Yusif Nəğməkar, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İstedadlı qələm dostum Rəfail İncəyurd sevən və sevilən şairdir. Elə şairliyi də sevgidəndir. Bu sevgilər də şairin dilində, qələmində zaman-zaman ülvi duyğulara, müqəddəs dualara çevrilir, “Özəl sabah duası”nda olduğu kimi:

Ayələrin ən gözəli budu ki,

Nə yaşasan sağlam yaşa, ağrıma.

Bundan gözəl nə arzu var dünyada,

Bundan gözəl nə gəlsin ki, ağlıma?!

Müəllif bütöv gözəlliklərin, uğurların kökünü axtarıb sevgidə tapır:

Gümanların görəyində,

Sabahların gərəyində,

Sevənlərin ürəyində

Yuvalanıb yazmalısan.

Sevdalanıb sön də, sın da,

Qoruyacaq o hiss sonda.

Gözəllərin arasında,

Havalanıb yazmalısan.

(“Necə yazmaq?”)

Rəfailin şeirlərində fəlsəfi düşüncə ilə səmimiyyət vəhdət təşkil edir. Rəfail İncəyurd öz ürəyini yazan, öz sözünü deyən şairdir:

Yerisə də yalan bəzən,

Gerçək olur haqqı çözən.

Bilə-bilə əyri üzən,

Batasıdır, əvvəl-axır.

Yuxarıdakı misralardan göründüyü kimi, o, həm də hikmət və nəsihətlər şairidir. Bir var quru nəsihətlik, bir də var obrazlı ifadələrin dili ilə gerçəkliyi göstərmək. Rəfailin şeirləri ikincilərdəndir.

Rəfail İncəyurdun qələminin nəfəsində mən həmişə İncə dərəsinin, Kəmərlinin ab-havasını duyuram.

O, özünəməxsus üslubu olan fərqli şairdir. Qəlbindən savayı kənar bir diqtəyə uymağı yoxdur. İlhamının, sevgisinin qulu, sözünün ağası:

Dalğanı görə-görə,

Atıldı nahaq yerə.

Boğulan gənc şairə,

Gedim olum ada mən.

Rəfail yaradıcılığa başladığı ilk vaxtlardan daxili bir inamla qələmə sarılıb. Üç kəndi ana kimi qoynuna alan İncə dərəsinin adını özünə təxəllüs edib, olub Rəfail İncəyurd. Bu məsuliyyətli addım onun doğulduğu torpağa hədsiz sevgisi və üstəlik də özünə güvənliliyindədir.

O, təbiətən ilhamlı, saf, açıq ürəkli, həssas, vətənpərvər və həqiqətsevər bir şair olmaqla, dostluqda da sədaqətlidir. Eynən bu misralarda olduğu kimi:

... Dost gedər dost dəstəyinə,

Dost yaraşar dost öyünə.

Aqil adam istəyinə,

Çatasıdır əvvəl-axır.

... Məhvəridi məhəbbətin,

And yeridir məmləkətin.

Haqq adamı həqiqətin,

Butasıdır əvvəl-axır.

Rəfail İncəyurdun vətəndaşlıq duyğuları hər zaman ovxarlıdır:

Bizim dilimizdir nə çevir, nə üz,

Fərqli Azərbaycan türkünün dili.

Bizə bu gerçəyi çoxmu gördünüz?

Dəyişməz min illər görkünü, dili!

(“Dilimə dəymə”)

Rəfail İncəyurd hərdənbir yox, duyğularının hər təb-ilham axarında, hər məcrasında şairdir. Bu mənada, aşağıdakı misralar onun maraqlı tövsiyyə şeirlərindəndir. Kiçik həcimli bir şeirində olduğu kimi:

Görürsən dinqozdu, qədrini bilmir,

Onda yaxşılığın başını burax.

Harda təpəsinə dəyirsə dəysin,

Onu özü atıb, daşını burax.

Neçə ki, başına olmayıb qaxınc,

İçinə yığılan qorxuları xınc.

Ömrün səngər olsun, sözlərin qılınc,

Hər pislik üstünə qoşunu burax.

Burax, qırğına ver özəl qoşunu,

Qorğanma taleyin bərki-boşunu.

Onlar uçurduqca Şahlıq quşunu,

Sən də Şahqulunun quşunu burax!

(“Hirs və Şaka”)

Rəfailin şeirlərinin dili sadə və safdır. Bu dil xalq leksikonundan qaynaqlanır. Bəzən o, daha çox ümumişlək olan sözləri ədəbi dilə gətirə bilir. Bu da şairin Ana dilinin zənginliyinə bələdliyindən irəli gəlir.

Rəfail İncəyurd yaradıcılığı poetik ifadələr, yeni obrazlı deyimlərlə zəngindir.

Onun şeirlərinin ritmində, ahəngində, saz həniri, söz ətri və fikir səsi sezilir.

Şair dostumun poeziya yolu əsl uğur ünvanıdır.

Uğur diləyirəm!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)

Famil Hacısoy, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu yaxınlarda Azərbaycanın böyük dahi şairi M. Füzulinin anadan olmasının 530 illik yubileyinin keçirilməsi haqqında ölkə prezidenti tərəfindən sərəncam verilmişdir. Bu sərəncam hər bir elm adamında, eləcə də Füzuli pərəstişkarlarında məsuliyyət doğurmuş, bu yöndə qələm çalmağa rəvac vermişdir. 

Çox şəxslərin diqqətini özünə cəlb edən, bütün türk xalqlarının böyük şairi, alimi, mütəfəkkiri, filosofu, humanizm və ümumbəşəri dəyərlərlə mayalanmış yaradıcılığı bütün bəşəriyyət üçün örnək sayılan M.Füzuli əvəzsiz bir sənətkardır. O, dörd əsrdən artıqdır ki, xalq tərəfindən əzbər oxunur və tədqiq edilir, öyrədir və öyrədilir. Şeir fəzilətinin ayrı bir elm olduğunu dönə-dönə qeyd edən, “İlahi, könlümə hər elmdən pay ver”,- deyən, üç dili mükəmməl bilən, Azərbaycan, fars və  ərəb dillərində yazıb yaratmış Məhəmməd Füzulinin həyat və yaradıcılığı bir daha diqqət mərkəzinə gəlmişdir. 

Məhəmməd Füzuli orta əsr mütərəqqi ideyalı Azərbaycan şairi, mütəfəkkir, filosof, Azərbaycan Ədəbiyyat tarixində divan janrının ən məşhur simasıdır. O, Nəsimidən sonra Azərbaycan dilində şeirlər yazan ikinci böyük şair sayılırdı. 

