“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün sizlərə Sadıq Qarayevin “Düzülüş və mövcudluq” essesi təqdim edilir.

– O turşunun dadına baxmaq olar?

– Əla turşudu, buyurun baxın – satıcı bunu deyib, üç kiloluq şüşə balondan dəmir tutqacla kələm çıxarıb, mənə uzatdı.

Alıb yeməyə başladım, düzdür, anamın qoyduğu turşulara çatmazdı, O, əlinə keçəni – kələm, kal pomidor, ta nə bilim nələri yığıb qırx kiloqramlıq "filyak"a doldurar, nəyi, necə əlavə edər, bilmirəm, heç özü də bu işləri xüsusi qaydalarla eləməz, amma turşusu əvəzsiz olar. Ancaq bu turşu da çox dadlı idi, kimdirsə, peşəkar imiş.

– Bir kiloqram çəkin, – dedim.

Turşunun dadından zövq ala-ala günortadan düşündüyüm fikirlər yenidən ağlıma gəlməyə başladı…

Ağaclara baxırdım, onlar canlıdırlar... Canlı olmaq xüsusi bir mahiyyətdir. Nədir bu sirri-Xuda? Ağaclar ayrı-ayrı orqanlardan, orqanlar hüceyrələrdən ibarətdir, hüceyrənin öz elementləri var ki, onları da xırdalayanda kimyəvi maddələrə, molekul, atomlara gedib çıxır. Aha molekul, atomlar canlı deyil axı...

– Buyurun, üç kiloqram etdim.

– Yaxşı etdiniz, ama elə edin, yolda suyu süzülməsin, – deyib pulu verdim.

Yaxşı, belə çıxır ki, cansızların xüsusi düzülüşü, yan-yana gəlməsi canlı mahiyyəti yaradır... Eyni növ atomların fərqli cür düzülüşü müxtəlif xassəli materiya ortaya çıxarır. Məsələn, eyni cür karbon atomlarının fərqli düzülüşündən qrafit, kömür, almaz ortaya çıxır... Demək, nə sirr varsa bu düzülüşdədir, nəyin nəyin yanında olmasından asılıdır. Məhz bu düzülüş qaydası ALLAHDAN gəlir. Onun sayəsində düzülüş saxlanılır.

Birdən düşündüm ki, nəzəri baxımdan ALLAH bir anlıq yox olsa (Əstəğfurullah), bu düzülüş forması o an pozular, ağaclar, eləcə də heç bir canlı qalmaz. Maqnitin cəzbetmə, itələmə qüvvəsi, yerin cazibəsi də itər. Deməli, hər şey o anda yox olar.

Diqqətimi yolun qırağında, tut ağacının altında oturmuş, arxası mənə tərəf olan bir kişi cəlb etdi. Nəsə eşələnirdi. Aha, torbadan "çubuş" (kiçik araq şüşəsi) çıxardı...

Ona, bəlkə, turşu verim? – dərhal ağlımdan keçdi.

Ancaq camaatın içində əlimi necə salım turşu çıxarım, ona nə deyim verim? Ərincəklik, utancaqlıq və etinasızlıq yan-yana düzüldü.

Aptekə tərəf çöndüm, qızdırmasalan dərman almalıydım. Qızdırma... Bu nədirsə yüz faiz düzülüşün cüzi də olsa pozulmasıdır. Başqa cür necə ola bilər ki?

İnsanda canlı olmağı, deyək ki, ruhla əlaqələndirək, bəs heyvanlar, bitkilər? Deyək ki, canlı olan hər şeyin ruhu var, bəs su niyə mövcuddur? Axı o da iki – yanan və yanmaya kömək edən qazdan yaranır, özü yanğını, suzluğu söndürəndir... İnsan ölür, beş dəqq əvvəl isə sağ idi. Bu beş dəqqədə nə dəyişdi? Hər şey həmənki deyil? İlk baxışda hər şey yerindədir.

Aptekçiyə baxıram, o, keçəldi. Düşündüm ki, bu qədər dərman istehlaçısı, onu satan var, çoxu da keçəl, bə niyə başlarına dərman düzəltmirlər? Keçəllik də düzülüş pozuntusudur... Demək, satdıqları pul tələsidi..

