Super User
“İrəvan mətbəxindən nümunələr” layihəsində İçi tərəvəzlə doldurulmuş alabaliq
Rubrikanı Könül aparır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır.
Bu gün sizlərə sobada İçi tərəvəzlə doldurulmuş alabaliğın hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik.
DÜSTUR
§ Balıq – 200 qr
§ Pomidor – 30 qr
§ Kərə yağı – 20 qr
§ Heyva – 30 qr
§ Qırmızı soğan – 20 qr
§ Yaşıl bolqar bibəri – 20 qr
§ Acı bibər – 3 qr
§ Limon – 10 qr
§ Cəfəri – 20 qr
§ Kök – 20 qr
§ Nar – 15 qr
§ Mərzə (quru) – 2 qr
§ Sarıkök – 0,1 qr
§ İstiot (dənəvər) – 0,05 qr
§ Duz – 4 qr
HAZIRLANMASI:
Alabalığın qarın hissəsindən çox da böyük olmayan kəsik açılır, içalatı, qəl- səməsi təmizlənir, təmiz yuyulur. Duz, istiot, sarıkök, kərə yağı qarışdırılır. Ha- zırlanmış qarışıq balığın üzərinə sürtülür. Əsasən, qulaq və qarnının içərisinə sürtülür. Balığın qarnının iç hissəsindən bel hissəsinə qədər aşpaz çəngəli ilə deşilir. Sonra içlik hazırlanır. Baş soğan nazik aypara şəklində doğranır, pomi- dorun iç hissəsi çıxarılır, ətli hissəsi samanvarı şəkildə doğranır. Kök, heyva sürtkəcdən keçirilir. Cəfəri xırda-xırda doğranır. Tərəvəzlər qarışdırılır, limon suyu, mərzə qurusu, duz, istiot vurulur. Içlik balığın qarnına yığılır. Balığın qarnı tikilir, yaxud aşpaz iynəsi, taxta şişlərlə qarnının kəsilmiş iki tərəfi bir- ləşdirilir. Tərəvəzlərin, ədviyyatların dadı balığa qarışsın deyə arxası üstə sərin bir yerdə 5-6 saat (bu müddət arta da bilər) saxlanılır. Deşən zaman balığın dərisi zədələnməməlidir. Həmçinin balığın pulları təmizlənmir, sadəcə olaraq, yuyulur. Balığın əti zərif olduğuna görə dərisi bişdikdən sonra balığın bütöv çıxması üçün zireh rolunu oynayacaq. Alabalığın baş və quyruq hissəsi bir-bi- rinə bağlanır, balıq aypara şəklini alır.
Münasib tavanın (məcməyi, soba sinisi) içərisinə ağac budağı döşənir, ba- lıq onun üstünə qoyulur. Daha sonra 180°C-də qızdırılmış sobada 30-35 dəqiqə ərzində bişirilir. Hazır olduqda sobadan çıxarılır, tikişləri açılır. Içərisindəki tərəvəzlər çıxarılır, boşqaba yığılır, yanında bütöv qövs şəklini almış balıq qoyulur, üzəri limon, cəfəri göyərtisi ilə bəzənir, nar dənələri səpilir və süfrəyə verilir. Ehtiyac olduqda doğranıb, pay şəklində süfrəyə verilə bilər.
QEYD: Sininin içərisinə eni 5 sm, qalınlığı 5 mm, uzunluğu sini boyu olan zolaq şəklində taxta ona görə qoyulur ki, balıq siniyə yapışmasın, götürmək rahat olsun.
Nuş olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
BİR OVUC KƏDƏRİN ərsəyə gətirdikləri...