Şərq poeziyasında lirik şair, məhəbbət şairi kimi tanınan Məhəmməd ibn Süleyman və ya Molla Məhəmməd Bağdadi 1494-cü ildə Bağdadın yaxınlığında yerləşən Kərbəlada anadan olub. Məhəmmədin atası Süleyman İraqa Ərəş mahalından köçmüşdür. O, Azərbaycanda məşhur olan türk mənşəli Bayat tayfasındandır. Şairin “mövlana” adlandırılması da bununla bağlıdır. Qaynaqlarda onun mükəmməl təhsil alması, dövrün elmlərini dərindən öyrənməsi barədə məlumat verilmişdir. Dahi sənətkar yaradıcılığa erkən yaşlarında başlamış, özünə “Füzuli” təxəllüsünü seçmişdir. Füzuli yalnız şairliklə məşğul olmamış, dini ocaqlarda xidmət etmişdir. Bu işinə görə aldığı maaşla sadə, qənaətcil həyat yaşamışdır. İstər Səfəvi dövləti, istərsə də Osmanlı hökmdarları tərəfindən yaxşı tanınan və yüksək dəyərləndirilən şair saraylara üz tutmamış, sadə ömür sürməyə üstünlük vermişdir. 1508-ci ildə I şah İsmayıl Bağdada girərək İraqı Azərbaycana birləşdirir, bunun ardınca isə şəhər uzun müddət Osmanlı İmperiyasının tərkibində qalır. Bu səbəblə Füzulinin yaradıcılığının ilk dövrləri İraqın Səfəvilər hakimiyyətinə tabe olduğu dövrlərə təsadüf edir. O dövrün məhşur simalarından sayılan, onu şəxsən tanıyan, onunla həmsöhbət olan Əhdi Bağdadi “Gülşəni-şüəra” adlı təzkirəsində Füzulini bilik və mərifətdə kamil, dərinmənalı, yeni məzmunlu fikir söyləməkdə misilsiz bir sənətkar kimi təqdim etmişdir. Təzkirəçi, həmçinin Füzulinin xoşxasiyyət, şirinsöhbət bir insan, böyük hörmət sahibi və alim kimi tanındığını da qeyd etmişdir.

Füzuli yetəri qədər bilikli bir adam olub. Atası onun təhsil almasına kifayət edəcək qədər varlı adam idi. Füzuli orta əsr elmlərindən sayılan tibb, məntiq, riyaziyyat və bir sıra humanitar elmlər, dini-fəlsəfi cərəyanlar ilə tanış idi.

Şairin yeganə övladı Fəzli dərin elmi biliyi ilə seçilən ziyalı olmuşdur. Onun zərif şeirlər yazması barədə mənbələrdə məlumat verilir.

Doğulub-yaşadığı İraqdan heç vaxt ayrılmayan, taun xəstəliyinə düçar olan Məhəmməd Füzuli 1556-cı ildə Kərbəlada vəfat etmiş, İmam Hüseyn məqbərəsinin astanasında dəfn edilmişdir.

Daha çox lirik şair kimi tanınan, həmişə enerji qaynağı olan və sevilən Füzuli yaradıcılığı təkcə poetik tərif deyil, şairliklə alimliyi müstəsna dərəcədə özündə birləşdirən bir sənətkarın estetik görüşlərini əks etdirir. Füzulinin klassik şeir şəkillərinin əksəriyyətinə müraciət etdiyi məlumdur: tərcibəndlər, tərkibbəndlər, müxəmməslər, müsəddəslər, mürəbbelər, qitələr, rübailər, qəsidələr, mərsiyələr və s. janrlarda öz qələmini sınayaraq klassik şeirin zirvəsinə yüksəlib, hər birində böyük uğur qazanmışdır. Ancaq Füzuli qəzəldə olduğu qədər heç bir digər şeir formasında sehr göstərməmişdir. Şairin yaradıcılığında mühüm yer tutan qəzəllər müxtəlif mövzularda qələmə alınıb. Bunların sırasında məhəbbət mövzusunda yazılanlar, gözəlin və gözəlliyin tərənnümünə həsr edilənlər, dini və ictimai motivdə olanlar önəmli yer tutur. Füzulinin qəzəllərində təsvir olunan məhəbbətin izahı xüsusi diqqət tələb edir. Onun tərənnüm etdiyi məhəbbət, çox hallarda həm gerçək insani duyğuları, həm də sufizmin həyata, insana fəlsəfi baxışını ifadə edir. Şairin bir çox qəzəllərində bu ikiliyi bir-birindən ayırmaq, yaxud fərqləndirmək mümkün olmur. Lakin bütün hallarda lirik qəhrəman mənəvi saflığı, möhkəm iradəsi, sədaqətli və əzəmətli olması ilə diqqəti çəkir. Məlumdur ki, hər şair öz şeirlərində aşiqdən bəhs açarkən, özünü vəsf edir, öyünür, öz duyğu və düşüncələrini qələmə alır. Təsəvvüf şeirində aşiq Allaha qovuşmaq istəyən bir insandır, məşuqə isə Allahın timsalıdır. Bunun özü də onu sübut edir ki, Füzulinin qəhrəmanı qəmin bütün mərhələlərini yaşayır, sevgilinin ilahiləşdirilməsi, qəmsevərlik - kədərə vurğunluq, sevgilinin zülmkarlığı və daşürəkliliyi, taleyə boyun əymək, aşiqin ah-fəğanının göylərə ucalması, rəqibin xoşbəxtliyini qısqanmaq, hicranın və sevgilinin zülmünün şirinliyi, bəlaya sevinmək və s. kimi xüsusiyyətləri özündə daşıyır:

Ya Rəb, bəlayi-eşqə qıl aşina məni, 

Bir dəm bəlayi-eşqdən etmə cüda məni. 

Olduqca mən götürmə bəladan iradətin, 

Mən istərəm bəlanı çü istər bəla məni. 

Füzulinin təsvir etdiyi aşiq burada eşq bəlasını varlığına tən tutaraq özünün həyatını ondan ayrı təsəvvür etmir.

Tabi-suzi-sinədən əskiltməsəydi göz nəmi,

Göz yumub açınca seylabə verərdim aləmi. 

Füzuli deyir ki, əgər aşiqin sinəsində yanan eşqin hərarəti gözlərindəki nəmi əskiltməsəydi, o, göz yumub-açınca dünyanı selə qərq edərdi.

Yandı canım hicrilə vəsli-rüxi-yar istərəm,

Dərdiməndi-firqətəm dərmani-didar istərəm.  

Füzuli burada eşqinin və çəkdiyi hicran əzablarının çarəsini yalnız yarın üzünü görməkdə, ona qovuşmaqda görür.