Üç-dörd cür dərman təklif etdi, ən ucuzunu seçdim, onsuz da faydası yoxdu, düzülüşü pozulmuş orqanizmi özü düzəltməsə, heç nə kar etməz ki... O ki qala yaranandan düzülüşü pozulmuş dərmanlar ola…

Ölü ilə diri insanın fərqi orqanizmin ən kiçik elementllərinin düzülüş fərqidi... İnsanın düzəltdiyi şeylərdə də belədir. Təsəvvür edin, bahalı bir aftomobil düzəldirsən, hər şey var, mühərrik yoxdur, lap mühərrik də var, kiçik bir detalı yoxdur, yaxud elektrik sistemində bir məftil qırılıb, aftomobil işləməyəcək. Demək, mövcudluq bütöv sistemin ideal düzülüşündən asılıdır.

Hadisələr də belədir. Müharibədə məğlubiyyət və zəfər də bütün detalların ideal düzülüşündən asılıdır. Vaterolloda yağış imkan vermədi ki, Napoleon toplarını vaxtında istədiyi kimi düzsün, o, bütün müharibələri əsgər və toplarını ideal düzə bilmək istedadıyla uda bilmişdir. Bu dəfə yağış imkan vermədi, məğlub oldu. Belə çıxır ki, İlham Əliyev öz ordusunu zəfər çalmaq üçün ideal düzmüşdür. Elə siyasətini də.

Qarşı tərəfdə isə hər şey vardı – yüksəkliklər, çoxqatlı keçilməz sədlər, dəqiq artilleriya sistemləri və s. Hər cür üstünlük. Ancaq nəsə çatmırdı, ya ürək vurmurdu, ya beyin işləmirdi, ölü idi...

Həmən kişinin yanına yenidən çatdım, ona turşu verməmək düz olmazdı. Yaxşılıq etmək, onun zövq almağına səbəbkar olmaq hissləri yanaşı düzüldü. Bəlkə, elə bütün hərəkətlərimizin səbəbi müxtəlif motivlərin yanaşı düzülməsindən yaranır. Ağıl və hisslərin cərgəsində düzülür. ALLAH rəhmət eyləsin ədəbiyyat müəlliməmiz Solmaz xanıma, sinifdə səs-küy çoxalanda kübarcasına, qəribə zərif və ötkəm səslə:

– Xahiş edirəm, hisslərinizi cilovlayın, – deyərdi.

Yaxınlaşdım həmən kişiyə.

– Salam

...

– Turşu verim sizə, istəyirsiz?

– Hə, istəyirəm.

– Bir qab gətir verim, – deyib əlimi digər əlimdəki çoxlu sellofan torbalardan birinin içinə saldım.

Bir ovuc turşu qoydum.

– Nə bildin içirəm?

– Bilmədim içirsiz, amma içməli havadı, turşu da olsa, ləzzətli olar.

– Çox düz deyirsən, sağ ol, deyib kefi kök tez tutun dibindəki "evinə" getdi.

Onun kefi düzəlmişdi, turşudan çox, içməli hava olmasını vurğulamağım xoşuna gəlmişdi. İndi rahat içəcəkdi. Axı hamı ona içdiyinə görə başqa cür baxırdı. Necə başqa cür? Normal münasibətin pozulmuş düzülüşündə...

Bəs onda necə olur ki, bütün qaydalara riayət edilərək xüsusi düzülüşlə qoyulmuş satlıq turşular anamın xaotik qaydada qoyduğu turşudan dadsız olur? Demək, hər nizamlı baxış da ən düz olmaya bilər...

Evə çatırdım. Həmişəki kimi bu gün də faydalı işim nə oldu? – Sualına cavab verirdim: o kişiyə turşu vermək.

Adətim üzrə, çox vaxt olduğu kimi, səhər, günorta heç nə yeməmişdim, odur ki, yeməyə bərk girişmişdim. Həm də qulaq asırdım, danışırdılar, daha doğrusu, düzürdülər: Hazırlıq pulu, evə alınası ərzaq, telefon köhnədi, işləmir, ta nələr, nələr, problemlər...

Birinci sinfə gedən qızım yaxınlaşır, dəftəri uzadır:

– Ata, bax, ulduzlayımın sayı 12 olub...

Bütün problemlər yaddan çıxır elə bil. Demə, ailə də problemlərin, fərəhlərin, sevinclərin, sevgilərin qəribə düzülüş formasıymış.

Deyəsən, doyuram, daha turşu ləzzət eləmir, qocalığın sonlarında yaşamaq kimi... Bəlkə, elə həyat özü qəribə hadisələrin, ömürlərin, düşüncələrin, hisslərin özünəməxsus düzülüşüdür? Bu cür gözəldir, belə dadlıdır?

