Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

25 aprel 1957-ci ildə Bakıda dünyaya gəlib. Atası fransız, anası isə ingilis dili müəllimləri olublar. Orta təhsilini başa vurduqdan sonra Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun aktyorluq şöbəsində ali təhsilə yiyələnib. Bir müddət Cəfər Cabbarlı adına "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında işləyib. 1992–1993-cü illərdə isə Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqında çalışıb. 

Filmlərə çəkilməklə yanaşı, 500-dən artıq bədii filmin dublyajı və səsləndirilməsində fəal iştirak edib. "Azərbaycan kinosunda feminizm", "ABŞ kinosu: 1895–1945-ci illər", "Amerika kino tarixi" kitablarının müəllifidir. Hazırda Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetinin "Kinoşünaslıq" kafedrasına rəhbərlik edir. Azərbaycan Respublikasının xalq artisti, Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsüdür...

Bəli, bu gün sizə Həmidə Ömərovadan söhbət açmaq istəyirəm. Çox nəcib və mədəni xanımdır. Duyğusal, romantik, xəyalpərvərdir. Xeyli gözəl xüsusiyyətləri var, ünsiyyətdə mehriban, davranışında nəzakətlidir. Ətrafında baş verən hadisələrə həssasdır, ovqatı bir anda dəyişə bilər...

Deyir ki;- “Mən emosiyalarımı, əsəblərimi cilovlayıb daxilimdə yaşamağı bacaran adamam. Amma gənclik illərimdə daha çılğın, daha həssas idim. Yaş artdıqca insan müdrikləşir. Başa düşür ki, qışqırmağın, hay-küy salmağın heç bir mənası yoxdur. Bir də ki, insan ömrünün sonlarına yaxın, onsuz da, başa düşür ki, heç nə bilmir, heç nə öyrənməyib. Təbiət etibarı ilə indi nisbətən sakitləşmişəm. Yəqin ki, bu, danışığımdan da bəlli olur. Çılğın obrazları oynamağı bacarıram. Çünki hər bir insanın daxilində emosiyaları var. Alman filosofu Nitsşe demişkən, hər bir insanın daxilində köpəklər var, vay o günə ki, köpəklər hayqırıb zahirə çıxsınlar. Yaş artdıqca insan ona görə müdrikləşir ki, başı daşdan-daşa dəyir və zaman-zaman həyatdan dərs alır.”

Təxminən 4 yaşı olanda uşaq bağçasında keçirilən yolka şənliyində uşaqlara hədiyyə paylayan Şaxta babanın hədiyyəsindən imtina edib. Bunu görən Şaxta baba: “Qızım, hədiyyəni götür, nə arzu desən, onu da yerinə yetirərəm.”- söyləyib. O da Şaxta babaya deyib ki, hədiyyəni götürürəm, amma bir şərtlə, elə elə ki, atamla anam həmişə bir yerdə- mənim yanımda olsunlar...

“Mən öldüyü günəcən atamı görməmişəm. 1986-cı il idi. Teleqram gəldi… Kinostudiyadan maşın verdilər, yaşı qədər- 59 qərənfil alıb getdim Qazaxa, qəbiri üstünə. Heç kəndə də baş çəkmədim. Onda hələ qardaş və bacılarımı tanımırdım.”- söyləyir...

Özünü ana kimi xoşbəxt hesab etsə də, həyat yoldaşı kimi bədbəxt olduğunu dilə gətirir...