Tanınmış şair-publisist Faiq Balabəylinin bu günlərdə çap olunan yeni şeirlər kitabı “BİR ÖVUC KƏDƏR”adlanır. Kitab tanınmış şair, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin katibi Səlim Babullaoğlunun ÖN SÖZü ilə açılır.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına Faiq Balabəylinin verdiyi məlumata görə, kitabda BİR OVUC KƏDƏRİN yaratdığı nələr yoxdur ki: Yaradana müraciət, Şuşa heyrəti, ömrün kəndə keçməyən tərəfi, dəniz eşqi, övlad sevgisi və ən əsası da SEVGİ... Sözün böyük mənasında sevgi... O sevgi ki, bir ovuc kədərin əhatəsindsə Faiq Balabəyliyə bu kitabı yazdırıb:
Üzümü söykəməyə gövdəndə yer gəzirəm,
Budaqların qol kimi sarmaşmır daha mənə.
Qaranlıq dərə bilib, ovcumda əl gəzirəm,
Qoşa əlin ovucu qaranlıq kaha mənə.
İlahi, rəhm eyləmə, qoy uzansın bu ömür,
Yaş olan yanaqların tamı, duzu, bilinsin...
... Hə, Faiq Balabəylinin yaradıcılığında həmişə ön sırada olan VƏTƏN bu kitabda da öz yerindədir. Vətən otuz il Şuşasız qalanda da:
Hər gün istədim ki,
Durub dolanam başına.
Başını tapa bilmədim,
Ayağına döşəndim...
“Qanun” nəşriyyatında çap olunan kitabın redaktoru Əsəd Qaraqaplan, korrektoru Aytəkin Həmidli, dizaynerləri Səbinə Aydın və Kənan Eynullayevdir.
Kitab geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
RƏSSAM NƏRİMANBƏYOVLAR - Vidadinın 98 illiyinə
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Manşet şəklində Vidadi və Toğrul Nərimanbəyovları görürsünüz. Əlbəttə ki, Toğrulu hamı tanıdı. Halbuki, Vidadi də qardaşı kimi məşhur rəssam olub.
Ötən gün Azərbaycanın Xalq rəssamı Vidadi Nərimanbəyovun anadan olmasından 98 il ötdü.
Azərbaycanın Xalq rəssamı, “Şöhrət” ordeni laureatı, Qrekov adına gümüş medalın sahibi, dünyaşöhrətli şəxsiyyət, Azərbaycan təsviri incəsənətinə böyük töhfə vermiş Vidadi Nərimanbəyov 1926-cı il iyulun 13-də Fransanın Kann şəhərində Fərman Nərimanbəyovun ailəsində dünyaya göz açıb. 1929-cu ildə Fərman Nərimanbəyov milliyyətcə fransız olan həyat yoldaşı İrma Lya Rude və oğlu Vidadi ilə birgə Bakıya qayıdıb. 1930-cu il avqust ayının 7-də Nərimanbəyovlar ailəsinin ikinci oğlu Toğrul dünyaya gəlib.
Avropada təhsil almış valideynlərinin zəngin mənəvi aləmi Vidadinin də, qardaşının da tərbiyələrinə, erkən yaşlarından hərtərəfli, mükəmməl formalaşmalarına təsir edir.
Tezliklə Nərimanbəyovlar ailəsinin üstünü qara buludlar alır. Fərman o zaman Avropada təhsil almış bir çox azərbaycanlılar kimi repressiyaya məruz qalır, onu həbs edib Sibirə sürgünə göndərirlər.
Ardınca 1941-ci ildə Fransa vətəndaşlığından çıxmayan İrma Lya Rude Bakıda həbs edilir. Ananı öz balalarından ayırırlar. İrma xanımı Özbəkistana - Səmərqəndə sürgün edirlər. O, 1961-ci ilə qədər sürgündə yaşamağa məcbur olur. Bu ziddiyyətli, təzadlı illərdə inamını itirməyən Nərirmanbəyovlar yaşamaq uğrunda mücadiləni davam etdirirlər. Belə ki, Vidadi Nərimanbəyov əvvəlcə rəssamlıq təhsilini Ə.Əzimzadə adına Bakı Rəssamlıq Texnikumunda, sonra isə V.Muxina adına Sankt-Peterburq (keçmiş Leninqrad) Ali Rəssamlıq Sənaye Məktəbi və Tbilisi Rəssamlıq Akademiyasında davam etdirir. Bu təhsil ocaqlarında dövrünün böyük rəssamlarından dərs alan Vidadi Nərimanbəyov yaradıcılığında ənənələrə sadiq qalıb.
