Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Neçə gündür ürəyimdə kiçik bir daş düyünlənib. Sənin ölümün bəlkə də bir qadın ahının ölümsüzlüyüdür. Qadın müqəddəsdır. Allaha tapınan insan bir qadının ahını alıbsa onun Allah yolunda nə zəvvarlığı, nə itaəti gözdə olar.

Insan öldükdən sonra min insan olur, çünki onu xatırlamağa başlayırlar. Səni xatırlamaq isə bizim köksümüzdə damğa olmuş yaranı diriltmək kimidir. Xocalı faciəsi Azərbaycanın qapanmaz, hər dəfə toxunduqca qaysaqı qopan yarasıdır.

Bir şair var idi o zamanlar -Bəşir Kəsərli. Başına ləçək baqlamışdı. Ona dəli deyirdilər, şeirlərini zəif hesab edirdilər, yalnız onun Vətən sevgisindən atdığı bu addım özü böyüklük idi. Onu heç unutmuram, metrolarda dolaşıb, “torpaqlar alınmayınca qeyrətsizəm” dediyi anlar da yaddaşımdan silinməyib. Şükürlər olsun ki, bu damğa üzərimizdən götürüldü. Deyirdi ki, torpaqlar alınmayınca bu ləcəyi başımdan açmaram. Bax onda Azərbaycan qaranlığa qərq olmuşdu. 

Yaxşı ki, şanlı günlərimizi görüb sonra haqq dünyana qovuşdun, bacım. Dürdanə Ağayevanın dözülməz faciəsi:

Onun bir zülmün ağuşundan ayaqüstə durub hətta bu faciəni olduğu kimi ictimayiətə çatdrması öz timsalında şərəfi yerlə gəzən neçə qadının qırılmış taleyini, məhv olmuş gözəl arzularını dünyaya çatdırmaq idi . O kitabı oxuyan, o faciəni damarlarında axan qanı hiss edən Azərbaycan oğulları qısmən də olsa ürəyinə ümid çilədi onun.

Qismən deyirəm, çünki qadınlara işgəncə  etmək özü ruhu fahişə olan Erməni vanldalizminin əsas silahı idi. Qadını ləkələmək ən son həddir, zülmün ən son həddidir. Mənəvi, fiziki zərbələr alan ruhu pak gözəl mələk qadın, ana Dürdanə Ağayeva bütün dünyaya səs salan erməni əsirliyində 8 gün kitabını yazdı.

Faciəmizi, səsimizi bütün dünyaya çatdırdı. Onun cəsarətinin ardında özü kimi mələk insan həyat yoldaşı dayanmışdı. Ona sahiblənən, ona dost, dayağ, ata, ana, hər itirdiyi arzusu, diləyi olan həyat yoldaşı. O həyat yoldaşı ki, ona Allahın çəkdiyi işkəncə əzablara görə hədiyyəsi idi.

Əlbəttə, Dürdanə anaya  edilən fiziki işgəncələr, onun səhhətində çox ciddi problemlər yaratmışdı və bunun nəticəsidir ki, o xərcəng xəstəliyindən dünyasını dəyişdi.

Onun bu dünyada ciyarparəsi Ləmanı qaldı. Necə saf gözəl məhəbbətlə böyüyən nur topası övladı. Həyatda hər şey itir gedir; doğmalarımız, xoşbəxtlik dolu günlər. Biz yaşa doluruq. Amma Vətənin sinəsinə çəkilən daşlar  və yaralar yerində qalir.   Bütöv Qarabağ bir yana,  Xocalı faciəsi bir yana. Bu yaxınlarda Laçından tədbirdən dönərkən, maşın Xocalıdan keçdi. Mən o yerlərə baxdıqca gözümün önünə bir-birinə sığınan, soyuqdan ayaqları, əlləri donmuş, məhv olmuş kimsəsiz insanlar göründü, onların vəhşət dolu səsləri eşidildi.

