zəncirlənmiş qullardan fərqli olaraq, könüllü qullar qul olduqlarından xəbərsiz idilər. Əsl qul həmişə azadlığa can atır, könüllü qul isə öz köləliyini azadlıq sanır. İndinin özündə də belədir. Bəşəriyyətin ən ağır bəlası, bəlkə də ən əsas bəlası həmişə könüllü qulların yaratdığı mənəvi quldarlıq hökmranlığı olub. İlahi, altmışıncı illərdə bu müsibət necə aydın və aşkar nəzərə çarpırdı! İdeya, Fəlsəfə, Fikir, Din, Əxlaq və sairə qulları... Özü də quldarı olan, özünə düşmən kəsilən insanlar, bir ideya və ya fəlsəfə ilə öz əl-ayaqlarını zəncirləyən və bu şəkildə Ədalətdən, Azadlıqdan dəm vuran fanatizm məhbusları. Allah üzərində belə monopoliya iddiası! Kimlər idi bunlar? "Yeganə həqiqi din mənimdir!" deyənlər. "İnsanın kim olduğunu yalnız ekzistensializm deyib söyləyənlər". "Yalandır, həqiqət yalnız dzenbuddizmdədir!" qışqıranlar, "heca vəznində yazanlar şair deyil, aşıqdılar" deyənlər idi bunlar. "Sərbəst də şeir olar?" deyib, gülənlər idi bu könüllü qullar. "Təsviri sənətin kökləri yalnız Afrika totemlərindədi", "Xeyr, Yaponiya qravürlərində"... Yüzlərlə, minlərlə bu sayaq şüarlar yazılmışdı könüllü quldarlığın bayraqları üzərində. Doğrudan da, böyük alim, psixiatr olmuş Ziqmund Freydin adı ətrafında guya "intellektual" mübarizə, əslində isə ən iyrənc al-ver gedirdi altmışıncı illərdə. Həqiqi freydizmə əsaslanan gözəl, dərin əsərlərlə yanaşı, əldən-ələ "psixoanaliz" adıyla iyrənc qrafoman yazıları da gəzirdi. Bu könüllü qul və quldarlıqdan neçin bu qədər danışıram? Ona görə ki, özüm də o illərdə bu sayaq könüllü qullardan biri idim. Əruzda, heca vəznində yazmırdım, özümü inandırmışdım ki, 20-ci əsrin poeziyası vəznsiz - qafiyəsiz olmalıdır... Yaxşıdr ki, hələ altmışıncı illərdə özümü öz quldar pəncəmdən qurtara bilib, poeziyanın min rəngli azadlığına çıxa bildim. Odur ki, altmışıncı illərdən söhbət gedərkən, o dövrün qiymətini azaltmaq da lazım deyil, idealizə etmək də. Bəşər tarixinin bütün dövrlərinin problemləri o zaman da var idi. İntəhası, daha qabarıq şəkildə üzə çıxmışdı. Həm müsbət, həm də mənfi tərəfləri ilə. Təkrar edirəm, mənimçün altmışıncı illər Yeni Zövq dövrü, altmışıncılar isə bu zövqün daşıyıcılarıdırlar. Yəni mənim mənsub olduğum nəsil göydən düşməyib, bizdən qabaq yaşayan nəsillərin çiynində gəlib çıxıb 60-cı illərə...

...60-cı illər... Artıq tarixə dönmüş, keçmiş olmuşdu. İndi mən XXI əsrin altmışıncı illərinə üz tutub deyirəm:

- Mən də sizinləyəm...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)

Öncəki yazılarda Mikayıl Müşfiqin və Vaqif Səmədoğlunun 5 iyunda doğulmalarından bəhs etmişdik. Amma bu, hamısı deyil. Bu gün daha bir böyük ədibimizin doğum günüdür. 

Bu gün görkəmli Azərbaycan ədibi, kinodramaturq, Azərbaycanın xalq yazıçısı Natiq Rəsulzadənin 75 yaşı tamam olur.

Natiq Rəsul oğlu Rəsulzadə 1949-cu ildə Bakıda anadan olub, 1975-ci ildə Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunu bitirib. O, 55 ildən artıqdır ki, yaradıcılıqla məşğul olur.

