Super User
Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyasında Arğın Paşanın “Baxıram” şeiri
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Muğanda yaşayıb yaradan Arğın Paşanın şeirlərini təqdim edir.
BAXIRAM
Gözündə bir qorxu, min bir həyəcan,
İlahi nə duyur xəyalən görən?
Könlündə yaşıl və sıcaq bir Muğan,
Sənmisən röyamda məni öldürən?
Bir olay sındırıb yenə vüqarı,
Keçmişi büsbütün itirdim daha.
Qaldırıb içimdə yetim divarı,
Çəkilir kimliyim bu gün, sabaha.
Gəlib gözlərimin önündə durub,
Baxıram könlünün pəncərəsindən.
Gəlişin sevinci beynimə vurub,
Qopardın tənimi yer kürəsindən.
Gözlərin gözümə zillənən çağı,
Elə bil köksümdən güllə sovuşdu.
Dodağın bir anlıq güllənən çağı,
Sürəkli qışımdan çillə sovuşdu.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
Şəhidlər barədə şeirlər - Ələkbər Musayev
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc yazar Elşad Baratın şəhidlər barədə silsilə şeirlərinin təqdimini davam etdirir.
Şəhid Ələkbər Musayev
Ələkbər Musayev 1999-cu il iyunun 16-da Cəlilabad rayonunun Mollalı kəndində anadan olub.
Azərbaycan Ordusunun əsgəri olan Ələkbər Musayev 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan Vətən müharibəsi zamanı Murovdağ istiqamətində gedən döyüşlərdə savaşıb. Ələkbər Musayev sentyabrın 27-də Murovdağ döyüşləri zamanı şəhid olub.
Onun nəşi uzun müddət tapılmayıb. Müdafiə Nazirliyi tərəfindən rəsmi olaraq itkin düşən hərbi qulluqçu hesab olunub. 2021-ci il aprelin 27-də nəşi tapılıb.
Anamadeyinki, yoluma çıxsın,
Sevinsin, mən şəhidolubgəlirəm.
Tabutum önündə qolunuaçsın,
Oynasın, Şuşanı alıbgəlirəm.
Gəlirəmsevincək, ürəyidolu,
Anamadeyinki, dönürəmgeri.
Uzunmuş savaşınqayıdış yolu,
Qələbə tabutum, yerihayeri.
Anama deyin ki, bitib intizar,
Vətənə borcumdu döyüş, vermişəm.
Evə tələsirəm, bir az işim var,
Sevdiyim gözələ görüş vermişəm.
Anama deyin ki, narahat olma,
Bütün ağrıları özüm çəkəcəm.
İşləyib verəcəm borclarımızı,
Gəlib özümüzə ev də tikəcəm.
Anama deyin ki, darıxmasın heç,
Həsrətin ayları, illəri boyda.
Sinəmin üstündə güllə yarası
Atamın qabarlı əlləri boyda.
Anama deyin ki, müqəddəs savaş
Şanlı bir zəfərlə yetişdi sona.
Anama deyin ki, bu mən deyiləm,
Vətən göndərirəm bir tabut ona.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
Hauz və Mitçelin «Yol – məqsəd» adlı liderlik modeli
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bəri başdan deyim ki, mən Hauz və Mitçelin «Yol - məqsəd» adlı menecment referatını oxuyanda ikiqat məmnunluq hissləri keçirmişəm.
Niyə? Çünki öncə liderliyin bu situasiya modelini çox bəyənmişəm, onun şərtləri ilə diqqətlə tanış olduqca teoriya ilə praktikanın mükəmməl nəticəyə yönəlmiş vəhdətini duymuşam.
İkinci hissləri isə Terens Mitçel və Robert Hausun bu fundamental əməyi ilə şəxsən tanış olmadığım halda öz praktikamda – həm auditorluq, həm konsaltinq, həm də biznes fəaliyyətimdə idarə və şirkətlərimdə çalışan işçilərlə münasibətdə məhz bu modeldən bəhrələnməyim doğurub, bir sözlə, bu görkəmli şəxslərlə eyni fikirliliyim doğurub.
Nədir «Yol – məqsəd?» Odur ki, lider məqsədə çatmaq üçün yolu hamarlaşdırır, daş-kəsəkdən təmizləyir ki, rahat şütüyə bilsin. Burada «hamarlaşdırma, daş-kəsəkdən təmizləmə» anlamı özlüyündə işçiləri yaxşıca stimullaşdırmaqla maddi və şəxsi problemlərindən qoparmağı, onların «diqqət və qayğı görmək, fikirləri ilə hesablaşmaq» tələbinə müsbət cavab verməyi ehtiva edir.
Qısası, bu modelin mahiyyəti işçilərin ortaya qoyduqları işlə son nəticədə maraqlı olmaları asılılığından ibarətdir, yəni ki, gördükləri işin müqabilində, loru dillə desək, işçilər yaxşıca ənam gözləyirlər. Modelin müəllifləri bildirirlər ki, liderlik effektivliyi ilə ardıcılların motivasiya gözləntilərinin səviyyəsi arasında birbaşa əlaqə vardır.
Model 4 lider stilini (direktiv, dəstəkləyici, nailiyyətə köklənmiş, idarəetmədə iştirak stili) aşağıdakılara uyğun müəyyənləşdirir:
1. Şərait faktorlarına rəğmən işçilərin xarakteristikası:
a) uğurlu nəticəyə inanan;
b) tabeçiliyə meyilli;
c) qabiliyyət dərəcəsi.
2. Təşkilatı faktorlar:
a) işin məzmunu və strukturu;
b) formal idarəçilik sistemi;
c) qrupun mədəniyyəti;
d) ardıcıllarının davranışı əsasında.