Bu faciənin söz ilə ifadəsi yoxdur.

Azad və bürtöv Azərbaycan olaraq Şuşaya qədəm qoymaq, Laçında dolaşmaq bir yuxu kimi gələn xoşbəxtliyə qədəm qoymaq cox güman ki, Onun da ürəyini rahatlatdı, mübarizəsinin bəhrəsini görmüş oldu, ürəyi nisgilli bu dünyadan getmədi. Haqqa və cənnətinə qovuşdu. Onu qoruyub, ölümün çəngindən sağ çıxaran, ona yazmaq, ayağa durmaq gücü əta edən Allahına qovuşdu Dürdanə Ağayeva. Bu məğrur, dür kimi saf gözəl gözlü qadın. Qadınlıq timsalı soydaşıma Allahdan rəhmət diləyirəm.

Doğmalar üçün böyük bir yara, bacı, ana itirən pərişan gəzən doğmalar o adı kimi Azərbaycan bütövlüyü uğrunda mübarizə aparan igid qəhrəman qadınlarımızdan biridir. Bu qürur sizin kədərinizin önünə keçib, zamanla sizi sakit və aram həyatınıza döndərəcək -  hər zaman xatirəsi yad olunanda. Xocalı faciəsi dilə gələcək. 8 günlük əsirlikdə qalıb hər gün arzuları parçalanan, ruhu heç qocalmayan içində dünyası darmadağın edilən Dürdanə cismən indi rahatlıq tapdı.

Biz onun qəlbinin səsini bilmədik. Biz onun üsyan dolu sözlərini və bitməz çiləsinin sadəcə sözlə ifadəsinin bir qismini gördük . Bu ağrının böyüklüyünü olduğu kimi heç kim bilmədi, heç kim dərk etmədi, Allahdan savayı. Qovuşdun Allahla, gözəl bacım... Nurlar içində yat.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Respublika Gənclər Kitabxanasında 12 avqust Beynəlxalq Gənclər Günü münasibətilə virtual kitab sərgisi hazırlanıb

Avqustun 12-si dünyada Beynəlxalq Gənclər Günü kimi qeyd olunur.  Cəfər Cabbarlı adına Respublika Gənclər Kitabxanasında Beynəlxalq Gənclər günü münasibəti ilə virtual kitab sərgisi hazırlanıb.

Kitabxanadan “Ədəbiyyat və incəsənət”ə verilən məlumata görə, virtual kitab sərgisində gənclər siyasətinə dair beynəlxalq və yerli təcrübəni özündə əks etdirən məlumatlar təqdim edilir. Belə ki, materialda beynəlxalq və Azərbaycan Gənclər Gününün yaranma tarixi, ölkəmizdə əsası Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulan gənclər siyasətinin uğurları haqqında məlumatlar əks olunur.

Kitabxana əməkdaşları tərəfindən hazırlanan virtual kitab sərgisində gənclər siyasətinə dair nəşr edilən “Azərbaycan gəncliyinin himəyədarı”, “İlham Əliyev və müasir Azərbaycan gənclərin gözü ilə”, “Gələcək gənclərindir”, “Azərbaycanda gənclər hərəkatı”, “Azərbaycanın gələcəyi etibarlı əllərdədir” “Qloballaşma və müasir gəncliyin tərbiyə problemləri” kimi 10-dan çox kitabın qısa annotasiyası, dövrü mətbuat nümunələri təqdim edilir.

Beynəlxalq Gənclər Günü ilə əlaqədar hazırlanan material kitabxananın rəsmi saytında https://ryl.az/multimedia/beynelxalq-gencler-gununuz-mubarek yerləşdirilib.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Duman dağı dolanar,

Qiyamət olar.

Duman yola sallanar,

Müsibət olar.

Müsibət oluruq biz,

Səhv düşəndə yerimiz.

Onu hər zaman sevdirən şeirlərindəndir bu misralar, “Səhv düşəndə yerimiz” şeirindən. 