1999-cu ildə Ümummilli Lider Heydər Əliyev ədəbiyyat və kino sahəsində qazandığı uğurlara görə Natiq Rəsulzadəyə “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adını verib. Yazıçının 2019-cu ildə keçirilən 70 illik yubileyində isə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə ona “Xalq yazıçısı” fəxri adı verilib.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Sərəncamı ilə “Şöhrət” ordeninə layiq görülən yazıçı, həm də PEN-klub Beynəlxalq Yazıçılar Təşkilatının Azərbaycan şöbəsinin vitse-prezidentidir.

Natiq Rəsulzadə bizim haqlı olaraq fəxr edə biləcəyimiz müasirimizdir. Yazıçılıq yaradıcılığının təlatümlü cəhətləri, yaradıcı insanın cəmiyyət həyatındakı rolundan danışan Natiq Rəsulzadə həmişə bel bir fikri təkrarlayır ki, “qələmi ürəyə batırıb, qanla yazmaq lazımdır”. O, yaradıcılığının ilk günlərindən bəri bu sözləri rəhbər tutur və yazdığı hər sətirdə həmin fikirlərin əksini görmək olar. Yazıçı gənclik illərində formalaşan üslubuna sadiqdir. Təsadüfi deyil ki, onun kitabları keçmiş SSRİ-dövründə olduğu kimi, bu gün də maraqla qarşılanır, məşhur rus ədiblərindən yüksək rəylər alır, bir sıra Avropa dillərinə tərcümə olunur, yazıçı ilə oxucuların hər bir yaradıcılıq görüşü isə anşlaqla keçir.

Natiq Rəsulzadənin yaradıcılığı, ilk növbədə, həyat haqqında ciddi düşüncələri, mürəkkəb dövrümüzlə bağlı fəlsəfi-bədii ümumiləşdirmələri, pərdəarxası insan münasibətləri ilə diqqəti cəlb edir. Bu mənada onun ilk əsərlərindən birini - “Gecədə atlı” povestini göstərmək olar. Anarın “İtirilmiş şəxsiyyətin ağrısı ilə” resenziyasından: “Gecədə atlı” əsərini haqlı olaraq xəbərdaredici povest adlandırmaq olar ki, burada öz ideallarına, yaradıcılıq prinsiplərinə xəyanət edən bir şəxsiyyətin süqutu, insan ruhunun tədricən məhv olması göstərilir, lakin müəllifin səmimi-qəlbdən inandığı kimi, yenidən dirçəliş üçün hələ də gec deyil” (“Bakinski raboçi” qəzeti, 6 dekabr 1989-cu il).

“Gecədə atlı” povestindən sonra yazıçı çoxlu romanlar, povestlər, hekayələr, o cümlədən “Uzunqulaq”, “Ulduzların altında yol”, “İntihar edənin qeydləri”, “Dekabr”, “Ev”, “Üçgünlük hava”, “Cazibə”, “Duel”, “Payız”, Yeddinci gecə”, “Tramvay”, “Ruhlar arasında, “Kabuslar arasında” və başqa əsərləri qələmə alıb.

Ədəbiyyatın gənc nəslin dünyagörüşünün genişləndirilməsində, düzgün təfəkkürün və ölkənin gələcəyinin formalaşmasında mühüm rol oynadığına inanan Natiq Rəsulzadə mənəvi dəyərləri yaradıcılığının əsas kredosuna çevirib.

Bakıda, Rusiyada, Avropa ölkələrində və bir çox başqa ölkələrdə çap olunmuş əllidən çox kitabın müəllifi, ədəbiyyat sahəsində bir sıra yerli və xarici mükafatların laureatı Natiq Rəsulzadə “Hüqo” ədəbi mükafatına (ABŞ) ən yaxşı bədii əsər nominasiyası üzrə namizəd olub.

Yazıçının istedadlı, maraqlı ssenarilərlə zəngin olan yaradıcılığında kinematoqrafiya böyük yer tutur. Bu ssenarilər əsasında çəkilən filmlər tamaşaçıların sevgisini qazanıb. Onların arasında vətənpərvərlik mövzusunda “Girov” (rejissor Eldar Quliyev), “Biz qayıdacağıq” (rejissor Elxan Qasımov), “Qələbə” və bir çox başqa filmlər var.