Deyir ki,-  “Gec ailə qurmuşam. Səbəbi də o olub ki, filmlərə çox çəkilirdim. Ailə həyatı qurmağa vaxtım yox idi. Həm də anam məni ərə verməyə tələsmirdi. Anam öz şəxsi həyatından çıxış edərək deyirdi ki, mən getdim, nə oldu ki, sən də gedəsən, nə ola?! 1992-ci ildə kinostudiyada böhran baş verdi, aktyor şöbəsi bağlandı və işsiz qaldıq. Bizə dedilər ki, ərizənizi yazın, iş olanda sizi çağıracağıq. Bir ilə yaxın gözlədim. Həmin məqamda da gələcək həyat yoldaşımla rastlaşdım. Amma o sanki məni görmürdü, yanımdan düz keçirdi. İctimai təşkilatlardan birində sədr müavini idi, hərdən Kinematoqrafçılar İttifaqındakı idarəyə sənədlərə imza atmağa gəlirdi. Mən də yaradıcılıq şöbələrinin müdiri işləyirdim. Nə vaxt sənəd aparırdım, heç başını qaldırıb üzümə baxmırdı, elə deyirdi, filan yerə imza çəkin. O mənə baxmayan yeganə kişi idi. Çalışırdım ki, mənə baxsın, görsün. Onda qarşıma məqsəd qoydum ki, onun diqqətini cəlb edəcəyəm. Amma bu diqqəti cəlb etmək mənə çox baha başa gəldi. Evləndik və bir gün ərim məcbur elədi ki, sənətini atacaqsan. Gör onu nə qədər sevmişəm ki, atdım. Kinonu da, “Retro”nu da atdım. Amma bir il. Bir il dözdüm, sonra dözmədim. Analıq məzuniyyətindəydim deyə, “Retro” verilişini aparmadım. Sonra ərim işlə bağlı xaricə getmişdi. O vaxt bir dəfə “Retro” verilişinə çıxdım. O da qayıdandan sonra bundan xəbər tutdu. Dedi, “sən məndən icazəsiz bunu etməklə bizim xoşbəxtliyimizə son qoydun”. Artıq neçə illərdir ki, mənim ürəyimdə boşluqdur. Və mən bununla çoxdan barışmışam. Mənim kimi adamlar çoxdur. Mən artıq ona, sadəcə, oğlumun atası kimi hörmət edirəm...”

Bir aktrisa kimi isə çox xoşbəxtdir. Ölkənin ən çox sevilən sənət adamlarından biridir. Oynadığı elə bir rol olmayıb ki, tamaşaçılar tərəfindən rəğbətlə qarşılanmasın. Onun yaratdığı obrazların hər biri geniş tamaşaçı kütləsinin yaddaşında yuva qura bilib...

“Bu gün filmlərdə əsasən gənclər yer alır. Bizim çəkildiyimiz dövrdən fərqli olaraq, indiki rejissorlar zamanın nəbzini tutmağa çalışırlar. Lakin onlar  da  tamaşaçını narahat edən mövzulara toxunmalıdırlar. Bizdə rejissorla ssenari müəllifləri arasında bir-birini başa düşməmək problemi var. Ssenarini özününküləşdirsən də ondan uzaqlaşmaq, öz bildiyini çəkmək heç də uğurlu yol deyil. Yapon rejissoru Akira Kurasava Şekspiri ekranlaşdıranda əsərin ruhunu, ideyasını, ab-havasını elə qorumuşdu ki, yapon aktiyorları , aktrisaları oynasalar da, inanırdın ki, bu, Şeksiprdir. Rejissor və ssenarist arasında olan anlaşılmazlıq birinci problemdir. İkinci problem aktyor oyunudur.  Xaricdə məhz aktyor seçimi ilə məşğul olan xüsusi mütəxəssislər var. Hər rolun ruhuna uyğun aktyor seçimi aparılır. Həmçinin, bəzən maraqlı ssenarilər olsa da, onların maraqlı ekran həllini görmürük. Hərdən də əksinə, rejissor maraqlıdır, amma ssenari maraqlı deyil. Bu mənada, bizdə problem hələ çoxdur.”- söyləyir.

Bəli, bu gün - aprelin 25-i növbəti ad gününü qeyd edəcək Xalq artisti Həmidə xanım Ömərova bu gün yaratdığı obrazların taleyi ilə yaşasa da, çox xoşbəxt insandır. Ona görə xoşbəxtdir ki, adı Azərbaycan kino tarixində əbədi yaşayacaq...

Yeni yaşı mübarək!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.04.2024)

Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü görəcək. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Bu gündən etibarən oxucularımızı “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlıq gözləyir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalı olacaq.

“TURAN” bədii film ssenarisini təqdim edirik.

Titr yazı. Bakı. 18 mart. 1918-ci il.

Ermənilər Bakı qətliamını həyata keçirirlər...

İri planda ermənilər tərəfindən öldürülən qoca və qarı­lar...

Yandırılan şəhər...

Yandırılmış Həşimov mülkü...

“İsmailiyyə” binası...

Murtuza Muxtarovun mülkü...

Yandırılan evlər, məscidlər...