Bu gün çağdaş Azərbaycan poeziyasının ən görkəmli nümayəndələrindən olan Xalq şairi Qabilin doğum günüdür, anadan olmasının 98-ci ildönümüdür.

Qabil Allahverdi oğlu İmamverdiyev 1926-cı ildə Bakıda anadan olub. Orta məktəbi başa vurduqdan sonra 1944-1948-ci illərdə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun (indiki Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universiteti) dil və ədəbiyyat fakültəsində ali təhsil alıb və 1954-56-cı illərdə Moskvada Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutunun ali ədəbiyyat kurslarında oxuyub.

O, müxtəlif illərdə Yardımlıda, Bakıda orta məktəb müəllimi, məzunu olduğu ali təhsil ocağında laborant, “Azərbaycan müəllimi” qəzetinin redaksiyasında şöbə müdiri, “Kommunist” qəzeti redaksiyasında tərcüməçi-redaktor, Azərbaycan Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində ədəbi-dram verilişləri redaksiyasının məsul redaktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin redaksiyasında poeziya şöbəsinin müdiri, “Azərbaycan” jurnalı redaksiyasında ədəbi işçi və baş redaktor vəzifələrində işləyib.

Yaradıcılığı ilə müasir Azərbaycan ədəbiyyatını daha da zənginləşdirən şairin xalqın keçmişindən, bu günündən bəhs edən, böyük təsir gücünə malik, həyat həqiqətlərinin realist təsvirini verən əsərləri vətəndaşlıq hisslərinin və mübarizlik ruhunun aşılanmasında mühüm xidmətlər göstərib. “Gəl baharım” adlı ilk şeiri 1944-cü ildə “Ədəbiyyat” qəzetində çap olunan Qabilin 1950-ci ildə “Səhər açılır” adlı kitabı işıq üzü görüb. Onun “Mənim mavi Xəzərim” (1959), “Küləkli havalarda” (1964), “Qoy danışsın təbiət” (1966), “Vətəndaş sərnişinlər” (1973) və s. kitabları oxucular tərəfindən maraqla qarşılanıb.

Qabil həmişə sevilə-sevilə oxunan, əzbərlənən “Bakılı”, “Qarışdırma”, “Çörək”, “Təmizlik”, “Gülləbaran eylədilər”, “Nəsimi bazarında”, “Beşiyimdir - məzarımdır o mənim”, “Dağlar”, “Azərbaycan torpağı” kimi qeyri-adı şeirləri və “Nəsimi” fəlsəfi-psixoloji, epik-dramatik, fundamental poeması ilə əbədiyyət qazanıb.

Müstəqilliyimizin ilk illərinin ağır sınaq anlarında ürək yanğısı ilə yazdığı “Şəhid anası”, “Qeyrət, a vətəndaşlar”, “Oldu”, “Xəcalət”, “Birini elə, birini belə” və digər siyasi lirika nümunələri ilə Qabil xalqın gözündə daha da yüksəlib.

Uzun illər Azərbaycan Yazıçılar Birliyində ağsaqqallar şurasının sədri kimi fəaliyyət göstərən Qabilin ədəbi və ictimai fəaliyyəti yüksək qiymətləndirilib. Görkəmli şair bir sıra orden və medallara, o cümlədən Azərbaycan Respublikasının ali dövlət təltiflərinə - “Şöhrət” və “İstiqlal” ordenlərinə layiq görülüb.

2007-ci il aprelin 4-də vəfat edən görkəmli şair cismən aramızdan getsə də, zəngin ədəbi irsi, nəcib əməlləri ilə Qabilsevərlərin qəlbində daim yaşayacaq.

Ruhu şad olsun.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Azərbaycan Respublikası müstəqil ölkədir. Məhz buna görə də ölkəmizin özünəməxsus dili və əlifbasının olması ölkəmizin müstəqillik simvoludur. Azərbaycan dili daim inkişaf edən zəngin dildir. Bu səbəbdən lüğət tərkibi hər bir hadisə və ya mövzu haqqında lazımi sözlərin tam ifadəsinin təmin olunmasına qadirdir. 