Xalq yazıçısı Natiq Rəsulzadə bu gün də tam fədakarlıqla çalışır, Azərbaycan ədəbiyyatının, kinosunun təkcə öz vətənində deyil, onun hüdudlarından çox-çox kənarda da tamaşaçı və oxuculara tanıdılması istiqamətində səy göstərir.

Əsərlərinin birində qəhrəman kimisə deyil, məhz özünü axtarır. Günümüzdə bu, hamımızın başına gələn adi reallıqdır. Amma insan özünü necə tapmalı? Bax bu suala cavab tapmaq üçün Natiq Rəsulzadəni oxumaq lazımdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bakıya duman gəlib,

Heç kəsə demə.

Deyəsən yaman gəlib,

Heç kəsə demə.  

Çıraq yanıb bu axşam,

Yanıb, sönüb bu axşam,

heç kəsə demə.  

Bu dumana qapımdan

Çıxan kimi azmışam,

Yenə şeir yazmışam,

Heç kəsə demə.  

Daş evlər arasında

Neyləyər duman mənə?

Gülüm, diriyəm yenə

Heç kəsə demə...  

 Bu gün Azərbaycan ədəbiyyatında tənhalıq poeziyası yaradan, qəlibsiz şeirlər yazıb, Allah üçün darıxan, ssenarist, dramaturq, Dövlət mükafatı laureatı, əməkdar incəsənət xadimi, Azərbaycanın Xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun doğum günüdür.  

Vaqif Səməd oğlu Vəkilov 1939-cu il iyunun 5-də Bakı şəhərində, məşhur Azərbaycan şairi Səməd Vurğunun ailəsində dünyaya gəlmişdir. 

O, 1956-cı ildə Bakıdakı Bülbül adına Musiqi məktəbini bitirib, Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında fortepiano ixtisası üzrə ali təhsil alıb. 

Daha sonra isə Moskvada Çaykovski adına Konservatoriyada ixtisas kursu keçib. 

Əmək fəaliyyətinə 1963-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında müəllim olaraq başlayan Vaqif Səmədoğlu, 1968-1973-cü illərdə “Azərbaycan Sovet Ensiklopediyası” Baş redaksiyasında “İncəsənət” şöbəsinin müdiri, 1973-1975-ci illərdə Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” Kinostudiyasında ssenarist, 1978-1982-ci illərdə “Yazıçı” nəşriyyatında redaktor, 1982-1985-ci illərdə yenidən Cəfər Cabbarlı adına “Azərbaycanfilm” Kinostudiyasında ədəbi hissə müdiri, 1992-1994-cü illərdə isə “Oğuz eli” qəzetinin baş redaktoru vəzifələrində çalışmışdır. 

O, 2000-2005-ci illərdə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı  və Azərbaycan Parlamentinin Avropa Şurası Parlament Assambleyasındakı nümayəndə heyətinin üzvü olmuşdur. 

Şairin "Yeddi şeir" adlı ilk mətbu əsəri 1963-cü ildə "Azərbaycan" jurnalında dərc olunub. Və bundan sonra onun əsərləri dövri mətbuatda vaxtaşırı dərc olunmuşdur. 

4 kitabın, 8 dram əsərinin, saysız-hesabsız şeirlərin, 23 filmin ssenari müəllifidir. Əsərləri bir çox xarici dillərə tərcümə edilib, kitabları MDB ölkələrində, Türkiyə və İranda  nəşr olunub. 

“Şöhrət”, “Şərəf” və “İstiqlal” ordenlərinə layiq görülüb. 

O,  2015-ci il yanvarın 28-də, 76 yaşında vəfat etmiş və  Fəxri Xiyabanda, atasının yanında dəfn olunmuşdur. 

Ruhu şad olsun! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)

Manşet

Reytinq

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının media dəstəyi ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun  Bakı Şəhəri Üzrə Təhsil İdarəsi ilə birgə “Bir direktor, bir şagird” adlı layihəsinin məqsədi nümunəvi məktəblərimizi, istedadlı şagirdlərimizi üzə çıxarmaq, onların ədəbiyyata olan marağına diqqət yönəltməkdir. Hazırda təqdimatda 189-190 nömrəli tam orta məktəbdir. 

 Layihəni təqdim edir: Ülviyyə Əbülfəzqızı

DİREKTOR:

Mən, Fayaz Hüseynov 1967-ci ilin iyun ayının 3-də Bakı şəhərində anadan olmuşam.