Dinc şəhər camaatını qılıncdan keçirən erməni daşnak birlikləri...

Şəhər camaatı dolanbac küçələrdə ermənilərə mü­qa­­vimət göstərir.

“İsmailiyyə” binasının qarşısında qazılmış xəndək.

Xəndəkdə ermənilərlə atışan şəhər qoçuları...

Qoçulara Qoçu Nəcəfqulu başçılıq edir...

Qoçu Nəcəfqulu: – Yaxşı ki, arvad-uşağı Abşeron kənd­lərinə çıxardıq. Bu dığaların arxası möhkəmdir. Onlara kimsə Azərbaycanı söz verib. Məşədi də gündə bir söz danışır. O gün Hacı Zeynalabdinə söz vermişdi ki, Moskvadan atəşkəs icazəsi alacaq. Buna görə ondan xeyli pul da istəmişdi.

Qoçu Nəcəfquluya döyüşə-döyüşə qulaq asan Bakı qo­çu­la­rından biri: – Məşədinin sözünü kimdi sayan, ay qədeş. Kom­mu­narların böyüyü də ermənidir. O, Leninə də işləyir, in­gi­­lis­lərə də işləyir, erməni kilsəsinə, daşnak­lara da. Əzizbəyov onun üçün axmaq müsəlmandan başqa heç nə deyil.

Qoçu Nəcəfqulu: – Alə, bu dığaların hamısı birdir də... Dünya da durub onların dallarında. Elə ki biz deyirik türkük, bütün dünya silahını çevirir üstümüzə. İndi neynəyək? Adımızı dəyişək? Erməni olaq?

Xəndəyə top mərmisi düşdüyündən söhbət yarımçıq qalır...

Bakı Kommunasının binası...

Stepan Şaumyan, Alyoşa Caparidze, İvan Fioletov, Petrov, Əzizbəyov və digərləri fövqəladə iclas keçirirlər.

Şaumyan telefonda Leninlə danışır...

Şaumyan: – Yoldaş Lenin, Bakı müsəlmanları təşkilat­la­nıb. Rusiyada təhsil almış müsəlman hüquq­şünaslar dövlət müstəqilliyindən dəm vururlar. İttihad­çılar isə Türkiyə ilə konfederasiya yaradıb mifik Turan coğrafiyasını qurmaq fikrindədirlər. Bu, türk millət­çiliyidir. Siz bunun nə olduğunu yaxşı bilirsiz. Gəncə Milli Komitəsinin sədri Nəsib bəy Yusifbəyli, ittihadçı Xudadat bəy Rəfibəyli və Sosialist Partiyasının sədri Aslan bəy Səfikürdski Gəncədə toplaşıb Nağı bəy Şeyx­za­man­lını Türkiyəyə hərbi yardım arxasınca göndəriblər. Mənim əldə etdiyim məlumata görə, Tələt paşa ilə Ənvər paşa bu işdə xüsu­silə maraqlıdırlar. Belə olan təqdirdə mən Bakı müsəlmanlarına inana bilmərəm. Sizdən onları ümumiyyətlə buralardan sürgün etməyimin icazəsini almaq istəyirəm. Nə deyirsiz?.. Baş üstə.

Şaumyan telefonu aparatın üstünə qoyub üzünü Məşədi Əzizbəyova tutur: – Sənin bu müsəlmanların məni lap boğaza yığdı. Hamısını süpürüb atacağam Xəzərə. Onlar proletariat diktaturasının nə olduğunu, deyəsən, bilmirlər.

Məşədi Əzizbəyov: – Yoldaş Şaumyan, fəhlə və kənd­li maraqlarını qorumağa borclusan. Neftxudaları demirəm. Ka­sıb-kusuba dəyməyəcəksən.

Şaumyan Əzizbəyovun bu sözlərinə ürəkdən gü­lür...

Caparidze: – Müsəlmanın varlısı var ki? – soruşur.

Fioletov: – Hamısı ağıldan kasıbdırlar da, – deyir.

Şaumyan: – Ay gic müsəlman, deməli, sən bütün bakı­lı­la­rın sağ qalmasını istəyirsən? Ay sən öləsən.

Şaumyan və miz arxasında oturmuş komissarlar bərkdən gülüşürlər...

Dinc bakılıları qılıncdan keçirən atlı ermənilərin vəhşi üzləri ilə gülən bolşeviklərin üzlərində paralellər tapan kamera...