3. İşdən məmnunluq:
a) yaxşı işləyirəm, yaxşı da qazanacağam.
4. Motivasiya:
a) daha çox səy göstərim, daha yaxşı nəticə mütləq olacaq;
b) bu nəticəyə görə təltif olunacağam.
İndi də gəlin qısaca 4 lider stilinin xarakteristikasına nəzər yetirək:
1. Direktiv stil.
Məğzində işçinin stimullaşdırılması dayanan bu stil işçilərin müstəqilliyə və muxtariyyata can atmamaları zamanı təşəkkül tapır. Stimullaşacaqlarını bilən işçilər əmr və tapşırıqları alıb görüləcək işləri mümkün qədər tez görmək istəyirlər. Lider isə dəqiq tapşırıqlar verməklə işin müsbət sonluğunu şərtləndirir.
2. Dəstəkləyici stil.
Bu stildə stimullaşacaqlarını bilən, bununla belə yenə də özlərinə hörmət tələb edən işçilərlə onlardan qayğısını əsirgəməyən liderin münasibətləri öz əksini tapır.
3. Nailiyyətə köklənmiş stil.
Bu stildə işçilər nailiyyətlərə tam köklənmiş olur, hədəfi vuracaqlarına tam əminlik duyurlar. Lider isə onların hər biri qarşısında dəqiq məqsəd qoyaraq onlara yüksək nəticə qazanmağın vacibliyini aşılayır.
4. İdarəetmədə iştirak stili.
İşçilərin özlərini idarəetmədə görmələri bu stilin əsasını təşkil edir. Lider onlarla informasiya bölüşür, onların fikirləri ilə heçablaşmalı olur.
Beləliklə, uğur qazanmanın növbəti mərhələsi olan liderlik əldə etmək, liderlik qazanmaq yollarının ən qabaqcıl metodikası ilə qısaca tanış olduq. Və bu tanışlıq, bizə ən əsası, onu öyrətdi ki, liderlik xüsusiyyətləri qazanmaq yolunda öz üzərində çalışıb bir fərd kimi liderə xas bütün üstünlükləri (bilik, savad, müsbət davranış, müsbət xüsusiyyətlər, qabaqcıl praktik təcrübə) əxz etməyinlə yanaşı, öz potensial elektoratınla, ardıcılların və işçilərinlə münasibəti düzgün təməl üzərində qurmağın da əhəmiyyətli rol oynayır.
Bizim oteldə bir işçi vardı, tez-tez ondan şikayətlər gəlirdi ki, nizam-intizamı pozur, digər işçilərlə yola getmir. Hətta əlinin əyri olması, əyintilərə yol verib gizli pullar qazanması da bildirilirdi. Otel rəhbərliyi ondan canlarını qurtarmaq istəyir, məndən onu işdən azad etməyi xahiş edirdilər. Əlbəttə, bilavasitə bu işçi mənim rəhbərliyim altında olmadığından, mən Bakıda, onun iş yeri isə Qubada olduğundan elə bir tanışlığımız da yox idi, mən ona birbaşa təsir də göstərə bilməzdim.
Bir gün eşitdim ki, illərdir ailə qurub övlad sevinci yaşamadığı halda indi dünyaya övladı gəlib. Qubaya gedəndə pay-pürüşlə onun qapısını döydüm, təbrik etdim. İnsan bu gözlənilməzlikdən o qədər sevinmişdi ki, dili söz belə tutmurdu.
Ertəsi gündən o tamamilə dəyişildi. Artıq otel rəhbərliyi barəsində yalnız müsbət şeylər söyləyir, onu hey tərifləyir, möcüzə baş verdiyini deyirdilər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
BİR SUAL, BİR CAVAB Faiq Hüseynbəyli ilə
Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
SUAL
Ulayır səbrimi kəsən küləklər,
Torpaqdan, dənizdən küsən küləklər
Bu yağan yağışlar, əsən küləklər,
Yar gələn yollarda tozun yorğunu.
Tanrı, sirlərini açan bəndəyəm,
Mən haçan Tanrıyam, haçan bəndəyəm?
Sözlə qanadlanıb uçan bəndəyəm,
Sözün yorğunuyam, sözün yorğunu.
(Faiq Hüseynbəyli)
"İnsanlar yorğun, həyat tərəfindən cəzalandırılmış, ya sevgiylə, ya da sevgisizliklə şikəst olmuş." (Ç. Bukovski)
Faiq bəy, şairləri nə yorur, niyə yorur?
CAVAB
Bu sualın cavabı elə öz əksidir. Şairlər yorulmur, sadəcə yorğunluqdan şairlik doğur, şeir yaranır. Şair ömrü Sizif əzabıdır. Yorğunluq həm də çəkilən yükün göstərisidir. Yüklü şeirlər yorğunluğun məhsuludur. Şairi isə yoran həyata keçməyən arzular, yarım qalan sevgilər, bir az həyatda qərarsızlıq, haqq uğrunda mübarizə, ədalət mexanizminin işləməsi üçün çabalardır. Çünki, şairlər təkcə özlərini yaşamır, həm də cəmiyyətin qarşılaşdığı problemlərə ayna tutur. Orta əsrlərdə bir çox şairləri, dərvişləri tüfeyli həyat tərzinə görə qınayıblar. Əslində, bu yaşam özü cəmiyyətlə iqtidar arasında güzgü effekti rolunu oynayıb.
Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
Poeziyanın yorulmaz əsgəri ELDAR ƏHƏDOV
Bu gün Rusiyada yaşayıb yaradan həmyerlimiz, şair Eldar Əhədovun doğum günüdür. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının kollektivi bu münasibətlə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun səmimi təbriklərini Eldar Əhədova çatıdrır, ona cansağlığı, yeni yaradıcılıq uğurları arzulayır.
