Super User

Super User

Bazar ertəsi, 12 Avqust 2024 14:39

GÜLÜŞ KLUBUnda AYNA

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

 

1.

Dərdayıl ömründə ilk dəfə şeytanın qıçını sındırıb Akvaparka getdi. Həddən artıq qanunpərəst olan bu şəxs hovuzun qarşısında “Hovuza yalnız üzgüçülük papaqlarında girmək olar” elanını görüb də bütün digər paltarlarını çıxararaq başına üzgüçülük papağı keçirdi və suya girmək istədi.

Bir həngamə qopdu, gəl görəsən. 

 

2.

Roza Markovna rəfiqəsi İzaya deyir:

-İzoçka, bax gör mən Avraamım üçün qalstuk tikməyə nə gözəl parça almışam.

İza baxıb təsdiqləyir:

-Düzdür, gözəldir. Amma qalstuk üçün həddən artıq çox deyil?

-Qalanına da özümə don tikəcəm. 

 

3.

Xalqın nə barədə danışması maraqlı deyil. Maraqlı olan nə barədə susmalarıdır.

 

4.

Bakıda avtomobil sıxlığı əlindən bərk əziyyət çəkən avtomobil sürücülərinə AYNA yeni-yeni sürprizlər etməkdədir. Bütün küçələrin bir hissəsi ya avtobuslara, ya velosipedçilərə ayrılır. Bu isə tıxacların iki dəfə artması, vaxt itkisinin kəlləçarxa çıxması deməkdir. 

Bütün dünyada yollar salınanda avtobus və velosipedlər də nəzərə alınır və geniş yollarda ayrıca zolaqlar olur. Bizdə isə dar, 3 zolaqlı yolun bir zolağını da kəsib avtobusa və velosipedə verirlər. 

Sual olunur, AYNA niyə belə edir? 

 

5.

Qardaş, yaxşı vəkil sənin nəyinə lazımdır? Biryolluq yaxşı hakim tap da.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün tərcümə saatıdır, sizlərə rus yazıçısı Sergey Dovlatovun “Ariel” hekayəsi təqdim edilir. Hekayəni dilimizə Xatirə Nurgül çevirib.

 

 

Rus yazıçısı Sergey Dovlatov 1941-ci ildə Başqırdıstanın paytaxtı Ufada anadan olub. 1979-cu ildə ailəsi ilə birlikdə ABŞ-yə köçərək orada yaşamağa başlayıb. 24 avqust 1990-cı ildə Nyu-Yorkda dünyasını dəyişib.

S.Dovlatov 1980-ci illərin ortalarından “The New Yorker” jurnalında dərc olunmağa başlamış, bununla da ətrafına böyük oxucu kütləsi toplamağa müvəffəq olmuşdur. Onun ABŞ və Avropada 12 kitabı çap edilib. SSRİ-nin dağılmasından sonra isə hekayələri Rusiyada da nəşr olunub.

Yazıçının sizlərə təqdim edilən “Ariel” hekayəsi  daha çox kədərli təbəssüm yaradan əsər kimi qiymətləndirilir.

 

          ARİEL

Yazıçı bağ evi kirayələmişdi. Bu, cənub tərəfdəki sıradan beşinci ev idi. Qaraqabaqlığı ilə seçilən bu şəxsin kirayələdiyi evin sağ və sol tərəflərindəki evlərdə iki yəhudi ailəsi yaşayırdı. O, sakitliyə ehtiyac duyduğu üçün dəmir yolu qovşağına yaxın yerdəki evi seçmişdi. Yazıçının adı Qriqori Borisoviç Koşitsdi.

Yay fəsli idi. Rus koloniyası (burada başqa bir ölkədə əcnəbilərin yaşadığı yer, məhəllə nəzərdə tutulur – X.N. ) adi həyat tərzi sürürdü. Ərlər evə istirahət günləri gəlirdi. Dərhal məşq paltarlarını geyinir, beysbol papaqlarını taxırdılar. Qadınlar bütün həftəni çimərlik geyimlərində, açıq-saçıq libaslarda dolaşır, çılpaq uşaqlar su kənarındakı qumluqda oynayırdılar. Kişilər göldə çimir, gündə qaralır, balıq tuturdular. Qadınlar maşınlarla alış-verişə gedirdilər. Uşaqlara nəzarət etmək və yemək hazırlamaq da onların vəzifəsi idi. Axşamlar isə deyirdilər:

– Nəsə istəyirəm, amma özüm də bilmirəm nə...

Qriqori Borisoviç qapalı yaşayırdı. Nə qaralmağı, nə də çimməyi xoşlayırdı. Onu balıq tutmağa dəvət edəndə imtina edirdi:

– Təəssüf ki, mən Heminquey deyiləm. Hətta Aksakov da ola bilmərəm...

– Əcəb adamdı da, – qonşular deyirdi.

– Çox bilir...

Yazıçı bütün günü iş başında olurdu.  Taybatay açıq olan pəncərəsindən yazı makinasının səsi gəlirdi.

Təkrar edirəm, o, ünsiyyət sevməyən, qapalı insan idi. Ondan sağda Kasperoviçlər, solda Mişkevitserlər yaşayırdı. Hər iki ailədə uşaqlar böyüyürdü. Kasperoviçlər dörd uşaqlı ailə idi. Mişkevitserlərin isə üç övladı vardı,  hələ səkkiz yaşlı qohumları Ariel də onlarla yaşayırdı.

Koloniya səs-küylü idi. Uşaqlar qaçırdı, qışqırırdı, su tapançasından atəş açırdılar. Onlardan hansısa daim ağlayırdı.

Əgər uşaqlar öz aralarında mübahisə edərdilərsə, valideynlər onların müdafiəsinə qalxardı. Dalaşdıqları zaman da ingilis dilinə müraciət edərdilər.

– Sənə göstərəcəm, Marat!

– Mən də sənə Vladlen, o key?!

Axşamlar az qala hər evin qarşısında manqal tüstülənirdi. Tranzistorlar tam gücü ilə işə salınırdı. Bağ sakinləri əllərində şüşə butulkalarla əraziləri gəzirdilər. Otların üzərində plastik stəkanlar ağarırdı.

Səs-küy dözülməz həddə çatdıqda isə yazıçı pəncərədən qışqırırdı:

– Sakit! Sakit! Ağcaqanadları oyadacaqsınız!..

Bir dəfə Qriqori Borisoviç alış-verişə yollandı. Dükanı koloniyadan beş dəqiqəlik yol ayırırdı. Buna görə də o, evə düz yarım saatdan sonra qayıda bildi.

Həmin vaxt belə bir hadisə baş verdi. Oyun oynayan uşaqlar qaçaqaçla dördüncü evə daxil olub pərdəni yerindən qopardılar. İçində ərikgülü olan bankanı yıxdılar. Kağızları ətrafa səpələdilər.

Bir azdan yazıçı geri qayıtdı. Bir dəqiqədən sonra isə qəzəbli halda evdən çıxıb qışqırmağa başladı:

– Şikayət edəcəm!.. Mənim kağızlarım!.. Yaşayış yerinin toxunulmazlığı barədə qanun var!

Bundan sonra isə:

– Henri Toroya elə həsəd aparıram ki!..

– Tipik dəlidir – qonşular dedi.

– Heç demə, onun qiymətli kağızları var imiş!

– Qiymətli kağızları! Tanrı eşqinə, Roza, güldürməyin məni!

– Ən başlıcası isə Toronu yada salaraq bizi məzəmmət eliyir. Guya mərhəmət hissimiz yoxdur...

Yazıçı daha da əsəbi və qaradinməz oldu. Artıq harasa gedərkən qapını qıfıllayırdı. Təzə asdığı pərdələr  isə pəncərənin lap aşağısına qədər uzanmışdı.

Bazar günləri koloniyada adam əlindən tərpənmək olmurdu. Ailələrin böyükləri, tanışlar, qohumlar gəlirdi. Görünür, yazıçının qohumları yox idi, elə tanışları da. Bu günə qədər cəmi bir dəfə kinokameralı gənc amerikalı onu ziyarət etmişdi.

Avqust ayı idi. Günlər əzablı dərəcədə isti keçirdi. Təkcə axşamlar sərin olurdu. Gündüz bütün koloniya gölə gedirdi. Yazıçı evdə qalırdı. Bəzən də yol boyu gəzişirdi.

Yadımdadır, günəşli, qızmar səhər idi. Koloniyada heç kim gözə dəymirdi. Qriqori Borisoviç stulu artırmaya çıxardı. Yazı makinasını dizlərinin üstünə qoydu.