Vəsl əyyamı verib cananə can rahat bulan, 

Eydir andan kim salar canın qəmi-hicranına. 

Eşq rəsmin aşiq öyrənmək gərək pərvanədən, 

Kim yanar gördükdə şəmin atəşi-suzanına. 

…Hiç kim canan üçün can verməyə laf etməsin, 

Kim gəlibdür bu sifət ancaq Füzuli şanına. 

Bildiyimiz kimi, pərvanə və şam klassik şeirdə vəfa rəmzi, "sadiq aşiq" obrazlarıdır. Oda aşiq olan pərvanəni bir şölə yandırır. Yana-yana əriyən, ağlar bir aşiqi andıran şamı da xəfif bir meh, nəfəs söndürür. Təkcə həqiqi aşiq ah çəkə-çəkə göz yaşı tökür, ayrılıq oduna dözür. Bu səbəbdən də ona heç kəs bənzəyə bilməz.

Füzulini söz sənətinin mahir rəssamı adlandıranlar səhv etməmişlər. Füzulinin də qəzəlləri, bu qəzəllərin ayrı-ayrı beytləri və bu misralarda canlanan canlı insan münasibətləri, romantik səhnələri adamı heyran qoyur.

Yerdən, ey dil, göyə qovmuşdu sirişkin mələki, 

Anda heç qoymayacaqdır oları əfqanın. 

Füzuli deyir ki, ey qəlbim, sən o qədər göz yaşı tökdün ki, mələklər yerdə qala bilməyib göyə qalxdılar, amma göyə ucalan fəryadın onları orada rahat qoymayacaqdır.

Onun təşbehləri, istiarələri, mübaliğələri, epitetləri o qədər zəngin və orijinaldır ki, oxucusunu dərindən düşünməyə vadar edir.

Bu qəmlər ki, mənim vardır, bəirin başına qoysan, 

Çıxar kafər cəhənnəmdən, gülər əhli-əzab oynar. 

Burada Füzuli deyir ki, mənim bu qəmlərim ki var, dəvənin başına qoysan, kafər cəhənnəmdən çıxar, orada əzab çəkənlər gülüb-oynarlar. Füzuli yaradıcılığında bu cür misallara sıx-sıx rast gəlmək olur.             

Hörmətli tənqidçimiz Vaqif Yusifli “Məhəmməd Füzuli - Seyid Əzim Şirvani - Əliağa Vahid - Azərbaycan qəzəlinin üç sütunu” məqaləsində Füzuli qəzəllərindən söz açaraq göstərir ki: “Azərbaycan qəzəli, hətta deyərdik ki, Şərq qəzəli məhz Füzuli nümunəsi ilə poeziyanın ən yüksək zirvəsini fəth etmişdir. Xaqani Şirvani də, Nizami Gəncəvi də, Hafiz Şirazi də, Nəvai də, Cami də, Nəsimi də, Xətai də böyük qəzəl ustadlarıdır, lakin dünya ədəbiyyatında sonet deyəndə Şekspir, rübai deyəndə Xəyyam yada düşdüyü kimi, qəzəl deyəndə də Füzuli xatırlanır.”

"Füzuliyə qədər çox uzun müddət bədii sözün bətninə və mətninə fars dilini ruh kimi daxil eləmişdilər. Füzuli yad ruhu doğma bədəndən qovdu və özü bu məkanda hakim Ruh oldu" (Yaşar Qarayev). Burdan da göründüyü kimi, Füzuli yaradıcılığı ilə öz sələflərindən irəli gedərək türk dilini yüksəklərə qaldırmış, bir çox çətin anlaşılan sözlər, ifadə və ibarələr, söz birləşmələri işlədərək dilimizin zənginləşməsinə xidmət etmişdir. O, bəzi ərəb və fars sözlərini elə məqamda ustalıqla işlətmişdir ki, verilən fikir oxucular tərəfindən asan başa düşülməsinə maneə olmamışdır. Bu da, onun türk dilinin bütün incəliklərinə dərindən bələd olduğunu göstərirdi. O, qitələrinin birində belə yazırdı: 

Ol səbəbdən farsi ləfzilə çoxdur nəzm kim, 

Nəzmi-nazik türk ləfzilə ikən düşvar olur. 

Ləhceyi-türki qəbuli-nəzmi-tərkib etməyib 

Əksərən əlfazi namərbutü nahəmvar olur. 

Məndə tovfiq olsa bu düşvarı asan eylərəm, 

Novbahar olğac tikəndən bərgi-gül izhar olur. 

Füzuli qəsidələrini daha çox ana dilində yazmışdır. Onun bu janrda yazdığı əsərlər islam dininin böyük şəxsiyyətlərinə, zəmanə hökmdarlarına, tarixi hadisələrə həsr edilmişdir. Şairin ictimai motivli qəzəllərində dövrünə, insanlara, şəxsi həyatına və s. münasibəti əks olunmuşdur.

Şairdən bizə qalan zəngin bədii irs aşağıdakılardan ibarətdir: Azərbaycan türkcəsində divan, fars dilində divan, ana dilində, farsca və ərəbcə yazılmış qəsidələrdən ibarət divan — qəsidələr divanı. Şairin poemaları da yaradıcılığında xüsusi yer tutur. Azərbaycan dilində yazılmış poemalar: “Leyli və Məcnun”, “Bəngü badə”, “Söhbətül-əsmar

“Leyli və Məcnun” (1537) çıxılmaqla, qalan üç poema alleqorik səciyyəlidir. Bu üç poema müxtəlif mövzularda yazılsa da, ideyalarında oxşarlıqlar da var. Onlarda təkəbbürlü hökmdarların mənasız müharibələr törətməklə insanları qırğına verməsi (“Bəngü Badə” ), şöhrətpərəstlik, mənəm-mənəmlik (“Söhbətül-əsmar”), cəmiyyətdə, ictimai quruluşda müşahidə edilən eyiblər (“Həft cam”) kəskin tənqid edilmişdir.

Füzuli klassik nəsrin böyük ustadı sayılır. Onun “Şikayətnamə” adı ilə tanınan məktubu ictimai məzmunu və bədii dəyəri ilə daha qiymətlidir. Ana dilində olan “Hədiqətüs-süəda” (tərcümə olduğunu iddia edənlər də var) əsərində məşhur din xadimlərinin həyatı, fəaliyyəti, məhrumiyyətləri əks olunmuşdur.