1974-84-cü illərdə 70 nömrəli məktəb liseydə oxumuşam. Ordu sıralarında xidmət etdikdən sonra 1988-ci ildə BDU-nun tarix fakültəsinə qəbul oldum və 1994-cü ildə buradan məzun oldum. Pedoqoji fəaliyyətimə 2000-ci ildən təhsil aldığım 70 nömrəli məktəbdə başlamışam. Tez bir zamanda 2003-cü ildə təşkilatçı təyin olundum. 2006-cı ildən Beynəlxalq qiymətləndirilmədə ( PİŞA ) fəal iştirak etmişəm və Azərbaycanda keçirilən Beynəlxalq qiymətləndirmənin fəal üzvlərindən olmuşam. 

2009-cu ildə keçirilən əhalinin siyahıyaalınmasında məntəqə sədri olmuşam. 2015 -ci ildə direktorların işə qəbulu müsabiqəsində uğurla iştirak etmişəm və kursu müvəffəqiyyətlə başa vurmuşam: belə ki, keçirilən imtahanlarda yüksək nəticə topladım və Müsahibə mərhələsindən uğurla keçərək kursu bitirdiyim ildə - 2016-cı ildə 60 N li tam orta məktəbə direktor vəzifəsinə təyin olundum. Qarşıma bir məqsəd qoymuşdum-  Öz işini sevərək icra edən bir kollektivi olan, demokratik əsaslarla idarə olunan məktəb yaratmaq. Burada İdarə etdiyim  5 il ərzində məktəbimiz bir çox uğura imza atdı. Fənn müsabiqəsində qələbə, sabahın alimləri layihəsində 4 şagirdimin uğuru, şahmat üzrə II-IV siniflər arasında keçirilən respublika çempionatında 1-ci yer (6 şagirdimin əzmi nəticəsində Respublika çempionu olduq), Heydər Əliyev Təqdimatında 2-ci yer, qrant layihələrdə qalibiyyətlər və s. Bu illər ərzində  2 müəllim əməkdar müəllim adına, 2 müəllim qabaqcıl təhsil işçisi adına layiq görüldü, 2 müəllim isə fəxri fərman aldı. 6 şagirdim bu 5 il ərzində məktəbi xüsusi naliyyətlərlə bitirərək 3 qızıl və 3 gümüş nişanla təltif olundu. Məktəb E twinning, OCEP beyxəlxalq layihələrinə qoşuldu. Özüm də layihələrdə uğurla iştirak edərək keçirilən pedaqoji mühazirələrdə final mərhələsinə vəsiqə qazandım və Tərifnamə ilə təltif olundum. 

ADA-da keçirilən Data əsaslı idarəetmə kursunu müvəffəqiyyətlə bitirdim. BŞTİ-nin bir çox layihələrinin qalibi oldum( Fibonaççi intellektual yarışları), İcra Hakimiyyəti tərəfindən iki dəfə fəxri fərmanla təltif olunmuşam. Fransanın Strasburq şəhərində keçirilən Beynəlxalq “demokratik məktəb”konfransında Azərbaycanın nümayəndə heyətinin tərkibində iştirak etmişəm. 2016-2021 -ci ildə 60 nömrəli məktəbdə fəaliyyətim çox produktiv oldu. Daha sonra 2 N THL-yə direktor vəzifəsinə təyin oldum. Düzdür, burada çox az müddət çalışdım, 1 ildən biraz artıq, amma burada da naliyyətlərim az olmadı. Beynəlxalq Olimpiadalarda qələbələr, RFO-da 2 qələbə, RFM-də qızıl medal qazandıq.  Məktəbdə Steam və Rəqəmsal layihələri tətbiq olunmağa başladı. 1 müəllim tərəqqi nişanı ilə, 1 müəllim isə fəxri fərmanla təltif olundu. 2022-ci ildə 189-190 nömrəli tam orta məktəbdə direktor vəzifəsinə təyin olundum. Çox gözəl tədris mühiti var burada. Bu məktəbin özünəməxsus xüsusiyyəti tanınmış şəxslərin, məşhurların buradan məzun olmasıdır. Çox qısa müddətdə burada da artıq naliyyət və uğurumuz var. İlk olaraq məqsədə doğru inamla çalışaraq gedən kollektivimiz var. Heydər Əliyev -100 təqdimatında Respublika üzrə II yerin qalibiyik. Həmçinin 1 şagirdim bu il Riyaziyyat fənni üzrə RFO qalibi olmuşdur. Məktəb qrant layihənin qalibidir. Bir müəllimim Yaradıcı müəllim müsabiqəsinin qalibi oldu. SAF- da  ( Steam Azərbaycan Festivalı) uğurla çıxış edərək müxtəlif nominasiyalarda I, Il, III yerləri qazanmışıq. Gələcəkdə daha çox uğura bu kollektivlə imza atacağımdan əminəm. Yüksək keyfiyyətli bacarıqlarını sevərək icra edən müəllimlərlə çalışmaq, işini sevərək həyata keçirən insanlarla bir arada olmaq çox xoşdur. Uşaqları çox sevirəm. Məktəbimi, kollektivimi və işimi çox sevirəm.

