Super User
“Ölmək istəmədiyin yerdə yaşamağına dəyməz” – Luis Kerroll
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qısa fikirlər xəzinəsi”ndə bu dəfə Luis Kerrolun aforizmlərini təqdim edir. Toplayanı və tərtib edəni: C.Məmmədovdur.
Luis KERROLL:
Hara gedəcəyinizi bilmirsinizsə, istənilən yol sizi ora aparacaq.
***
Zaman, onu öldürənləri əsla sevmir.
***
Meşə ağacları bizim onlara verdiyimiz adla çağırılmadıqca səsimizə hay verməzlər.
***
Əgər Zamanla yaxşı münasibət saxlasan, o da saatı sən istədiyin kimi göstərər.
***
Hər kəs öz işiylə məşğul olsaydı, Dünya indikindən daha sürətlə fırlanardı.
***
Əminəm ki, ən yaxşı həyati məsləhət budur: ölmək istəmədiyin yerdə yaşamağına dəyməz.
***
Yer kürəsi fırlanır ona görə ki, bəzi adamlar başqalarının işlərinə burunlarını soxmurlar.
***
Siz əgər həmişə tələsirsinizsə, möcüzəni əldən qaçıra bilərsiniz.
***
Bilirsənmi, savaşda ən böyük itikilərdən biri – başın itirilməyidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.07.2024)
“7 iyunun yazısı” - Varis
“Ədəbiyyat və incəsənət” portal yazıçı Varisin yeni yazdığı “7 iyunun yazısı” essesini təqdim edir. İnsan niyə yaşayır? Məqamsız məqsədsiz gün keçirmənin dividendləri hansılardır, ali məqsədlər üçün özünü fəda edənlərin bəs?
“Dərd bölməyə kimsə yoxdu
Bu da yağı, o da yağı.
Ömür dediyimiz nəsnə
Arzular qəbristanlığı”, - yazır yazıçı.
“25-ci saat” adında brend yaratmalıyam, günümüzdəki bu vaxt qıtlığında hər kəs 25-ci saata hədsiz ehtiyac duyur.
“Kimsəsizlər küçəsində apokalipsis” adlı roman yazmalıyam, zatən bütün tənhaların bir qan qohumluğu qədər yaxınlığı var.
Amma “Unuda bilməzsən” (You can’t forget) adlı film çəkməyə daha istəkliyəm. Bir gün sən də anlayacaqsan. Anlayacaqsan ki, keçmiş daim insanı qarabaqara izləyir, məqam gəzir ki, onu yolundan sapındırsın. Və anlayacaqsan ki, heç sən də UNUDA BİLMƏZSƏN!
1-ci etüd
Yaz və yay yağışlarını o qədər sevirəm ki.
Hətta bu yaşımda belə yazda, yayda yağış yağdımı, eynən uşaqlar kimi qaçıb əllərimi yana açaraq, üzümü səmaya tutaraq islandıqca islanmaq sərməstliyi yaşayasıyam.
Və bir də. Elə ki səssizlikdə içimin sükutuna dalıram, birdən hardansa lap uzaqlardan qulağıma musiqi sədası gəlir. Tam diqqət kəsiləndə bəlli olur ki, bu səs içimdən gəlirmiş.
Mən daim bu iç musiqimin – o bir simfonik əsərdir – hansı bəstəkara məxsus olduğunu araşdırırdım, Bethovenin, Motsartın, Şopenin, Baxın, Ştrausun, Listin, digərlərinin əsərlərini dinləyirdim... Amma həmin musiqiylə rastlaşmırdım ki rastlaşmırdım. Və bir gün Madriddəki Kafedral kilsə-muzeydə o ilahi musiqini axır ki eşitdim. Dərhal başılovlu halda xidmətçilərə yaxınlaşanda Tomazo Albinoninin “Adajio”su olduğunu öyrəndim. Ecazkar musiqinin müəllifi 17-ci əsrdə Venesiyada yaşamış Barokko epoxasının bəstəkar-skripkaçısı imiş.
Bu yağış sevgisinin də, bu daxilimdə musiqi səslənməsinin də səbəbinin nə olduğunu uzun illər bilmədim ki bilmədim...
Anamın vəfatından sonra şəxsi əşyaları içində bütün bu illərdə bizdən gizlətdiyi xatirə dəftərini aşkarladıq. Ordan oxuyanda ki, dünyaya gəldiyim 7 iyun günündə yağış yağırmış, xeyli təəccübləndim. Oxuyanda ki, həmin gün doğum evinin hava radiosunda da simfonik musiqi səslənirmiş, heyrətdən donub qaldım.
Magik realizm!
2-ci etüd
Qorxudan ibadət etməklə sevərək ibadət etməyin fərqi böyükdür.
3-cü minillikdə dünya ədəbiyyatının inkişaf tendensiyasında başlıca amil elitar və kütləvi ədəbiyyat sərhədlərinin aradan götürülməsidir. Kanonik klassisizmin yaratdığı ehkamlar da uçulub dağıdıldı, postmodernizm bastionu da çökdü. Non-fiction son on ilin ən tələbolunan kitabına çevrildi.
Bu gün bütün Amerikanın başılovlu halda Conatan Franzenin kitablarını axtarması, yəni, sizə heç nə demir?
Qəssab dükanında da, gül dükanında da eyni mənzərə var əslində. Birində başları kəsilərək, digərində kökündən qoparılaraq öldürülən canlıların ruhları dolaşır. Di gəl, bunların hər ikisi insanların böyük həvəslə baş çəkdikləri məkanlardır.
Keçmiş Nobel prospekti ilə gedirdim, bərk tıxaca düşdüm və nədənsə eyniadlı mükafat barədə düşünəsi oldum. Bax, Milan Kunderaya Nobeli vermədilər və o, dünyadan küskün getdi. Ondan öncə Umberto Ekoya da Nobeli verməmişdilər və o da dünyadan küskün getmişdi. Haruki Murakamiyə də Nobeli verməməkdə israr edirlər və onun da dünyadan küskün getməsinə çalışırlar.
Nobel başbilənləri bir şeyi anlamaq istəmirlər ki, ən yaxşılara veriləsi nəsnə ən yaxşılara qismət olmadıqca dəyərini itirir. Anlamaq istəmirlər ki, “Ölməzlik” elə “Qızılgülün adı”ndadır, “Norveç meşəsi”ndədir.
Bakının Nobel prospekti artıq tarixdir. Ədəbiyyat üzrə Nobel mükafatının da tezliklə tarixə çevrilməyəcəyinə kim zəmanət verər ki?
Mənfəətgətirici bütün nəsnələr ya o qədər qaynardır ki, əl vuranda yandırır, ya da o qədər soyuqdur ki, toxunanda dondurur. Bizimsə əllərimiz ilıq və sərinlərə öyrəşib. Odur ki, onlarsız keçinməli oluruq.
İnsan ömrü adi günlərin xoşbəxt və bədbəxt günlərə nisbətindən ibarətdir. Bir bədbəxt gün iki xoşbəxt günü aparır - “Qızıl cib saatı” romanımın epiqrafıdır.
Bu tarixi trillerə həddən çox zaman və enerji qoydum. Ədəbi elitanın onu bəyənməsini yazılan resenziyalar, oxucuların bəyənməsini yüksək satış faizi isbatlayır. Eyni zamanda hər iki cəbhədən rəğbət almaq çox çətindir.
Amma sözüm bunda deyil, sözüm ondadır ki, insan ömrünün adi günlərin xoşbəxt və bədbəxt günlərə nisbətindən ibarət olması bir həqiqətdir. Qələmlərə qara mürəkkəb çatdırmaq olmur. Qırmızı mürəkkəbsə əksərən istifadəsiz qalır.
Və xoşbəxtlik –
Yer kurəsinin hansısa okeanına,
dağına,
meşəsinə,
Yaxud hansısa şəhərinin
insan uzdihamı arasına düşən
bir iynə.
Axtarıram onu
Ömrümü yelə verə-verə,
Deyinə-deyinə.
3-cü etüd
İnsan biləndə ki qanadı var, gec-tez uçacaq.
Div-insanlar adi insanların görmə bucaqlarını bütün zənginliklərə bağlayaraq bir tikə çörəyə açmaq üçün, o çörəyə əlləri çatınca isə onları “min şükür” deməyə alışdırmaq üçün yaranıblar.