Birdən balaca oğlanı gördü. O, təkbaşına, kötüyün üstündə əyləşmişdi. Yanında müxtəlif rəngli plastik oyuncaqlar vardı.

Oğlan hərəkətsiz oturmuşdu. Hətta yazı makinasının səsini eşitdikdə də çevrilib baxmadı.

Bütün bunlar təxminən on dəqiqə çəkdi. Yüngül mavi bulud bu müddət ərzində yerini cənuba doğru dəyişdi. Çinar ağacının kölgəsi azca sola tərəf hərəkət etdi.

Yazıçı nəhayət dilləndi:

– Ey, miserable (ing. zavallı, miskin – X.N.)! Sən kimsən? Adın nədir?

– Mənim? Arikdi.

Yəni Aron? Ya da Arkadi?

– Ariel – cavabı səsləndi.

– Sənin qanadların hanı bəs, Ariel? – yazıçı soruşdu.  (İzah: – Yəhudilikdə “Ariel” mələklərdən birinin adıdır – X.N.)

– Yoxdur, – oğlan qısa şəkildə, həm də təəccüblənmədən cavab verdi. – Bəs sənin?

– Başa düşmədim, mənim nə?

– Bəs sənin adın nədir?

– Mənim adım Qriqori Borisoviçdir. Etiraf edim ki, mənim də qanadlarım yoxdur...

Göldən motorlu qayıqların səsləri gəlirdi. Yazıçı soruşdu:

– Sən burda nə edirsən? Həm də niyə təksən?

Ariel:

– Mən göldə idim. Amma Anceloçka dedi ki, get burdan.

– Elə niyə?

Oğlan hazırlıqlı tərzdə, həm də qürurla cavab verdi:

– Çünki məndə bit var. Bax buna görə.

– Buna əminsən? – yazıçı makinasını yerə qoyub ona tərəf addımladı.

– Əminəm. Anam onları görəndə “dəhşət” dedi. Məni kerosinlə yuyundurdu. Məxsusən onu almaqdan ötrü Ramsdeylə getmişdik. Başımı iyləmək istəyirsən?

– İmtina eləmərəm. Həm də olduqca minnətdaram.

– Amma ehtiyatlı ol. Onlar sənin də üstünə tullana bilərlər.

Yazıçı kerosinin iyini hiss etdi. Müharibədən sonrakı uşaqlıq illərini xatırladı. Tarxovkadakı bağda keçən yayı, paravozların siqnalını... Kerosində qızardılmış oladiləri...

Ariel dedi:

– Bax mən buna görə uşaqlarla oynaya bilmirəm.

– Bəs sən onları görmüsən? – yazıçı soruşdu.

– Kimləri?

– Kimləri? Bitləri. Onlar barədə nə bilirsən?

– Heç nə. Onlar çox balacadırlar. Demək olar ki, görünmürlər.

– Bəs səncə, mikroskop nə üçün mövcuddur?

– Mikroskop nədir ki?

– Bu elə bir alətdir ki, işıqda hər şeyi böyüdür. Teleskopla bitlərə bütün günü baxmaq olar. Heyif ki, onu Nyu-Yorkda qoymuşam.

– Deməli, sən onları görmüsən?

– Əlbəttə ki. Dedim axı, bütün günü baxmışam, gözümü çəkə bilmirdim.

– Yaxşı, bəs necədilər?

– Sənə deyim ki, məndə olduqca xoş təəssürat yaratdılar. Onlar xırda, sakit, yaxşı tərbiyə görmüş cücülərdir. Göy rəngli, böyük gözləri var. Hay-küy salmırlar. Səslərini qaldırmırlar. Ən əsası isə hərəsi öz işi ilə məşğul olur.

– Hə, amma onlar dişləyirlər axı.

– Bəzən. Onların nizamını pozduqda. Necə deyərlər, özünümüdafiə qanunu ilə...

Ariel nəfəsini içinə çəkib qulaq asırdı. Qriqori Borisoviç ona balaca, çiçəklənən ölkə barədə danışdı. Qəfil eşidilən çığırtı onun sözünü kəsdi:

– Arik, sən hardasan? Toyuq donur...

– Ana, – Ariel yüngül təəssüf hissi ilə səsləndi.

Sonra isə:

– Mən hələ gəzişəcəyəm.

Cavabında eşidildi:

– Arik! Əgər anan nou dedisə, deməli nou!

– Toyuq donacaq – oğlan kədərlə təkrarladı.

– Bu cür istidə? – Qriqori Borisoviç təəccübləndi, – qəribədir... Ona qibtə eləmək olar.

– Yaxşı, mən gedim.

Bunu Ariel dedi. Yazıçı isə cavabında:

– Get, qardaş. Vaxtın olanda gələrsən...

Oğlan getdi, amma oyuncaqlarını götürməyi yaddan çıxardı. Yazıçı artırmaya keçdi. Yazı makinasını dizlərinin üstünə qoyub dikəltdi. Təmiz kağız vərəq götürdü. Adət etdiyi qorxu hissi onu bürüdü.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

 

 

 

Bazar ertəsi, 12 Avqust 2024 12:14

Rəsm qalereyası: Klod Mone, “Peyzaj”

Rəsm qalereyası: Klod Mone, “Peyzaj”

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”  

 

Bütün yüksəliş və enmələr liderliyin sayəsində baş verir» sözləri ilə başlayan «Liderliyin 21 inkaredilməz qanunu» kitabını – Con Maksvellin bu incisini, yəqin ki, oxumayan əz-əz liderə rast gəlmək olar. Rəsmən onun özünün, yaratdığı EQUIP və The John Maxwell Company təşkilatlarının bu günədək liderliyin sirlərini öyrətdiyi 5 milyon müdavimi var. Bu gün ABŞ-ın Vest Poynt Hərbi Akadesmiyasından tutmuş BMT-yədək, nüfuzlu Fortune 500 siyahısındakı əksər şirkətlər təmsil olunmaqla az qala hər bir qurumda Con Maksvelldən liderlik dərsi almış insanlara rast gəlmək olar.

Con Maksvellin təqdim etdiyi liderlik qanunlarının 21-nə də qısaca da olsa nəzər yetirməyimiz vacibdir. Belə ki, öz şəxsi həyatlarında və bizneslərində bu qanunlara əməl etməklə insanlar dərhal fayda əldə edirlər

 

13.Səlahiyyətlərin bölünməsi qanunu.

«Yalnız özünə tam güvənən liderlər hakimiyyəti başqalarına verirlər».

Yalnız müəyyən səlahiyyətlər almış insanlar öz potensialını tam aça bilirlər. Əgər lider işçilərə bu səlahiyyətləri vermirsə, onda o, öz əli ilə təşkilatında maneələr yaradır, maneələr uzun ömürlü olanda işçilər öz potensiallarını maksimal dərəcədə realizə etmək üçün işdən çıxıb başqa təşkilatlara keçirlər.

Səlahiyyətləri bölməyin bir nömrəli düşməni liderliyi itirə bilmək qorxusudur. Zəif lider həmişə güclü işçilərdən qorxur, onlara səlahiyyətlər vermir, onları sıxışdırır.

Əsl lider o qədər əvəzolunmaz olmalıdır ki, öz yerini itirməkdən heç vaxt qorxmasın.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

 

Rubrikanı Könül aparır. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Azərbaycan Milli Kulinariya Assosiasiyası ilə birgə layihəsində sizlərə hər dəfə İrəvan mətbəxindən nümunələr təqdim edirik. Bu nümunələr Azərbaycanın bu sahə üzrə tanınmış mütəxəssisi, əməkdar mədəniyyət işçisi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, kulinar Tahir Əmiraslanovun gərgin əməyi nəticəsində ortaya çıxmışdır. 

 

Bu gün sizlərə İçi doldurulmuş

çöl ördəyi mütəncəminin hazırlanma qaydasını təqdim edəcəyik. 

Nuş olsun! 