 ŞAGİRD

Mən, Əlizadə Əziz 2006-cı ildə Bakı şəhərində anadan olmuşam. 2013-cü ildə 189-190 nömrəli tam orta məktəbin 1-ci sinfinə qəbul olmuşam. Hal-hazırda həmin məktəbin 11-ci sinfində oxuyuram.

ESSE

“Uğur hekayəsi”

Hər kəsin bir uğur hekayəsi var. Mənim uğur hekayəm Bakının Səbail rayonunda yerləşən 189-190 №-li tam orta məktəbdən başladı.

Müəllim ailəsində doğulduğum üçün uşaqlıqdan kitablara xüsusi marağım var idi. Daha çox öyrənmək, bizi əhatə edən aləm haqqında daha çox məlumat almaq istəyirdim. Bu maraq məni elmin sirli dünyasına doğru çəkirdi. Bu dünyaya doğru addımladıqca qaranlıq yolları Günəş kimi aydınladan müəllimlərim mənə doğru yolu göstərirdilər. Müxtəlif bilik yarışmalarında , fənn olimpiadalarında iştirak edir, özümü doğrultmağa çalışırdım. Əldə etdiyim nəticələrlə kifayətlənmir , uğursuzluqlardan məyus olmur , əksinə daha çox çalışırdım. Nəhayət, çəkdiyim zəhmət öz bəhrəsini verdi. 2024-cü il Respublika Fənn Olimpiadalarının riyaziyyat fənni üzrə III yerə layiq görüldüm. Həmin gün keçirdiyim hissləri sözlərlə ifadə etmək çətindir. Yuxusuz gecələr, yorğunluq , həyəcan  sevinc və qürur hissi ilə əvəz olunmuşdu.

Təbii ki, heç bir uğur təkbaşına qazanılmır. Bu yolda mənə dəstək olan ailəm, mənə məndən çox inanan müəllimlərim uğur hekayəmi yazmaqda mənə kömək oldular. Ancaq əminəm ki, bu hekayə tamamlanmayıb. Əldə etdiyim bu uğur hekayəmizin başlanğıcıdır, davamını yazmaq üçün daha qətiyyətlə çalışmalı, çətinliklərdən qorxmamalı, ən əsası, özümüzə inanmalıyıq. Onda uğur da daim bizimlə olacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün böyük şair, nakam şair Mikayıl Müşfiqin doğum günüdür. Müşfiqi xalq olaraq çox sevirik. Qəbri olmayan, ruhu sərkərdan şairdir Mikayıl Müşfiq. Elə Şairlər Gününün də bu gün keçirilməsi rəmzi xarakter daşıyır. 

Müşfiqin doğum gününü Sumqayıtda ənənəvi bir tərzdə qeyd edirlər. 

Bu gün də Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Sumqayıt bölməsi və Sumqayıt Dövlət Rəsm Qalereyası saat 16.00-da Şairlər Gününə həsr olunmuş tədbir keçirəcək. 

Tədbirdə hər il olduğu kimi Xəzər dənizinə gül səpməklə nakam taleli şairimiz MİKAYIL MÜŞFİQ yad ediləcək, onun şeirləri dinləniləcəkdir.

Ünvan dəyişməzdir: Sumqayıt bulvarı, "Damba" adlanan ərazi. 

AYB Sumqayıt bölməsinin sədri Gülnarə Cəmaləddin bütün poeziyasevərləri sözügedən tədbirə dəvət edir. 