Sevinc kədərə, şənlik yasa, arzu puçluğa ağ bayraq qaldırdıqca fasiləsiz ağ parça istehlakçısına çevrilirsən. Və bir gün ağ parçalar tükənir, sonuncunu bürmələyirsən, ömür ölümə ağ bayraq qaldırır.
Qatilin əksi öldürdüyü adamın gözündə ilişib qalır. Öləndə gözlərimdə Qəddar Həyatın əksi qalacaq.
Bürkülü yay gecəsinin
Havasızlığına qapanmışam.
Bu böyük, gen məmləkətin
Yuvasızlığına tapınmışam.
Ulduzlar göz qırpırlar,
Gah yanır, gah sönürlər.
Xatirələr əlçim-əlçim
Başıma tökülürlər.
Dərd bölməyə kimsə yoxdu
Bu da yağı, o da yağı.
Ömür dediyimiz nəsnə
Arzular qəbristanlığı.
Haqqı nahaqqa çevirən
Konveyerlər qoşulubdu.
Orda qılınc çəkən gördüm
Burda silah tuşlanıbdı.
Bilmirəm, harda dayanım,
Bilmirəm, hayana gedim.
Deyiləsi çox şeylər var.
Mən lap azcasını dedim.
4-cü etüd
Palçıqdan çıxmaq üçün ətrafdakı quru adacığı görmək lazımdır.
Dekadentçilər müasir dövrdə yenə əl-ayaq açıblar, “sənət sənət üçündür” taftalogiyası ilə silahlanaraq, artıq kuluarlarda da deyil, efirlərdə, mətbuat səhifələrində, sosial media statuslarında iddia edirlər ki, yaxşı filmi, yaxşı musiqini, yaxşı rəsm əsərini, yaxşı romanı kütlə anlaya bilməz, bunlara nə baxan olar, nə bunları dinləyən, nə də oxuyan. Deyirlər, yaxşı deyilən hər nə varsa pisdir, pis hesab edilənlərsə yaxşıdır.
Bu əbləhlərə kimsə niyə başa salmır ki, bəs niyə yüz illərdir ki, yüz milyonlar Rembranta, Da Vinçiyə heyranlıqla tamaşa edir, Fellinini, Kurasavanı durmadan izləyir, Şopendən, Bethovendən qopmaq bilmir, Hüqonu, Markesi heyrətlə oxuyur?
Qaranlıq və işıq sözləri var, adi halın ifadəsidir. Biri də var qaranlığın və işığın metaforası. Bizimçün illərdir ki, bu iki söz metaforik anlam daşımaqdadır.
Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının klassikası, təkrar edirəm, çağdaş ədəbiyyatımızın klassikası deyiləndə ilk əvvəl həm poeziyada, həm prozada dörd ad yada düşür. Poeziyada bu dörd ad Ramiz Rövşən, Nəriman Həsənzadə, Vahid Əziz və Sabir Rüstəmxanlıdır. Prozada isə bu dörd ad Anar, Elçin, Kamal Abdulla və...
Əkrəm Əylisli aldandı, yolundan sapındı, bir səhv buraxıb xalqın sevimli yazıçısından “Daş yuxular”ı yazan Əkrəmə çevrildi, sonradan da bunun altını çəkməyə məcbur oldu. Yoxsa ki, “Adamlar və ağaclar”ı, “Mənim nəğməkar bibim”i, “Ürək yaman şeydir” i yazan Əkrəm nöqtələrin yerində dayanacaqdı.
Kaş ki, bunu edə biləydik. Kaş ki, onu başa çatdıraydıq. Kaş... kaş... kaş... İstəklərimiz balina, imkanlarımız kilkə balığı...
Sumqayıtdakı mənzilimizin üç otağı və iki eyvanı kitablarla, eləcə də “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin, “Azərbaycan” və “Ulduz”jurnallarının toplamsayları ilə dolmuşdu. Atam yeni kitab seriyalarına, qəzet və jurnallara abunə olduqca ədəbiyyat əlindən evimizdə tərpənmək olmurdu.
Amma anam heç vaxt gileylənməzdi, işdən gələndə yorğun-arğın otaqlara əl gəzdirərkən səbirlə kitabların, qəzet-jurnalların tozunu alardı.
Düşünürəm ki, indi ədəbiyyatımızın tozunu almaq üçün mehriban əllərə yamanca ehtiyac var.
5-ci etüd
Baharda yollarına o qədər gül-çiçək səpdim…
Bilə-bilə ki, payız onları solduracaq.
Amma payızdan qabaq, onları ayrlıq soldurdu…
(Bu məmləkətdə minlərlə sevgi hekayətini müharibə yarımçıq qoyub)
İki rəfiqə tanıyıram. Birinin 51 yaşı var, 1993-cü ildə nişanlısı 1-ci Qarabağ müharibəsinə gedib və şəhid olub. O vaxtdan ailə həyatı qurmayıb, gedəninin bir gün qayıdacağına inanaraq yaşayır.
Digərinin 24 yaşı var. 2020-ci ildə nişanlısı 2-ci Qarabağ müharibəsinə gedib və şəhid olub. O da gedəninin geri dönəcəyinə inanaraq yaşayır.
Onları dərd birləşdirir, bir də inam. Bəlkə də, inamı dərd qədər mətinləşdirən başqa nəsnə yoxdur.
Dəbdəbəli sarayların şəhid tabutları çıxan kasıb daxmalara necə qibtə etdiyinin dəfələrlə şahidi olmuşam.
Qapına gedən çığırları
bir azdan bəyaz qar örtəcək.
Qar sevincini götürüb də
küknardan oyuncaq tək asaq.
Amma nə yazıq, o qarlı kəndardan
içəri adlaya bilməyəcəm.
Sənə doğru yollar
yasaq mənə,
yasaq.
6-cı etüd
İndi bir para ağzıgöyçək peyda olub. Bunlar Stalin dönəmində yaşamış ziyalılarımızı satqınlıqda, xainlikdə ittiham edərək onlara çamur atırlar. Arxivlər açıldıqca, o dəhşətli illərin real mənzərəsindən xəbərdar olduqca bu üzdəniraqlara nifrətim lap artır.
1953-cü ildə Elmlər Akademiyasının prezidenti Musa Əliyev, vitse prezidenti Səməd Vurğun idi - iki dost. Fevral ayında Azərbaycanın rəhbəri Mir Cəfər Bağırov səhər saatlarında Musa Əliyevə zəng vuraraq dərhal Səməd Vurğunla Mirzə İbrahimovun Akademiyadan xaric edilməsi əmrini verir, “tapşırığımı yerinə yetirməsən özündən küs” deyir. Bu tapşırıq iki böyük şəxsiyyətin yalnız Akademiyadan xaric edilməsi deyildi, onların vurulma prosesinin başlanğıcı idi. Gerisi nə olacaqdı, aydın duyulurdu.
Musa Əliyev tam çıxılmaz vəziyyətə düşür.
Bəzən Allah özü insanın köməyinə yetmirmi? SSRİ rəhbəri İosif Stalinin vəfatı xəbəri gəlir, Mir Cəfərin başı qarışır, verdiyi ultimatum bir müddət yadından çıxır. Amma iyul ayında Bağırov yenidən bu məsələnin üstünə qayıdır. Onun emissarı Musa Əliyevin yanına gedib ertəsi gün saat 11-ə kimi ona məsələni həll etməyi tapşırır. Musa Əliyev səhərədək gözünü yuma bilmir. O, xalqın ən öndə olan ziyalılarını güdaza verə bilməyəcəkdi, buna onun kişiliyi, ləyaqəti yol verməzdi, demək, özü qurban getməliydi.
Allah böyükdür, bu dəfə də gözlənilmədən Musa Əliyev xilas olur. Həmin dönəmdə o, Akademiya prezidentliyi ilə yanaşı, SSRİ Ali Soveti deputatı kimi ağır sənaye seksiyasının da sədri idi. Və saat 11-ə sayılı dəqiqələr qalanda Kremldən onun adına teleqram gəlir ki, Ali Sovetin növbədənkənar iclası keçiriləcək, təcili Moskvaya gəl. O, Moskvaya uçası olur, bir həftə davam edən iclaslarda iştirak edir, fikri isə Bakıda qalır, axı orada Mir Cəfər onun hökmünü çıxarmağa hazır vəziyyətdə yolunu gözləyirdi.