 

 

DÜSTUR 

§ Çöl ördəyi – 159 qr

§ Kərə yağı – 32 qr

§ Qırmızı soğan – 25 qr

§ Qarağat – 30 qr

§ Meyvə turşusu – 15 qr

§ Limon – 10 qr

§ Mərzə qurusu – 5 qr

§ Zəncəfil – 1 qr

§ Sarıkök – 0,1 qr

§ Duz – 4 qr

§ İstiot – 0,05 qr

 

HAZIRLANMASI:

Təmizlənmiş ördəyin xırda tükləri alovda ütülür, 4-5 saat duzlu suda saxlanılır, yuyulur, təmizlənir. Duz, istiot, sarıkök, meyvə turşusu, ərinmiş kərə yağından qarışıq hazırlanır. Bu qarışıq ördəyin içərisinə və üzərinə çəkilir. Bir neçə saat sərin yerdə saxlanılır. Qalan qarışığa xırda doğranmış soğan, sürtkəcdən keçirilmiş zəncəfil, qarağat, mərzə qurusu əlavə edilir, qarışdırılır. Hazırlanmış qarışıq ördəyin içərisinə doldurulur və buxarda bişirilir. Bişdikdən sonra 10 dəqiqə müddətində 180°C-də sobada qızardılır. Içi doldurulmuş çöl ördəyinin ümumi bişmə müddəti 50-60 dəqiqə çəkir. Süfrəyə verilərkən ördəklər yarı bölünür, içərisi bütöv çıxarılır, boşqaba qoyulur, yanına doğranmış tikələr düzülür, üzəri limon və göyərti ilə bəzənərək süfrəyə verilir. Bu mütəncəm həm ayrıca, həm də plov və çilovlarla yeyilir.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına xoş gəldiniz. Gündəlik həyatda hər birimiz iş stresindən özünə vaxt ayırmaqda bəzən çətinlik çəkə bilirik. Bugün istədim ki, Bakı şəhərinin küçələrinə və özümə vaxt ayırım. 

 

Ağ şəhər, bulvar, sahil, milli parklar... Səhərdən axşama gəzdim və o qədər fərqli anlar, fərqli insanlarla rastlaşdım ki.

 Dəfələrlə sevməkdən, sevginin önəmindən danışmışıq. İstədim bizim insanlarımızın sevgidən qorxmasından da danışım sizlərə. 

Bugün bir mənzərəylə rastlaşdım və bu mənzərəyə 2 fərqli reaksiya gördüm. 

Gənc, sevimli bir cütlük. Oğlan qızı qucağına alıb dəniz kənarında fırladırdı, gülüşləri, görüntüləri o qədər gözəl idi ki... İnsan həsəd aparırdı hətta. Sonra onlara gülən gözlərlə baxan bir neçə turist dəydi gözümə. "Beautiful love" kimi bir ifadə işlətdi biri. O sırada yanımdan keçən canım cəmiyyətimin canım insanlarının isə ağzından " düşüklər, abırsızlar, heç utanmırlar millətdən?" kimi ifadələr səsləndi. 

Gəlin, sorğulayaq. Nəyə görə sevməkdən, sevilməkdən utanmalıdır bir insan? Məgər xoşbəxt olmaq utanılmalı bir hissdir? 

Kiçik yaşlardan bəri "böyüklərdən utan, qorx" fikirləri aşılanan insanlar böyüyüb xoşbəxtliyi, gülməyi, sevməyi ar, ayıb bilir. O gün sosial media fenomeninin bir sözünü duydum, deyir ki, məni tənqid, təhqir edirsiniz, çünki sizin olmaq istəyib, amma qorxduğunuz, ola bilmədiyiniz o şəxsəm, şəxsiyyətəm mən. Necə də haqlıdır....

İnsanlar o qədər sərhədlərlə bürünüb ki, bu divarları aşmaq gözlərinə elə qorxulu gəlir ki, hasarlarını yıxmış insanlara qarşı olan qısqanclıqlarını əsəblə, kinlə basdırırlar. Yaxşı, küçələrdə hər gün minlərlə heyvan öldürülür, yüzlərlə qadın şiddət görür. Hər kəs "ailə işinə qarışılmaz" deyir. Bəs hanı ar, hanı namus? Namusumuz elə sevgi görəndə qabarır? Arımız elə xoşbəxtliklə çartlayır? 

 

Bu dünyaya bir duyğunu, bir şeyi yaymaq şansım olsaydı, qəlblərə azadlıq verməyi seçərdim. İstəyən oğurluq etsin, adam öldürsün kimi bir azadlıqdan getmir söhbət. Hər kəs azadca sevə bilsin, gülə bilsin, rəqs edə, oxuya bilsin. Məsələn, bugün qışqıra-qışqıra küçələrdə mahnı oxumaq mənə çox yaxşı gəldi, siz də yoxlaya bilərsiniz. İçinizdəki o nifaq, qısqanclıq toxumlarını ataraq yerlərinə öyrənmə, sevmə, sevinmə kimi duyğular əlavə edə bilərsiniz. Məsələn, mən bir-birini sevməyi bacaran insanlar görəndə sevinə bilirəm. Bəs siz başqaları üçün sevinə biləcək qədər böyüdünüzmü?

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Bazar ertəsi, 12 Avqust 2024 12:40

“Taclı mələklər” - NATİQ MƏMMƏDLİ

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı Natiq Məmmədılinin “Taclı mələklər” hekayəsini təqdim edir. Bu hekayə bizi xəyalən 2020-ci ilin əvvəllərinə - dəhşət saçan pandemiyanın başlanğıcı dönəminə aparır.

 

 

 

Üç gündür atasının, anasının kürrüyünü eləyən altı yaşlı nəvəm indən sonra həyətə də düşürtməyəcəyimizi biləndə hikkəsindən evin altını üstünə çevirməyə başladı. Yarıya qədər getdiyi məktəbəqədər hazırlıqda öyrəndiyi hərfləri divar kağızlarının üzərinə yazmağa girişəndə, özümdən çıxsam da, anam nəticəsinə qahmar çıxıb “qoy nə istəyir, eləsin” demişdi. Bilməzdim ki, görəcəkli günlərimiz qabaqdaymış - karantin müddəti uzandıqca təzəcə təmirdən çıxmış mənzilimizin divarları yavaş-yavaş Qobustan qayalarını xatırladan rəsmlərlə “bəzənəcək”, adama gəl-gəl deyən ilıq yaz havasında tumurcuqlayan ağaclara, kimsəsiz küçələrə pəncərədən boylanacaq nəvəm hər gün günəş və çiçək şəkilləri çəkib ürəyimi param-parça edəcəkdi.

 

Bir tərəfdən uşağı qınasam da, heç özüm də bir yerdə qərar tuta bilmirdim. Qəribəydi, həmişə evdə olmağı, vaxtın qovhaqovunda yarımçıq qalan işlərimi tamamlamağı arzulamışdım. Ən azından müdafiə ərəfəsində olan iki dissertasiyaya opponent rəyi yazmalıydım, hələ günü-günə calayaraq yekunlaşdırmağa həvəs göstərmədiyim monoqrafiyama da əl gəzdirmək lazım idi. Elə hey gileylənirəm ki, vaxt eldə bilmirəm, indiysə nə qədər desən vaxtım vardı, amma heç cür əlim işə yatmırdı. Çünki, Novruzdan sonra baharın ilıq nəfəsinin qış mürgüsündən oyatmağa çalışdığı dünyamızda işlər yolunda deyildi, biz Aya turist kimi getməyə hazırlaşırdıq, Marsın səthini isə az qala öz aramızda bölüşdürüb qurtarmışdıq və birdən Şərqdən başlayan qrip epidemiyası həyatımızın ritmini elə pozdu ki, yeganə çıxış yolumuz bir-birimizdən təcrid olunmaq və evdə oturmaq oldu. Ən dərin yuxumuza belə girməyən şeylər sanki həyatımızın reallığına çevrilmişdi. Mən tarixçiyəm, bəşəriyyətin bu vaxta qədər dəhşətli müharibələrdən keçməsi, epidemiyaların milyonlarla insanın həyatına necə son qoyması barədə oxuduğum kitabları bir daha vərəqləməyə başladım. Amma biz orta əsrlərdə yox, mikrobioloqların, gen mühəndislərinin az qala hər il Nobel mükafatı aldığı XXI əsrdə yaşayırdıq və birdən sadə bir qrip inkişaf eləmiş dünyanın sakinlərini öz evlərində həbs edir. Gen mühəndisliyi demişkən, bunun heç də sadə qrip olmadığını izah eləmək üçün sosial şəbəkədə roliklər paylaşan Genetika İnstitutunda çalışan rəfiqəm dönə-dönə deyirdi ki, vaksinin tapılması üçün əvvəlcə virusun genini təyin eləmək lazımdır. Amma bu, heç də asan məsələyə oxşamırdı, bəlkə də bir il gözləmək lazım gələcəkdi. Dünyamızsa suyu qurumuş dəyirmana bənzəyirdi, maşınların şütüdüyü küçələr, insanların qaynaşdığı səkilər, baharın ətri gələn yaşıl xiyabanlar ölü sükuta dalmışdı. Hərəmiz öz damımızın altına sığınıb dünyamızdan gələn səksəkəli xəbərləri təəssüflə izləyirdik, virusun qızdırmalı, öskürəkli nəfəsi qapımızın kandarında dayananda isə artıq bunun yuxu olmadığını hiss eləməyə başladıq. Qorxurduq. Bəla hər yerdə ardımızca sürünürdü - əlimizin dəydiyi, nəfəsimizin toxunduğu nə vardısa hamısında qripin taclı virusları pusquda dayanıb yolumuzu gözləyirdi. Biz görüşəndə qucaqlaşıb öpüşərdik, indisə üz-üzə gələndə yolumuzu dəyişir, sifətimizi gizlətdiyimiz maskanın üstündən daha çox acizliyin, bir balaca da ümidin parıltısı ilişmiş gözlərimizlə bir-birimizə təskinlik verməkdən başqa əlimizdən bir iş gəlmirdi.