Oxucularımıza şairin şeirlərindən bir çələng təqdim edirik. Tərcümə Elviz Əliyevindir.
Eldar Əhədov Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin fəxri üzvü, Rusiya Yazıçılar Birliyinin, Cənubi Rusiya Yazıçılar Birliyinin üzvü, Beynəlxalq PEN Klubun və Rusiya Coğrafiya Cəmiyyətinin üzvüdür. Azərbaycan, ingilis, ispan, italyan, çin, rus və serb dillərində 80 şeir və nəsr kitabının müəllifidir. Rusiya, İtaliya, Almaniya, İspaniya, Venesuela, Serbiya, Monteneqro və digər ölkələrin ədəbi mükafatları laureatıdır.
“Eldar Əhədov rus dilində yazan görkəmli Azərbaycan şairidir. Çoxşaxəli şəxsiyyət, eyni zamanda dağ-mədən mühəndisi, şaxtaçı, Arktika fəzalarını, yerin içini və insan şüurunun dərinliklərini araşdıran tədqiqatçı, dilçi alimdir və bir tənqidçi, bir müəllimdir. O, ətrafımızda və içimizdə olan fiziki kainatı tərənnüm edir və eyni zamanda varlığımızın bizə verdiyi sirli metafizik suallarla məşğul olur... Onun ruhu ehtiraslı intellektual axtarışı empatiya və alicənablıqla birləşdirir. Onun şeirləri oxunur, iztirab və sevinclə nəfəs alır, amma hər şeydən əvvəl ümid saçır”.
(Richard Berenqarten Kembric, Böyük Britaniya)
Gurlayır fokstrot, hayqırır toplar,
Kəndlər və yazılar alışır oddan,
Bir ağac gözləyir yalnız, intizar,
Sən öz pəncərəndən baxarsan haçan.
Buz sınır, idraklar işığa möhtac,
Çıxan Ay alova bürünmüş bu an,
Yenə də gözləyir o tənha ağac,
Sən öz pəncərəndən baxarsan haçan.
Gün boyu fikirlər səni izləyir,
Önündə də divar, divar arxadan,
Yalnız o ağacdı durub, gözləyir,
Sən öz pəncərəndən baxarsan haçan.
Әks-səda yayılıb, boğulur suda,
Sanki yoxa çıxdı, dağıldı zaman,
Ağac nigarandı, gözləyir o da,
Sən öz pəncərəndən baxarsan haçan.
Sən not pıçıltısı kimi yağan qar,
Qarışdin gecənin xışıltısına,
Yenə də o ağac qalıb intizar...
O, sənə bənzəyir, sən isə ona.
O YERLƏRDƏ
O yerlərdə zərif quşlar oxuyur,
gətirib zümrüd tək nəğmələr dilə,
Orda minarələr yüksəkliyindən
səma pərvazlanır cingilti ilə.
Ay qalxır devrilmiş ənginliklərə,
nur saçır üzünə geniş cahanın,
Al-əlvan bir gözəl şanapipik də
səhərlər yanından ötür insanın...
Orda qayaların ağuşlarında
dağın əks-sədası hey avazlanır,
Dəniz sahilində əsən küləkdən
ağac yarpaqları sanki nazlanır.
Orda məhəbbətdir yuxunu pozan,
sevincdən, gülüşdən olar gözdə nəm,
Bir də o yerlərə qayıdaram mən,
o yerdə qalaram, heç vaxt ölmərəm.
XOŞ SÖZ
Dünya bir Xoş sözdən almış təməlin,
Təəccüblü nə var? Düşünək gəlin.
Bir xoş sözlə dinək nurlu səhərdə,
Dünəndən inciklik hökm edən yerdə,
İnciyib, küsübsə quda qudayla,
Qardaş dalaşıbsa harayla, hayla...
Bəs belə davranış gələrmi saya,
Əgər əl qaldırsa oğul anaya?!
Dayanın, dayanın!
Dinləyin təzdən.
Bu dünya yaranıb axı xoş sözdən,
Bircə gülər üzdən, bir xoş baxışdan,
Təbii səhərdən, müqəddəs anddan!
Sülh ilə yaşasın dost, qonşu, kim var,
Şahinlər, balıqlar, hətta ayılar,
Sülh olsun meşədə, çəməndə, düzdə,
Sülh olsun yad eldə, sülh olsun bizdə.
Bu gün doğulanlar daim var olsun,
Onlara məhəbbət, tale yar olsun!
Kimlər ki, dünyaya gəlib bir kərə
Xoşbəxtlik dilərəm mən min illərə..
Azdımı? Qəlbimin verilsin təbi
Xoş günləri olsun daim, əbədi!
Xoş sözümüz olsun su, od və hava,
Sülh olsun həmişə, gərəkmi dava?
Hamı sağlam olsun, olsun xoş büsat,
Çünki xoş söz ilə başlayır həyat!
MƏNİ TƏRK ELƏMƏ
Ey xilaskar mələyim, mən sənə layiq deyiləm,
Gecə, gündüz nə qədər güc etsəm də qələmə,
Nə ilə fəxr eləyirdim boşa çıxdı, budu qəm,
Amma, bu günümdə məni sən tərk eləmə!,,,
Altıncı hiss özüdür duyğular içində önəm,
Necə leysan tökülə, yandıran odlar ələnə,
Ey xilaskar mələyim, mən sənə layiq deyiləm,
Amma, bu günümdə məni sən tərk eləmə!...