Möcüzə bəzən insanın bütün ümidləri üzüləndə, hətta yapışmağa saman çöpü belə qalmayanda gəlir. Həftənin tamamına bir gün qalmış – iyulun 12-si səhər ertə bir xəbər ildırım kimi çaxır, gündəmi zəbt edir. SSRİ rəhbərliyinin elitasında qərarlaşmış ən mənfur şəxs, Mir Cəfər Bağırovun da havadarı Lavrentiy Beriya həbs edilmiş, Bağırov da işdən qovulmuşdu. Beləcə həm Musa Əliyev, həm də Səməd Vurğunla Mirzə İbrahimov qurtulurlar.
Dünyada bir vəfa borcu, bir kişilik deyilən anlayış da var, onları yerinə yetirəndə hər şeyi, ölümü belə göz altına alırsan. 1954-cü ildə Bağırovun yerinə yeni birinci katibin seçilməsi üçün Mərkəzi Komitənin plenumu keçirilir. Kremlin nümayəndəsi öz namizədlərinin adını çəkibmiş – MK-nın kənd təsərrüfatı üzrə katibi işləmiş İmam Mustafayev. Seçki-filan, bunlar çox formal şeylər idi, təklif gəlirdi və yekdilliklə hamı deyilən şəxsə səs verirdi. Amma bu dəm gözlənilmədən plenum üzvü Səməd Vurğun yerindən qalxıb tribunaya yaxınlaşır və deyir ki, bu şəxsi seçməkdənsə mən daha layiqli şəxsin – akademik Musa Əliyevin namizədliyini irəli sürürəm.
Bu gözlənilməz addımdan hamı təəccüb içində qalır. Səməd Vurğunun şair qəlbi onu dostunun etdiyi yaxşılığa yaxşılıqla cavab vermək, bununla özünü misilsiz bir təhlükəyə atmağa vadar etmişdi. Bu dəm onu xilas etmək üçün Musa Əliyev yerindən qalxıb söyləyir ki, mən öz namizədliyimi geri götürürəm...
İndi arxaya boylandıqca, tarixin saralmış səhifələrini vərəqlədikcə görürük ki, biz necə insanları itirmişik. Musa Əliyevlər, Səməd Vurğunlar həqiqətən də xalqın kisəsindən gediblər.
Heç iki il keçməmiş - 1956-cı il mayın 24-də cəmi 50 yaşında Səməd Vurğun vəfat edir. Ən yaxın dostunu, sirdaşını, arxa-dayağını itirmək Musa Əliyev üçün çox sarsıdıcı olur. Səməd Vurğun gənclərin kumiri, bütün SSRİ-nin sevimlisi, Azərbaycanın mədəniyyət simvolu idi. Musa Əliyev sonradan xatirələrində bir dəfə Səməd Vurğundan eşitdiyi bu kəlmələri qeyd edəcəkdi: “Mən gecələr yatmıram, çamadanla divanda otururam. Gözləyirəm, onlar nə vaxt dalımca gələcəklər. Yaxınlarım üçün çətinlik yaratmaq istəmirəm. Gəlsələr, ləngimədən onlarla gedəcəyəm”
Səməd Vurğun də repressiya qurbanı idi. Nə fərqi var, səni gülləylə ödürələr, ya çərlədib öldürələr?
“Bir dəfə yaşayırıq, hərəmiz bircə dəfə…” - Bu məşhur mahnını kim dinləməyib? Çox təəssüf ki, bu bir dəfə yaşantımızda haqqımıza girənlər bizi xoşbəxt olmağa qoymurlar. Yalnız əzab, əziyyət, zülm çəkmək olur qismətimiz.
7-ci etüd
Bizə Nyu-Yorkda “Bestseller yazmağın qızıl qaydaları”ni tədris edəndə 3-cü minillik insanının mobil telefondan və internetdən qopub kitaba inteqrasiyası üçün yazıçıya cəmi 3 abzas şans verildiyini bildirmiş, uzunçuluqdan, müəmma və mücərrədçilikdən, bol bədii ifadə vasitələrindən qaçmağın lüzumunu sübut eləmiş, əsas oxucu kütləsi sayılan, hədsiz sosiallaşmış Z nəslinin maraq dairəsini nəzərə almağı tövsiyyə etmişdilər. Və ən əsası, təlqin olunmuşdu ki, hər bir bədii əsər öz mesajı ilə dəyərlidir.
Bəs nə edəsən ki, əksər oxucularımız hadisə təfsilatına, təhkiyəyə uyurlar, amma mesajlara önəm vermirlər?
Bakı Kitab Klubunun elan etdiyi kimi, Azərbaycanda ən çox satılan “Sonuncu ölən ümidlərdir” romanımı oxuyanlar bir uğursuz sevgi əhvalatına təəssüflə acıyırlar. Halbuki, o romanda sevgi əhvalatı yalnız butaforadır. Canlı olan isə "məqsəd vasitələri doğruldur” deyərək ən əyri, ən alçaldıcı yollarla məqsədlərinə çatanlara bu sayaq yüksəlişin sonda çöküş olacağı qanunauyğunluğunu sübut etməkdir.
Keçmişdə Leyli və Məcnun, Romeo və Cülyetta, Tristan və İzolda sevgilərində sevənlər yalnız ürəyin hökmüylə sevirdilər, onları ürək buxovlayırdı. İndisə bütün sevgilərin əsas idarəedicisi beyindir. O vaxtın sevgisi özünÜ fəda etmək idi, indisə özünƏ fəda etməkdir.
Mən səni heç sevmədim ki…
Görüş yerlərimizdə cövlan edən
Sənin saçlarını qarışdıran küləyi sevdim…
Bütün umu-küsülərin fövqündə dayanan,
Səni durmadan bağışlayan, bağışlayan
ürəyi sevdim…
Mən səni heç sevmədim ki…
Gecələrin bizlərə tamaşa edən lal sükutunu,
uyuyan günəşə keşik çəkən Ayı sevdim…
Gündüzlərin şaqraq səs-sədasını,
Az qala hər gün bizə görüş bəxş edən
həmin qızmar yayı sevdim…
Səni heç sevmədim…
Gülüşünü, baxışını, oturuşunu-duruşunu,
naz-qəmzəni, öpüşünü sevdim…
Tində dayanıb, o ki ürəyi döyünə-döyünə
yolunu gözləyirdim,
qaçaraq gələn, həyəcan səpən görünüşünü sevdim.
Mən səni heç sevmədim ki...
Sevgi badəsini sərxoşcasına başıma çəkib
Dumanlı beynimdəki ayıqlığı sevdim.
Mən səni heç sevmədim...
Bizdən çox-çox uzaqlarda dayanan
Amma işıq sürəti ilə üstümüzə səkən
ayrılığı sevdim...
8-ci etüd
Arxaizmlərlə neologizmlərin sərhədi itəndə bizə arxaizmlər neologizmlər kimi sırınır.
2024-cü ildə gənc ədiblərin yazdığı postapokaliptik fantaziyalar, feyk memuarlar, elfpanklar, kiberpanklar ədəbiyyat generallarını təəccübləndirə bilməz, amma yazdıqları antik dövr vodevilləri və farsları isə təəccübləndirər. Janr ierarxiyası qol-budaq atdıqca mamır basmış köhnələr improvizə üçün daha cəlbedici görünmürmü?
Maddi ölüm yaşasaq da mənəvi ölüm yaşamağa haqqımız yoxdur.
Cəlil Cavanşirlə Şəhriyar del Gerani çox istedadlı şairlərdir, ancaq onlar bir çox şəxsi problemlərin məngənəsində boğularaq yaradıcılıqla məşğul olmağa məqam tapmırlar. “Giriş qadağandır” işarəsini qoyaraq problemlərin onlara basqısını əngəlləyə bilmək necə də gözəl olardı.
Antoqonist cəmiyyətlər daha sürətlə inkişaf edirlər. Ya proqresə, ya reqresə doğru.
Ömründən bitmək bilmədən buz sırsıraları asılanın qış fəslindən nə qorxusu.
Uşaq vaxtı biz qızlı-oğlanlı ortadaqaldı oynayardıq. Bir nəfər ortada qalar, iki nəfər hərə bir səmtdə onu topla vurmağa çalışardı. Vuranların işi asan idi. Nə var ki, rahatca yerində dayan və topla vur. Ortadakı isə zillət çəkirdi. Daim həyəcan, təşviş içində topludan topsuza tərəf qaçmaq, zərbələrdən yayınmaq çox çətindi. Yalnız bəlli vaxta qədər duruş gətirməliydin ki, ortada qalmaqdan xilas olasan.