Rəssam könüllü olaraq İkinci Dünya müharibəsinə yolladığından müharibə mövzusuna yaradıcılığının bütün dövrlərində müraciət edib. Vidadi Nərimanbəyovun bu mövzuda olan əsərləri SSRİ mədəniyyət günlərində nümayiş olunub.
V.Nərimanbəyov tələbə ikən "Düşmənin sevinci..." tablosu ilə şöhrət qazanıb. Gənc rəssam həmin əsərdə qəribə mənzərə təsvir edib. Açıq səmanın, Günəşin fonunda qara bulud layları təsvir olunub. Tablonun önündə iki insan obrazı görünür. Onlardan biri yağış, digəri quraqlıq arzulayır. Bu mənzərə o qədər inandırıcı, bədii, gələcəyə inam, ümid həvəsi ilə işlənib ki, seyrçilər əsərə yaradıcı əməyin məhsulu kimi yox, həyat həqiqətinin rəmzi tək baxır, müəllifin fikrini asanlıqla dərk edirlər. Vidadi Nərimanbəyov 1963-cü ildə "Yolda" monumental, irihəcmli tablosu onu daha da şöhrətləndirib. Əsərin süjeti, kompozisiya quruluşu sadədir, lakin diqqətlə baxanda dərin məntiqi insanı düşünməyə vadar edir. Müəllif az ştrixlə mövzunu açmağa nail olub. Əsər Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyinin daimi eksponatıdır.
V.Nərimanbəyovun əsərlərinin əsas qəhrəmanı insandır. Tablolarda onların müxtəlif anları, ovqatları əbədiləşib. Çöhrələrindən gah sevinc, fərəh, gah da məyusluq, kədər duyulur. Vidadi Nərimanbəyovun yalnız keçmiş SSRİ məkanında deyil, Macarıstanda, Çexiyada, Bolqarıstanda, Rumıniyada, Əlcəzairdə, Finlandiyada, bütövlükdə dünyanın 20 xarici ölkəsində fərdi sərgisi açılmışdır. Dinindən, dilindən, irqindən asılı olmayaraq, qədirbilən sənətsevərlər fırça ustasının yaradıcılığından mənəvi zövq almış, əsərlərinin hər birini yüksək qiymətləndirmişdilər.
Görkəmli təsviri sənət ustası fəal çalışır, bir-birindən baxımlı mənzərələr, obrazlar yaradırdı. 20 Yanvara həsr etdiyi “Qatillər” tablosu dünyanın bütün sərgi salonlarında nümayiş etdirilmiş, qəddar sovet rejiminə qarşı nifrət oyatmışdı. Milli dəyərləri daim uca tutan rəssam quduzlaşan ermənilərin ümumiləşmiş obrazını yaratmışdı.
Özündə Azərbaycan və Fransa kimi iki ölkəni və iki nəhəng mədəniyyəti cəmləşdirən bu görkəmli rəssam 1961-ci ildə SSRİ Rəssamlar İttifaqının üzvü olub. O, 1982-ci ildə Azərbaycan Xalq rəssamı adına layiq görülüb. 2001-ci ildə “Şöhrət” ordeni ilə mükafatlandırılan Nərimanbəyov elə həmin il dekabrın 13-də Bakıda vəfat edib.
Ruhu şad olsun!
Şəkildə: Rəssam qardaşlar.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
Rəsm qalereyası: Vidadi Nərimanbəyov, “Müharibənin siması”
Rəsm qalereyası: Vidadi Nərimanbəyov, “Müharibənin siması”
REPLİKA - “Biz teatrlara getsəydik…”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı REPLİKA rubrikasında sizlərə tanınmış yazar, naşir, alim və pedaqoq Şəmil Sadiqin fikirlərini təqdim edəcək.