Heç ölüm gözləməsin qarşısında mən əyiləm,
Baxmadım lovğalanıb mən bu ömür silsiləmə,
Ey xilaskar mələyim, mən sənə layiq deyiləm,
Amma, bu günümdə məni sən tərk eləmə!...
SƏNDƏN SAVAYI
Bütün şəkillərini
Bir-bir cırıb tulladım,
Bu olmadı imdadım,
Səni unudammadım.
Eldən, obadan qaçdım,
Bir də geri dönmədən
Neçə bələnlər aşdım,
Bu olmadı imdadım,
Səni unudammadım.
Məni sevənlər oldu,
Qədrim bilənlər oldu,
Kədərimi bölüşüb,
Mənlə gülənlər oldu,
Bu olmadı imdadım,
Səni unudammadım.
Acı meydən, şətabdan
İçdim içənə kimi,
Huşum itənə kimi,
Bir sonsuz yoxluq kimi,
Sonuncu məxluq kimi,
Küçədə sərxoş yatan
Yazıq pinəçi kimi,
Nə bilim nəçi kimi,
Nə bilim nçi kimi,
Bu olmadı imdadım
Səni unudammadım.
Evləndim, həyatıma
Ailə, uşaq doldu,
Evim-eşiyim oldu,
Bu olmadı imdadım,
Səni unudammadım.
İndi mən qocalıram,
Can atsam da havayı
Hər şey yadımdan çıxır,
Hər şey, səndən savayı.
İŞIĞIN KÖLGƏSİ YOXDUR
İşığın kölgəsi yoxdur.
Kölgənin kütləsi yoxdur.
Kütlənin işığı yoxdur.
İşığın yoxluğu qaranlıqdır.
İşığın əks olunması - kütlədən kölgə.
Məkan olmadan vaxt da yoxdur.
Zaman olmasa, işıq da olmaz.
Və işığın kölgəsi yoxdur.
KAĞIZDAN ATA
Rəfdə nə papaq var, nə də ki, əlcək,
Çoxdandı yanmayır buxarı ocaq.
"Ay ana, bəs atam nə vaxt gələcək?"
Soruşur anadan bu körpə uşaq.
Bayırda payızın nəfəsi gəlir,
Gecələr şaxtalar andırır qışı,
Nə desin?...Ananın qəlbi kövrəlir,
Boğur qəhər ilə onu göz yaşı...
Sükutu uşağın təkidi pozur:
"Gəl mənə kağızdan ata düzəldək,
(Ananın halını o, özü yozur)
Amma bunu heç kim bilməsin gərək.
Hər yerdə özümlə gəzdirəcəyəm,
Onu gəzdirmək də çünki asandır.
Nə olsun, kağızdan olanda, bəyəm?
O ki, həm cəsurdur, həm pəhləvandır."
ANLARSAN
Bir gün anlayarsan, həqiqətən də
Haqqı, ədaləti çox olar danan.
Kövrək bir könül var güclü bədəndə,
Incidərlər, sındırarlar nagahan.
Keçmişlə gələcək arasında sən
Boşluqlar görsən də, tanrı pənahdı.
Çalış ki, uzaq ol qəmdən, qüssədən,
Boş şeyin dərdini çəkmə, günahdı.
Dünyanın sehrini duy, sevinc ilə,
Aləm bizimlədir, bizimlə inan.
Keçək gülə-gülə, verib əl-ələ,
Zamanın bu eniş, yoxuşlarından...
HƏKİM ÇAĞIRMAQ
Həkim çağırmaq olar,
Təcili yardım gələr.
Qulluqçu çağırarsan,
Köməyin ola bilər.
Duyelə çağırarsan
Qəzəblənib kimsəni...
Taksi çağırsan əgər,
Gəlib aparar səni.
Yağış da çağırarsan,
Təbiətə can verər,
Polis də çağırarsan,
Qoymaz çəkəsən zərər.
Istədiklərin olar,
Çağırmağına baxır,
Gülüş, qəzəb, ya qorxu,
Nə istəyirsən çağır.
Nə desən çağırarsan,
Sən belə vərdiş ilə,
Bir Tanrı, bir məhəbbət,
Gəlməz sifariş ilə!
GƏNCLİK VƏ QOCALIQ
Çılğın gəncliyimi salıram yada.
Göy səma altında, bu gen dünyada,
Necə də qayğısız bir cavan idim,
Aləmə, dünyaya mən heyran idim.
Həzin bir ahəngi vardı zamanın,
Qədrini bilməzdim onda hər anın.
Qorxmadan heç nədən, sanki, nə dərdim?
Göz yaşı tökmədən köçüb gedərdim...
Indi əldən salıb qocalıq məni,
Düşünüb, anıram olub, kecəni.
Həyatın mənası nə dərin imiş,
O, keçən illərim nə şirin imiş.
Hər baxış, hər bir an mənə təsəlli,
Tuturam həyatdan indi cüt əlli.
Növbəti gün sizə Eldar Əhədovun “Xarı bulbul” poemasını təqdim edəcəyik.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
Nanəcib Kasparova MAT!!! - Adəm İsmayil BAKUVİ
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı Adəm İsmayıl Bakuvinin “Nanəcib Kasparov” adlı yazısını təqdim edir. Kasparov bakılı ermənidir, şahmat üzrə dünya çempionudur.
"Görkəmli şəxslər nanəcib ola bilərmi?" - deyə yüzillərdir ki, insanlar arasında dartışma gedir. Bu konuya yetərincə sərbəst yanaşma dahi Yohan Volfqanq Hötenin "Nanəciblik - zəifliyin bir növüdür. Görkəmli şəxslər heç vaxt nanəcib olmurlar" fikrində ifadə olunub.