 

- Mən həyatım boyu o qədər epidemiyalar görüb yola vermişəm ki, bütün dünyanı iflic edən beləsini təsəvvür eləməzdim, - doxsan beş yaşlı anam televiziya xəbərlərində virusdan ölənlərin hər gün yenilənən elektron lövhəsi qarşısında aparıcının həyəcanlı məlumatlarını dinləyərkən belə dedi. Anam artıq çoxdan təqaüdə çıxmış infeksionist uşaq həkimiydi, yarım əsrlik fasiləsiz əmək fəaliyyətinin on ilini vaxtıyla adına “uşaq Allahı” deyilən, Bakının məşhur pediatrı Qindesin rəhbərliyi altında işləmişdi. Anam yoluxucu xəstəliklərlə mübarizə aparanda biz uşaq idik, dumanlı şəkildə xatırlayıram ki, atüstü evimizə dəyib təzədən xəstəxanaya yollananda rəhmətlik atam işini-gücünü buraxıb bütün gününü bizim şıltaqlığımıza dözərək keçirirdi. Amma biz bunun adının pandemiya olduğunu və həyatımızın indiki kimi təhlükədə qaldığını hiss eləmirdik. Heç valideynlərimiz də işin yükünü evə gətirməz, bizim yanımızda çətinliklərdən söz açmazdılar, bildiyimiz bir o idi ki, atamız şərqşünas, anamızsa sözəbaxmayan uşaqlara iynə vuran həkim idi.

 

- Ana, yəqin sizin vaxtınızda infeksiyalar indiki kimi sürətlə yayılmırmış, ölənlərin sayı da çox deyilmiş, - soruşdum.

 

 - Nə danışırsan, qızım? Ölənlərin sayı indikindən dəfələrlə çox idi. Bakının da, elə o biri şəhərlərin də xəstəxanaları dolub-daşırdı. Amma sovet hökumətiydi, çox şey gizlədilir, düz-əmməli hesab-kitab aparan da yox idi. Hə, indiki kimi hərənin əlində bir telefon da yox idi axı? Mən də eynən Nadirə kimi gecəmi gündüzümə qatmışdım. Həkimlər az, xəstələrsə bir ucdan artırdı. Çatdıra bilmirdik, bala, - Nadirə anamın öz adıdı, qardaşım oğluna atamın adını vermişdi, mən də qızım dünyaya gələndə heç düşünmədən anamın adını qoydum. Hardan biləydim ki, balaca Nadirə də böyüyəndə adını daşıdığı nənəsi kimi həkim olacaq, həm də infeksionist və elə bir gün gələcək ki, pandemiya başımızın üstünü qara bulud tək kəsdirəndə o, da eynən nənəsi kimi mübarizəyə qoşulacaqdı. Tarix təkrarlanır, amma peşəkar tarixçi kimi bilirəm ki, bu, heç də yaxşı hal deyil. O, insanların səhvlərini, buraxdıqları boşluqları xatırlatmaq üçün təkrarlanır, zamanın kəmkəsirini gərək vaxtında ödəyəsən. Lakin filosofluq eləməyimin artıq anlamı qalmamışdı, çünki tarix doğrudan da təkrarlanmışdı, özü də tək anamın və qızımın yox, bütün insanların taleyində.

 

 - Yadımdadı, müharibədən sonra, 40-cı illərin axırlarında “səpmə yatalaq” epidemiyası elə sürətlə yayıldı ki, yoluxan zavalı körpələrin yarıdan çoxunun həyatını xilas eləmək mümkün olmadı, - anam danışmağa başladı.

 

Atam da, elə mən özüm də həmişə onun yaddaşına həsəd aparmışıq, faktları, rəqəmləri, hətta fikir vermədiyimiz xırda detalları elə gözəl xatırlayır ki, sanki tarix kitabı oxuyursan.

 

- 50-ci illərin ortalarında “qayıtma yatalaq” xəstəliyi tüğyan eləməyə başladı. Həmin vaxtı biz bütün sutkanı, gözümüzü qırpmadan işləyirdik…

 

- Hə, o vaxtlar dumanlı da olsa, yadıma gəlir. Bizi bağçaya getməyə qoymurdunuz. - Çünki yatalaq təzə anadan olan uşaqları, bir də qocaları oraq kimi biçirdi. O zaman mənim əynimdə adicə ağ xalat, bir də hər gün spirtlədiyimiz adicə maska var idi. Allahın işinə bax ki, nə mən, nə də həmkarlarımdan heç kim yoluxmadı. Bilirsən, biz həmin xalat və maskayla illərlə vərəm şöbəsində də işləmişik, heç vaxt da qorxmamışıq, ağlımıza gəlməyib ki, yoluxa bilərik. Amma indi Nadirənin əynində skafandr təsəvvür edəndə, ürəyim ağrıyır. Hələ Arifin burnunun üstündəki qızartılar…

 

Arif qızımın həyat yoldaşıdı, universiteti də bir yerdə oxumuşdular, ikisi də infeksionist olsalar da, fərqli xəstəxanalarda işləyirdilər. Lakin karantin zamanı hər ikisi vəziyyəti daha ağır olan şəxslərin yerləşdirildiyi xüsusi ayrılmış xəstəxananın reanimasiya şöbəsinə təhkim olunmuşdular. Dünən gecə yarısı qızlarına baş çəkməyə gələndə nəvəm yatmışdı, yaxşı ki, zavallı qızcığaz valideynlərinin o halını görmədi. İkisinin də rəngi qaçmış sifətində taxdıqları maskanın buraxdığı dərin izlər gendən sezilirdi, Arifin gözlərinin altı qaralıb tulumlanmış, burnunun üstündə qızartılar peyda olmuşdu, Nadirəninsə gözləri yol çəkir, danışa-danışa eləcə dizlərini ovxalayırdı. Onların yorğun sifətinə baxanda anam heç əhvalını pozmadı, əksinə cavanlığını xatırlayırmış kimi sualları yağış tək yağdırırdı və mənə elə gəldi ki, hətta gecənin bu saatında təzədən ağ xalatını geyinib nəvəsinə qoşulmaq üçün himə bənd idi. Mənsə nə qızımı, nə kürəkənimi heç vaxt belə heyi kəsilmiş görməyə adət eləməmişdim, sanki ağır döyüşdən çıxıb yolüstü doğmalarına baş çəkməyə gəlmişdilər və təzədən döyüş meydanına qayıtmaq üçün tələsməliydilər. Onlar nigarançılıqlarını gizlətməyə çalışsalar da, vəziyyətin ciddiliyini, bəlkə də çıxılmaz olduğunu yorğun gözlərindən oxuyurdum. Etiraf edim ki, onların gəlişinə kimi adi qripin dünyamızın altını üstünə çevirəcəyinə elə də ciddi yanaşmırdım, bunun hansısa dərman firmalarının, beynəlxalq güclərin uydurduğu informasiya imitasiyası hesab edirdim. Qızım da, kürəkənim də, bacardıqları qədər bizə təskinlik verməyə çalışırdılar, lakin başımızın üstünü hazırlıqsız kəsdirən elan olunmamış savaşın addım səsləri artıq evimizin kəndarında eşidilirdi.

 

 “Bəs nə edək?”, - dərsini bilməyən uşaqlar kimi onların rəngi qaçmış sifətinə baxıb dillənəndə, hər gün sosial roliklərdə eşitdiyimiz sözlərdən savayı bir şey demədilər – “evdən qalın, əlləri tez-tez yuyun, aranızda məsafə saxlayın”.

 

Qızım ürəyimə bələd idi, onsuz da onlardan sarı nigaran qalacağımı bilirdi, odur ki, mənə toxtaqlıq vermək üçün iş şəraitlərinin yaxşı olduğunu, vaxtında yeyib-içdiklərini, səkkiz saatdan çox işləmədiklərini söylədi.

 

- Səkkiz saat nədi ki? Biz o vaxtlar bütün sutkanı ayaq üstə keçirərdik, - uşaqlar gedəndən sonra anam dilləndi.