Farsca yazılmış “Rindü Zahid”in əsasında insan, həyat haqqında fərqli baxışların qarşılaşması, mübahisəsi dayanır. Fars dilində nəsrlə yazılmış “Səhhət və Mərəz” alleqorik əsərində isə müəllifin elmi, dini-fəlsəfi və sufi-panteist görüşləri vəhdət şəklində ifadəsini tapmışdır.

Füzuli ədəbiyyat tarixində mahir tərcüməçi kimi də tanınmışdır. Tərcümələri arasında “Hədisi-ərbəin” (“Qırx hədis”) önəmli yer tutur. Fars-tacik şairi Əbdürrəhman Caminin eyniadlı əsərini ana dilinə tərcümə etməklə şair türkdilli oxucuların bu məşhur əsərdən faydalanmalarını, zövq almalarını qarşıya məqsəd qoymuşdur.

M.Ə.Rəsulzadənin M.Füzuli ilə bağlı tədqiqatlarına yüksək qiymət verən F.Köçərli haqlı olaraq Füzulini “bütün türk şairlərinin babası” adlandırırdı. Ümummilli liderimiz H.Əliyev deyirdi: “Füzulinin humanizm və ümumbəşəri dəyərlərlə mayalanmış yaradıcılığı bütün bəşəriyyət üçün böyük mənəvi qidadır. Füzuli Azərbaycanın böyük milli sənətkarı olmaqla yanaşı, bütün müsəlman aləminin qəlb şairidir”.

Tədqiqatçılara görə, orta əsrlər Azərbaycan ədəbiyyatı öz inkişafının zirvəsinə, şübhəsiz ki, Füzuli sənətində çatır. Öz əsərləri ilə ürəkləri fəth edən M. Füzuli bugün də oxucuları tərəfindən sevilməkdədir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İllər öncə qəzetlərdən birində diqqətimi bir yazı cəlb etmişdi, «Mütəxəssislər uğur formulasını müəyyənləşdirdilər» başlıqlı bu yazını dərhal, böyük maraqla oxumuş və kəsib saxlamışdım. İndi də bu saralmış qəzet parçası özündə çox qiymətli məlumatları qoruyub-saxlayaraq kabinetimdəki qovluqlardan birində uyumaqdadır.

Araşdırma mövzusu “Niyə heç bir əziyyət çəkmədiyi halda birinin üzünə bəxtin gülməsi, digərinin isə bütün çabalara, cəhdlərə baxmayaraq daim uğursuzluğa tuş gəlməsi» idi. «Bu ədalətsizlik haradandır?» sualına qəzet Böyük Britaniyanın Xertfordşir universitetinin professoru Riçard Vaysmanın sayəsində cavab vermək istəyirdi.

Demək, mütəxəssis uğurun sirlərini tapmaq üçün bütün dünya üzrə min nəfərdən artıq bəxtigətirən respondent arasında sorğu keçirib, topladığı materialı illər ərzində təhqiq edib. Nəticədə riyazi düsturu U=X+S+Ö şəklində olan uğur formulası yaranıb.

Burada U – şəxsi uğur; X – şəxsiyyətin xarakteristikası (o cümlədən ətrafdakılarla uyğunlaşa bilmək, psixoloji çeviklik, həyat mövqeyi); S – sağlamlıq, yaxşı maddi vəziyyət, yaxşı dostların mövcudluğu; Ö – özünəinam, özünəhörmət və yumor hissidir.

Amma bu, hələ hamısı deyil. Alim müəyyənləşdirib ki, uğur – yalnız hadisələrin müsbət cərəyanı demək deyildir, həm də insanın bunlardan istifadəsinə hazır olmasıdır, təklif olunan situasiyanın çərçivəsindən çıxmaq bacarığıdır, bir növ, şüurun genişlənməsidir.

Riçard Vaysman nisbilik nəzəriyyəsi və kvant mexanikası prinsiplərini əsas götürərək növbəti dəfə bir dəstə bəxtigətirən və bir dəstə özünü bəxtsiz hesab edən adamlar arasında eksperiment keçirib. O, həmin şəxslərə xüsusi olaraq bu eksperiment üçün çap olunmuş olduqca qalın bir qəzet verib və oradakı şəkillərin dəqiq sayını tapmağı tapşırıb.

Vaysman səhifələrin birində səhifənin yarısını tutmuş, olduqca böyük hərflərlə yazılmış belə bir elan da yerləşdiribmiş: «Sizi sınağa çəkən şəxsə – Mister Vaysmana söyləyin ki, bu elanı gördünüz. Şərtə görə, kim bu elanı görübsə, ona 250 funt-sterlinq mükafat veriləcək. Buyurun, ondan 250 funt- sterlinqlik mükafatınızı alın». Təsəvvür edin ki, sınağa bəxtigətirməyən kimi qatılmış insanlardan heç biri bu elana diqqət yetirmədən, ciddi-cəhdlə şəkilləri sayıbmış.

Qəzet yazmışdı: «Bu insanların uğursuzluğunun səbəbləri elə özləridir. Adətən, belə insanlar gərgin, əsəbi, özünə inamsız və kompleksli olurlar. Və onların daxili narahatçılığı yeni, fayda gətirə biləcək nəyisə görmək qabiliyyətini bloklayır, imkan vermir ki, öz intuisiyalarını dinləsinlər».

Riçard Vaysmana görə uğur qazanmaq üçün mütləq 3 mərhələni keçmək lazımdır:

1.     Xoşbəxtliyə gedən yolda ilk addım özünün özünə söyləməyindir: «Həyatın var-dövləti sonsuzdur, özü də hamını təmin edəcək qədərdir. Mütləq orada rastımıza yüksək əmək haqlı iş yerləri, gözəl xanımlar (yaxud əliaçıq bəylər), yaxşı dostlar çıxacaqlar. Sadəcə, gözlərimizi daha geniş açmalıyıq ki, uğuru görə bilək».

2.     İkinci addım həyata ağır sınaqlar mənbəyi deyil, macəra kimi baxmaqdır. Həyatdan yalnız sevinc və təltiflər gözlənilməlidir, qəfildən qarşına çıxan çətinliyi isə bu çətinlikdən çıxmaqçün düzgün qərar verib bundan məmnun olmaq naminə bir çağırış hesab etmək lazımdır.

3.     Nəhayət, üçüncü addım özünə inam aşılamaqdır ki, yaşanan hər gün dörd tərəfində böyük imkanların yaranması deməkdir – sadəcə bununçün bütün qapıları usanmadan, yorulmadan döymək lazımdır. Mütləq sizə qapılardan ən azı birini açacaqlar.