***

Titr yazı. 1918-ci il. İran. Ənzəli.

 General Tom­sonun yazlığı.

General Tomson açıq havada rusiyalı bolşevik Trotski ilə məxfi görüş keçirir.

Onlar balkonda çay süfrəsi arxasında söhbət edirlər...

Bağçada cins itlər döyüşdürülür...

General Tomson: – Gözünüzün qarşısında iki imperiya çökür. Osmanlı imperiyasını biz ərəblərin əliylə zəiflətdik. Onlara verdiyimiz sözü tutmayacağıq. Bir-iki ağılsız ərəbi ya­ra­­dacağımız oyuncaq dövlətlərə rəhbər təyin edib, yüyənlə­rini əlimizdə saxlayacağıq. Ərəblər türk deyillər. Onlar asan idarə olunurlar. Tüs­tülət, özləri üçün illərlə yanacaqlar. Siz Rusiyanı zəif­lətməlisiniz, cənab Trotski. Rusların sərvəti sizin əlinizlə Av­ro­paya daşınmalıdır. Onların Baltik dənizindəki do­nan­ma­sını bircə əmr ilə ləğv edin. Donanmada mövcud olan gəmiləri gərəksiz dəmir adıyla Amerikaya göndərin. Bununla Rusiyanın Avropa dənizlərinə çıxışı əngəl­lənəcək. Mənə də bu lazımdır. Rusiyanı Avropaya buraxmayın. Rus varlılarından yığacağınız pulları “İnternasional” adıyla bizim Amerikadakı ünvanla­rı­mı­za göndərin. Sizin payınızı nəzərə almışıq. Bakı neftini də görüntü üçün sizə verəcəyik. Bizə ərəb və İran nefti bəs edir. Qorxum bircə bu Turan ideyasındandır. Türk millətçiliyini biz proqnozlaşdırmamışıq.

Trotski: – Cənab Tomson, Osmanlı çöksə də, türk milləti sağdır. Onların yeni intibahına yol vermək olmaz. Turan ide­ya­sı­nı beşikdəcə boğmaq lazımdır. Bunu Anadoluda ermənilər də edə bilər. Orta Asiya və Azər­baycan türklərini bizə versəniz, onları yalançı “İnternasional”la idarə edərik. Bakı nefti türk­lərin gələcəyini təmin edə bilər. Neft yataqlarını onlara etibar etmək olmaz. Bu işi ermənilərə həvalə etsək necə olar?

General Tomson: – Ermənilər tutarlı silahdır. Onlara yar­dım edin. Amma idarəçiliyə yaxın buraxmayın. Onlar buyruq qulu kimi görünsələr də, öz oyunlarını oynayırlar. Ən başlıcası müsəlmanları Kitablarından ayırmaqdır. Nə varsa, bu Kitabda var.

Trotski: – Tiflisi tutmuş alman generalı Fon Kress Osmanlı ilə müttəfiq olsa da, Bakıya can atır. Onun da Bakı arzusu var, deyəsən. Bölgüdən pay umur. Bundan xəbərdarsınız?

General Tomson: – Almanlar Avropanın kölələrinə çevri­lə­cəklər. Fon Kressə Gürcüstan da qalmayacaq. Siz dediklərim haqqında düşünün, cənab Trotski. Leninin də ömrünə az qalıb. İki böyük imperiya çökür. Çalışın onların altında qalmayasınız...

Trotski: – Türklər Bakını tutmaqla Orta Asiyanı ələ keçirə bilərlər?

General Tomson: – Bunun da əlacı var, cənab Trotski. Onlar Turan ideyası generallarını – Ənvər və Nuru paşanı özləri bizə təhvil verəcəklər.

Trotski ayağa qalxıb generala təzim edir.

Trotski istehza ilə: – Türkün türkdən başqa dostu yoxdur, cənab general? – soruşur.

General Tomson tam ciddi: – Türkün türkdən başqa düşməni də yoxdur, cənab Trotski, – deyir.

***

Titr yazı. 1921-ci il. Qarabağ. Oktyabr.

“Agit teatr”ın artistləri bolşevik əsgərlərinə tamaşa göstə­rirlər.

Onbaşı İzzət tabut içində uzanıb...

Üzü tənziflə örtülüdür...