Əgər bu aforizmin birinci hissəsiylə hələ birtəhər razılaşmaq mümkündürsə, ikinci hissəsi açıq-aşkar dartışılacaq səciyyə daşıyır. Və günaha yol versəm də, fikrimcə, şəxsi keyfiyyətlərini itirmiş birisini örnək gətirərək böyük mütəfəkkirlə dartışmalı olacam. Söhbət şahmat üzrə on üçüncü dünya çempionu, özünü "insan hüquqlarının müdafiəçisi" kimi qələmə verən Harri Kasparovdan gedir.
Yəhudi mənşəli yaşlı bir bakılı intelligent, özündə mühəndis-energetik və musiqiçi istedadını birləşdirən, amma həyatdan erkən gedən talantlı adam - Kim Moiseyeviç Vanşteynin ailəsində, 1963-cü ildə dünyaya göz açan Harri hələ uşaq yaşlarından şəxsiyyətlə bağlı hər hansı ehkamın əsla mövcud olmadığı bir mühitə düşmüşdü. Oxucu mənə etiraz edə bilər ki, atasını itirəndə Harrinin vur-tut, yeddi yaşı vardı və bu yaşda hansı şəxsi keyfiyyətlərin formalaşmasından danışmaq olar? Amma ABŞ Prezidenti Franklin Delano Ruzveltin qızı, ünlü amerikan ictimai xadimi Eleonora Ruzveltin də əsassız yerə demədiyi kimi, "şəxsiyyətin formalaşması uşaqlıqdan başlayır və ta ölümün özünəcən davam eləyir".
Digər tərəfdən, gələcək şahmat çempionu anası Klara, babası Şagen və nənəsi Susanna Kasparovların tərbiyəsi nəticəsində erməni şovinizmi, ermənilərin guya dünyanın bütün xalqlarından üstünlüyü, Azərbaycan xalqı və mədəniyyətinə nifrət zəhəri ilə məhz bu yaşdan etibarən nəfəs almağa başlamışdı. Yeri gəlmişkən, bu tərbiyəçilər Dağlıq Qarabağdan idi və onların sayəsində Kasparovun ruhuna hopmuş irqçi dünyagörüşünün necə psixoloji mahiyyət daşıdığını təsəvvür eləmək çətin deyil. Kasparovun özünün 2010-cu ilin aprelində erməni elektron nəşri "Miassin"ə müsahibəsində etirafına görə, uşaqlıqdan onu ancaq ermənisayağı bir tərzdə, Azərbaycana qarşı nifrət ruhunda böyütmüşlər. Halbuki, əsrlər boyu dünyanın hər yerindən qovulan ermənilər məhz Azərbaycan torpağında rifah içində yaşayıb və inkişaf ediblər.
Atasının familiyası və milli mənsubiyyətinə etinasızlıq o vaxtlar gənc yaşlarda olan Kasparovda hər hansı şəxsi və əxlaqi başlanğıcın yoxluğunun ilk təzahürü idi. Sonralar onun satqınlığı getdikcə böyüyəcək və ən əcaib, inanılmaz dərəcədə merkantil formalar alacaqdı. Çünki yalnız insanlıq və əxlaqın sərhədləri var, insanlıqdan məhrumluq və əxlaqsızlıq isə hüdud tanımır.
Üstündən onillər keçsə də, əminəm ki, hələ də çoxları Kasparovun öz şahmat karyerasının zirvəsinə necə ucalmasını yaxşı xatırlayır. O bu məqama respublikamızın gücü, o vaxtlar Sovet dövlətinin rəhbərlərindən biri, ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin qayğısı və dünya şahmat məkanına nüfuzedici təsiri sayəsində qalxa bilmişdi. Dünya şahmat tacı uğrunda mübarizədə Kasparovun əsas rəqibi, şahmat üzrə üçqat dünya çempionu Anatoli Karpovun fikirlərindən ədalət və mötəbərlik naminə çıxarışlar edəcəm. 2021-ci il fevralın 11-də "Media.Az" Azərbaycan elektron resursuna verdiyi müsahibədə Karpov öz hiddətini səmimi şəkildə belə ifadə eləyirdi: "...Azərbaycandan aldığı yardımı ona (Harri Kasparova - müəllif) heç kim verə bilməzdi. Mən bunu ancaq təxmin edə bilərəm, amma fikrimcə, o, Azərbaycanda mənim bütün həyatım boyu qazandıqlarımdan daha çox qazanc əldə eləmişdi. Kasparovu əyləndirirdilər, onun imkanları sonsuz idi. Zuğulbada külli miqdarda yığdıqları onun əmlakının cüzi bir hissəsi idi. Və bütün bunlardan sonra necə nankorluq edə bilərsən?! Bu, düzgün deyil! Onun arxasında respublika dayanmışdı".
Beynəlxlaq Şahmat Federasiyasının başçısı Kirsan İlyumjinov da eyni ruhda danışır: "Gəlin, unutmayaq, Harri Kasparovu məhz Azərbaycan yetişdirib. Əgər Heydər Əliyevin qayğısı olmasaydı, Kasparov heç vaxt dünya çempionu ola bilməzdi. İdmanda ustalıq çox şeyi həll edir, amma hər şeyi yox. Əgər zəruri diqqət olmasa, böyük qələbələrə ümid eləmək çətin məsələdir".