Və qəzet son olaraq oxucularına bir redaksiya məsləhəti də vermişdi: «Siz vəzifəlisinizsə uğur qazanan, bəxti gətirən şəxsləri işə götürə bilərsiniz, yox sıravi adamsınızsa, belə bir şəxslərlə dostluq edə bilərsiniz. Onların uğur enerjisi sizə də keçəcək. Belələri yaxşı ideyalar irəli sürəcək, nəhəng planlar quracaq, sərfəli təkliflər tapacaqlar. Onların energisi sizi də uğura yönəldəcək».

Bax bu da oxucularım üçün daha bir tövsiyə: Qaramat basmış adamlardan, bədbin və uğursuzlardan kənar gəzib işıqlı, uğurlu insanlara yaxınlaşın. Qoy onların həyat işığı sizə də nur saçsın.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)

Zahirə Cabir yazır

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı publisist Zahirə Cabirin Məhəmməd Əmin Rəsulzadə barədə hekayətlərinin dərcinə başlayır. Məqsəd - uşaqlara bu dahi şəxsiyyəti daha yaxından tanıtmaqdır. 

Hitlerlə görüş

1943-cü il. Berlin. Hitlerin iqamətgahı. Azərbaycan Demokratik Respublikasının lideri olmuş Məmməd Əmin Rəsulzadə haqqında toplanmış materialllar qovluqda masanın üstündədir. Hitler qovluğu açıb içindəkilərə nəzər yetirməyə, sonra oxumağa başladı. Orada bu sözlər yazılmışdı: ”Məhəmməd Əmin Axund Hacı Molla Ələkbər oğlu Rəsulzadə 1884-cü ildə Bakı yaxınlığında Novxanı kəndində anadan olmuşdur. Uşaq vaxtı dini təhsil almış, yeniyetmə vaxtlarında Bakıda “Rus-müsəlman” məktəbində oxumuş, sonra təhsilini Bakı texniki məktəbində, özü də rus dilində davam etdirmişdir. 1902-ci ildə 18 yaşında ikən artıq “Müsəlman Gənclik Təşkilatı” nı yaratmışdır.  Bu təşkilat XX əsrdə Azərbaycanda rus müstəmləkə üsul-idarəsinə qarşı mübarizə aparan ilk siyasi təşkilat idi. Rəsulzadə ədəbi yaradıcılığa da bu illərdə başlamış, “Müxəmməs” adlı ilk şeiri “Şərqi-Rus” qəzetində çap olunmuşdur. Məmməd Əmin Rəsulzadənin redaktorluğu ilə 1932-1934-cü illərdə “İstiqlal” qəzeti, 1934-1938-ci illərdə isə “Qurtuluş” jurnalı çap olunmuşdur. 1933-cü ildə onun Berlində çap olunan “Azərbaycan respublikası haqqında bəzi qeydlər” adlı kitabı tək Almaniyada deyil, bütün Avropada böyük marağa səbəb olmuşdur.” 

Hitler sonuncu cümləni bitirəndən sonra ayağa qalxıb, öz-özünə dilləndi:

- Deməli, türklərin arasında çox güclü adamlar var, çox güclü. Belə çıxır ki, Mustafa Kamal Atatürk tək deyilmiş. Müsəlman Şərqində ilk dəfə demokratik respublika yaratmaq… Avropalılar belə adamlardan ibrət götürməlidir. Mən onunla mütləq görüşməliyəm. 

Hitlerin məqsədi Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni Almaniyaya dəvət eləmək və ona yağlı vədlər verərək onun vasitəsilə Qafqazdakı bütün türk-müsəlmanları öz tərəfinə çəkmək idi. 

 Onların görüşü üç gündən sonra baş tutdu. 

 Hitler Məhəmməd Əmin Rəsulzadəni qəbul edən zaman öncə bir neçə saniyə onu diqqətlə təpədən-dırnağa qədər süzdü, ikrah baxışlarıyla qonağını salamladı və ona əliylə oturmağa yer təklif elədi. Məhəmməd Əmin bəy başıyla təşəkkürünü bildirib əyləşdi və Hitlerin nə deyəcəyini gözlədi. 

Hitler sözə başladı:

- Eşitmişəm ki, almanca səlist danışırsınız. Odur ki, tərcüməçiyə ehtiyac duymadım. İnanıram ki, dediklərimi yaxşı anlayacaqsız. 

Məhəmməd Əmin bəy astaca başını tərpətdi. Hitler:

- Sizin həyat yolunuz, siyasi fəaliyyətiniz məni valeh etdi. Millətini, xalqını və min illərlə əcdadlarının yaşadığı torpağı müvəqqəti də olsa rus imperiyasının cəngindən azad etmək asan bir şey deyil. Açığını deyim, sizinlə görüşməyimə çox şadam. Düşünürəm ki, xalqınızın və sizin mənə və alman xalqına münasibətiniz müsbətdir. Buna görə də söhbətimizin məntiqi nəticəsi hər ikimizin istədiyi kimi bitəcək. 

Məhəmməd Əmin bəy bəşər övladının qanına susamış vəhşiyə baxmadan dilləndi:

- Mənim mənsub olduğum xalq bütün bəşəriyyəti sevir, o cümlədən də almanları. O ki qaldı sizə, bunun cavabını vermək mənim üçün çox çətindir, çünki mən çoxdandı xalqımın arasında deyiləm, siz isə 1933-cü ildən etibarən dünyada tanınmağa başlamısız. O ki qaldı mənə, mən yalnız xalqımın rifahı, xoşbəxtliyi üçün çalışıram və xalqıma, millətimə xeyir gətirən, eyni zamanda xeyir gətirə biləcək insanları sevirəm. Ziyan vuran və ziyan vura biləcək adamlara isə nifrət edirəm. 

Hitler sakitcə soruşdu:

- Sizcə, mən sizin xalqınıza xeyir gətirirəm, yoxsa ziyan verirəm?! 

 Məhəmməd Əmin bəy Hitlerin düz gözünün içinə baxdı:

- Müharibənin kim tərəfindən başlanmasından asılı olmayaraq o bəşəriyyətə ancaq fəlakət gətirir. Düzünü bilmək istəsəz aldığım məlumatlara görə müharibə mənim xalqıma həddindən artıq faciələr gətirib. 

Hitler təəccüblə:

- Sizi başa düşürəm. Amma müharibə alman xalqına da acılar gətirib. Bunu kim inkar edir ki?! Amma irəliyə, gələcəyə baxmaq lazımdır. Mən tək Almaniyanın deyil, bütün dünyanın gələcəyini olduqca parlaq görürəm. Yəhudilərdən, kommunistlərdən, marksisitlərdən, leninçilərdən təmizlənmiş pak bir dünya. 