O, boylanıb ətrafına baxmaq istəyir...

Ravi-aşıq çiynindən basıb onu yerindən tərpənməyə qoymur.

Ravi-aşığın gur səsi eşidilir:

– Bu adam son türk paşasıdır. O ölüb, imperiyası da çöküb. Afrika zəhmətkeşləri türk ağalığından azad olub. Balkanlarda yeni dövlətlər qurulub. Bu adam öləndən azərbaycanlılar böyük rus qardaşları ilə birlikdə qardaşlıq gerçəkliyində yaşamağı düşünürlər; “Turan nədir?” deyirlər. “Türk kimdir?” hayqırırlar. Onları ancaq sovet qardaşlığı maraqlandırır. Yeni Azərbaycanda nə ağa olacaq, nə bəy, nə də katta... Torpaq da kəndlinindir, atlar da... Bu hökumət kəndliyə maaş da verəcək. İşlə və dişlə... İşləməyən dişləməz. Türk birliyinə birdəfəlik “sağ ol” de, ey kəndli. Bu ölüdən sənə nə fayda olacaq? Onu qəlbində və düşüncəndə göm. Ölüdən adama xeyir gəlməz ki...

Bolşeviklər Ravi-aşığın son sözlərinə əl çalırlar...

Ravi-aşıq: – Mismarlayın son paşanın sonuncu tabutunu. Aparın onu gözdən kənarda basdırın.

Aktyorlar onbaşı İzzətin uzandığı şərti tabutun qapağını bağlayıb mismarlayırlar.

Onbaşı İzzət tabutun içində qalır...

O, ağır-ağır nəfəs alır...

Onun tənzif altından havasızlıqdan bərəlmiş gözləri görünür...

Aktyorlar tabutu tələsik səhnədən çıxarırlar...

Bolşeviklərdən biri taxta tabutun arxasınca güllə də atır.

Artıq tamaşa bitib...

Dekor tabutun qapağını açıb onbaşı İzzəti tabutdan çıxa­ran Mələk qanadlı aktrisanın əlləri əsir.

O, onbaşının ayılmayacağından qorxur.

Ravi-aşıq geyimli teatr rəhbəri olan yaşlı aktyorun da üzündə qorxu var.

Truppanın o biri aktyorları da təlaşlıdır...

Onbaşı İzzətin bəyaz və ifadəsiz üzü cansızdır..

Nəhayət, onbaşı İzzət gözlərini çətinliklə açır.

Mələk qanadlı aktrisa sevincindən qışqırır.

Ravi-aşıq onbaşı İzzətin əllərindən tutub deyir: – Səni başqa yolla gizlədə bilməzdim. Bir-bir hamımızı yoxlayırdılar. Onlara dedim ki, ölü rolunu oynamaqdan ötrü bihuşdarı içmi­sən. Nə deyəydim ki?

Mələk qanadlı qız onbaşı İzzətin saçlarını sığal­layır...

Onbaşı İzzət birdən-birə üzünü Ravi-aşığa çevirib bərk­dən qışqırır.

Sonra isə için-için ağlamağa başlayır...

Mələk geyimli qız onbaşı İzzətə əliylə yemək yedizdirir...

Onbaşı İzzət ifadəsiz gözləri ilə heçliyə baxa-baxa qızın verdiyi yeməyin dadını hiss etmədən yeyir...

“Agit teatr” köçü yol getməkdədir...

Yorğun-arğın aktyorlar arabaların arxasınca gəlirlər.

Onlar, beləcə, Türkiyə sərhədlərinə yaxınlaşırlar...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.04.2024)

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Aktual mövzular” rubrikasında bu dəfə gənc oğlanların ailə həyatı qurmağı hansı səbəbdən ləngitmələri barədə danışacaq. Rubrikanı Kənan Məmmədli aparır. Bu dəfə mövzumuz məktəblərdəki psixoloq ştatında əyləşənlərdir. Onların bəziləri həqiqətən də psixoloqluq edir, yeni yetişən nəslə dəstək olmağa çalışır. Bəziləri isə yalnız maaşdan maaşa gözə görünür. 