Kasparov əsl Azərbaycan torpaqlarının 20 faizinin Ermənistan tərəfindən uzun dönəmdən bəri işğal edilməsi və ümumən keçmiş Dağlıq Qarabağ konflikti ətrafındakı olayların yekunları barədə heç olmasa, susa, bununla Azərbaycanın onun üçün elədiklərinin qarşılığını verəydi! Amma yox, Kasparov erməni nifrət və ksenofobiya ideologiyası tərəfdarlarının uydurduğu cəfəngiyyatı təkrarlayaraq, Azərbaycan xalqına qarşı durmadan od püskürməyə üstünlük verir. O, "Moskvanın səsi" qəzetinin 2020-ci il 13 oktyabr sayına müsahibəsində Azərbaycanı böhtan və yalan çəlləkləri ilə sulayır, 1988-ci il Sumqayıt, Gəncə və Bakı olaylarını qərəzli şərh edir, azərbaycanlıların döyüldükdən sonra Ermənistanın Qafan, Masis və Mehri rayonlarındakı dədə-baba torpaqlarından kütləvi surətdə qovulması, Britaniya jurnalisti Tom de Vaal, rus yazıçı-publisisti Aleksandr Proxanovun da şahid olduqları kimi, Bakıya və respublikanın digər şəhərlərinə sözün birbaşa mənasında, başı-gözü qanlı gəlməsinin əsl səbəblərinin üstündən sükutla keçir. Hələ, onun Dağlıq Qarabağ konfliktinin ilk günlərində bölgənin birbaşa özündə öldürülmüş azərbaycanlıları görməzdən gəlməsini demirik. Sumqayıt hadisələrinin erməni ekstremist qüvvələrinin təhriki ilə törədilməsi, özü şəxsən altı erməni öldürmüş, sonra isə Qorbaçov və onun əlaltılarının himayə elədiyi erməni siyasi dairələrinin köməyi ilə uzun müddət cinayət məsuliyyətindən yayınan sağ cinah qırğınçısı Eduard Qriqoryanın milli mənsubiyyətinə gəlincə isə, o, bu olaylara ümumən etinasız yanaşır.
Kasparov bütün radio, televiziya və elektron kanallardakı davamlı çıxışlarında çoxlu sayda azərbaycanlıların öz həyatlarını təhlükəyə ataraq, erməni ailələrini xilas eləməsi, öz yanlarında gizləməsi və ölkə hüdudlarından kənara çıxarmalarını ədalət naminə bir dəfə də olsun yada salmır. Bəs, onda dünya çempionunun "İnsan haqlarının müdafiəsi üzrə Beynəlxalq Fondun sədri" kimi missiyası nədir? Bir faktı ört-basdır eləmək və digərini şişirtmək? Bütöv bir qrup xalqlara ölüm hökmü oxumaq və digərlərini müqəddəslər dərəcəsinə qaldırmaq?
Sonra o, erməni-azərbaycan qarşıdurmasına dair müsahibələrində bir yığın erməni tarixiçisinin mahiyyətcə tarixi saxtalaşdırmaqdan başqa bir şey olmayan, səthi sxolastik fərziyyələrini təkrar edərək, əsla başı çıxmadığı tarixi cəngəlliklərə girdi. Onun Leninin guya Atatürklə dost olduğu üçün Naxçıvan və Qarabağı Azərbaycana bağışlaması ilə bağlı hər cür tarixi mötəbərlikdən məhrum, bəsit qənaəti tarix elmiylə az-şox tanış olan, sağlam düşüncəli adamlarda sadəcə, ironik təbəssüm doğurur. Bir tərəfdən, xarici müdaxiləçilərə, digər tərəfdən, bolşevik Rusiyasına qarşı milli-azadlıq mübarizəsinin getdiyi Türkiyədə Antanta ölkələrinin Ermənistanı kamalizm əleyhinə mübarizə meydanına çevirməsi, Moskva (1921-ci il, 16 mart) və Kars (1921-ci il, 9 oktyabr) sazişlərinin həmin Atlanta tərəfindəncə təhrik olunmuş Ermənistan və o zamankı sovet Azərbaycanı ilə müharibənin hüququ nəticəsi kimi meydana çıxması isə Harri Kimoviçin əsla vecinə deyil. Özünün şahmat istedadına baxmayaraq, tarix məsələlərində görünür, o elə də güclü deyil. Üstəlik də, Kasparov belə bir durumla maraqlanmaqdan dolayı özünə əziyyət vermir ki, Ermənistan adından Askinax Mravyan və daxili işlər komissarı Poqos Makintsyanın Kars müqaviləsini imzalaması Naxçıvanın Azərbaycan tərkibində qalmasının təminatıdır və beynəlxalq hüquq müstəvisində bu gün də aktualdır. Çünki Ermənistan onda artıq suveren dövlət idi.
Kasparov daimi olaraq Lenin və Stalinin ünvanına konyunktur səciyyəli etirazlarla dolu çıxışlar eləyir. Halbuki məhz bu sovet dövlət başçıları əsl Azərbaycan ərazisi Zəngəzurun Ermənistana verilməsinin təşəbbüskarları olublar. Belə ki, sovet hakimiyyətinin qurulmasından iki ay keçən kimi erməni dövlətçiliyinin bütün Şərqi Anadoluda imtiyazlarını, ermənilərin öz müqəddəratını təyin etmək hüququnu car çəkən "Türkiyə Ermənistanı haqqında dekret" (1917-ci il, 29 dekabr) işıq üzü görmüş, S.Şaumyan, A.Mikoyan və digər bu kimi bolşevik adı altında maskalanmış quduz daşnaklar qəbilindən ən qatı şovinist və cinayətkarlar bu işə cəlb olunmuşdu. Özünü insan hüquqlarının "beynəlxalq müdafiəçisi" adlandıran bir şəxsin bu cür görməzdən gəlmək mövqeyində onun heç bir əxlaqa sığmayan, hər cür prinsipiallıqdan uzaq mahiyyəti əks olunur.