Azərbaycan dilinin və əlifbasının həmçinin digər tərkibli mövzuların ali təhsil səviyyələrində xüsusən öyrədilməsi də müsbət haldır. Bu fənn ali təhsil müəssəsələrində “Azərbaycan Dilində İşgüzar və Akademik Kommunikasiya” adlanır. 

Ulu Öndər Heydər Əliyev tərəfdarı idi ki, gənclər çoxlu dil bilsin. Ulu öndər gənclərimizə məhz ana dili əsasında dünyanı dərk etməyi məsləhət görürdü. Azərbaycan gənclərinə xarici dilləri – ingilis, alman, fransız, çin və s. dilləri  öyrənməklə, ilk növbədə, öz ana dilini daha mükəmməl bilməyi tövsiyə edirdi.

Dil ölkənin milli sərvətidir. Ulu öndər demişkən: “Ana dilimiz müstəqil Azərbaycanın, Azərbaycan xalqının ən böyük milli sərvətidir.”

Hal hazırki əlifbaya keçid çox mürəkkəb məsələ idi. Ölkə sovet rejmindən təzə çıxdığı dövrlərdə ölkədə baxmayaraq ki, azərbaycanca danışılırdı, yazılar rus hərfləri vasitəsilə icra olunurdu. Bu  da Kiril əlifbası adlanırdı. Yeni əlifbaya keçid prosesi 90-cı illərdən başlayıb 2001-ci ilə qədər davam edib.

Heydər Əliyev deyirdi: “Mənim üçün Azərbaycan dili hər şeydən əzizdir.”

Hələ təzə əlifba gələn vaxt, baxmayaraq ki, artıq kitablar yeni əlifbayla nəşr olunurdu, hələ də əksər hissə kiril əlifbalı kitablar idi.

Günümüzdə məktəbdəki və digər tədris müəssəsələrindəki vəsait və materiallar latın qrafikalı əlifbayla, azərbaycancadır. Eynilikcə mətbuatda və rəsmi sənədlərdə də bu belədir. Azərbaycan tolerant ölkədir və bir çox xarici millət ölkəmizdə məskunlaşıb. Baxmayaraq ki, onlar xarici millətdir sənəd , ərizə və digər rəsmi-işgüzar sənədlərdə mütləqdir ki, Azərbaycanın rəsmi dövlət dilindən və əlifbasından istifadə etsinlər. Bilmədikləri halda isə tərcümə mərkəzlərindən istifadə etməlidirlər. 

Ölkəmizə əsrlər boyu işğal və tabeli hakimiyyətlərin nəticəsidir ki, lüğətimizdə alınma sözlər çoxdur xüsusilə də rus-avropa və fars-ərəb. Baxmayaraq ki, həmin sözlərin doğma lüğətimizdə qarşılığı var, əfsus ki, bir çox vətəndaş istifadə etmir. Ərəb və fars mənşəli sözlər dilimizdə əksərən ümumişlək sözlərdir . Buna görə də, fərqləndirmək çətindir. Təhsillə bağlı “kitab”, “məktəb” , “tələbə”, “şagird” və s. sözlər ərəb mənşəlidir. Halbuki, biz bunu tədris müəssələrində demək olar hər gün istifadə edirik.

Dilimizdəki say və əvəzliklər qismən, feillərin hamısı milli mənşəlidir.

Dilimizi, yəni milli mənəvi dəyərimizi qoruyaq . Ölkəmiz hücumlar nəticəsində çox alınma söz  qəbul edib, biz də bunun sayını artırmayaq. Dəyərlərimizin mümkünlük çərçivəsində saf və təmizliyini qoruyaq.