Hamımıza açıq-aşkar məlumdur ki, Azərbaycanda adı olub, özü olmayan bir çox ştatlar var. Bunlardan biri də məktəb psixoloqlarıdır. Ölkədə elə məktəblər var ki, orada bu vəzifəni icra edən şəxslərin adları yalnız kağız üzərində gedir. Lakin elə məktəblər də var ki, bu sahə üzrə çalışan psixoloqlar var, amma onların fəaliyyəti sıfıra bərabərdir.

Məktəb psixoloqları əslində hansı işləri görməli, hansı proseslərdə iştirak etməlidir?

Psixoloq Fərqanə Mehmanqızı bildirir ki, məktəb psixoloqları direktor müavini səviyyəsində olmalıdır.

"Psixoloq istədiyi vaxt siniflərə girib müəllimlərin dərs zamanı psixoloji vəziyyətinə, uşaqlarla münaibətinə baxmalı, uşaqların müəllimlə, sinif yoldaşları ilə rəftarlarında müşahidələr aparmalıdır. Bunları izləməli, qeyd etməli, protokollaşdırmalıdır. Uşaqların öz aralarında və ya uşaqlarla müəllim arasında insident yaranarsa, bunu öz üzərinə götürməli, kömək etməlidir. Psixoloq bütün kollektivin ruh halını nəzərə alan bir insandır. Amma bəzi valideynlər var ki, bundan istifadə edirlər. Hər bir şeyi məktəbin, psixoloqun üzərinə yıxırlar. Psixoloq tərbiyyəçi deyil. O, porblemi görməli və valideyni, müəllimi, direktoru xəbərdar etməlidir. Əgər problem onu aşarsa, valideyni və şagirdi psixoloq, psixiatr yanına yönləndirməlidir. Bütün məktəblərin psixoloqu olmalı, valideynlər daimi psixoloqla kontaktda olmalıdırlar. Eləcə də valideyn iclaslarında digər müəllimlər kimi psixoloqlar da iştirak etməlidir. Bir neçə ay ərzində apardıqları müşahidələri valideynlərlə bölüşməlidirlər".

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.04.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sizlərə abituriyentin uğur formulunu təqdim edirik. Bu formul var və özünü həqiqətən də doğruldur.

Söhbətimizin lap əvvəlində biliklər əxz etmək prosesində düzgün mütaliə, psixoloji tarazlıq ilə yanaşı prosesin digər vacib tərkib hissələrinin də adlarını sadalamışdıq ki, bunlardan birinin də düzgün rejimin, qidalanmanın, yaddaşın artırılmasına xidmət edən qida rasionundan düzgün istifadənin olmasını vurğulamışdıq.

İlk düşüncədə ağıla belə gəlməyəcək bir şey: adi su. Deməzsənmiz, müntəzəm olaraq su içmək hafizəni dedikcə gücləndirirmiş. Bu yaxınlarda Türkiyəli məşhur mütəxəssis Dr. Yasemin Bradleyin qeydləri ilə tanış oldum. Hafizəni gücləndirmək və düşüncə sürətini artırmaq üçün davamlı şəkildə ph (bir mayenn turş-qələvi balansı) səviyyəsi çox yüksək (hardasa 7,45) olan, təbii minerallarla zəngin su içmək lazımdır (Qısaca aydınlıq verim ki, 7,0 ph səviyyəsi neytral mühitdir. Səviyyə 6,9-dan 0-dək azalırsa, mayenin turşuluğu artır, səviyyə 7,1-dən 14,0-dək artırsa, onda mayenin qələviliyi artır. 7,36 – normal mühit adlanır. 7,0-dən aşağı, yəni turşuluğun yüksək göstəriciləri xəstə mühitə, 7,0-dən yuxarı, yəni qələviliyin yüksək göstəriciləri sağlam mühitə işarədir. Bir sözlə, turşulu su – ölü su, qələvili su – sağlam su adlanır).

Beynimizin 70-75%-i sudan ibarətdir, güclü yaddaşa sahib olmaq, sürətli düşünə bilmək üçün suya hədsiz ehtiyacımız var.

Bradley yazır: «Su beyinin bütün funksiyalarını sürətləndirir, su azaldığı zaman beyin əvvəlkindən yavaş işləyir. Susuz beyin bilik saxlama və hafizə yaratma imkanlarını itirir».