 

- Elə bilirsən başa düşmədim, məni toxtatmaq üçün elə dedilər. Onlar da çox işləyir, ana…

 

- Elə də olmalıdı, - anam soyuqqanlı cavab verib əllərini yumaq üçün vanna otağına keçdi. Yəqin uzun illərin formalaşdırdığı peşə vərdişindən irəli gəlirdi ki, o, atamdan da, elə mənim özümdən də fərqli olaraq heç vaxt təmkinini pozmazdı, hər halda biz anamızı nə vaxtsa əsəbiləşib özündən çıxan görməmişdik. Atamın işiylə bağlı altmışıncı illərdə ailəmizlə birlikdə iki il Əfqanıstanda yaşayandasa, anamı təzədən kəşf elədim, tək ana kimi yox, yüzlərlə tanımadığı xəstələrə şəfa verən həkim, dağ ürəkli insan kimi. Qardaşım məndən iki yaş böyük olsa da, indi soruşanda çox şeylər yadına yuxu kimi gəlir, mənsə vətənimizdən uzaqlarda, yad adamların arasında, atamın narahat günlərini, anamınsa necə gecəsini-gündüzünə qatmadan işlədiyini xatırlayıram. Xaricə yollanarkən elə bilirdik ki, nəhayət, anam artıq bütün gününü bizimlə keçirəcək, heç başqa ölkədə çalışmaqdan ötrü rəsmi icazəsi də yox idi. Başında həmişə qara buludları əskik olmayan Əfqanıstanda o zamanda çiçək xəstəliyi tüğyan eləyir, həkim çatışmır, uşaqlar kütləvi şəkildə qırılır, sağalanlarınsa ömürlərinin axırına qədər üz-gözləri çopur bağlayırdı. Sizcə, anam rahat oturardımı? Yenə də ağ xalatını geyinib maskasını spirtlədi. Yadıma salanda indi də heyrətlənməyə bilmirəm, ictimai əsaslarla, yəni bir qəpik belə ummadan çiçək pandemiyası ilə mübarizəyə qoşuldu. Tərslikdən həmin vaxt qardaşım, ondan təxminən iyirmi gün sonra mən də çiçəyə yaxalandıq. Atam təşviş içindəydi, üzə vurmasa da, bizi Əfqanıstana gətirdiyinə görə çox peşman olmuşdu. Anam tanımadığı əfqan balalarının başı üzərində pərvanə tək dolandığı kimi bizi də xəstəliyin ağuşundan xilas elədi. Yeganə qorxumuz çopur qalacağımız idi, şükürlər olsun ki, hər şeyi yaxşı adlada bildik.

 

 - Bu da keçib gedəcək, qızım, özünü darıxdırma, - anam hələ də pəncərənin qabağında dayanıb Nadirəgilin maşınının arxasınca baxdığımı görüb dilləndi.

 

 - Ana, Əfqanıstan yadındadı?

 

- Hə, kasıb ölkə, hər yanı cənginə alan lənətə gəlmiş çiçək, bir də hədiyyə kimi mənə verilən bahalı qaragül dərisindən kürkü geri qaytarmağım… Hamısı yadımdadı.

 

- Qaragül dərisindən kürk? Bax, o, mənim yadımda deyil.

 

- Çünki heç sizə deməmişdim də. Amma atan o kürkdə gözüm qaldığını bilirdi, günlərin bir günü ondan yaxşısını alıb gətirdi. Biz kimdənsə hədiyyə ummurduq axı. Qaldığımız şəhərin merinin oğlu vərəmə tutulmuşdu. Adı nəydi onun? Hə, Məhəmmədəli. Altı yaşında, elə mehriban, istiqanlı uşaq idi ki. İki qaşının arasında hind qızları kimi yumru qara xalı varydı. Bütün günü də ağlayırdı “mənim hələ altı yaşım olmayıb. Mən ölməyəcəm, ölməcəyəm”, deyirdi.

 

- Mən elə bilirdim ki, təkcə çiçək yayılmışdı.

 

- O zamanlar “vərəm” də, “çiçək”lə qol-qola verib varlı, kasıb demədən bütün komaları, imarətləri dolaşırdı. Məhəmmədəlini müalicə eləyib sağalda bildim, amma əkiz əmisi uşaqlarını xilas eləmək mümkün olmadı. Şəhər merinin arvadı mənə qaragül dərisindən olduqca gözəl, həm də bahalı bir kürk gətirmişdi. Rəhmətlik atanın bircə qıyqacı baxışı kifayət elədi ki, hədiyyəni geri qaytarım. Biz sovet adamları idik, öz prinsiplərimiz vardı… Bakıya qayıdandan sonra aradabir Məhəmmədəlidən məktublar alırdım, rəssam olacağını yazırdı. Sonra əlaqəmiz kəsildi. Eh, gör aradan nə qədər illər keçib.

 

 - Rəssam? Mən də rəssam olacam!, - gözlərini ovuşdura-ovuşdura yatağından qalxıb bayaqdan bizə qulaq asan nəvəm İradə gileyli-gileyli dilləndi. Hə, yadımdan çıxmamış deyim ki, nəvəm də mənim adımı daşıyır. Düzdü, bunu qızımdan ya kürəkənimdən heç vaxt xahiş eləməmişdim. Özləri belə istəmişdi, nə gizlədim, elə mənim də ürəyimə yatmışdı.

 

- Bəs dünən deyirdin müğənni olacam. Nə tez fikrini dəyişdin?,- anam mənə göz vurub dilləndi.

 

 - Müğənni də olacam də. Şəkil çəkən müğənni olmur ki?, - nəvəm də hazırcavablığından qalmadı.

 

- Nə deyim, bala, heç bizim nəsildən mahnı oxuyan çıxmayıb. Biz yaxşı həkim oluruq…

 

 - Yox, mən həkim olmayacam! Həkimlər çox, hamıdan çox kitab oxuyurlar. Axşamlar da evlərinə gəlmirlər. Müğənni yaxşıdı, hamı səni tanıyır, qəşəng evlərin, maşınların olur, - qoca nənəsinin nəsə deməsini gözləmədən nəvəm zümzümə eləyərək yan otağa keçdi. Yavaş-yavaş uşağın cır səsi bütün evi başına götürdü. İndi o, rəngli karandaşlaryıla divar kağızları üzərində “rəssamlıq” məharətini göstərir, həm də səsinin yetdiyi yerə kimi dayanmadan mahnı oxuyurdu.

 

 - Görürsən, zəmanə uşaqlarıdı, - anam dedi, - nəyəsə məcbur eləmək olmur. Elə sözlər danışırlar ki, adamın matı-mutu quruyur. Biz bu yaşda ev, maşın haqqında nəinki fikirləşmirdik, heç istəsək də fikirləşə bilməzdik.

 

- Ana, belə baxanda uşağı da qınamaq olmur axı. “Aşıq gördüyün çağırar”, - dedim. Sonra yenidən anamın xatirələrini çözələməsi üçün söhbəti Əfqanıstandan saldım. Evimizə qapandıqca vaxtın necə keçməsinin heç bir anlam kəsb etmədiyini duymağa başladıq. Elə bil bələkdə qırxı çıxmayan uşaq idik, yavaş-yavaş gecəylə gündüzün yerini səhv salırdıq. Anamın xatirələri təkrarlananda və bir də müğənni olacağını az qala hər gün israrla sübut eləməyə çalışan nəvəmin “repertuarı”nda təzə mahnılar peyda olanda evimizin divarları arasında zamanın hələ dayanmadığını hiss edirdim. Ömrünün əlli ilindən çoxunu çiçək, vəba, qızılca, vərəm kimi yoluxucu bəlaların qarşısını almağa həsr eləmiş doxsan beş yaşlı anam hər gün əllərini yuyur, spirtləyir, məni də, nəvəmi də bunu eləməyə məcbur edirdi. Bu bəlanı da adladacağımıza elə əmin idi ki, onun optimizmini paylaşmamaq mümkün deyildi. İsti divarlarımızdan kənarda – ölkələrini, şəhərlərini, kəndlərini gəzməkdən doymadığımız dünyamızda vəziyyət hələ də yaxşı deyildi.