Hərdən mənə elə gəlir, yaradıcı insanlar hələ də o oyundadılar, hələ də yaddan çıxıb ortada qalıblar. Həyəcanla, təşvişlə üstlərinə gələn toplardan yayınmağa çalışırlar...
Bir yandan müharibələr, təbii fəlakətlər, epidemiyalar... Bir yandan insanlığın deqradasiyası... Dünyamızdan yaman nigaranam. Yaman nigaranam dünyamızdan.
Mən nə arzulayıram axı.
Bir qədər azadlıq,
Bir qədər rahatlıq,
Bir qədər bəxtiyarlıq...
Sabah “nə olacağ”ın, “necə olacağ”ın
nigarançılığından qopub
günəşin çıxmasına,
batmasına baxım,
Ağrısız, acısız
çiçəkləri qoxulayım,
baxışlarımla mavi dənizə axım...
Arzuya bir bax:.
Köhlən ata minərək
istəklərin dalınca çapmaq,
Yorulmadan, usanmadan
hey yazmaq, yazmaq.
Nə qədər olar,
Nə qədər, nə qədər, nə qədər olar,
bu iynə ilə gor qazmaq?
Mən nə arzulayıram axı,
deyirəm, ümidləri qırmayın,
yaxşılarasa qıymayın...
Şər üçün şumladığınız torpaqda,
Nə olar, bir az da xeyir toxumları əkin.
Hamı əməlinə görə
cəza almalıdır, deyilmi?
Di gəlin, məni də
arzularıma görə
çarmıxa çəkin.
9-cu etüd
-Qalxın, məhkəmə gəlir!
Özümə bir şeyi bağışlamayacağam. Saysız-hesabsız fikirlərimi qətlə yetirməyimi. Onlar beynimdə embrion kimi yarandılar, kağıza köçürüb doğuşlarını təmin etməliydim, mənsə “bu gün-sabah” deyə-deyə gündəlik qayğılardan vaxt tapa bilmədim, nəticədə zaman keçdikcə unuduldular, beyindəcə öldülər fikirlərim…
Beyin fikir qəbristanlığıdır və məndə bu qəbristanlıq tamamən dolub. Yenisini inşa etməkçün yeri haradan tapım? Qəbir yerləri axı indi od qiymətinədir.
İlk insanların - ağlığından, qaralığından, sarılığından asılı olmayaraq bütün bəşər övladlarının ən ulu baba-nənəsi sayılan Adəmlə Həvvanı Allah torpaqdan yaratdı deyə öləndə də hamımızı torpağa basdırırlar ki, cəsədimiz torpağa qarışsın. Yəni, hardan başlamısansa orda da bitməlisən.
Bəs minaya düşən, təyyarə qəzasına uğrayan, yaxud dənizdə batan və meyitləri ələ gəlməyənlərin, yəni ki, torpağa basdırılmayanların Adəmlə Həvvaya aidiyyatı yoxdurmu?
Gənclərin də arzuları var, qocaların da. Fərq yalnız ondadır ki, vaxtları gen-bol olduğu üçün gənclərin arzuları daha uzaqlara pərçimlənir, qanadlıdır. Qocaların arzularısa seytnotdadılar deyə, sanki bir addımlıqdadır, qapı dalındadır, əl uzatsan çatar.
-İnşallah, uşaqlar böyüyəndə evi daha böyüyünə dəyişərik.
-Allah qoysa, qışdan çıxaq, əyin-başımızı təzələyərik.
10-cu etüd
Hovodorovskinin fikridir, deyir, gəldiyin yeri bilmirsənsə, getdiyin yerə yetişəmməzsən.
Hər bir insan dünyaya öz pazlını yığmaq üçün gəlir. Və yığıb qurtardıqda da çıxıb gedir. Kimisinin bəxtinə lap sadəsi düşür, bu məşğuliyyət cəmi 1-2 il çəkir, kimisinə isə çətinin çətini düşür, hətta 90-100 il yığmağa, yaşamağa davam edir.
Lap uşaqlıqdan təsəvvür etmək istəyirdim ki, görəsən insanın sonu necə olur. Amma heç vaxt da işıqda durub zülməti görə bilmirdim. Bax bu 2024-cü ilin 7 iyun günündə həmin görüntünü, hər halda, ala bildim.
Sonra yorğunluq gələr,
Ayaqlarını ardınca sürüyüb,
Yorulub əldən düşərsən.
Sonra bezginlik gələr
Nəyə əl atmaq istəsən
ona ilişərsən.
Sonra da təkliyin növbəsi çatar.
Ətrafında nə yaşıdların qalar,
nə dostların.
Ardınca iştahdan da kəsilərsən,
Yox olar məclislərin,
yox olar tostların.
Gileylənərsən ki,
bu möhnətə necə dözüm,
Şikayətlənərsən ki,
Necə tab gətirim bu zülmə.
Və küləkli bir gündə
Çıxıb upuzun bir küçəyə
Bir taksiyə oturub deyərsən ki
Apar məni ölümə.
P.S. Amma mən ölümdən sonrakı həyata inanıram. Və hətta mənə elə gəlir ki, insanlar dünyadan köçərkən bu dünyada dada bilmədikləri, məhrum olduqları xoşbəxtlikləri Gözəgörünməz bir boxçaya yığıb onların qoltuğuna vurur ki, o dünyada geninə-boluna istifadə edə bilsinlər.
O dünyanın insanları adi insanlardır. O dünyanın div-insanları yoxdur.
SON
Rəsm müəllifindir
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.07.2024)
“Fələk məni çox yüksəltdi. Fəqət mən dünyanın ən bədbəxt insanıyam" - NƏSİB BƏY YUSİFBƏYLİNİN DOĞUM GÜNÜNƏ
Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
"Azərbaycan ideyasını siyasi bir mətləb maddəsi şəklində formula etmək şərəfi Nəsib bəyindir. O, milli Azərbaycan demokratiyasının yetişdirdiyi elə bir müməssildir (nümayəndədir) ki, milli Azərbaycan hərəkatının istiqlala müncər olan qayəsini formulə etmək onun adı ilə bağlıdır. Sadəcə bu, Nəsib ismini Azərbaycan tarixində ölməz və unudulmaz bir ism halına qoymaq üçün kafidir... "
M.Ə.Rəsulzadə
Bu gün Azərbaycan Xalq Cumhuriyyətinin Baş Naziri, maarifçi, publisist, ictimai-siyasi və dövlət xadimi Nəsib bəy Yusifbəylinin doğum günüdür.
Nəsib bəy Yusif bəy oğlu Yusifbəyli 1881-ci ildə Gəncədə sayılıb- seçilən, nüfuzlu bir ailədə dünyaya gəlib.
Gəncə klassik gimnaziyasını bitirdikdən sonra 1902-ci ildə Odessa Universitetinin hüquq fakültəsinə daxil olub.
Nəsib bəy təhsil almaqla bərabər, həm də milli azadlıq hərəkatına qoşulub, azərbaycanlı tələbələrin "Həmyerlilər" təşkilatının rəhbərlərindən birinə çevrilib. Universitetdə baş verən hadisələrə görə tədris ocağı bağlanır, fəal tələbələr ciddi təqiblərlə üzləşirlər. Nəsib bəy Yusifbəyli çar xəfiyyələrinin təqibindən yaxa qurtarmaq üçün 1906-cı ildə Krımın Bağçasaray şəhərinə köçüb.
Burada böyük tatar mütəfəkkiri və publisisti İsmayıl bəy Qaspıralının "Tərcüman" qəzetində çalışıb. İctimai-siyasi mövzulu məqalələri ilə oxucu auditoriyası qazanan Nəsib bəy Yusifbəyli Qaspıralının qızı Şəfiqə xanımla ailə qurub. Bu nikahdan Niyazi və Zəhra adlı iki övladı olan Nəsib bəy buradakı təqiblərdən yaxa qurtarmaq üçün 1908-ci ildə Türkiyəyə mühacirət edib. Publisistik fəaliyyətilə bərabər, həm də "Türk dərnəyi" cəmiyyətinin təşkili ilə məşğul olub. Bir il sonra 1909-cu ildə Vətənə dönüb, Gəncə şəhər bələdiyyəsində çalışıb. 1911-ci ildə "Mədrəseyi-ruhaniyyə" məktəbində çalışıb, "Molla Nəsrəddin" jurnalına və qəzetlərə məqalələr göndərib, "Müsəlman xeyriyyə cəmiyyəti", "Müsəlmanların maariflənməsi cəmiyyəti", "Aktyorlar cəmiyyəti"nin fəaliyyətində yaxından iştirak edib. Bu zaman Məmməd Əmin Rəsulzadə ilə tanış olub və ictimai-siyasi fəaliyyətə başlayıb.