Bilməm, məni nеçin atmış, unutmuş,
Cövrü-cəfasına qurban olduğum.
Yoхsa özgəsinə üzünü tutmuş,
Yеni sеvdasına qurban olduğum? 

Mən Dilbəri sordum gəlib-gеdəndən;
Dеdilər, barışmaz, küsmüşdür səndən.
Mən iltifat еtdim, o qaçdı məndən,
Qaçqın ədasına qurban olduğum. 

O mənim sеvgilim, o mənim anam.
Onsuz üzüm gülməz, açılmaz aynam.
Bilməm, harda qaldı o nazlı durnam,
O хoş sədasına qurban olduğum.

Ayrılıq oduna könül dayanmaz.
Еşq oduna yanan bir daha yanmaz.
Çəkdiyim nalədən nеçin oyanmaz,
Şirin röyasına qurban olduğum?

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)

"Yaradılanı sev

Yaradandan ötəri"

Yunus Əmrə

Bu yaxınlarda Ermənistanda yaşayan, ömrünün böyük qismini Bakıda keçirən 92 yaşlı erməni qadının BBC TV-yə verdiyi müsahibəni diqqətlə izlədim. 

Müsahibədə Bakıda yaşadığı illəri xatırlayan qadın maraqlı bir hadisə danışdı. Onun bildirdiyinə görə, azərbaycanlılarla ermənilər arasında mehriban münasibətlərin hökm sürdüyü sovet hakimiyyəti illərində xəstələnmiş, Bakı xəstəxanalarının birində müalicə alırmış. Palata yoldaşlarından olan bir azərbaycanlı qadın yaxınlarının gətirdiyi kətənin bərk hissəsini - qırağını özü yeyir, yumşaq hissəsini - ortasını erməniyə verirmiş. Erməni qadını izah etdi ki, onun vəziyyətinin daha ağır olduğu və kətənin bərk hissəsini dişinin kəsməyəcəyini nəzərə alan azərbaycanlı xanım belə edirmiş...

Həcmcə kiçik, mənaca böyük bir həqiqəti əks etdirən bu xatirə Azərbaycan xalqının nəcib xüsusiyyətlərindən, ən ağır anlarında belə, son tikəsini bir neçə günlük yol yoldaşı ilə paylaşmaq qabiliyyətindən, özgə-öz ayırımı etməməsindən, insanı milli mənsubiyyətinə görə yox, sadəcə, şəxs olduğu üçün sevmək üstünlüyündən xəbər verirdi. Tarixə nəzər salsaq, məhz bu bəşəri duyğular bütün türk xalqları kimi, Azərbaycan insanının da ən böyük məziyyəti olmuş, yüksəlişinə, dünyada böyük imperatorluqlar qura bilməsinə yol açmışdır. Faktlar sübut edir ki, insanlığa bu cür yüksək əxlaqi dəyərlərlə yanaşmayan, hər kəsə sevgi qucağı açmayan xalqlar böyük dövlətlər qura bilməzlər. Bir zamanlar bilinən dünyanın az qala, yarısını fəth edən babalarımız məhz bu keyfiyyətləri ilə zəmanələrinə yeni düzən gətirmiş, böyük mədəniyyətlərin yaranmasında, sülhün bərqərar olmasında mühüm rol oynamışdır. Çindən Avropaya qədər uzanan İpək yolu vasitəsilə müasir Qərbə indiki mədəniyyətinin ilk rüşeymlərini daşıyan türkün bu genişürəkliliyi, son tikəsini başqaları ilə paylaşması, özgələrin yüksək keyfiyyətini yaşatmaq və yaymaq qabiliyyəti olmuşdur.