Məhəmməd Əmin sakit tərzdə ona baxdı:

- Bundan ötrü bəşər övladının üstünə bomba yağdırmaq lazım idimi?! 

Hitler bir qədər səsini qaldırdı:

- Müharibəni udmaq üçün düşmənin gözünü qorxuzmaq lazımdı. Məni düşündürən isə tamam başqa məsələdi. Mən neft haqqında danışmaq istəyirəm, daha doğrusu, torpağı neft yataqları ilə çox zəngin olan Bakı haqqında. Mən inanıram ki, Alman ordusu SSRİ-nin bütün torpaqlarını, o cümlədən də Qafqazı ala biləcək.

Məhəmməd Əmin:

- Hörmətli Fürer. Hamı bilir ki, Almaniyanın dünyanın heç bir dövlətinin malik olmadığı olduqca qüdrətli ordusu var. Lakin yenə təkrar edirəm, yandırmaqla, güllələməklə, viran eləməklə, bombalamaqla qailb gəlmək yüzlərcə xalqı, milləti özündən narazı salmaq, həmin xalqlara düşmən kəsilmək deməkdi. Tarix boyu belə olub ki, sığalla, nəvazişlə, qayğı ilə daha çox zəfər qazanılıb, nəinki yırtıb dağıdmaqla, qan tökməklə. 

Hitler artıq ona ağıl verən qonaqdan bezsə də özünü ələ alıb dilləndi:

- Siz bizim siyasətimiz haqqında səhv fikirdəsiz, cənab Məmməd Əmin Rəsulzadə. Mən bayaq da dedim, biz insanlığa ləkə vuran, genetik kodunda çirk olan, əcdadı min toxumdan əmələ gələn bəşəriyyət düşmənlərini məhv eləyirik. Biz Qafqazı alandan sonra orada yaşayan xalqlara hər cür azadlıq verəcəyik. Siz buna əmin ola bilərsiz. Bizim sizdən, yəni Qafqaz xalqlarından heç bir təmənnamız yoxdur. İstəyimiz yalnız neftdir. Sizin xalq firavan ömür sürəcək. Dövlətiniz 1918-ci ildə olduğu kimi müstəqil olacaq. Siz də onun rəhbəri kimi vəzifənizə qayıdacaqsız. Bunun müqabilində mən Bakı neftinin yalnız və yalnız beş faizini istəyirəm.  

Məhəmməd Əmin bəy ehmallıca ayağa qalxdı. Üzündən Hitlerin sözlərindən möhkəm qəzəbləndiyi hiss olunurdu.

- Hörmətli Fürer! Siz bilən mən axmağammı?!

Hitlerin üzündə süni bir təbəssüm göründü:

- Əlbəttə, yox. 

Məhəmməd Əmin bəy sözünə davam elədi:

- Siz hələ ki işğal etdiyiniz dövlətlərin heç birinə azadlıq verməmisiz. O ki, qaldı neftə, artıq yüz qırx ildir Rusiya Bakının neftini daşıyıb aparır. Azərbaycan bu müddət ərzində öz neftindən demək olar ki, heç bir xeyir görməyib. Azərbaycanın inkişaf eləmiş dünya dövlətləri ilə ayaqlaşması üçün nefti bütünlüklə özünə lazımdır. Siz dövlət büdcəsi milyardlarla ölçülən Almaniyanın xəzinəsini Bakının neftindən gələn gəlirlə xeyli artırmaq istəyirsiz. Mən isə inək kimi sağılan, bunun əvəzinə başına gündə saysız-hesabsız qapazlar vurulan bir xalqın nümayəndəsi kimi danışıram.  İndi özünüz deyin, hansı normal bir adam sizin təklifinizlə razılaşa bilər?! O ki qaldı Azərbaycanın yenidən müstəqil olmasına, mən inanıram ki, inşallah, bir gün Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin üçrəngli bayrağı vətənimin hər guşəsində dalğalanacaq. Necə ki, demişəm, bir kərə yüksələn bayraq bir daha enməz!

Məhəmməd Əmin bəy sözünü bitirib, Avropanı zağ-zağ əsdirən hökmdarın kabinetini tərk etdi. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə UŞAQ ƏDƏBİYYATINI TANIDAQ layihəsində Britaniya və Amerika uşaq şeirindən seçmələr təqdim edilir.  Şeirləri ingilis dilindən tərcümə edən Şahin Xəlillidir.

Bu gün tanış olacağınız şeir Üzüklərin Hökmdarını ədəbiyyata gətirmiş Con Ronald Ruel Tolkinə aiddir. Təəccübləndiniz, deyilmi? Böyük Britaniyaya yazarı şeiri də pis yazmırmış.

Con Ronald Ruel Tolkin

(1892-1973)

Böyük Britaniya

Fil

Boz siçan rəngindəyəm.

Boyum da çatır göyə.

Ot üstündən keçəndə

Ağaclar qorxur məndən.

Var ağzımda şeypurum,

Cənubadır, bax, yolum.

Palaz boyda qulağım,

Gah düşür, gah da qalxır.

Demə heç nə qanmıram,

Yox, yerdə uzanmıram.

İstəmirəm mən öləm,

Axı, axı mən filəm.

Həm nəhəngəm, qocayam,

Ucadan da ucayam.

Yox, bir gün görsən məni,

Unutmazsan sən məni.

Gəl gör məni, gəl bəri –

Olmaz düzdən xəbərin.

Bax, qoca bir filəm mən,

Yalan çıxmaz dilimdən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qardaş Türkiyədən müsahibələrimiz davam etməkdədir. Budəfəki müsahibimiz dəyərli yazar, redaktor Turgut Alp Eroğlu bəydir. 

-Salam Turgut Alp Eroğlu bəy! Necəsiniz? Zəhmət olmasa azərbaycanlı oxuculara özünüz haqqında məlumat verərdiniz.

-Salam, Habil bəy. Əvvəla, bu müsahibə vasitəsilə mənə azərbaycanlı qardaşlarımla tanış olmaq imkanı verdiyiniz üçün sizə çox təşəkkür edirəm. Mən özümü azərbaycanlı kimi görürəm. Köklərimiz oradan gəlir. Bizim təkcə irqi deyil, həm də tarixi, mədəni və ədəbi ümumiliyimiz var. Məncə, bu, daha çox vacibdir. Çünki eyni mədəniyyət dairəsində olan insanlar ümumi həyat qura, bir-birini başa düşə bilərlər.