Bradley marketlərdən içməli su alarkən onun minerallarla, xüsusən kalsium və maqneziumla zəngin olmasına diqqət yetirməyin vacibliyini bildirir. Gündəlik kalsium ehtiyacının 70%-nin süd və süd məhsulları ilə, 16%-nin meyvə qurusu və çərəzlərlə, 6-7%-nin isə mineral sularla təmin olunması tövsiyyə olunur, amma tərkibi bol kalsiumlu (hətta bəzilərində 400 mq və daha artıq) sular içildikdə suyun müəyyən faizi ümumi balansın daha əhəmiyyətli hissəsinə cevrilə bilir.

Demək, xüsusən effektli olan səhərertə mütaliəsini bir stəkan ph səviyyəsi normaya uyğun və kalsiumu bol su içməklə başlamağın faydası böyükdür.

Gün ərzində isə mütləq yaddaşı möhkəmləndirən qidalarla qidalanmaq lazımdır. İlk növbədə qidanın antioksidantla bol olmasına diqqət yetirilməlidir. İspanaq, brokkoli kələmi, tut, omeqa-3 tərkibli balıq yağı, soya – bütün bu qidalar hafizə üçün əvəzsiz fayda verirlər.

Düzgün rejim qaydaları isə çox sadədir: Müəyyən dəqiq vaxt intervalı ilə oxumaq, arada beyin və bədən gimnastikası ilə məşğul olmaq, müəyyən saatlarda dincəlmək, açıq hava gəzintisinə vaxt ayırmaq və mütləq  azı 7 saatlıq möhkəm gecə yuxusuna riayət eləmək.

Əziz dostlar. Demək,

- diqqətlə;

- sürətlə;

- artikulyasiyaya (ağızın, dilin, udlağın hərəkətliliyinə) yol vermədən;

- vertikal;

- məğzi tutmaqla;

- nəticə qorxusunu dəf etməklə oxuyur, oxuduqca düzgün rejim və qidalanma qaydalarına əməl edirsiniz, sonucda mütləq uğurlu nəticə əldə edəcəksiniz.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Quzey şairlərinin şeirlərindən seçmələri dərc etməkdədir. Bu dəfə Əbasət Purhəsənin yaratdığı lövhələrlə sizləri tanış edirik. . Rubrikanın aparıcısı “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan təmsilçisi Əli Çağladır.

Əbasət Purhəsən

Şair Əbasət Purhəsən, 1982-ci ilin avqust ayının 21-də Qaradağın Əhər şəhərində dünyaya göz açıbdır. İllərdir çarpara şeirləri ilə tanınan Əbasət şəhərin Bariz Ədəbi Dərnəyinin (BƏD) başqanıdır.

BİRİNCİ SUAL

Ölümlər şirindi, ölümlər acı,

Yoxsulluq ölümün biridi bəlkə.

Biz hələ dünyadan nə bilirik ki,

O qız, o oğlanın əridi bəlkə?!

Ağaclar köynəyin dəyişir nədən?

Küçədən, küçəyə min sualım var.

Yadımda babamın nağıllarında,

Bir nağıl deyirdi: “Axtaran tapar.”

Axtardım, tapdığım bu gün sən oldun,

Ah qundaq, sənin də dərdin çox imiş.

Inqıltı səsinə analar gəldi,

Heç eləbil sənin anan yox imiş!..

Gözlərimdə yollar, içimdə dağlar,

Səni evlərinə kimlər aparar?

Atalı, analı yetim qundağın,

Bələyin kim açar, başın kim dadar?

Günəş də küsürdü dağın dalından,

Quşlar da göylərdən yığışırdılar.

Sızıltı səsinə can-can deyənlər,

Sadağa tullayıb soruşurdular.

Sən qucağımdaydın, mən oturmuşdum,

Kiçik əllərini üzümə çəkdin.

Dilənçi deyildik, biz qərib idik,

Beynimdə nə varsa gözümə tökdün.

Yolun qırağına kim qoyub səni,

Bəlkə də yenidən Həvva doğubdur!

Bizi göydən yerə gətdiyi kimi,

Səni də cənnətdən yerə qovubdu.

Biz hələ dünyadan nə bilirik ki,

Bir uşaq qolumda, ana olmuşam.

Atası kim ola, anası kimdi?