Kasparov Azərbaycana qarşı mürtəce münasibətini təkcə təhqiramiz bəyanatlarla tənzimləməyərək, ölkəmizin ərazi bütövlüyünü pozmağa yönəlmiş əməli düşmənçilik fəaliyyəti də göstərib.
O hələ 2013-cü ildə Rusiyadan qaçmış, Rusiya hüquq-mühafizə orqanları onun həbsi və ya saxlanılmasıyla bağlı heç bir tədbir görməmişdi. İstintaq Komitəsindən şahmat üzrə keçmiş dünya çempionuyla bağlı xalaxətrin qalmasın, bir neçə məlumat almaq bəs elədi və iz itdi. Səbəb çox bayağı idi - onlar bu əldəqayırma siyasətçidən eləcə soruşmaq istəyirdilər ki, Daxili İşlər Nazirliyi əməkdaşını niyə dişləyib? Özü də bu indi dəbdə olan vodevil şoularının hansısa birindən götürülmüş epizod-zad deyil, çünki Kasparov Femidanın xidmətçisinin əlini dişləməklə doğrudan-doğruya onun bədəninə xəsarət yetirmiş, zərərçəkmişə əlin və şəhadət barmağının yumşaq toxumalarının dişlənməsi, eləcə də, sol əlin sümüküstü qişasının zədələnməsi diaqnozu qoyulmuşdu.
Rusiya ictimaiyyətinin Harri Kasparovla bağlı fikirlərinin bariz göstəricisi kimi məşhur rus şahmat qrossmeysteri Sergey Karyakinin "Çarqrad" elektron nəşrinə 2023-cü il 17 noyabr tarixli müsahibəsindən belə qənaətə gəlmək olar: "Mənim üçün böyük məyusluqdur. Nə qədər gözəl şahmatçı olsa da, o, həyatda öz ölkəsinə qarşı döyüşkən mövqe tutmuşdur. Şahmatda Kasparov və həyatda Kasparov iki diametral ziddiyyətli insandır".
Rusiyanın Təhlükəsizlik və Korrupsiyaya Qarşı Mübarizə üzrə Federal Layihəsinin başçısı Vitali Borodin Harri Kasparovun korrupsiya fəaliyyəti ilə bağlı cinayət işinin başlanması üçün Baş Prokurorluğa rəsmi müraciət etmişdi. Kasparovun vətənə xəyanət və ekstremizmə çağırışlar, respublika ərazisində separatizm və terrorizmi təbliğ etmək ittihamı ilə cinayət işinə başlamaqdan V.Borodini saxlayan yalnız Azərbaycan rəhbərliyinin alicənablığı oldu. Şahmat üzrə dünya çempionu özü də bunu etiraf etdi.
"İnsanın nankorluğundan daha dəhşətli bir şey varmı?" - deyə böyük Şekspir on altıncı yüzildə öz səsini uclatmışdı. Bir əsr sonra həmyerlisi, tarixçi və ilahiyyatçı Tomas Fuller, sanki ona cavab olaraq deyirdi: "Münnətdarlıq fəzilətlərin ən kiçiyi, nankorluq pisliklərin ən pisidir!"
Hər yerdə, həmişə, istənilən formada öz nankorluq, xəyanət, ifrat əxlaqsızlığını büruzə verən Harri Kasparov isə hələ eramızın ikinci əsrində antik Roma yazıçısı və şairi, platonist filosof Lutsi Apuleyin belə bir xəbərdarlıq elədiyini bilmir: "İnsanın mənəvi natəmizliyi onun özünə ikrah eləməsinin göstəricisidir". Və əgər Kasparov planetin bütün vicdanlı, ləyaqətli insanlarının ona qarşı ikrah etməsinin fərqində deyilsə, ola bilərmi ki, nəsə insani bir şey nə vaxtsa onun öz ruhuna tüpürməsinə mane olsun?!!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
POEZİYAMIZIN QIZIL FONDUNDAN - Adil Mirseyid, “Bir yerdə ölümlə rəqs edək”
Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Unudulan şairlərdəndir Adil Mirseyid. Halbuki, impressionist poeziyamızın ən gözəl nümunələrini məhz o yaradıb. İndi təqdim edilən şeir sizi təəccübləndirəcək. Adil Mirseyid təəccübləndirməyi gözəl bacarır.
ölümlə rəqs eləyən kəpənəklər kimiyəm
ölümlə rəqs eləmək heç ağlına gəlibmi
bir gecə yarısı küçənin ortasında
dəli kimi ağladınmı bir kərə
qara buluddan yağan qara yağmur altında
və o anda ölüm mələyi
sənə toxunmadan keçib gedibmi
bir telefon köşkü tapıb
ən yaxın dostuma zəng vurdum
ölürəm dedim inanmadı
sərxoşsan dedi mənə
halbuki yaxşı bilir on ildi içki içmirəm
bir də yığdım dostumun telefon nömrəsini
ölürəm dedim yenə
yağış kəsdi külək yatdı
indi könlüm çox rahatdı
nə dostum var nə düşmənim
unudub məni ana vətənim
ey ölümlə rəqs eləyən ağ qanadlı kəpənək
gəl mənim dostum ol sən
gəl bir yerdə ölümlə rəqs eləyək
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
ƏN YENİ POEZİYA - Cəlil Cavanşir, “İndi kim unudur, unutsun məni…”
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının konveyerdən, yaxud sobadan, yaxud ana bətnindən - kim necə istəyirsə elə desin - yeni çıxmış şeirlərdən ibarət ƏN YENİ ŞEİRLƏR rubrikasının növbəti təqdimatı:
yumub gözlərimi, dilək də tutub,
söndürdüm yolumda yanan şamları.