Özümdən danışsam: Mən Anadolunun ortasında şirin bir şəhər olan Tokatda doğulmuşam. Uşaqlıqdan məni narahat edən mövzular, suallar ədəbiyyat aləminə sürüklədi. Özüm türkologiya fakültəsinin məzunu olduğum üçün ədəbiyyat, incəsənət, tarix və mədəniyyət hər zaman həyatımın bir parçası olub. Mənim gözümdə həyat tapmaca kimidir. Hər şey dağınıq və parçalanmışdır. Düzgün və mənalı parça tapmaq mənə həyatı bir az daha anlamağa və irəliləməyə kömək edir. Bu həmişə asan olmur. Bəzən həqiqəti tapdığını düşünürsən, amma yanılırsan. Təkrar dəyişmək və yenidən başlamaq lazımdır. Həyat mənim gözümdə belə görünür. Bu prizmadan bir roman, bir şeir kitabı yazdım. “Çığ” jurnalının baş redaktoruyam. Ona görə də düzgün və mənalı parçaları axtarıram. Məqsədim ömrümün sonunda tapmacanı tamamlamaqdır. Yəni bütün parçaları yerinə qoymaq. Mümkün olub-olmadığını bilmirəm.

-Ədəbiyyata marağınız nə zaman və necə başladı?

-Uşaqlığımda deyə bilərəm. Ailə daxilində oxunan şeirlər və nağıllar bütün mənəvi və emosional dünyamı formalaşdırdı. Bilirsiniz, şeirlərin sehrli dünyası var. İnsanları öz yoluna çəkir və onları uzaqlaşdırır. Şeirdəki duyğu və düşüncə insanı özünə cəlb edir və o duyğunu heç yaşamamış olsanız belə, şair sizə o duyğunu yaşadır və o düşüncəni beyninizə işlədir. Ona görə də, məncə, şair olmaq çox çətin bir məqamdır. O, həm hikməti, həm də dəliliyi ehtiva edir. Bu həm ekstaz, həm də canlılıq halıdır. Həm zahidliyi tələb edir, həm də lazım gələndə bütün xalqın qabağında gəzməyi. Qəribə vəziyyətdir. Şairi və şeiri kim müəyyənləşdirə bilər… Əbihəyat bulağı kimidir. Ona həyat verilir, amma çətin bir həyat. Fanilər arasında ölməz hissləri yaşamaq asan deyil. Sözləriniz əsrlər boyu təkrarlanır. Hissləriniz və düşüncələriniz başqa insanlar tərəfindən təkrar-təkrar tərənnüm olunur. Beləliklə, fani vücudunuz torpağa qarışsa da, bir söz olaraq mövcud olmağa davam edirsiniz. Mənə elə gəlir ki, mən bu çeşmədən bir qurtum aldım.

-Əsərləriniz mövzusu məlumat verə bilərsinizmi?

-Ədəbiyyat sahəsində üç əsərim var. Birincisi “Anubis’ten Kaçış” adlı romanımdır. Bəziləri bunun fantastik bir roman olduğunu söyləyirlər. Mənim gözümdə belə deyil. Anubis ölümün simvoludur. Ölüm fantastik bir şeydirmi? Əslində müsahibəmizin əvvəlindən bəhs etdiyim həyatın bütün hissələrini romanımda yaratdığım qəhrəmanların gözü ilə izah etməyə çalışdım. Həyat nədir, niyə varıq, niyə yaşayırıq və necə yaşamalıyıq? Bu romanda bu suallara cavab axtarıram. Mənim gözümdə həyat onsuz da ola bildiyi qədər fantastikdir. İnsanlar həyatın sirrini tapmış kimi danışırlar; Bu mənə çox qəribə görünür. Bu qədər asandırmı? “Döngü” mənim şeir kitabımdır. Bu kitabda mənə məxsus şeirlər var. Üçüncüsü “Çığ” jurnalı. Yeri gəlmişkən, deməliyəm ki, mən bütün bunları planlı və proqramlı şəkildə etməmişəm. Hamısında özümü tapdım. “Çığ” jurnalı da belə oldu. O, həyatıma qəfil və kortəbii şəkildə daxil oldu. İndi bütün fikrimi və həyatımı alır. Bu əsərlər həyat haqqında tapmacaya bənzətdiyim parçalar tapdıqca ortaya çıxdı. Güman edirəm ki, bunlar tapdığım hissələrin hamısının nəticələridir. “Çığ” jurnalı bir çox insanı bir araya gətirən bir qurumdur. Bu məni həyəcanlandıran bir şeydir. 7-ci sayımızı dərc edəcəyik. Bir çox insan bu jurnala töhfə verdi. Biz həm rəqəmsal mediada iştirak edirik, həm də çapda seçim olaraq görünəcəyik.

-Hər hansı bir yazı rutininiz varmı?

-Qətiyyən deyə bilərəm ki, yox. İllərlə saxladığım şeylər birdən-birə yazılı şəkildə ortaya çıxır. Hər şeyin bir vaxtı olduğuna inanıram. Düşüncələr və hisslər insanlarda yetkinləşməlidir. Məncə, sirrini bilmədiyin bir şey haqqında nəsə söyləmək ədəbsizlikdir. Yazmağa dəyər bir şey tapmaq və onu öz yaşantılarının süzgəcindən keçirərək ədəbi dildə ifadə etmək çoxlu təfəkkür, qavrayış şüuru, səbr və doğru zaman tələb edir. Çox əsər çıxarmaq mənim üçün vacib deyil. Zamanı gələndə yazmalı olduğumu yazıramsa, özümü həyatda borcumu yerinə yetirmiş hesab edirəm.

-Türkiyədə mütaliədən (okuma) razısınızmı?

Bu sualın cavabı təəssüf ki, yox olacaq. Biz fərqli cəmiyyətik: Mədəniyyətimiz, adət-ənənələrimiz və həyat tərzimiz digər Avropa cəmiyyətlərindən fərqlidir. Ancaq mən bu müqayisəni apararkən, düz yolda olduğumuzu nəzərdə tutmuram. Bəzi məqamlarda biz cəmiyyət olaraq dəyişikliyi ələ ala bilməmişik. Hələ də əqli cəhətdən qədim zamanların adət-ənənələrinə bağlı olan və müasir cəmiyyətin öhdəliklərini qəbul etməyən insanlar çoxdur. Mən bu vəziyyəti zərurət kimi görürəm. Teatra getmək, kitab oxumaq, sənətlə məşğul olmaq zərurətdir. Halbuki bizimkilər bunu heç ehtiyac kimi də görmürlər. Bu, böyük problemə səbəb olur. Sənətlə məşğul olan insanlar özlərini cəmiyyətə tanıtmaqda çətinlik çəkirlər. Cəmiyyət bizi əbəs cəhdlər içində kimi görür. Bu, aradan qaldırılmalı və düzəldilməsi gərəkli sosial problemdir. Əgər bunu etmək mümkün olmayacaqsa, yəni cəmiyyət müasir əxlaqa, həyat tərzinə uyğunlaşmasa, məncə, cəmiyyətimizin gələcəyi olmayacaq. Bu qədər həyati bir məsələdir.