Eləcə də bütün mövcudluqlar xüsusi düzülüşün nəticəsi, görünənidir.

Nizamlı, həm də nizamsız...

Əslində, xaotikliyin, nizamsızlığın özündə də bir nizam vardır, yoxsa Laləzərin turşuları belə dadlı olmazdı...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.06.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

İyunun 8-i saat 15:00-da Beynəlxalq Muğam Mərkəzində Dünya Gənc Türk Yazarlar Birliyinin başqanı, şair-publisist İntiqam Yaşarın yeni çap olunmuş "Adını çəkirəm" şeirlər kitabının təqdimatı keçiriləcək. Tədbirə giriş sərbəstdir. 

Xəbəri qeyd edən kimi ona keçim ki, kitabı çox sevəcəksiniz. Üstündəki kəpənək rəsmləri çox gözəldir, içindəki kəpənək kimi zərif şeirlər də çox gözəldir. 

Qeyd edim ki, İntiqam Yaşarın bu vaxta qədər "İlk görüş" (Bakı,2012), "...və susarsan"(Bakı,2016), "Evdə yoxam"(Bakı, 2018), "Bütün xatirələr sənə qalacaq"(Təbriz, 2020) kimi 4 şeir kitabı çap olunub.

İndisə yeni kitabdan iki gözəl nümunə ilə oxucularımı baş-başa buraxıram. 

*

Müqəddəs şəhərlərdə yaşayan insanların

dərdini düşünürəm,

Onların da, görəsən, soyuq divarlardakı

nəfəsləri ölürmü?!

Tanrı o şəhərlərə bizdən daha yaxındı,

Görəsən, çağıranda köməyə tez gəlirmi?

Susurmu qaranlıqlar ağ kabuslar içində,

Yuxular qarışırmı bulanıq sular kimi?

Düyünlənmiş qaşları, alınlarda kim açır, 

Tanrı çoxmu yorulur, bunca iş-güc içində, 

Görəsən, bircə dəfə, barı üzü gülürmü?

Küləklərə baş qoşub getmək havası varmı,

Oralar tərk edilib, getməyə yarayırmı?

Yoxsa, o şəhərlər də qəbir ağuşu kimi,

Udur bir ayağını qaçaq qoyan kəsləri.

O şəhərlər necədi, Tanrı çox gözəl bilir,

Bu şəhərlər necədi, ora qədər bilirmi?!

*

Üzümə minlərlə ümid tuşlanıb,

Edam divarıdır güzgülər indi. 

Matəm havasına yallı gedirik,

Kim sevinə bilər, kim gülər indi?

Bir güllə sıxmışam sol ovcumdadı,

Bir güllə sıxmışam gecə köksünə.

Yer üzündə yerlər müvəqqətidir,

Məni də göndərib Tanrı sürgünə.

Məndə bəndəlikdən əsər qalmayıb,

Gözüm buludlarla savaş halında.

Nə ki mən, yer üzü xəcalət çəkir, 

Bir körpə uşağın hər sualında.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.06.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Aşpaz gənc həvəskara öyrədir:

-Qazanın üçdə ikisinə su doldurun, üçdə birinə süd, üçdə birinə isə…

Həvəskar deyir:

-Bu artıq üçdə dörd oldu axı.

Aşpaz təhərini pozmur:

-Sən onda yekə qazan götür.

2.

-Əhməd, sinoptiklər sabaha yağış vəd edirlər.

-Gülgəz, ondansa pul vəd edəydilər.

3.

Depressiya vaxtı insanları suisid, diktatorları genosid fikri cəlb edir.

4.

Qonşu səhər ertə uşağının üstünə nətəri bağırdısa Bəhram da yatğını yığışdırdı və isti geyindi.

5.

Gülbəniz 30 il xoşbəxt ailə həyatı sürdü. Bu müddətdə 6 ər dəyişdi.

6.

Xəstə sayının azalması üçün ölüm hallarının artması vasitəçi ola bilər. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.06.2024)

Poetik Qiraətdə bu gün təkrarən sevilən şairimiz, ustad şairimiz Musa Ələkbərlidir. Şair bu dəfə “İncəyurd“ deyir. Şair Rafail İncəyurdun 70 illik yubileyinə bir sığal çəkir. 

Xoş mütaliələr!

İNCƏYURD

(Dostum Rafail Inceyurd Ismayilov  İncəyurdun 70 yaşına...)