çiçək qoxusunu sinəmə çəkib,
tərk etdim, tərk etdim mən adamları...
indi,
indi kim unudur, unutsun məni...
daha bundan sonra ağrı, acı yox
edam kəndiri yox, dar ağacı yox,
nə dost var, nə düşmən,
qardaş, bacı yox
daha,
daha kim unudur, unutsun məni...
viranə bəxtinə qonub, dincələn
mənəm kor bayquşu bu gecələrin,
qırıb bu yolların belini hər gün,
çoxdan səfiliyəm bu küçələrin,
getsin,
getsin, kim unudur, unutsun məni.
torpaq bu yağmurdan doyub, usanmaz
qarışıb yağmura torpağa sinsəm...
çəkib əllərimi fani olandan,
bu çirkli bədəndən qurtula bilsəm...
sonra...
sonra kim unudur, unutsun məni...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
“Şeytanla bəhsə girib, dünyanı aldadırıq” - TƏRANƏ DƏMİRİN ŞEİRLƏRİ
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Təranə Dəmirin yeni şeirlərini təqdim edir.
1.
Bizə neyləsələr yeridi, Vətən!
Bu qədər dövlətin, varın içində
Dərddən açılmadı gözümüz, Vətən!
Ömrümüz, günümüz girov qoyuldu,
Yenə ağ olmadı üzümüz, Vətən!
Sevdik, sevgimizi söz elədilər,
Neylədik, gəlmədik şərin xoşuna.
Nə qədər şəninə sağlıq dedilər,
Biri də dəymədi Vətən daşına.
Gözdən tük qapdılar göz qırpımında,
Azdıqca bir az da azdılar, Vətən!
Köhnə tarixini cırıb atdılar,
Yalançı bir tarix yazdılar, Vətən.
Böldülər milləti kürdə, ləzgiyə,
Avara böldülər, tata böldülər.
Böldülər nökərə, böldülər şaha,
Ordenə böldülər, ada böldülər.
Boğdular səsini həqiqətlərin,
Yalan ayaq açıb yeridi, Vətən!
Susduq qaya kimi şərin önündə,
Bizə neyləsələr yeridi, Vətən!
2.
Kim alacaq bu gecədən məni, kim?
Gecə-gecə sarılmışam təkliyə,
Evim təkdi, yuvam təkdi, özüm tək.
Heçnə məni bu zülmətin içində
Şirin-şirin ovudammaz özümtək.
Baxıram ki, yuxuludu hər tərəf,
Bircə mənim tənhalığım oyaqdı.
Bu sükutun, sakitliyin içində
Qaranlığı incitmək də günahdı.
Səssizliyin küyü düşür başıma,
Kim alacaq bu gecədən məni, kim?
Xəyalımda rəngli-rəngli nağıllar
Dolanıram dörd yanına təkliyin.
Yanağımı döyəcləyir kölgələr,
Kipriklərim yuvasında qırpınır.
Ürəyimdə haray salır bəlkələr ,
Gözlərimdə xatirələr çırpınır.
3.
İnanma andımıza!
Hələ bu harasıdı,
nə görmüşük hələ biz .
Hələ ki, yol gedirik
Aydan, gündən adlayıb
Ağlaya biz, gülə biz.
Hələ bunun ölməyi,
Siratdan keçməyi var.
Hələ bunun təzədən,
Boyatdan keçməyi var.
Hələ qul bazarında
Can alıb can satırıq.
Şeytanla bəhsə girib
Dünyanı alladırıq.
Hələ güman edirik,
Bizimki "döz"dü, Allah.
İnanma andımıza,
Hamısı sözdü, Allah.
4.
Bu da Dan!
Yuxuyla gerçəyin arasında,
Qaranlıqla işığın kəsişdiyi nöqtədə
Kimsə adımı pıçıldayır,
O dünyadan bu dünyaya qayıdıram.
Kirpiyimin kölgəsi düşür alatoranlığa.
Adım çiliklənir səssizliyin içində
Tavan-tavan, divar -divar.
Dinşəyirəm sükutu,
Qulağım sakitlikdən,
Baxışlarım heyrətdən asılır.
Bayırda yel əsir deyəsən,
yarpaqlar yerini dəyişir budaqda .
Yavaş-yavaş işıq keçir pəncərəmdən,
Dünya gərnəşib oyanır yuxudan,
Bu da Dan!
5.
Bir film də belə bitdi
Bir film də belə bitdi-
Səssiz, küysüz, ağ -qara.
Bu dəfə də tələsənlər
Gecikdilər qatara.
Bu dəfə də heç nəyə yox
Bircə sözə uduzduq.
Gah toplandıq, gah çıxıldıq,
Sonra bizə uduzduq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)
Bu gün “O olmasın, bu olsun” tamaşası növbəti dəfə oynanılacaq
Bu gün Azərbaycan Dövlət Akademik Musiqili Teatrının repertuarında baxımlı tamaşalardan hesab olunan dahi bəstəkar Üzeyir Hacıbəylinin “O olmasın, bu olsun” tamaşası növbəti dəfə teatrsevərlərin ixtiyarına veriləcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, ikihissəli musiqili komediyanın quruluşçu dirijoru Əməkdar incəsənət xadimi Nazim Hacıəlibəyov, quruluşçu rəssamı isə Əməkdar rəssam İsmayıl Məmmədovdur.
Mədəniyyət Nazirliyinin “Zirvə” mükafatına layiq görülmüş möhtəşəm tamaşa Xalq artisti, “Şöhrət” ordenli Cənnət Səlimovanın quruluşunda səhnəyə qoyulub.
Biletləri şəhərin bütün mərkəzləşdirilmiş kassalarından, “ASAN xidmət” mərkəzlərindən, eləcə də “iticket.az” saytından əldə etmək olar.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.07.2024)