Ötən gün Ümüd Abbas Nihaninin dəvəti ilə rejissoru olduğu “-1” tamaşasına baxdıq! Sumqayıt Dövlət Dram Teatrında səhnələşdirilən əsəri çox bəyəndim.
Səhnədə cəmi iki nəfərin iştirak etməsinə baxmayaraq, tamaşa tamaşaçını yormadı, “mənə bax” dedi.
Həm aktyorların, həm də rejissorun gənc olması adamı gələcəyə həvəsləndirir. İndi təsəvvür edin ki, biz teatrlara getsə idik, zallar doıub daşsa idi, bu gənclər daha nələr edərdilər.
Ümumiyyətlə, region teatrlarımız adamı daha çox sevindirir və təəccübləndirir!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
KİNOŞEDEVRLƏRİN YARADICISI - görkəmli kinooperator Rasim İsmayılovun növbəti doğum günü qeyd edildi
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
“Yeddi oğul istərəm” və “Gün keçdi” filmlərini operator işinə valeh olaraq təkrar-təkrar izləmişəm. Köks ötürmüşəm ki, niyə indi belə operator işlərinə rast gəlinmir, belə filmlər çəkilmir.
Şənbə günü görkəmli kinooperator, rejissor və ssenarist Rasim İsmayılovun növbəti doğum günü idi, anadan olmasının 88-ci ildönümüydü.
Rasim İsmayılov ömrünü Azərbaycan kinosunun inkişafına, çiçəklənməsinə həsr edib, odur ki, adını kino ictimaiyyəti də, tamaşaçılar da unutmurlar.
O, 1936-cı il iyulun 13-də Bakıda anadan olub. Kinoya olan sevgisi 1958-ci ildə onu Bakı kinostudiyasına gətirib, orada operator assistenti kimi işləməyə başlayıb. 1958-1962-ci illərdə Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun operatorluq fakültəsini, məşhur operator Boris Volçekin sinfini bitirib. Rasim İsmayılovun Moskvada təhsil aldığı illərdə çəkdiyi kurs işləri artıq onun peşəkarlığından xəbər verirdi.
1962-ci ildən Azərbaycan Televiziyasında çalışan gənc operatorun ssenariləri əsasında “Azərbaycan raport verir”, “Daha iki nəfər” qısametrajlı bədii televiziya filmləri istehsal olunub. Rejissor kimi “Mavi ekranın yolları”, “Şəhərin ritmləri” və başqa sənədli filmlər çəkib.
AzTV-də animasiya filmlərinin yaradıcılarından biri kimi də tanınıb. 1965-ci ildə “Danışan işıqlar”, 1969-cu ildə “Qırmızılar, qaralar və başqaları” cizgi filmlərinə quruluş verib. Onun ssenarisi əsasında çəkilən bu film-alleqoriya Kiyevdə “Prometey - 69” festivalında “Ən yaxşı rejissor işinə görə” diploma layiq görülüb.
Bədii kinoda operator kimi debüt işi “Cazibə qüvvəsi” kinoalmanaxında “Dağ meşəsindən keçərkən” novellasıdır. Sonralar böyük kinoya vəsiqə alıb, görkəmli rejissor Hüseyn Seyidzadənin quruluş verdiyi tarixi-inqilabi janrda çəkilən “Yenilməz batalyon” (1965) filminin quruluşçu operatoru olub. Bu, onun böyük kinoda ilk işi idi.
Azərbaycan kinosunun qızıl fonduna daxil olan bir çox filmlərə operator kimi quruluş verib. “Sevil”, “Yeddi oğul istərəm”, “Axırıncı aşırım”, “Gün keçdi”, “Nəsimi”, “Dədə Qorqud”, “Sevinc buxtası”, “Babək” və başqa filmlərin uğurlu ekran həllini tapmasında onun xidmətləri əvəzsizdir.
Sənətkar 68 illik ömrünün 46 ilini milli kinomuzun inkişafına həsr edib, bu illər ərzində operator kimi 20 bədii, 10 sənədli film, rejissor və ssenari müəllifi kimi dörd “Mozalan”, iki animasiya filmi çəkib. Quruluş verdiyi son ekran əsəri 1990-cı ildə lentə alınan “Tələ” filmidir. O, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyət göstərib.