Mirzə Fətəli Axundovun anadan olmasının 100 illiyi münasibətilə Gəncədə Azərbaycan dilində ilk kitabxana təsis edib. 1905-ci ildə "Türk Sosial-Federalist İnqilabi Komitəsi" adı ilə fəaliyyətə başlamış təşkilatın əsasında qardaşı Həmid bəy Yusifbəyli, Ələkbər bəy Rəfibəyli, Ələsgər bəy Xasməmmədovla birlikdə "Qeyrət" təşkilatını yaradıb.
Azərbaycanın taleyində son dərəcə mühüm rol oynayan Gəncə Milli Komitəsinin sədri kimi fəaliyyət göstərib. 1917-ci ilin fevral burjua inqilabından sonra Nəsib bəy "Türk Ədəmi-Mərkəziyyət" partiyasını yaradıb.
Rusiya Müəssislər Məclisinə (Parlamentinə) Gəncədən üzv seçilən Nəsib bəy Yusifbəyli 1918-ci il aprelin 22-də elan olunmuş Zaqafqaziya Demokratik Federativ Respublikasının xalq maarifi naziri təyin edilib. Həmin il mayın 27-də Tiflisdə yaradılmış Milli Şuranın üzvü olan Nəsib bəy, Fətəli xan Xoyskinin təşkil etdiyi Hökumət Kabinetində də məhz xalq maarifi və dini etiqad naziri vəzifəsini icra edib.
Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurucularından, Məşhur 1918-ci il 28 may tarixli "İstiqlal Bəyannaməsi"ni imzalayan səkkiz istiqlal mücahidindən, Milli Şura üzvlərindən biri olan Nəsib bəy Yusifbəyli çağdaş milli dövlətçilik tarixinə "Müstəqil Azərbaycan" ideyasının müəllifi və onu gerçəkləşdirən görkəmli ictimai-siyasi və dövlət xadimlərindən biri kimi daxil olmuşdur. Milli hökumətə bir ilə yaxın rəhbərlik etmiş Nəsib bəy həmçinin XX əsr Azərbaycan təhsil, elm və mədəniyyəti tarixinə şanlı səhifələr yazmış böyük maarifçi, gələcək nəsillərə örnək olan əsl milli ziyalı kimi tanınmışdır.
1919-cu ilin mart ayında yeni hökumətin rəhbərliyinə keçdiyi üçün xalq maarifi və dini etiqad naziri vəzifəsindən kənarlaşsa da, bu sahəni heç vaxt diqqətdən kənarda qoymayıb. Fətəli xan Xoyskinin rəhbərlik etdiyi hökumət istefaya gedəndən sonra yeni hökumət təşkil edən baş nazir Nəsib bəy Yusifbəyli daxili işlər naziri vəzifəsini də icra edib. 1920-ci ilin martına qədər dünyanın böyük dövlətləri Azərbaycanın istiqlaliyyətini tanıyıb, çoxminli ordu formalaşdırılıb, Nəsib bəyin təklifi ilə Bakı Dövlət Universiteti açılıb, 100 nəfər azərbaycanlı gənc xaricdə oxumağa göndərilib, torpaq islahatı haqqında qanun layihəsi hazırlanıb, Azərbaycanın milli pulu dövriyyəyə buraxılıb. Azərbaycan müəllimlərinin III Qurultayının keçirilməsində də Nəsib bəyin xüsusi rolu olmuşdur.
Milli hökumətin Tiflisdən Gəncəyə gəlişinin ilk günlərindən aktiv milli təhsil siyasəti və quruculuğuna girişən maarif naziri Nəsib bəy Yusifbəylinin rəhbərliyi ilə Xalq Maarifi və Dini Etiqad Nazirliyinin strukturu təsdiq edilir, ölkədə fəaliyyət göstərən bütün maarif və mədəniyyət ocaqları, məktəblər onun tabeçiliyinə verilir. Nəsib bəyin maarif sahəsində atdığı ilk addımlardan biri yüksək vəzifələrə azərbaycanlıları irəli çəkməsi olub. Qaynaqlar göstərir ki, 1918-ci ilin təkcə avqust ayı ərzində azərbaycanlıların sıx yaşadığı Gəncə, Şuşa, Cavanşir, Zəngəzur qəzalarının xalq maarifi müfəttişliyində çalışan milliyyətcə erməni və rus rəhbər maarif işçiləri vəzifələrindən azad edilib, onların yerinə milli kadrlar təyin olunub.
Nəsib bəy Yusifbəylinin nazir olduğu müddətdə xalq maarifinin milli konsepsiya əsasında təşkili ön plana çəkilib, ümumi icbari təhsil layihələri hazırlanıb, kənd və şəhərlərdə yeni məktəblər açılıb, milli məktəblər üçün müəllim hazırlanması probleminin həllinə diqqət artırılıb, Qori Müəllimlər Seminariyasının Azərbaycan bölməsinin Firidun bəy Köcərlinin təşəbbüsü və səyi ilə Qazaxa köçürülüb fəaliyyətə başlaması reallaşdırılıb.
Təhsildə milliləşmə prosesində yaranan çətinlikləri nəzərə alan Nəsib bəy nazirliyin təklifi ilə şəhərlərdə Dövlət dilini məcburi fənn kimi tədris etmək şərtilə paralel olaraq rus bölmələrinin yaradılmasına razılıq verir. Həmin dövrdə azərbaycanlı uşaqların yalnız milliləşdirilmiş məktəblərdə təhsil almaları tələb edilirdi. Lakin müstəsna hallarda ana dilində danışa bilməyən uşaqlar Xalq Maarifi Nazirliyinin xüsusi razılığı ilə rusca təhsilə buraxıla bilərdi. Təhsildə bu cür milliləşmə siyasəti milli təhsil tarixində müstəsna rolu olan tarixi addım olub. Məhz Nəsib bəy Yusifbəylinin birbaşa rəhbərliyi ilə hazırlanıb həyata keçirilən həmin qərarlar sayəsində Azərbaycanda ümumi təhsil müəssisələrində tədrisin təşkilinin ana dilində aparılmasına dair milli maarifçilərin yüz illərlə arzuladıqları milli ideya gerçəkləşdi. Azərbaycan türkcəsi Dövlət dili statusu qazandı, ana dilimiz əsas təlim-tərbiyə, təhsil dilinə çevrildi.
1919-cu ildə Azərbaycanda dövlət orta təhsil müəssisələrinin sayı 23-ə çatdırılıb, 6 kişi, 4 qadın gimnaziyası, 5 realnı məktəb, 3 müəllimlər seminariyası, 3 "Müqəddəs Nina" qız məktəbi, politexnik məktəb və kommersiya məktəbi fəaliyyət göstərib. Bakı Qadın Seminariyası Kişi Seminariyasına çevrilib, orada təhsil alanlar üçün pansion açılıb.
1918-1919-cu illərdə Gəncə Müəllimlər Seminariyası milliləşdirilib, Bakıda darülmüəllimin və darülmüəllimat, Nuxada darülmüəllimin açılıb, Zaqatala, Ağdam və Şuşada belə müəssisələrin yaradılması qərara alınıb. Milliləşdirilmiş məktəblərdə ümumi türk tarixi, təlim rus dilində olan tədris ocaqlarında həftədə 3-4 saat Azərbaycan dili keçirilirdi. Orta təhsilin milliləşdirilməsi reallaşdırılıb, Abdulla Şaiqin təşəbbüsü ilə bütün dərslər rus dilində keçilən Bakı I realnı məktəbində Azərbaycan dili üzrə üçaylıq kurs açılıb.