 

- Həkim, düzünü deyin, mən ölməyəcəm, hə? Belə yaşlı görsənməyimə baxmayın ha, heç altmış yaşım olmayıb. Həkim, mən ölməyəcəm, eləmi? -, Bakıda Novruz şənliklərində iştirak eləmək üçün İrandan Azərbaycana gələn turistlərin bəzilərində virusun nəticələri müsbət çıxmışdı. Onlardan vəziyyəti ağır olanları isə Nadirəylə Arifin çalışdığı xəstəxananın reanimasiya şöbəsində yerləşdirmişdilər. İki qaşının arasında hind qızları kimi yumru qara xalı olan kişinin nəfəs almağı çətinləşəndə, süni nəfəs aparatına qoşmaqdan başqa əlac qalmamışdı. Az qala hər gün Nadirənin skafandrın qalın eynəyinin arxasından parlayan çuxura düşmüş gözlərinə baxaraq günahsızlığını sübut eləməyə çalışan uşaqlar kimi hələ altmış yaşının tamam olmadığını dönə-dönə söyləyirdi.

 

- Bilirəm, bu, elə bir dərdi ki, qocaları götürür. Amma, həkim, Allaha and olsun ki, mənim heç altmış yaşım olmayıb. Vallah, altmış yaşım yoxdu…

 

 - Sizə heç altmış da vermək olmaz,- Nadirə onun xəstəlik tarixçəsinə göz gəzdirib dilləndi. Öskürək hələ ki, şiddətli olmasa da, qızdırma artıq öz işini görmüşdü; kişinin dodaqları çat-çat olmuş, burnunun ətrafı və gözünün altı göyərmişdi, nəfəs almağı çətinləşdikcə nəbzinin ritmi də aşağı düşürdü. Xəstə müalicəyə adekvat görünürdü, lakin bir vaxtlar vərəmin zədələdiyi ağ ciyərləri hərarətin artacağı təqdirdə həyatını təhlükə altında qoya bilərdi. Onunla eyni palatada yatan xəstəni artıq xilas eləmək mümkün olmamışdı. Elə başqa xəstəxanalardan gələn xəbərlərdə də ürəkaçan bir şey yox idi. Kişi qara qızdırmadan ayılıb özünə gələndə, hər gün eyni şeyləri danışırdı. Bəlkə də sayaqlayırdı, amma Nadirə üçün onun danışığına qulaq asmaq, vaxt tapdıqca söhbət eləmək elə müalicə qədər vacib idi. Virusun caynağında çırpınan xəstələrin çoxu heç sayaqlaya da bilmirdilər. İnsan bir göz qırpımında statistik rəqəmə çevrilirdi – hər gün bu qədər yoluxdu, bu qədər öldü, bu qədər sağaldı. O, sanki özünün rəqəm olmadığını sübut etmək üçün mücadilə aparır, yalnız və yalnız sağalanların cərgəsində dayanmaqda israrlı idi. Bu xəstəxanada sayaqlamağı bacarmaq elə nəfəs almaq qədər vacib idi.

 

- Altmış nədi ki, hə, həkim? Altmış nə yaşdı ki?

 

 - Əlbəttə bir yaş deyil. Siz də maşallah, yaxşı görünürsünüz…

 

 - Həkim, mən sizin şəklinizi çəkəcəm. Mən rəssamam axı… rəssamam…

 

 - İnşallah! Sağalandan sonra, amma skafandrda yox.

 

- Mən bilirəm necə çəkəcəm. Sizin şəkilinizi… özüm bilirəm… Skafandrda olsanız da, sizi görürəm… Altmış yaş boş şeydi, eləmi?

 

- Yaşınızı özünüzə dərd eləməyin, artıq.

 

 - Yox, həkim, mən özüm tez-tez belə deyirəm ki, qoy əzrayıl da eşitsin. Mən bayrama gəlmişdim axı... Heç bayram vaxtı da adama qıyarlar? Altmış yaş nədi ki?..

 

- Bəs nə çəkrisiniz? Portret, peyzaj…

 

 - Mən müharibə adamlarından çəkirəm, həkim. Bilirsiniz nə qədər müharibələr görmüşəm? Biz Əfqanıstan qaçqınıyıq. Çoxdan… Çoxdan qaçmışıq... müharibədən… İndi Təbrizdə…-, öskürək şiddətləndiyindən nə qədər çalışsa da, sözünün davamını gətirə bilmədi. Nadirə onun başını dikəldib su verdi. Hərarəti də artmışdı. İndi o, hər gün qılığına girdiyi əzrayılla növbəti savaşa başlamışdı. Həkim dan yeri sökülənə qədər alını hind qızları kimi xallı xəstənin başının üstündən çəkilmədi. “Yox, mənim altmış yaşım yoxdu… yox… yox… altmış nə yaşdı ki…”,- o, bütün gecəni bax beləcə sayaqladı. Səhər Nadirəni Arif əvəz edəndə xəstə bir az toxtamışdı, ağır-ağır da olsa, nəfəsi gedib gəlirdi.

 

Dünyanın bütün xəstəxanaları dolub-daşırdı, sanki bəşəriyyət eyni vaxtda savaş vəziyyəti almışdı. Hamı səbirsizliklə Şərqdən yayılan bəlanın kökünü kəsən vaksinin hazırlanacağı günü gözləyirdi. Günlər uzandıqca, evə qapanmış adamların səbri də tükənirdi. Yalnız təbiət öz işindəydi; baharın nəfəsi toxunan ağaclar çoxdan tumurcuqlayıb, çiçək açmışdı, köhnə “beşmərtəbə”lərin həyətində yumrulanmış alçalar, göyərmiş əriklər pitrax budaqlarına dırmaşacaq dəcəllərin yolunu gözləyirdi. Novruzu yola verəndən sonra Pasxanın çıxmasına bəndmiş kimi sərçələr civildəşərək pəncərələrimizi döyəcləyir, hər səhər onları yemləyəcək adamların yolunu gözləyən alabəzək göyərçinlər kimsə gözə dəyməsə də, yenə də ümidlərini itirməyib səkilərin kənarına qonardılar. Əslində ümidini itirməyən tək onlar deyildi, insanların dəvə səbri tükənsə də, göyərçin ümidi hələ öləziməmişdi. Nadirə artıq başqa xəstəxanaya təhkim olunmuşdu, Arifsə reanimasiya şöbəsində işinə davam edirdi. Sağalanların sayının yavaş-yavaş artdığını da birinci onun dilindən eşitdik. Xəbərlər proqramlarında karantin rejiminin artıq yumşaldılacağı barədə ara-sıra söhbətlər gedirdi. Bizim göyərçin ümidimiz günü-gündən qanadlanır, evimizin divarları arasında qərar tutmayıb doğma şəhərimizin yaşıl xiyabanlarının üzərindən ötmək istəyirdi. Arif hamımızın, hətta aylardı ki, müğənni olacağını israrla söyləyən nəvəmi də heyrətə salan müjdəli xəbərini isə mayın ortalarında verdi. Pandemiyadan sonra ilk dəfəydi ki, ailəlikcə nahar süfrəsinə toplanmışdıq, az öncə xaricdəki qardaşımla da “Skyap”la söhbətləşməyimiz anamın nigarançılığına son qoymuşdu. Dünyamızın yavaş-yavaş özünə gəlmək istəməsi hamımızı sevindirdi. Arif əlində iri dördkünc bağlama evə gələndə, nəvəm bunun ona hazırlanmış növbəti sürpriz olduğunu düşünüb civiltili səsini başına atdı. Bu aralarda könlünü almaq üçün demək olar ki, hamımız ona balaca da olsa nəsə sürpriz edirdik axı.

 

- Bunu xəstəxanaya gətirmişdilər. Sənə gəlibmiş, - Arif çiyinlərini çəkərək bağlamanı Nadirəyə göstərdi, - özü də Təbrizdən.

 

Qızım gözlərini döyüb üzümüzə baxdı. Nə bizim İranda qohumlarımız var idi, nə də onun rəfiqələri. Hər halda mənə elə gəldi ki, bu, yenə Arifin növbəti zarafatlarından biridi. Yorğun, üzücü günlər yaddaşımızda ilişmiş pis yuxu kimi arxada qalmışdı və biz yavaş-yavaş pandemiyadan əvvəlki həyatımızın ritminə qayıtmağa cəhd göstərirdik. Zarafatlar isə bir zamanlar həyatımızın az qala gündəlik normasına çevrilmişdi. Nadirə bağlamanı açandaysa, bunun zarafat yox, gözəl bir portret olduğunu gördük – çuxura düşmüş gözlərindən sevinc yağan əsmər sifətli həkim başını azca yana əyib gülümsəyirdi. Gur qara saçlarını boynunun arxasından buraxmış, əllərini ağappaq xalatının qarşısında çarpazlamışdı, başındaysa üzündəki yorğun təbəssümü tamamlayan şahzadəsayağı zərif bir tac var idi. Rəsmin aşağısında kursivlə bu sözlər yazılmışdı – “Xilaskarım - taclı mələk. Məhəmmədəlidən. Təbriz”. “Məhəmmədəli” adını oxuyan kimi Arif onun reanimasiyada Nadirənin müalicə elədiyi hind qızları kimi alını xallı kişi olduğunu söylədi. Qızım son aylarda sayını itirdiyi xəstələrinin arasından hər gün əzrayılı yola gətirmək üçün altmış yaşının tamam olmadığını söyləyən təbrizli rəssamı da, ona verilən sözü də unutmamışdı. Lakin hamıya qəribə gələn portretin nəvə Nadirədən çox, nənə Nadirənin cavanlığını xatırlatması idi. Bunu hamıdan yaxşı mən bilirdim, çünki bütün ömrüm çuxura düşmüş gözlərindən heç vaxt sevincini əsirgəməyən, ağ xalatında mələyə oxşayan, əsmər simalı qadının gözlərinin qabağında keçmişdi. Xatirələrimizin köhnəldiyini zənn etdiyimiz anda, üstündəki beton qatını yararaq günəşə sarı boy göstərən körpə fidan kimi təzə xatirələr göyərir və yaddaşımızı korşalmağa qoymur.