Görkəmli kinooperator, kinorejissor, ssenari müəllifi Rasim İsmayılov 1976-cı ildə Azərbaycan SSR-nin “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına, 1978-ci ildə Dövlət mükafatına layiq görülüb.
Rasim İsmayılov 2004-cü il martın 3-də vəfat edib.
Ruhu şad olsun!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
Mahmud Hasgülün şeirləri - TƏRCÜMƏ ƏDƏBİYYATI
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Türkyə şairi Mahmud bəy Hasgülün şeirlərini təqdim edir. Mahmud bəy Hasgül Türkiyə Yazıçılar Birliyinin Tokat şöbəsinin başqanıdır.
Şeirləri dilimizə Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla tərcümə edib.
SƏNDƏNDİR
Durğun suya düşən yağış damlası,
Bu qəlb belə titrəyirsə səndəndir.
Möcüzəydi ruhumun can tapması,
Bu qəlb səndən getməyirsə, səndəndir.
Ömrüm əllərindən badələr içir,
Köksüm qəfəsində min bir quş uçur,
Çillə gecəsi də sürətlə keçir,
Artıq mənə yetməyirsə, səndəndir.
İnan qəm yemərəm artıq ölsəm də,
İlk dəfə gül açdı könül xanəmdə,
Min deprem yaşamış bu viranəmdə,
Artıq bayquş ötməyirsə səndəndir.
Sən həyat pay verdin axır çağımda,
Çiçəklər açıldı viran bağımda,
Hər dəfə od tutan könül dağımda,
Artıq duman tütməyirsə, səndəndir.
Can vermək kimiydi girmək yuxuya,
Hər gecə düşərdim qanlı pusquya,
Yediyim yeməyə, içdiyim suya,
Fələk zəhər qatmayırsa, səndəndirş
Yaşamaq deyirdik biz buna sözdə,
Nə canım qalmışdı, nə qanım üzdə,
Ən kiçik dalğada, qara dənizdə,
Gəmilərim batnayırsa, səndəndir.
MİNNƏT EYLƏMƏM
Nəsimiyə nəzirə
Xar içində bitən qönçə gülə minnət eyləməm,
Dünya qovğasına düşüb qula minnət eyləməm,
Üç-dörd acizin əlimdə qalsa mübarək bu yol;
İt izində yerimərəm, yola minnət eyləməm.
Necə bir aləmdir belə hamı gedər karına,
Üç quruşa fəda edər, baxmaz etibarına,
Ərdəm, qeyrət, şərəf yoxsa nə qalar ki, varına,
Məqam, mövqe, şanü-şöhrət, pula minnət eyləməm.
İnsanlıqdan xəbərsizlər insanlara kor baxar,
Ürəyi kiçik olanlar, böyük medallar taxar,
Bu saxta Hind qumaşları boy göstərsə nə çıxar,
Atlaz yelkənlər yıxmışam, çula minnət eyləməm.
Ey Nəsimi sən Hasgüllər gülşəninin xanısan,
Zalımlara pəncə sıxan məzlumlar sultanısan,
Şeytan hökmdar olsa da, sən haqqın xaqanısan,
Haqq adıyla ötməyirsə bülbülə minnət eyləməm.
ÖNƏRİ
Başqa bağçalarda cənnət axtarma,
Əməklə, səbirlə göyərt bağını.
Həyat bəlkə sənə cəhənnəm, amma –
Özün başlat, özün qızıl çağını.
Min bir möhnət ilə yaşayırsan da,
Hər gün xəyalında daşıyırsan da,
Gecə yatağında üşüyürsən də,
Yandır alovunla qəlb ocağını.
Hər səhər bülbüllər bağa çıxırlar,
Zəfəran gülləri sənə baxırlar,
İndi çağlayaraq sular axırlar,
Yatma, dur kəşfə çıx sən öz dağını.