Bir tərəfdən, elmi və pedaqoji kadrlar hazırlamaq üçün ali və orta ixtisas məktəbləri açılıb, o biri tərəfdən nəşriyyat-tərcümə komissiyasının köməyi ilə dərsliklər hazırlanıb çap etdirilib. Həmin dövrdə "Türk əlifbası və ilk qiraət", "Türk qiraəti", "Yeni məktəb", "Rəhbəri-sərf", "Tazə elmül-hesab", "Ədəbiyyat dərsləri", "Son türk əlifbası", "Hesab məsələləri məcmuəsi", "Rəhbəri-cəbr", "Milli qiraət", "Müntəxəbat", "Türk ədiblərindən nümunələr" və digər dərsliklər nəşr olunub.
1920-ci ilin martına qədər baş nazir vəzifəsində çalışmış Nəsib bəy Yusifbəyli Aprel çevrilişindən sonra Parlamentin axırıncı iclasından qayıdıb ailəsi ilə son görüşündə: "Fələk məni çox yüksəltdi. Fəqət mən dünyanın ən bədbəxt insanıyam", - söyləyib. Mənbələrə görə Nəsib bəy Yusifbəyli Bolşevik istilasından sonra ölkəni tərk etmək istəyərkən müəmmalı şəkildə qətlə yetirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.07.2024)
Şeir gücünü itirib?
Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu dəfə Seçmə statuslar rubrikasında Ulucay Akifdən iqtibas etmək istədim. Mövzu aktualdır. Şeir gücünü itiribmi?
Bilmirəm, bəlkə də, mən yanılıram, amma fikir verirəm, artıq şeir gücünü itirib insanlar üçün, artıq heç kim şeirdən güc almır, kimsə sevgisini şeirlə bildirmir sevdiyinə.
Ona görə də artıq gözəl şeirlər də çox az yazılır, şairlər öz qınına çəkilib elə bil.
Uzun illər şeirlə nəfəs almışam, içim-çölüm şeir olub daim, dünyaya daha fərqli baxmışam, daha fərqli görmüşəm hər zaman.
Və təvazökarlıqdan uzaq olsa da, çox gözəl şeirlər yazdığımı da düşünürəm, hansısa məclisdə, tədbirdə, ya sevdiyim bir adama, dosta, rahatca deyə biləcəyim əsl şeirlər.
Amma indi... indi beynimdəki misraları elə ordaca boğuram, heç birinin dalına düşmürəm, hamısı it-bata düşür beynimin bir küncündə, düşünürəm ki, kimin nəyinə lazımdı şeir?
Təxminən, dünyaya uşaq gətirmək kimi...
Düşünürəm ki, neyləyəcək bu çirkaba batmış dünyada o şeirlər, o uşaqlar?
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.07.2024)
Hotellərə ulduz dərəcələri verilib və rezervasiya platformasının təqdimatı keçirilib
İyulun 3-də Dövlət Turizm Agentliyinin təşkilatçılığı ilə Milli Ulduz Təsnifatından keçmiş hotellərə ulduz dərəcələrinin verilməsi və Milli Rezervasiya Platformasının təqdimatı tədbiri keçirilib.
AzərTAC xəbər verir ki, tədbirdə Dövlət Turizm Agentliyinin, İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin və Dövlət Reklam Agentliyinin rəhbər şəxsləri iştirak ediblər.
Tədbirdə çıxış edən Dövlət Turizm Agentliyinin sədri Fuad Nağıyev Azərbaycanın müsbət turizm imicinin formalaşmasına hotellərdə olan infrastruktur, şərait, xidmət səviyyəsi və digər meyarların birbaşa təsir etdiyini bildirərək, bunların qiymətləndirilməsinin hotellərin ulduz təsnifatından keçməsi və müvafiq ulduz dərəcələrini əldə etmələri ilə mümkün olduğunu qeyd edib.
Milli Ulduz Təsnifatı əsasında 200-dən çox hotelə ulduz dərəcələrinin təyin olunduğunu bildirən Fuad Nağıyev, proses boyu çoxsaylı uyğunsuzluqlar səbəbindən təkrar auditə qalan və ya təsnifata yenidən müraciət etməli olan hotellərin mövcudluğunu diqqətə çatdırıb. Fuad Nağıyev 40-a yaxın hotelə uyğunsuzluqları aradan qaldırmaq üçün müəyyən vaxtın verildiyini və yenidən audit olunacaqlarını qeyd edərək, prosesdə Azərbaycan Turizm Bürosu və Azərbaycan Hotel Assosiasiyası tərəfindən hotellərə konsultativ dəstəyin göstərilməsinin davam etdiyini vurğulayıb.
Agentlik sədri qarşıda duran əsas hədəfin COP29 kimi beynəlxalq tədbirin ən yüksək səviyyədə təşkil edilməsində hotelçilik sənayesinin rolunun gücləndirilməsi olduğunu və bu sənayenin COP29 tədbiri dövründə də dövlətimizin adını yüksək tutmaq üçün səylə çalışacağına inandığını bildirib.
İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Antiinhisar və İstehlak Bazarına Nəzarət Dövlət Xidmətinin rəisi Məmməd Abbasbəyli çıxışında ölkə iqtisadiyyatının sürətli və dayanıqlı inkişafında əsaslı rol oynayan turizm sənayesinin əhəmiyyətini qeyd edib.
Tədbirdə digər çıxış edənlər - Azərbaycan Hotel Assosiasiyası İctimai Birliyinin İdarə Heyətinin sədri Eldar Əlimuradov və Avropa Ulduz Təsnifatı Birliyinin ("Hotel Stars Union”) prezidenti Markus Luthe turizm sahəsinin hər bir ölkənin iqtisadiyyatına ciddi təsir etdiyini, həmçinin sürətli və dayanıqlı inkişafına töhfə verdiyini vurğulayıblar.
Habelə turizm sektorunun əsas qollarından biri olan hotelçilik sferasında rəqabətliliyin təmin olunması üçün biznes subyektləri tərəfindən istehlakçı gözləntiləri istiqamətində keyfiyyət göstəricilərinin artırılması, turistik məhsul və ya xidmətlərin daha da inkişaf etdirilməsi diqqətə çatdırılıb. Həmçinin turizm sahəsində resursların səmərəli idarə olunması, iş proseslərinin optimallaşdırılmasına və xərclərin azaldılmasına töhfə verən yeni standartların qəbul edilməsinin vacibliyi vurğulanıb.
Tədbirdə, eyni zamanda, son dövrlərdə aktuallıq daşıyan halal turizmin inkişaf perspektivlərindən də bəhs edilib. İslami qaydalara cavab verən turizm xidmətləri və məhsullarının təklif edilməsinin müsəlman ölkələrindən gələn turistlər üçün cəlbediciliyi artıracağı qeyd olunub.
Sonra Milli Hotel Assosiasiyasının icraçı direktoru Günay Sağlam "Azərbaycan Hotel Ulduz Təsnifatı Sistemi: Cari vəziyyət və nəticələr", Azərbaycan Turizm Bürosunun Sənayenin inkişafı departamentinin direktoru Aytən Əlizamanlı "Hotel Dayanıqlılıq Əsasları” proqramı mövzularında təqdimatla çıxış ediblər.
Tədbirdə Dünya Səyahət və Turizm Şurası tərəfindən təsis edilən və Azərbaycan Turizm Bürosunun rəsmi tərəfdaşı olduğu “Hotel Dayanıqlılıq Əsasları” təşəbbüsünə qoşulmaq barədə məlumat verilib. Bildirilib ki, "Hotel Dayanıqlılıq Əsasları" proqramı yerləşmə sənayesinin qlobal dayanıqlılıq meyarlarına uyğunlaşmasına dəstək olmaq üçün ilkin atıla biləcək addımları ehtiva edir və bununla da dayanıqlılıq üzrə təşəbbüs göstərən bizneslərin fərqlənməsinə şərait yaradır.
Daha sonra Azərbaycan Turizm Bürosunun İdarə Heyəti sədrinin müavini Rəşad Əliyev Milli Rezervasiya Platforması barədə məlumat verib.
Həmçinin turistlərə hotel və digər yerləşmə vasitələrini daha rahat şəkildə rezerv etmək imkanı yaradan ilk Milli Rezervasiya Platformasının təqdimatı olub. Qeyd olunub ki, yerli rezervasiya platformasından istifadə edən hotellər, qonaq evləri, o cümlədən digər yerləşmə vasitələrinə imtiyaz və güzəştlər şamil ediləcək.