Birinci sualda hələ qalmışam...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.04.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ustad dərsləri rubrikasında sizləri “Taxt Oyunları”nın məşhur müəllifi Corc R.R. Martinin “Yazıda müvəffəqiyyət qazanmaq üçün Ən Yaxşı 8 Qayda”sını təqdim edirik. Öncədən onu deyim ki, bu sayaq qaydaların hamısını yaddaş baqajınıza yükləyin, ayrı-ayrılıqda onlar faydalı olmaya bilərlər, amma bir yerdə mütləq fayda gətirəcəklər.

1.Minimalizmi məşq edin. Heç bir uzunçuluq, bol təsvirlər, bədii ifadə vasitələri sizin köməyinizə yetə bilməz.

2. Yazıçılığa romanla başlamayın. Hekayə və esselərlə başlayıb tədricən romana doğru inkişaf yolu gedin.

3. Hər şey bir səbəbdən olur. Səbəbsiz heç nəyi mətnə gətirməyin.

4. Tam qapandırmadan istifadə edin. Yəni, oxucu mətninizə tam qapanmasa yarımçıq ordan qopa bilər.

5. Dürüstlük vacib şərtdir.

6. Xarakterə daxil olun. Xarakterlə yaşayın!

7. Memar əvəzinə bağban olun. Bu bənzətmə adi sözlər deyil, onu dərindən qavramağa çalışın.

8. Fanfiks sizin ədəbi əzələlərinizi çox işlətmir, bunu bilin.

Beləliklə, sizlər 8 qayda ilə tanış oldunuz. Zəruri bir qeyd edim, fanfiks – komikslərin, komputer oyunlarının, YouTube filmlərinin mətnlərindəki vulqarizmlərdir, onlar hazırda ədəbi mətnlərdə dominantlıq təşkil edirlər. Bütün 8 qaydadan yalnız bu sonuncu – 8-ci qayda bizlər üçün yetərli deyil, yəni, bizdə fanfiks dəbi yoxdur. Əvəzində bizim mətnlərdə dialekt və ləhcənin ədəbi mətnə basqısı var. Elə bu da bizim mətnin fanfiksi hesab ediilə bilər. Demək, mətnlərimizi dialekt və şivə basqısından qorumalıyıq.

Azərbaycan mətnində daha bir bəla orfoqrafiya və orfoepiya mətnlərinin sərhədinin olmamasıdır. Yəni, müəllifin mətni ilə obrazın danışığının təhkiyəsi əsla fərqlənmir. Bu da yolverilməzdir.

Gəlin unutmayaq ki, uğurlu mətn yazmaq qaydaları riyazi dəqiqliklə hesablanıb, burda özfəaliyyət keçmir.

Ümidvaram ki, sizlərə faydalı ola bildim. Növbəti həftələrdə Ustad dərslərində görüşənədək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Poertik Qiraət rubrikasında bu dəfə sizlərə   Elxan Yurdoğlunun “Bir gün payız olacağam” şeirini təqdim edirik.

Əllərimi yana açıb qucaqlasam bu dünyanı,

Sevə-sevə bu dünyanın bir adı sən olarsanmı?

Bir sevgi şeiridir. Gözəl lirika nümunəsidir. Oxumağa dəyər.

Xoş mütaliələr.

Elxan YURDOĞLU

BİR GÜN PAYIZ OLACAĞAM

Ulduzlara əl uzatsam, toxunarmı saçlarına?

Dodağıma yağış düşsə, islanarmı dodaqların?

Səhər-səhər rəssam günəş boyayanda üfüqləri

Mən də durub seyr eləsəm, qızararmı yanaqların?

Yarpaqları ovuclayıb misralara səpələsəm,

Şeirlərim ürəyinə yatarmı heç, nar çiçəyim?

Sərçələrə pıçıldasam sənlə dolu duaları,

Yaradanın dərgahına çatarmı heç, hər diləyim?

Əllərimi yana açıb qucaqlasam bu dünyanı,

Sevə-sevə bu dünyanın bir adı sən olarsanmı?

Bu yağışı, bu payızı, bu havanı doya-doya

Ciyərimə çəksəm əgər, varlığıma dolarsanmı?

Taleyinə qarlar yağan, qönçə gülüm, qısıl mənə,

Mən onsuz da şeirlərdə çırtıldayan bir ocağam.

Yağışları yarpaqlarda rəqs eləyən payızı sev,

Unutma ki, bir gün mən də dönüb payız olacağam.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.04.2024)