Sən bahara kökləmisən özünü

Saya salma qışı, qarı, İncəyurd!

Könüllərə çiləyirsən sözünü,

İncə-incə, narın-narın, İncəyurd!

Söz söz olsa, qafiyəsi tapılır,

Kündə təndir közərəndə yapılır,

Daş külçəli qayalardan çapılır

Zər mayalı misraların, İncəyurd!

Yaş 70-dir, sən babasan, sən ata,

Arzulusan neçə toya, büsata.

Elə vurul, elə bağlan həyata

Dil-dil ötsün könül tarın, İncəyurd!

Küyə gedib, yerli-yersiz dinməyək,

Şax dayanaq, zirvəmizdən enməyək,

Nə şairik, yağmuruna dönməyək, 

Doluxsunan ruzigarın, İncəyurd!

Dostun Musa günü-ayı ov sanır,

Əsil ovçu ovdan çətin ovsanır,

Ətəkləsin qoy səksəni, doxsanı,

Tükənməyən arzuların, İncəyurd.

Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.06.2024)

Türkiyə Yayınçılar Birliyinin 11-ci Qurultayının ötən gün açılış mərasimi oldu. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının əməkdaşı qurultayda iştirak edən həmyerlimiz, ANAİB sədri Şəmil Sadiqdən təəssüratlarını aldı. Tanış olun. 

Türkiyə Yayınçılar Birliyinin 11-ci Qurultayının açılışında iştirak etdim. Başqan Kənan Qocatürkün apardığı paneldə Türkiyə Mədəniyyət Nazirliyinin və Təhsil Nazirliyinin  yetkili şəxsləri hesabat verdi. Bu illərdə nə ediblər, nələr etməlidirlər. Düzdür, türkiyəli  yayınçılar da öz durumlarından o qədər razı deyil, amma bizə baxanda adamın onlara böyük paxıllığı tutur. Çünki kitabla bağlı vizionları böyükdür, amalları genişdir. Çünki kitab mədəniyyət nazirliklərinin prioritetlərindəndir və türk ədəbiyyatının tanıtımı, kitabxanaların inkişafı üçün ciddi addımları var və bunlar stimulvericidir. Sovet kitabçılığından çox-çox zəif olsa da, son illər bu sahədə ciddi şəkildə həm dövlət, həm də özəl sektor önəmli girişimlər edir, türk ədəbiyyatını dünyaya tanıdır. 

Nazirlik nümayəndəsi dedi ki: 

1. Bu il 1018000 minlik kitab alıblar kitabxanalara.

2. Kitab alışı kitabxanalardan gələn tələb əsasında formalaşır. 

3. İl ərzində 89 ölkədən 3867 müraciət olub, onlardan 368 kitaba xaricdə çap edilməsi üçün maliyyə dəstəyi ayrılıb. 

4. İlk kitab dəstəyi layihəsi ilə 489 kitab çap edilib və bu dəstəyin verilməsi üçün nəşriyyatlar müraciət edir! 

5. Ən maraqlısı odur ki, nəşriyyatlardan elektron kitab alışı da var və nazirlik buna təşviq edir. Amma naşirlərin ürəyincə deyil bu proses. 

6. Türk naşirləri üçün beynəlxalq kitab sərgilərində yer alınır, gediş-gəlişlər təşkil edilir. 

Bütün bu və bu kimi təklifləri isə biz üç dəfə (nazirlər dəyişdikcə) təqdim etmişik. Amma və lakin kitabın müzakirəsi də “Anamın kitabı”ındakı Acların durumu kimi hələ də gözləmədədir, hər hansı bir hərəkət görmürük! Biz isə özəl sektor olaraq Azərbaycan kitabçılığı üçün əlimizdən gələni edirik, amma əlimizdən tutan yoxdur.

30 nəşriyyat əl-ələ vermiş, 4 günlük məhz uşaqlara özəl festival keçiririk! 

Gəlin, nələrə qadiri olduğumuzu görün, 100 minlərə başa gələn sərgiyə belə rəqibdir artıq bizim festivak! Halbuki biz bunu 15-20 min manata edə bilirik!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.06.2024)

İyun ayının 10- da saat 14:00-da "Natəvan" klubunda "Ulduz" aylıq ədəbiyyat dərgisi və AYB Ədəbiyyat Fondunun unudulmaz Xalq şairi Vaqif Səmədoğlunun 85 illik yubileyinə həsr edilmiş,  35 yaşa qədər qələm adamları  arasında keçirdiyi  poeziya müsabiqəsinin  qaliblərinin  mükafatlandırılması mərasimi keçiriləcək. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının müsabiqənin Təşkilat Komitəsindən aldığı məlumata görə, tənqidçi Seyfəddin Hüseynli, filoloq Günay Səma Şirvan, şair  Taleh Mansur, yazıçı Varisin üzvü olduğu münsiflər heyətinə AYB katibi, şair Səlim Babullaoğlu rəhbərlik etmişdir. 