 

İş ondadı ki, taclı virusun gətirdiyi pandemiyanın həyatımıza qatdığı “müjdə”lər bununla da bitmədi. Dünənə qədər müğənni olacağını israrla söyləyən nəvəm divardan asdığımız “taclı mələyin” portretini görər-görməz indi də həkim olmaq həvəsinə düşmüşdü. Amma bu dəfə deyəsən, lap ciddi idi; səhər açılandan axşama kimi hamını müayinə edir, qızdırmamızı ölçür, əllərimizi spirtləyirdi - pandemiya qurtarmışdı, amma bizim evdə “proflaktik tədbirlər” görünür hələ çox davam edəcəkdi.

 

                                                                                              Aprel, 2020

 

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

 

(12.08.2024)

Bazar ertəsi, 12 Avqust 2024 17:02

BİR SUAL, BİR CAVAB Əlizadə Nuri ilə

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

SUAL

Kim toxunub bu sözlərin könlünə,

   Bir şairin varağında ağlayır?

   O qadın da gözlərini gizləyib...

   Göz yaşları yanağında ağlayır.

 

   Sevgi sönüb tüstülənir xatirəm,

   Közü də yox, kirpiyimdə gətirəm...

    ... Saçlarını ovundurub yatıram.

    Haçan görsəm, darağında ağlayır. (Əlizadə Nuri)

 

  " Qadınlar nə istəyir?"  sualına dəyərli şairimiz Əlizadə Nuri cavab tapıbmı?

 

CAVAB

Qadınlar nə istəyir?- ən sadə biçimdə sevgi, nəvaziş, diqqət...

Kim deyibsə, yaxşı deyib: “Kişilər qadınlarda yaxşı bir keçmiş, qadınlar kişilərdə yaxşı bir gələcək arayır" 

Karyerist maraqları qoyuruq bir yana... 

Mən bir dəfə yazmışdım: bəlkə də, bir qadın təbəssümüymüş, Sonradan böyüdüb günəş ediblər... 

Bu dünyanın isinməsi həm də qadınların hesabına olur...

Qadınlar haqda bəzi kişilər tələsik qərar verir. Pələngi öldürməmiş dərisinə qiymət qoymaq trend olub sanki. Bu, yolverilməzdir!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Bazar ertəsi, 12 Avqust 2024 16:00

RUH – Fəxrəddin Qasımoğlunun yeni detektivi

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı detektiv ustası, polis podpolkovniki Fəxrəddin Qasımoğlunun yeni yazdığı “Ruh” romanını dərc edir..

Fəxrəddin Qasımoğlu dalbadal dərc edilən bir neçə detektivi, xüsusən “Son gecə” böyük oxucu auditoriyası tərəfindən maraqla qarşılanıb. Bu romanda da ənənəvi qəhrəmanlar iş başındadırlar, bu dəfə onlar uşaq oğurıuğunu araşdırırlar.

 

 

Ağamirzə fikrə getdi.

- Bəs, əgər yalan deyirsənsə?

Üzümü ona tutub dedim:

- Sənin azca da ağlın varsa, başa düşməlisən ki, mən buraya gələrkən artıq Cahandarın kimliyini öyrənə bilmişəm. Adamım da hazırda orada müşahidə aparır.

Saata baxdım. Dördə iyirmi beş dəqiqə qalırdı. Tələsmək lazım idi. Cahandarın evinin qapı-pəncərəsinin möhkəm olması oraya asanlıqla daxil olmaq imkanlarımı sıfıra endirirdi. Üstəlik, ev sahibi qazdan ayıq biri idi. Onun da Ağamirzə kimi araq içib yatdığına heç inamım yox idi. Cahandar kimi bu işlərdə bişmiş biri evində oğurlanmış adam saxladığı halda sayıqlığı heç vaxt əldən verməz. Ağlıma bir fikir gəlmişdi. O qapını elə Ağamirzəyə açdıracaqdım. İndi söhbəti uzaqdan başlayıb ona gətirirdim. Artıq iradəsini tam sındırdığım «əsirimə» dedim:

- Onun bağı buradan çox uzaqdadı?

- Yox, piyada da getmək olar.

- Sənin pulu alana qədər oraya hansısa səbəbdən getməyin planlaşdırılıb aranızda?

- Yox. Mən pul verilənə qədər burada qalmalıyam.

- Bəs oraya getməyin üçün plandankənar hansı səbəb ola bilər?

- Elə bir şey ağlıma gəlmir.

- Onda mənə qulaq as deyim.

* * *

 Layiqə qaranlıq küçədə, kirayəyə götürdüyü «Toyota Korolla» markalı maşında oturub ətrafı dinləyə bilməsi üçün öz tərəfindəki şüşəni azca aşağı endirmişdi. Sənubər arxa oturacaqda oturmuşdu. Heç biri danışmırdı. Ətrafda da sakitlik idi. Bu sakitliyi bir az əvvəl başlayan və yavaş - yavaş güclənən küləyin vıyıltısı, bir də haradasa hərdən ulayan bayquşun səsi pozurdu. Gecənin bu saatında yalnız bağ evləri olan küçədə bir adam da gözə dəymirdi.

Buradakı lazım olan ünvanı tapandan sonra maşını təxminən on beş metr kənarda saxlayıb əvvəlcə küçədə müşahidə aparmışdı. Ətrafdakı evlərin heç birində işıq yanmadığına əmin olub sonra qonşu bağın hasarından içəri aşmışdı. Həmin bağın Cahandarın həyətinə bitişik divarından baxıb lazım olanları öyrənmişdi. Tam qaranlıq olan bağda diqqətlə qulaq asanda evin arxa tərəfindən səs gəldiyini eşitmiş, bir qədər yerini dəyişib səsin nə səs olduğunu müəyyən etmişdi. Kimsə evin arxasındakı geniş sahənin tən ortasında yeri qazırdı. Zəif ay işığında adamın sinəsinə qədər çalanın içində olduğu görünürdü. Amma o yenə də qazımağa davam edirdi. Təxminən qırx dəqiqə də qazdıqdan sonra oradan çıxan adamı görəndə Layiqə qeyri - ixtiyari diksinmişdi. Əlində bel tutub dayanmış yekəpər adamın ay işığında görünən silueti həqiqətən çox qorxunc idi. Yadına Bəxtiyarın sözləri düşdü: Ehtiyatlı ol, adam çox təhlükəlidir, boyu da iki metrə çatır. Şübhə yox idi, bu müşahidə apardığı bağın sahibi, onlara lazım olan adam idi. Amma gecənin bu vaxtı, qaranlıq bağda dayanmadan işləyib belə dərin çala qazması onun nəyinə lazım idi? Məlum məsələ idi ki, niyyəti yaxşı deyildi. Adamın beli kənara atıb evə keçdiyini görəndə gəldiyi yolla hasardan aşıb maşına qayıtmış,  gördüklərini zəng edib şefinə demişdi. Bundan sonra telefonuna gəlmiş mesajla şefinin maşınının olduğu yeri tapmış, Sənubəri götürüb buraya qayıtmışdı. İndi o, Bəxtiyardan gələcək növbəti tapşırığı gözləyirdi. Hələ ki, səssiz rejimə qoyub ekran işığını minimuma qədər azaltdığı telefonu susurdu. Haradasa yenə də bayquş uladı. Layiqə əli ilə belindəki qaz tapançasını yoxlayıb yerində qurdalandı. İndi əsas məsələ yuxuya getməmək idi.