Digər imperiyalardan fərqli olaraq, türk xalqlarının qurduğu dövlətlər yalnız başqalarını özününküləşdirməmiş, əksinə, onların mütərəqqi dəyərlərini mənimsəyərək özünü və insanlığı böyütmüşdür. Təsadüfi deyil ki, Elxanilər dövlətinin ən güclü hökmdarı Qazan xan idarə etdiyi coğrafiyaya mənsub olduğu xalqın mənəvi dəyərlərini zorla qəbul etdirmək yoluyla getməmiş, əksinə, o dövrün mütərəqqi ideyası olan İslam dinini - müsəlman sivilizasiyasını qəbul etmişdir. Halbuki onun öz dəyərlərini özgələrinə zorla qəbul etdirmək şansı vardı. Yaxud uzun illər indiki Hindistana, Pakistana, Əfqanıstana və Banqladeşə rəhbərlik edən Babur Şahın mədəniyyətlərin sinerjisini yaratmaq üçün induizmlə müsəlmanlığı birləşdirmək səyləri tarixin yaddaşına həkk olunub. Bu gün belə, bir çox dünya dövlətlərinin "mədəniyyətlərin çarpışması" ideyasını yaymaq istəməsinə, fərqli düşüncələr arasında müharibələr çıxarmağa çalışmasına baxmayaraq, türk xalqlarının hələ orta əsrlərdə mədəniyyətlərin dialoqunu qurmaq təşəbbüsləri böyük məziyyətin göstəricisidir.

Babur Şahın, Qazan xanın bu geniş təfəkkürü ilə Bakı xəstəxanasındakı azərbaycanlı qadının öz kətəsini erməni ilə bölüşməsi eyni duyğulardan nəşət tapmışdır. Atalar demişkən, kəramət gücə bağlı olduğu kimi, hər kəsin gücü çatdığı qədər ali dəyərləri yaymaq imkanının olduğunu nəzərə alsaq, Bakı xəstəxanasındakı qadının erməni ilə bölüşdüyü kətənin dəyəri Qazan xanın özgə dinini qəbul etməsi arasında heç bir fərq olmadığını anlaya bilərik. Şəxsən, mənim nəzərimcə, bu iki hadisə İlahi Ədalət tərəzisində eyni çəkiyə malikdir. Ən azı, o səbəbdən ki, hər iki əməl böyük türk şairi Yunus Əmrənin dediyi: "Yaradılanı sev Yaradandan ötəri" prinsipindən irəli gəlir.

Nə yazıq ki, bu genişürəkliliyimiz qonşularımızın xəbis liderləri tərəfindən düzgün qiymətləndirilməmiş, xalqımız böyük xəyanətlərə uğramış, nəticədə, yüzillər boyu ərsəyə gətirdiyimiz millətlərarası əmin-amanlıq pozulmuş, böyük qanların tökülməsinə, mədəni və iqtisadi tənəzzüllərə yol açılmışdır.

Sirr deyil ki, ötən əsrdə planetimizi qana bələyən iki dünya müharibəsi türk hegemoniyasının zəifləməsinin və sənaye inqilabından sonra güclənən müasir imperializmin dünyanı yenidən bölüşdürmək istəyinin nəticəsidir. Halbuki türk xaqanlıqlarının uzun əsrlər boyu dünyaya bəxş etdiyi əmin-amanlıq, sülh şəraiti Qərblə Şərq arasında mədəni-iqtisadi inteqrasiyanı təşviq etmiş, mədəniyyətlər arasında yaranan qarşılıqlı əlaqələr bəşəriyyətə, xüsusilə də, Avropaya böyük intibah gətirmişdir. Qərb alimləri də etiraf edirlər ki, indiki uğurlarının böyük qisminə görə türk xalqlarının Çindən Avropaya daşıdığı barıt, kağız, mətbəə texnologiyası və kompas kimi 4 mühüm ünsürə borcludur. Bu 4 ünsür Avropa elminin inkişafına, Amerika, Afrika, Avstraliya, Asiya kimi yeni coğrafiyaların fəthinə gətirib çıxarmış və Qərb ölkələrini dünyanın aparıcı gücünə çevirmişdir. Əvəzində, bizim qazandığımız əsarət, qanlı işğallar, əzəli torpaqlarımızdan tamamilə sürgün edilmək və s. kimi fəlakətlərlə üzləşmək olmuşdur.

Artıq 200 ildən çoxdur ki, müasir imperializminin bizlərə qarşı istifadə etdiyi əsas silahlardan biri də erməni etnik separatizmidir. Erməni kartından təkcə Azərbaycana qarşı yox, eyni şəkildə indiki Gürcüstan, Cənub-Qərbi Rusiya, Suriya kimi ölkələrlə yanaşı, bu coğrafiyalarda hökm sürən tarixi dövlətlər, o cümlədən, Qacar və Osmanlı imperiyaları əleyhinə də istifadə olunmuşdur.