Nə axırın qalır, nə də əvvəlin,
Saxta çiçəklərə dəyməsin əlin,
Əslində səadət evində gəlin –
Ədəblə, hörmətlə aç yaşmağını.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
Mehriban Ələkbərzadə MDB Parlament Assambleyasının Çingiz Aytmatov mükafatına layiq görülüb
Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrının bədii rəhbəri, Əməkdar incəsənət xadimi, Dövlət mükafatı laureatı Mehriban Ələkbərzadə Müstəqil Dövlətlər Birliyinə (MDB) üzv ölkələrin Parlamentlərarası Assambleyasının (MDB PA) Çingiz Aytmatov adına mükafatına layiq görülüb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, Mədəniyyət Nazirliyinin məlumatına görə, onun namizədliyi Assambleyanın Mədəniyyət, İnformasiya, Turizm və İdman Komissiyası tərəfindən irəli sürülüb. Komissiyanın sədri - Özbəkistan Ali Məclisinin deputatı Erkin Zahidov Mehriban Ələkbərzadənin yaradıcılıq fəaliyyəti haqqında ətraflı məlumat verərək, onun bu mükafata layiq olduğunu bildirib.
MDB PA-nın Çingiz Aytmatov adına mükafatı hər il mədəniyyət, maarif, humanitar elmlərin inkişafına dəyərli töhfələr verən, habelə ədəbiyyat, incəsənət və mədəni irsin qorunmasına, mədəniyyətlərin qarşılıqlı zənginləşməsinə xidmət edən, dostluq əlaqələrinin, sülhün möhkəmləndirilməsi və dövlətlərarası mənəvi əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə görə verilir.
Mehriban Ələkbərzadə bu mükafata layiq görülən ilk qadın sənətkardır. O, mükafata Çingiz Aytmatovun “Gün var əsrə bərabər” romanının səhnə versiyasına görə layiq görülüb.
MDB PA-nın Çingiz Aytmatov adına mükafatı 2012-ci ilin noyabrında Assambleyanın qərarı ilə təsis edilib.
Qeyd edək ki, bu ilin 9-10 mart tarixlərində Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında dünyaşöhrətli qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatovun “Gün var əsrə bərabər” romanı əsasında hazırlanmış “Əsrə bərabər gün” (iki hissəli fantastik realizm) tamaşasının premyerası keçirilib.
Yeni səhnə əsərinin müəllifi və quruluşçu rejissoru Əməkdar incəsənət xadimi Mehriban Ələkbərzadə, quruluşçu rəssamı Əməkdar mədəniyyət işçisi İlham Əsgərov, bəstəkarı Azər Hacıəsgərlidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
Kinorejissor Niyazi Bədəlovun xatirəsi anılıb
Azərbaycan Dövlət Film Fondunda Mədəniyyət Nazirliyi və Kino Agentliyinin dəstəyi ilə görkəmli kinorejissor Niyazi
Bədəlovun anadan olmasının 115 illiyi münasibətilə xatirə gecəsi keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, tədbir çərçivəsində sənətkarın həyat və yaradıcılığını əks etdirən fotosərgi də açılıb.
Əvvəlcə kinorejissor haqqında videoçarx nümayiş etdirilib.
Dövlət Film Fondunun direktoru, Əməkdar incəsənət xadimi Cəmil Quliyev Azərbaycan sənədli kino salnaməsinin yaradılmasında Niyazi Bədəlovun böyük xidmətlərindən danışıb, fondun muzeyində ona məxsus nadir rejissor ssenarisinin qorunub saxlanıldığını qeyd edib.
Diqqətə çatdırılıb ki, Niyazi Mustafa oğlu Bədəlov Şəkidə anadan olub. 1927-ci ildə Şəkidəki “Yeni yol” kinoteatrında kinomexanik köməkçisi kimi əmək fəaliyyətinə başlayıb. Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunda rejissorluq ixtisası üzrə təhsil alıb (1931–1936). 1936-cı ildən “Azərbaycanfilm”də çalışıb. Bir müddət Bakı Teatr Texnikumunda kino texnikası fənnindən dərs deyib. Müharibə (1941-1945) illərində cəbhə bölgələrində çəkilişlər edib. Rejissor həmçinin Sovet İttifaqının müxtəlif respublikalarında istehsal olunan bədii filmləri Azərbaycan dilinə dublyaj edib. Azərbaycanda həvəskar kino hərəkatının təşkilatçılarından biri olub.