* * *

 Əllərini arxadan qandalladığım Ağamirzənin boynunu büküb mənə baxdığını görəndə davam etdim:

- İndi səninlə Cahandarın bağına gedirik. Ora çatanda nə edəcəyini deyəcəm.

- Bunu etmək olmaz, o hər şeyi başa düşəcək.

- Bilirəm, ancaq başqa yolumuz yoxdur.

- O məni öldürər.

Ağamirzənin səsində açıq-aşkar qorxu hiss olundu.

- O səni onsuz da sağ qoymayacaqdı. Mən isə sənə sağ qalmaq şansı verirəm. İndi əsas məsələ balaca Ağanı xilas etməkdir. Sənin barəndə sonra qərar verərik.

Uşağın adını çəkəndə onun bir anlıq diksindiyi gözümdən qaçmadı. Ancaq yenə də Cahandarın qarşısındakı qorxusu ona güc gəlirdi. Mənə inamsız baxdığını görüb əlavə etdim:

- Narahat olma. Mən yaxında olacam. Buna imkan vermərəm. Mənə təkcə onu evdən çıxarmağın lazımdır. Qalanı ilə sənin işin olmasın.

- Elə isə gedək. Təki uşağa bir şey olmasın.

Bunları deyib Ağamirzənin əllərini arxadan açıb ön tərəfdən qandalladım. Masanın üstünə qoyduğu köhnə mobil telefon aparatını götürüb cibimə qoyduqdan sonra birlikdə həyətə, oradan da küçəyə çıxıb maşını saxladığım yerə gəldik. Sənubəri aparan Layiqə açarları əvvəlki yerinə qoymuşdu. Əvvəlcə sağ tərəfdəki qapını açıb onun oturmasını gözlədim. Sonra sükan arxasına keçib mühərriki işə saldım. Onun göstərdiyi torpaq yollarla bağların arasından keçib bir azdan lazım olan ünvana çatdıq. Layiqənin maşını bir qədər irəlidə saxladığını bilirdim. Ağamirzə bağın qapısını nişan verəndən sonra irəli sürüb onun dayandığı yerdə saxladım. Ona maşında qalmasını tapşırıb düşdüm. «Toyota Korolla» markalı maşının sağ qabaq qapısını açıb salona baxdım. Layiqə sükan arxasında, Sənubər isə arxa oturacaqda oturmuşdular. Onlara qısa təlimat verdim:

- Sənubər xanım, siz burada qalırsız. Nə olur olsun, maşından düşməyəsiz. Layiqə, sən mənimlə gəlirsən.

Layiqə cəld maşından düşüb yanıma gəldi. Ona qısaca, Sənubər eşitmədən nə edəcəyini başa saldım. Sonra öz maşınıma yaxınlaşıb qapısını açdım və Ağamirzəni yerə düşürtdüm. Qandalları onun qollarından çıxarıb Layiqəyə verdim. Ağamirzə bir anlıq çaşqın-çaşqın «Toyota»nın yanında dayanmış Layiqəyə baxıb başını aşağı saldı. Görünür gecənin bu vaxtı buraya qədər gəlib onu yatdığı yerdə yaxalamış, hələ də kim olduğundan baş açmadığı adamın yanında bir qadının da olduğu ona çox təəccüblü gəlmişdi. İrəlidə biz, arxamızca Layiqə səs salmadan, ehtiyatla Cahandarın bağına tərəf getdik. Qapıya çatanda cibimdən Ağamirzənin telefonunu çıxarıb ona verdim. Cahandara nə deyəcəyini ona yolda başa salmışdım. Bütün bu müddətdə Layiqə qaça bilməməsi üçün Ağamirzəni tapançasının nişangahında saxlayacaqdı. Onun «Molla»dan necə qorxduğunu görəndə bu ehtimalı istisna etməmişdim. Adamın ona tuşlanmış tapançanın qaz tapançası olduğunu bilməsi vacib deyildi. Hər halda bu tapança da onun qaçmasının qarşısını almağa kifayət edirdi. İndi əvvəlcə mən əgər Cahandar həyətə çıxarsa, onu bir an da gözdən qoymamaq üçün lazımi mövqe seçib yaxşıca gizlənməli, sonra işarəmlə o, zəng etməli idi. Bağın divarının lap yanında bitmiş iri iydə ağacı kamuflyaj üçün əla yer idi. Yarpağını töksə də, sıx budaqları qaranlıqda məni tam gizlədə bilərdi. Bir anda ağaca dırmaşdım. Bir qədər əvvəl zəif əsən külək əməlli - başlı güclənmiş, iydə ağacının budaqlarını tərpədib hərdən üzümə çırpırdı. Buna əhəmiyyət verməyib həyəti mümkün qədər gözdən keçirdim. Sonra Ağamirzədən götürdüyüm naqanı cibimdən çıxarıb çaxmağını dabana çəkdim və əlimlə işarə verdim. Bunu görən Ağamirzə əlində hazır tutduğu telefonun düyməsini basdı. Köhnə aparatın ekranı işıqlandı. Bir qədər aralıda dayanmış Layiqə silahını qaldırıb Ağamirzəyə tuşladı. Başlandı! Yaxın bir neçə dəqiqədə hər şey məlum olacaqdı. Məni narahat edən, tülküdən də bic olan «Molla»nın evə qapanıb çıxmaması idi. Məcburiyyətdən qısa müddətdə qurduğum planın yeganə zəif bəndi bu idi. Əgər belə olarsa, onu danışıqlara çəkməkdən başqa çarəm qalmırdı. Cahandar ağıllı adam idi və evə qapanmasının yalnız ilk bir saatda ona nəsə verə biləcəyini təxmin edəcəkdi. Bu ona hansısa şərtlərini irəli sürmək, yaxud çıxış koridoru istəmək üçün lazım olardı. Sonrakı saatlarda barrikada qurub evdə qalmağının ona heç nə verməyəcəyi məlum məsələ idi. Ona görə də, hər şey istədiyim kimi getməzsə və əgər o, evdən çıxmazsa, bu varianta onu inandıracağıma əmin idim. Təki uşağı sağ - salamat qaytarmağa razı olaydı. Özü hara cəhənnəm olur olsun. Onunla sonra da məşğul olmaq olar.

Yaranmış ani sükutu Ağamirzənin xırıltılı səsi pozdu…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

 

Nihad Alimoğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Ölkəmizdə kitabın populyarlaşması üçün atılan hər bir addım təqdirəlayiqdir. Növbəti belə addımı Yelo Bank və "Parlaq İmzalar" nəşriyyatı birlikdə atıblar. 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Parlaq imzalar” nəşriyyatınln rəhbəri Nurman Tariqə müraciət edərək layihə barədə ondan aşağıdakı bilgiləri alıb: 

“Yelo Bank innovativ və düşünülmüş layihələri ilə müştəri məmnuniyyətini artırmağa davam edir. Bu təşəbbüsün davamı kimi bizim "Parlaq İmzalar" nəşriyyatı ilə birlikdə əməkdaşlıq layihəsi həyata keçirilib. Artıq Bankın yeni konseptli xidmət mərkəzlərində növbə gözləyərkən müştərilər kitab oxuya biləcəklər. Sarı cildli seriya kitablar bankın korporativ imic rəngi ilə eyniləşdirilib. 

Layihənin əsas məqsədi müştərilər üçün filiallarda qonaqpərvər mühit yaratmaq və onların vaxtını mütaliə ilə səmərəli dəyərləndirməyə həvəsləndirməkdir.

Bu əməkdaşlıq çərçivəsində Bankın dəstəyi ilə nəşriyyatımız tərəfindən ən maraqlı xarici ədəbiyyat - Cek Londonun "Həyat Eşqi”, Frans Kafkanın "Atama məktub”, Ştefan Sveyqin "Şahmat”, Anton Çexovun "Qılaflı adam” kimi əsərləri çap olunub. "Yoldaş” seriyasına aid olan bu kitabların əsas özəlliyi dünya ədəbiyyatının qısa və mükəmməl əsərlərindən ibarət olmasıdır. Gələcəkdə əməkdaşlığın davamı kimi bir sıra yeni kitablar orijinal dillərdən tərcümə əsasında nəşr ediləcək.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Sayt Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyi tərəfindən 2024-cü ildə “Qeyri-hökumət təşkilatları üçün qrant müsabiqəsi” çərçivəsində Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun həyata keçirdiyi “Yeniyetmə və gənclərdə mütaliə mədəniyyətinin formalaşdırılması” layihəsinin tərəfdaşı olaraq yenilənmiş, yeni bölmələr əlavə ediımiş, layihənin təbliği üzrə funksional fəaliyyət aparılmışdır.