Əslində bu gün üzləşdiyimiz erməni probleminin kökü də məhz İran və Türkiyə coğrafiyalarında yürüdülən etnik separatizm siyasətindən qaynaqlanmaqdadır. Müasir imperializm müstəqil dövlətçilik ənənələrinə sahib həmin ərazilərdə separatizm siyasətlərini həyata keçirə bilmək üçün əsarət altına aldıqları türk torpaqlarına erməniləri köçürmüş və İrəvan xanlığından tutmuş, Bakı, Şamaxı, Qarabağ, Naxçıvan, Lənkəran və başqa tarixi ərazilərimizə qədər bütün Azərbaycan torpaqlarına yaymağa çalışmışlar. Ermənilər öz havadarlarının yardımıyla uydurduqları yalançı "Böyük Ermənistan" ideologiyası sayəsində XIX əsrdən indiyədək bu coğrafiyalarda böyük qanlar axıdılmış, insanlar yerindən-yurdundan didərgin salınmışdır. Təkcə 20-ci yüzillikdə Azərbaycan xalqı dörd böyük köç hadisəsi - ellikcə sürgün faciəsi ilə üzləşmişdir:

1905-1907-ci illər;

1918-1920-ci illər;

1948-1953-cü illər;

1988-1992-ci illər deportasiyaları...

Kiçik aralıqlarla, 100 il boyu davam edən bu sürgün siyasətləri nəticəsində əzəli torpaqlarımız tamamilə boşaldılmış, erməniləşdirilmişdir.

Müasir imperializmin əlində silaha çevrilən qonşularımız (əslində qonaqlarımız) himayədarlarından aldıqları dəstəklə özgə torpaqlarında məskunlaşmaqla qalmamış, tarixdə nadir görülən vəhşiliklərə də imza atmışlar. Bu vəhşiliklər sayəsində bir zamanlar mədəniyyətlərin sintezini qurduğumuz və adına "milləti-sadiqə" deyərək süfrəmizin başında oturtduğumuz ermənilərin əlinə keçən coğrafiyalarda müxtəlif imperialist qüvvələrin dəstəyi ilə monoetnik dövlət quruculuğuna start verilmişdir.

Bunun ən bariz örnəyi Bakıda xəstə azərbaycanlı qadının kətəsinin yumşaq yerini yeyən bir şəxsin mənsub olduğu xalqın qədim İrəvan xanlığı ərazilərində qurduğu Ermənistan adlanan dövlətdir; təbii ki, indi əgər adına dövlət deyə biliriksə.

Sirr deyil ki, erməni vandalizmi təkcə o coğrafiyanın əsl sahibi olan Azərbaycan insanına qarşı yönəlməmiş, digər etnik qrupları və xalqları da hədəfə almışdır. Ermənistan dövlətinin əsl qurucusu olan ruslar belə, bu vəhşiliyin nəticəsində həmin əraziləri tərk etməyə məcbur olmuşlar. Nəticədə, on milyonlarla insanın şad-xürrəm yaşayacağı geniş coğrafiya bir şəhərin kiçik məhəlləsinə yetəcək qədər azsaylı əhalinin əlində iqtisadi və mədəni inkişafa tamarzı hala düşmüşdür.

Beləliklə, son hadisələri də nəzərə almaqla, deyə bilərik ki, ermənilər bölgənin iqtisadi-coğrafi potensialından yetərincə faydalanılmadığı kimi, qonşu dövlətlərin beynəlxalq layihələrindən belə yararlanmaq imkanı itirilmiş, obrazlı ifadə etsək, "tünd sirkənin öz qabını çatlatmaq" effekti baş vermişdir.

Mənim qələmə aldığım "Məşhər divanı. Yalanın 17 anı" əsəri də əslində dünyada və coğrafiyamızda yaşanan insanlığazidd əməllərin kiçik epizodlarına ani bir nəzər salmaq məqsədi daşıyır.

Kitabı kətəsinin yumşaq hissəsini bir neçə günlük xəstəxana yoldaşı ilə bölüşən böyükürəkli azərbaycanlı xanımın və erməni separatizminin zülmünə məruz qalan, yurdundan-yuvasından didərgin salınmış, milli mənsubiyyətindən asılı olmayaraq, bütün insanların əziz xatirəsinə ithaf edirəm.

Sayğılarla...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)