Sonda Milli Ulduz Təsnifatından keçmiş hotellərə ulduz dərəcələrinin verilməsi ilə bağlı mükafatlandırma mərasimi olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.07.2024)
“Kür – çaylar anası” sənədli filminin çəkilişləri davam edir
Mədəniyyət Nazirliyi və Kino Agentliyi (ARKA) tərəfindən 2023-cü ilin iyul-oktyabr aylarında təşkil edilən film layihələri müsabiqəsində qalib olmuş layihələrin dövlət dəstəyi ilə istehsalı həyata keçirilir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalına ARKA-dan verilən məlumata görə, hazırda müsabiqənin 11 qalib layihəsindən biri olan “Kür – çaylar anası” sənədli filminin çəkilişləri davam etdirilir.
“OD Media Production” şirkəti tərəfindən istehsal olunan filmin rejissoru Seyran Mahmudoğlu, ssenari müəllifi Əkbər Nəcəf, prodüseri isə Fariz Əhmədovdur.
Filmin çəkilişləri Kür çayının mənbəyindən mənsəbinədək – Türkiyə, Gürcüstan və Azərbaycan ərazisində aparılır. Azərbaycanın ən böyük təbii su mənbəyi olan Kürün keçdiyi coğrafiya, çayətrafı şəhərlər, bu ərazilərdə mövcud olan sosial-iqtisadi, tarixi-mədəni proseslər ekran əsərində təsvir olunacaq. Filmin əsas ideyası keçmişdən bu günə Kür çayının tarixi, mədəni, iqtisadi rolunu ön plana çıxarmaq və bəşəriyyət üçün əhəmiyyətini ifadə etməkdir.
Qeyd edək ki, adıçəkilən müsabiqə dövlət tərəfindən kino sahəsinin inkişafının dəstəklənməsi, kinematoqrafiya fəaliyyətinin təşviq edilməsi və yerli kinematoqrafçıların təcrübəsinin artırılması, milli-mənəvi və ümumbəşəri dəyərləri təbliğ edən filmlərin istehsalına nail olunması, eləcə də bu sahədə özəl sektorun dəstəklənməsi məqsədilə gerçəkləşdirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.07.2024)
YARADICILIQ EMALATXANASLNDA Fəxrəddin Teyyubdur
Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu dəfə "Yaradıcılıq emalatxanası"nın qapılırı sevimli şairlərimizdən birinin üzünə açıldı. Bu şair söyləyir ki: "Şeir paltar deyil, yamaq götürə”
Bəli, əminəm ki, bu şairin kim olduğunu bildiniz, dəyərli Fəxrəddin Teyyub qonağımızdır.
-Xoş gördük, sözə qiymət verib, şeiri
"balaca Günəş" adlandıran Şairimiz.
Yəqin ki, bu isti havada da ən gözəl istirahətiniz elə şeirlərlə- kitablarladır. Elə "Ədəbiyyat və İncəsənət" portalının da ən böyük istirahəti poeziya ilə, nəsrlə, mədəniyyət xəbərləri ilə keçir, bax elə bu gün Sizin də, elə bizim də qismətimizdə görüşmək varmış.
Mənim qəm dostlarım, ələm dostlarım,
Sevgi cığırında azaq təzədən.
Yığışın başıma qələm dostlarım,
Bir sevgi qanunu yazaq təzədən.
(Fəxrəddin Teyyub)
Fəxrəddin bəy- əziz Şairimiz, bizə çox maraqlıdır ki, Fəxrəddin bəy öz qələm dostları ilə yığılsa, "sevginin hansı təzə qanunlarını" yazar?
Əminəm ki, bütün oxucularınız bu sualın cavabını maraqla oxuyacaqlar.
-Xoş gördük, Ülviyyə xanım, rubrikanıza dəvət etdiyiniz üçün minnətdarlığımı bildirirəm.
Əlbəttə ki, bu şair sözüdü və məcazi mənada deyilib. Sonra da ki, dünya gözümüzün qabağında dəyişir. Bir başqa şeirimdə deyirəm ki, "şair sevməlidir ölənə kimi". Şair üçün sevgidə qadağalar olmamalıdır. Yaş bir qadağa, saçların ağlığı da bir qadağa. Söhbət şairin ruhundan gedirsə, qaydalar dəyişməlidir. Sevən bir ürəyə necə yasaq qoymaq olar? Ancaq mental dəyərlər dediklərimin üstündən xətt çəkir. Şair qınaq obyektinə çevrilir. Şair sevməsə yaza bilməz. Ona görə də üzümü şair dostlarıma tutub, gəlin təzədən bir sevgi qanunu yazaq dedim. Azadlıq anlamında. Yenə də deyirəm, bu şair sözü və fikridi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.07.2024)
Ədəbiyyat Fondunun Güney Azərbaycan ədəbiyyatının təbliği layihəsi növbəti mərhələyə qədəm qoyur
Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun təşkilati dəstəyi ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında həyata keçirilən “Güney Azərbaycan Ədəbiyyatının təbliği” layihəsi son bir ildə böyük oxucu auditoriyası toplayıb və hər iki Azərbaycanda sevilərək izlənilir. Layihənin koordinatoru Təbrizdə yaşayıb yaradan şair, yazar və tərcüməçi Əli Çağladır.
Əli Çağlanın açıqlamasına görə, güneyli yazarlar layihəyə böyük maraq göstərirlər, dərc edilmək sırasını gözləyirlər. Məsələn, şair xanım Məhdiyə Mehraci şeirlərini farsca yazırmış. Bu layihədən həvəslənərək o da Azərbaycan dilində şeirlər yazmağa başlayıb. Əlbəttə ki, bu, çox əhəmiyyətli nəticədir.
İyul ayından layihə ikinci mərhələyə qədəm qoyur. İlk mərhələdə Güney Azərbaycanın Təbriz, Urmiya, Xoy, Zəncan, Muğan, Mərənd, Qaşqay və digər şəhərlərində yaşayan 50 yazarın təqdimatı nəzərdə tutulurdusa, təqdim edilən yazarların sayı daha çox - 68 oldu. İyuldan gələn ilin bu vədəsinədək daha 50 yazar Quzey Azərbaycan oxucularına təqdim olunacaq.
Orfoqrafiyasına toxunulmadan təqdim edilən ədəbiyyat nümunələri ləhcə şirinliyi ilə, habelə yüksək ədəbi-bədii keyfiyyəti ilə seçilir. Nədir Güney Azərbaycan yazarlarımızın əsas mövzusu? Vətən sevgisi, azadlıq hayqırtıları, insan və Yaradan, mənəvi dəyərlərə tapınmaq, sevgi - bunlar güneylilərin əbədiyaşar mövzularıdır.
Layihədə iştirak edən güneyli soydaşlarımz aşağıdakılar olub:
1. Araz Asif
2. Arda Xani
3. Arğın Paşa
4. Atila Ərfəyi
5. Aydın Sabah
6. Aynar Təbrizli
7. Behruz Sədiq
8. Bəxtiyar Nizami
9. Dərviş Təbrizli
10. Elnaz İslamvənd
11. Əbasət Purhəsən
12. Əli Cavadpur
13. Əli Çağla
14. Əli Rəştbər
15. Əmin Əhəryar
16. Əmin Hacılı
17. Fəriba Mürtəzayi
18. Hadi Qaraçay
19. Həkimə Babakişizadə
20. Həsən Babayi
21. Həsən Umudoğlu
22. Hümmət Şəhbazi
23. Hüseyn Səlahlı
24. Xan Sənəm
25. Xosrov Barışan
26. İlqar Müəzzinzadə
27. İsmayıl Pilpayə
28. Kamil Qəhrəmanoğlu
29. Qəfur İmamizadə
30. Mehdi Qəmsiz
31. Mehdi Səhəndi
32. Mehdi Sırdaş
33. Məhdiyə Mehraci
34. Məhəmməd Çalğın
35. Məhəmmədrza Ləvayi
36. Məhsa Əbdüləlizadə
37. Məmməd Quruçay
38. Mərcan Mənafzadə
39. Məryəm Gözəli
40. Məryəm Qurbanzadə
41. Məryəm Səfəvi
42. Məsum Cabbarpur
43. Mustafa Şeyxpur
44. Müjqan Siyami
45. Nuriyyə Lövh
46. Oğuz Məhəmmədikiya
47. Ramin Behzad
48. Ramin Yaşar
49. Rəhim Təkin
50. Rəsul Qədiri
51. Ruqiyyə Kəbiri
52. Rza Nuri
53. Sara Turi
54. Sevər Şəhabi
55. Səhər Barani
56. Səhər Xiyavlı
57. Səid Muğanlı
58. Səid Sadiqifər
59. Sürəyya Xəliq Xiyavlı
60. Şahin Muradi
61. Şəhram Gülkar
62. Tohid Namvər
63. Vəhid Məlek
64. Vida Heşməti
65. Vüqar Nemət
66. Yalçın Türkay
67. Yunus Səfdəri
68. Zaman Paşazadə.
Güneyli yazarlara tribuna vermək onların haqq səslərini ucaltmalarına yardımçı olur, bu da günümüz üçün çox vacibdir.