Əməkdar incəsənət xadimi, kinoşünas Aydın Kazımzadə N.Bədəlov haqqında xatirələrini bölüşüb, sağlığında ondan atalıq qayğısı gördüyünü bildirib. Qeyd etdi ki, N.Bədəlov ümumilikdə 40-a qədər sənədli film (“Övladlarım”, “Xəzərin üzərindən körpü”, “Azərbaycan aşıqları”, “Onun adı Serafino idi” və s.), “Ordenli Azərbaycan”, “Gənc nəsil”, “İncəsənət”, “İdman” və s. kinojurnallar üçün süjetlər çəkib. Azərbaycan kinosunda gənclik mövzusunda çəkilmiş ilk sənədli film olan “Komsomol nəsli” filmi onun müəllif kimi fərdi, maraqlı, zamana müvafiq estetik cizgiləri ön plana çıxarır. N.Bədəlovun maraqlı ekran işlərindən biri də “Azərbaycan aşıqları” – Aşıqların I Qurultayından bəhs edən sənədli filmdir.
O da diqqətə çatdırılıb ki, İkinci Dünya müharibəsi və ondan sonrakı dövr, müharibə qəhrəmanlarının portretləri rejissorun yaradıcılığında xüsusi yer tutur. O, müharibənin, arxa cəbhənin təsvir həllini özünəməxsus boyalarla əks etdirməyə çalışıb.
Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru Firudin Qurbansoy sənətkarın öz filmlərinə ürək qoyduğunun hər ekran işində hiss olunduğunu deyib.
Rejissorun ailə üzvləri adından tarix üzrə fəlsəfə doktoru Esmira Cavadova çıxış edərək, tədbirin təşkilinə görə Dövlət Film Fonduna təşəkkürünü bildirib.
Tədbirin sonunda kinorejissor Niyazi Bədəlovun “Onun adı Serafino idi” və “Estafet” sənədli filmləri nümayiş olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
İntizar ədəbiyyatı - Əli Tudə
Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət"
Kiminsə mənasız baxışlarında
Torpaqdı vətənim daşdı vətənim
Mənimsə dünya durduqca dünya üzündə
Qəlbimdə, gözümdə yaşdı vətənim
Siyasi, ictimai xadim, Cənubi Azərbaycan demokratik ədəbiyyatının yaradıcılarından, ilk ana dili dərsliyinin müəlliflərindən biri, İran tarixində ilk dəfə olaraq Milli Filarmoniya yaratmış, əməkdar incəsənət xadimi, əmək veteranı, mühacir Azərbaycan şairi Əli Tudə.
Əli Tudə 1924-cü il yanvarın 31-də Bakı şəhərində anadan olub. Əslən Ərdəbilin Çanaqbulaq kəndindən olan valideynləri XX əsrin əvvəllərində Bakıya köçmüşdür. Atası neft mədənində fəhləlik etmiş və buruq ustası vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. Kiçik yaşlarında hər iki valideynini itirən Əli nənəsinin himayəsində böyüyüb. 13 yaşında ikən Əlinin ilk şeirləri Heydər Rzazadə imzası ilə "Kommunist", "Yeni yol" qəzetlərində çap olunub, həmçinin radioda səsləndirilib.
1938-ci il represiya dövründə 7-ci sinifdə oxuyarkən Cənubi Azərbaycan mənşəli olduğu üçün şair nənəsi ilə birlikdə İrana sürgün olunur və təhsili yarımçıq qalır. İranda ata yurdu olan Savalan dağının ətəyindəki Çanaxbulaq kəndində təsərrüfat işləri ilə məşğul olur. Ərdəbildə fəhləlilik edir. Ağır həyat tərzi keçirir, lakin, bir gün belə olsun qələmini yerə qoymur, daim yazıb-yaradır.