-Ənənəvi ya digital kitaplara üstünlük verirsiniz?

-Həyatın əsas dinamikliyinin dəyişiklik olduğuna inanıram. Dəyişməyən hər halda yox olur. Həyatın hər sahəsində dəyişikliklər baş verir. Bunlardan faydalanmaq üçün istifadə etdikdə həyatın ritmini də tutmuş olursunuz. Bizim “Çığ” jurnalı da rəqəmsal platformada nəşr edilir. Bununla belə, çap şəklində də dərc olunacaq. Məncə, biri digərini tamamlayan bir vasitədir. Rəqəmsal platformalar asan çatdırılma baxımından bir çox üstünlüklərə malikdir. Çap olunub kitaba çevrilmək virtualın reallığa çevrilməsinə bənzəyir. Məncə hər ikisi olmalıdır.

-Təsisçisi olduğunuz “ÇIĞ” dərgisi haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

-Məmnuniyyətlə sizə məlumat verim, Habil müəllim. Siz də “Çığ” jurnalının yazarlarındansınız. Bilirəm ki, yaxından izləyirsiniz. Azərbaycandan və Türkiyənin hər yerindən, türkcənin danışıldığı və yazıldığı ölkələrdən də yazarlarımız var. Biz bu jurnal vasitəsilə yazan, düşünən, sənətlə çıxış edən insanları bir araya gətirir, onların səsi, sözü olmağa çalışırıq. Biz bu məqsədə doğru böyük səylə çalışırıq. “Çığ” jurnalı ədəbiyyat mərkəzli mədəniyyət, incəsənət və fəlsəfə jurnalıdır. Sənəti bütövlükdə dərk etmək lazımdır. Sənətin bütün sahələri bir-biri ilə təmasdadır. Rəqəmsal jurnalımızda həm şəkil qalereyamız var, həm də video guşəmizdə şairlərin şeirlərini səsləndirdiyi videoları yerləşdiririk. Musiqi, rəssamlıq, ədəbiyyat hamısı birlikdədir. Yenə də bu kontekstdə qeyd etməliyəm ki, yazıçı və sənət adamlarının əməkdaşlığının yaratdığı çalışmanı çox dəyərli hesab edirəm. Hər kəsin müxtəlif istedadları var və insanlar kollektiv şüurla bir-birini tamamlamağa, həmrəylik içində sənət adına nəsə etməyə çalışırlar. Bu axtardığımız və ehtiyac duyduğumuz mühitdir. Ona görə də “Çığ” jurnalına böyük əhəmiyyət verirəm. Gələcəkdə də yeni layihələr hazırlamağa davam etmək, incəsənətə, ədəbiyyata bir az da olsa təzə nəfəs olmaq istəyirəm.

-Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirsinizmi? 

-Söhbətimizin əvvəlində demişdim ki, mən özümü azərbaycanlı kimi görürəm, kökümüz oradan gəlir. Bu təsadüfi bir söz deyil. Yenə də şeirin həyatıma necə təsir etdiyindən bəhs etmişdim. O şeirlər Füzuliyə, Nəsimiyə, Şah Xətaiyə və bir çox başqa şairlərə məxsusdur. Bu adlar əslində bizim mahiyyətimizdir. Onlar bizi, dilimizi, mədəniyyətimizi, düşüncə və duyğu dünyamızı yaratdılar. Onların qoyduğu miras üzərində nəsə etməyə çalışırıq. Başqa bir mövzu da var ki, onu qeyd etməyə bilmərəm, o da Azərbaycan musiqisidir. Azərbaycan bu baxımdan Türkiyədən xeyli irəlidədir. Azərbaycanın ustad musiqiçilərini heyranlıqla dinləyirəm. Bunların arasında Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova kimi adlar var.

-Müsahibə üçün çox sağ olun!

-Siz də!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

"Bir kitabda oxumuşdum: "Əfqanıstanda çox uşaq var, lakin uşaqlıq yoxdur."

Dünya da elə deyilmi?

İnsan çox, lakin insanlıq yox.”

(Xalid Hüseyni - “Çərpələng uçuran”)

Bəli İnsanlarla dolu bir dünyada yaşayırıq. Amma çox zaman insanlara və insanlığa həsrət yaşayırıq. Eyni ilə dənizlərdə yanan gəmilər kimi. 

İnsanların bir qismi həyatlarında çətin anlar yaşadıqlarında və darıxdıqlarında çox zaman uşaqlıqlarına qayıtmaq istəyirlər.

Deyirlər, kaş yenə uşaq olsaydım, hər şey uşaqlığımdakı kimi olsaydı. Yenə qayğısız olsaydım.

Eyni ilə Cemal Süreyanın "Uşaq olsam yenidən... Bir tək yıxıldığım üçün acısa içim və ürəyim çox qaçdığım zaman tez-tez döyünsə sadecə." dediyi kimi.

Başqa bir qism də deyir ki, nə qədər böyüsəm də bir yanım hələ də uşaqdır. 

Lakin bir qisim insanlar isə heç vaxt uşaqlıqlarına qayıtmaq istəməzlər. Heç böyüməyən insanlar var. Və bir də heç vaxt uşaq olmamış insanlar. 

Heç vaxt böyüməmək, böyüsə belə içdən həmişə uşaq qalmaq yaxşı bir şeydir bəlkə də, amma heç vaxt uşaq olmamaq ...

Bəli, bəzi insanlar heç vaxt uşaq olmurlar, uşaqlıqlarını yaşaya bilmirlər. Yaşıdlarından fərqli olaraq vaxtsız böyümək, qayğılarla, həyatın çətiin üzü ilə daha tez tanış olmaq  məcburiyyətində qalırlar. Və belə insanların içində həmişə yaşaya bilmədikləri bir uşaqlıq, duymadıqları bir qayğı həsrəti olur.

İnsan həyatın hər dövrünü yaşamalıdır. Amma ən çox da uşaqlığını yaşamalıdır. Çünki hər şey ordan başlayır...

İnsanların uşaq olmadığı və uşaqların xoş gün görmədiyi bir dünyada gözəl bir gələcəyə necə ümid etmək olar ki?!.. 

İnsanların uşaq olduğu bir dünya diləyi ilə... 

"Uşaqlara işgəncə edilən bu dünyanı sevməyi, ölənə qədər rədd edəcəm."

(Albert  Camus)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)