Qoy Təbrizin gözü yolda qalmasın, mənəvi körpülərimiz daha da möhkəmlənsin.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.07.2024)
DOQQUZUNCU HEKAYƏ – Orxan Fikrətoğlunun kino üçün hekayəsi
Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.
Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.
Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü gördü. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.
Oxucularımızın “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlığı davam edir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalıdır.
DOQQUZUNCU HEKAYƏ
Uşaq xalça üstə uzanmışdı. Bulanıq gözlərini tavana zilləyib zarıyırdı. Boğaz damarları gərilmişdi. Seyrək kirpikləri fərqli ölçüdə, ayrı-ayrı rənglərdə idi. Anası dəhlizdəki güzgünün qarşısında dayanıb çılpaq bədəninə baxırdı. Uşaq gözünü qırpmadan: “Ana, çişim var”, –qışqırdı. Anası uşağa fikir vermədi. Mizin üstünə yığılmış qablardan biri sürüşüb döşəməyə düşdü. Uşaq səsə boylandı. Anası heç nə olmayıbmış kimi güzgülənirdi. Uşaq hıqqana-hıqqana ayağa qalxıb mizə sarı yüyürdü. Şalvarının düymələrini açıb yerə düşmüş qabın içinə işədi. Anası yenə uşağa məhəl qoymadı. Uşaq anasının onu danlamadığını görüb çaşdı. Bilmədi neyləsin. Araya çökmüş cansıxıcı sükutdan qorxduğu üçün utana-utana bir dəfə də “Ana, çişim var”, – dedi. Anası yenə dinmədi. Uşaq çöməlib gözlərini köpüklənən sidiyinə zillədi. Anası ancaq bundan sonra yanını bura-bura yataq otağına keçdi. İçəridən ögüyə-ögüyə: “Adam belə eləməz”, – qışqırdı.
Uşaq xəstə doğulmuşdu. Dərisi qırış-qırış idi. Saçları seyrək və ağımtıl bitmişdi. Üzü çəhrayıydı. Dili ağzında durmurdu. Ağlı kəsəndən anası onu öpüb əzizləməmişdi. Əlinin toxunduğu qablarda anası yemək yeməzdi. Oturduğu yerlərdə oturmazdı. Anası onu hələ evdən eşiyə çıxarmamışdı. Olduğunu dostlarından gizlətmişdi. Sevdiyi iş alışqanlarını yandırıb-söndürməkdi. Anası ona cürbəcür alışqanlar almışdı. Saatlarla onların göy rəngə çalan alovuna baxardı. Kiçik od nədənsə onu dincəldərdi. Anasının evdə olmağı da olmamağı kimiydi. Səhərdən-axşama qədər güzgülənə-güzgülənə Sima xala ilə telefonla danışırdı. Sima xala anasının ən yaxın rəfiqəsi idi. Onun əri də vardı. Rəşid baba. Uşaq onu sevmirdi. O, uşağı “odla oynamağa” qoymurdu. Sima xalanın bu “odla oynamayan” adamla necə yaşadığını uşaq bilmirdi. Axı odu necə sevməmək olar?
Uşaq yataq otağına tərəf qaçdı. Anası paltar ütüləyirdi. Çöməlib anasının ayaqlarını qucaqladı.
Anası qəfildən: “Bəsdir”, – qışqırdı.
Uşaq qorxa-qorxa gözlərini qıyıb ayaqlarını altına yığdı. Böyrü üstə çönüb qaz sobasına baxdı. Soba yanmırdı. Anası köynəyini ütüləyib üstünə atdı.
“Geyin”, – dedi.
Uşaq yerindən tərpənmədi. Anası hamam otağına keçib suyu açdı. Su axdıqca çilək xırıldayırdı. Uşağa çiləyin səsi əyləncəli gəldi. Bir xeyli öz-özünə güldü. Anası qapını açıb səsə boylandı. Uşağın güldüyünü anlayıb: “İki dəqiqəyə çimib çıxıram. Heç nəyə toxunma”, – dedi.
Uşaq ayağa qalxıb dəhlizə çıxdı. Döşəməyə uzanıb hamam otağının qapısı altından çimən anasına baxdı. Anası uşağın baxışlarını hiss edib üşəndi. Əlləri ilə döşlərinin iri gilələrini örtüb: “Adam anasına baxmaz”, – qışqırdı.
Uşaq arxası üstə çevrilib doyunca güldü. Saf uşaq gülüşü cingiltiliydi. Dəhlizdəki köhnə dolabın qapısı öz-özünə cırıltıyla açıldı. Uşaq nə fikirləşdisə, gülməyini kəsib: “Ana, aç qapını, sənə sözüm var”, – qışqırdı.
Anası suyu şappıldada-şappıldada çimirdi. Uşağın nə dediyini eşitmədi.
Uşaq ayağa qalxıb anasının ütülədiyi köynəyi əyninə geyindi. Köhnə paltar dolabının içinə girib qapını özünə sarı çəkdi. Cibindən çıxardığı alışqanın çaxmağını çəkib köynəyinə yaxınlaşdırdı. Köynək pambıqdan tikildiyi üçün o dəqiqə alışdı. Uşaq sevdiyi “od”un canını belə ağrıdacağını düşünməmişdi.
***
Sima xala Rəşid baba ilə eyvanda oturmuşdular. Sima xala iri “göz yaşı”na oxşayırdı. Rəşid baba əlində alışqan tutmuşdu. Siqaret çəkirdi. Onun da qanı yanıb qapqara qaralmışdı.
Rəşid baba bir xeyli susandan sonra: “Mən rəhmətlik rəfiqənə demişdim ki, uşağı odla oynamağa qoymasın. Öz günahıdı”, – dedi.
Sima xala gözünün yaşını güclə saxlayıb: “O yazıq nə bilsin, ev alışanda suyun altındaymış”, – pıçıldadı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.07.2024)
Kiri, qardaş, kiri!..
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair Yusif Nəğməkarın “Qiymətlər” adlı satirik şeirini təqdim edir.
Bu dünyada
Sevginin, hörmətin,
Sədaqətin, həqiqətin qiymətində
artım yoxdur...
Bir zərrə, bir qurtum yoxdur.
Özü də bu bəlaya
Tanrıdan bir əlac,
Bəndədən bir yardım yoxdur...
Hər şeyin öz qiyməti,
Düz qiyməti var.
Səhv veriləndə
Qiyaməti var!..
Məsələn,
Şirə hər gün banan versən,
Tülküyə, çaqqala ət,
Qiymətdən düşəcək qiymət.
Qiymət-dəyər.
Kimsə tərəzini düz tutar.
Kimsə əyər...
Hərənin öz günahı-
Allah olsun pənahı!..
Pul, var-dövlət
Üstünə Günəştək nur saçanlar-
Başına dolu kimi yağanlar var,
Keyf-damağa aşiyanlar,
Torba-torba daşıyanlar,
Qəpik-qəpik yığanlar var...
Naşükürlük nəyə gərək?!
Maşallah,
Biz ki gözü-könlü toxlarıq,
Azımıza qane olan çoxlarıq!
Havamız-xoş hallar,
Suyumuz Şollar!..
Sərvətimiz, varımız
Funt-sterlinq, dollar...
Avro, manat-
O da ki Allaha amanat!
Yeri gəlsə, bəsimizdir
Bir unsiya, bir barel,
Bir quzu, bir Farel.
Bir kilo, bir karat-
Hamısı ölçülü-biçili;
Bunlara nə irad?!.
Bir oba,
Bir elat sürü,
Bir qaçaq kürü...
Daha bəsdir, saydıqların,
Sayıqlama,
Kiri, qardaş, kiri!..
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(03.07.2024)