1940-cı illərdə Cənubi Azərbaycanda başlanan milli azadlıq hərəkatının ən fəal üzvlərindən biri də Əli Tudə olur.
1945-ci il dekabrın 12-də Cənubi Azərbaycanda milli hökumət qurulur. Xalqını, millətini ürəkdən sevən Əli milli hökumətin Maarif Nazirliyində işləyir. “Ana dili” kitabının tərtibində və çap olunmasında xüsusi rol oynayır. Bundan əlavə, Əli Tudə İran tarixində ilk dəfə olaraq Təbrizdə Milli Filarmoniya yaradır.
Milli hökumət onu ali mükafatla, “21 Azər” medalı ilə təltif edir. Təbrizin "Şairlər məclisi" ndə müdriklər tərəfindən Əliyə Tudə, yəni Xalq təxəllüsü verilir.
Tudə təxəllüsünü
Xalq özü verdi mənə.
Mərd, fədai olmağı
Məsləhət gördü mənə.
O zaman şairin hələ sadəcə 22 yaşı var idi və ilk şeirlər kitabı da çap mərhələsində idi.
Lakin, min bir əzabla qanlar bahasına qurulan milli hökumət qısa zamanda İran dövləti tərəfindən devrilir. Şairin kitabı mətbəədəcə yandırılır. Şah tutulduğu anda məhkəməsiz flansız qətlə yetirilməsi haqqında fərman verir. Şair yenidən şimali Azərbaycana üz tutur və ömrünün sonuna qədər siyasi mühacir pasportu və vətən həsrəti ilə yaşayır.
Sovet pasportu daşımır və bir çox yüksək titul və mükafatlardan məhrum olur.
Bütün dünya görür ki,yarım əsrə yaxındır
Mən xalqımın içində siyasi mühacirəm
Mən sakin deyiləm hələ də müsafirəm
Bakıya mühacirət zamanı "Ədəbiyyat qəzeti" redaksiyasında ədəbi işçi vəzifəsində işləyir. Burada həmçinin şairə ali təhsil almaq imkanı yaranır və o Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakuktəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirir. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında redaktor, Ali Partiya Məktəbində müdavim, "Azərbaycan" qəzetində ədəbi-şöbə müdiri olur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü seçilir.
Əməkdə fərqləndiyinə görə medalı ilə mükafatlandırılır, Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət heyətinin fəxri fərmanı ilə təltif olunur.
O, həmçinin "əmək veteranı", "əməkdar incəsənət xadimi" adlarına da layiq görülmüşdür.
Qardaş xəyalımı soraqlasan sən
Vətən çox genişdir sən hər yanda gəz
Ancaq ürəyimi tapmaq istəsən
Başqa yerə getmə Savalanda gəz
Yaradıcılığının başlıca motivlərini, nisgil, intizar, vətən həsrəti təşkil edən şair 50 poemanın, 40-a yaxın kitabın müəllifidir. Onun əsərləri özbək, qırğız, hind, ukrayna, rus, inglis və s dillərə tərcümə olunmuşdur.
Ömrü boyu cənub intizarı çəkən Əli Tudə doğma kəndi Çanaqbulağa olan həsrətini belə ifadə edirdi:
Yol üstdəki bulağıyla kəndimizi istəyirəm
Gəncliyimin dodağıyla kəndimizi istəyirəm
Mənə şair balam deyən, şeir sənət qalam deyən
Durnalardan salam deyən kəndimizi istəyirəm
Gülqasımlı yarağanıyla, Gülburnulu bostanıyla
Günəşiylə, dumanıyla kəndimizi istəyirəm
Xəyal hicran dumanında, könül vüsal gümanında
Çanaqbulaq ünvanında kəndimizi istəyirəm
O, 1996-cı ildə fevralın 26-da Bakıda vəfat etmiş və fəxri xiyabanda dəfn olunmuşdur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.07.2024)