Qaliblər pul mükafatı və diplomla qiymətləndiriləcəklər.

Təşkilat komitəsi müsabiqə iştirakçılarını, ədəbiyyatsevərləri, bütün Vaqif Səmədoğlu poeziyasının vurğunlarını mərasimə dəvət edir.

Xatırladırıq ki, müsabiqənin qalibləri onlarla  müəllif arasından münsiflərin rəyi ilə aşağıdakı şairlər seçilmişlər: Cavid Qasımov (1-ci yer), Rəşad Nağı Mustafa və Allahşükür Ağa (2-ci yer), Eminquey, 

Seyidəli Sübhi və El Roman (3-cü yer).

Müsabiqənin təşkikati dəstəkçisi: "Kəpəz hospital"; İnformasiya dəstəkçisi: "Ədəbiyyat və İncəsənət" portalıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.06.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu gün üç böyük ədibin – Mikayıl Müşfiqin, Vaqif Səmədoğlunun və Natiq Rəsulzadənin doğum günləridir. Səhərdən bu barədə bir çox paylaşımlar etmişik. Amma təqvimdə 5 iyun gününün bir ayrı statusu da var. Bu gün dünyanın bir çox ölkələrində 5 İyun – Ümumdünya Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü kimi qeyd edilir.

Bu günün təsis edilməsinin əsas məqsədi əhali arasında ekoloji şüurun genişləndirilməsi, ətraf mühitin mühafizəsi problemlərinə diqqətin yönəldirilməsidir. Və nəzərə alaq ki, bu il yaşıl dünya naminə ən böyük fəaliiyətlərlə yadda qalacaq bir olacaq.

Gənclərin üz tutduğu gözəl məkan – insanları maarifləndirən, informasiya ilə silahlandıran, eləcə də karyera inkişafına təkan verən, motivəedən Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanası belə bir gündə təbii ki, hərəkətsiz qala bilməz. Ümumdünya Ətraf Mühitin Mühafizəsi Günü münasibətilə kitabxanada “Təmiz planet-sağlam həyat” layihəsi çərçivəsində həyata keçirilən tədbirlər davam edir.

Kitabxananın rəsmi saytında (https://ryl.az/activity/yashil_dunya) “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” adlı elektron resurslar bazası yaradılıb. Bazada “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” ilə əlaqədar internet məkanında dərc edilən materiallar toplanılır. Elektron resurslar bazasında “Azərbaycan”, “Respublika”, “Xalq qəzeti”, “525-ci qəzet” kimi internet portallarında yer alan “Təmiz gələcəyə doğru inamlı addımlar”, “Azərbaycan yaşıl dünya uğrunda öncüllərdəndir”, “Azərbaycanın "yaşıl enerji" hədəfləri: dünya ekologiyası üçün yeni fürsətlər”, “Qlobal çağırışlar, etibarlı tərəfdaşlıq” kimi 100-ə yaxın məqalənin tam mətni yer alır. İstifadəçilər işlək keçidlər vasitəsilə məqalələrin tam mətninə baxmaq imkanına malikdirlər.

Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında “Yaşıl dünya naminə həmrəylik” adlı ənənəvi sərgi də təşkil edilib. Sərgidə mövzu ilə əlaqəli kitablar, dövri mətbuat materialları və kitabxana əməkdaşları tərəfindən hazırlanmış “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili” adlı biblioqrafiq icmal sərgilənməkdədir.

Hər bir niyyət xoş olduqda barlı-bəhrəli olur. Əminik ki, kitabxananın bu maarifləndirmə kampaniyası çoxları üçün həqiqətən əsl dərs verir. Bu tərəfdə biri ağac  qırır, biri otu taptalayır, o yanda biri çiçək yolur, biri suya çirkab axıdır. Bir başqası havaya zəhərli maddələr buraxır... Və kütləvi olaraq hamı küçələri zibilləyir.

Olmaz!!!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(05.06.2024)