Naxçıvanda və Mingəçevirdə “Ana dili” abidəsinin qoyulması da ana dilimizə önəm verilməsinin bariz nümunəsidir. Göründüyü kimi, hər zaman dilimizə xüsusi diqqət yetirilir, dövlət-dil siyasəti uğurla həyata keçirilir. 

“Ana dilimizin saflığını qorumaq müqəddəs borcumuzdur. Əsrlər boyu bizi xalq kimi, millət kimi qoruyub saxlayan bizim ana dilimizdir, Azərbaycan dilidir. Azərbaycan dilinin qorunması hamımızın vəzifəsidir.” -Prezident İlham Əliyev.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Güney Azərbaycan Poeziyası Antologiyası layihəsində Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla Təbrizdə yaşayıb yaradan Aynar Təbrizlinin şeirlərini təqdim edir. 

Aynar Təbrizli

Təbrizli

V

Unut məni

Fərz et gecələrində gözlərinə dolan acı yuxudaydım!

Unut məni, hər gün məscidlərdən dışarıya atdığın mürgülü əyyaşlığın kimi

Saqqalını oxşayaraq neçə qadını öpdüyünü belə xatırlamadığın kimi...

Hər sabah fərqli çiçəkli donlarla

Balaca balkonumuzda azan səsi ilə oyandığını

Sənə çay süzdüyümü...

Səni görcək üzümə dolan təbəssümü...

Dodaqlarıma çəkilən qırmızı pomadamı gözəllədən üzümdəki qara xalımı...

Anladım bunlar da yetməyir sənə!

Unut

Sənin üçün paltarlarıma sıxdığım odekolonu...

Qorxaq gözlərimlə, sevirəm söylədiyimi

Telimi qulağımın dibinə vurub şirin yalanlarına aldandığımı...

Güzgü qarşısında oturub

Hər gün qıvrım saçlarımı sən sevdiyin rənglərə boyayıb

Özümü qoynuna aldığın qadınlara bənzətdiyimi də unut.

Heç sevilmədiyimi unut!

Onlara darıxdığında inad edib

Mətbəxdəki bardaqların səslərinə

Dilimin altında sevdiyim mahnını mırıldanmağımı da unut...

Yatağına ölü düşən qadın ruhumu

Göylün olmadan sevişdiyimiz gecələrdə

Qıçlarımdan ayaq barmaqlarıma sızan sərin qanımı

Ovuda bilmədiyin yalqızlığımı

Bağrına basmadığın ağ gövdəmi unut...

İndi alnına bir öpüş

Adına söyüş deyirəm sevginin!

Bilirəm

Yoxluğum darıxdırmır səni!

Nə çoxdur səni sevənlər

Alnının damğası etibarındır!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Fikrimdə aylı, ulduzlu

Asiman var bu gecə!

Könlümdə körpə quzu tək

Bir ümman var bu gecə!

Həmdəmim sıldırım dağlar,

Buludlardır bu gecə!

Qonağım qırmızı güllər,

Göy otlardır bu gecə!

Şimşəyə "çaxma" desəm mən,

İnan,  çaxmaz bu gecə!

Araza "axma" desəm, mən

Bil ki axmaz bu gecə!

Bircə sən yoxsan, əzizim

Bilir aləm bu gecə...

De, neçin olmadın, ey var,

Mənə həmdəm bu gecə?!

Bu ecazkar sözlərə bəstələnmiş və Akif İslamzadənin məharətlə ifa etdiyi “Bu gecə” mahnısı kimə tanış deyil ki?

Bəli, bu şeir Zeynal Xəlilindir. 

Ötən gün Azərbaycan ədəbiyyatının görkəmli nümayəndəsi, şeirləri, poemaları sevilə-sevilə oxunan, pyesləri tamaşaçıların hüsn-rəğbətini qazanmış, Əməkdar incəsənət xadimi Zeynal Xəlilin vəfatından 51 il ötdü.

XX əsr Azərbaycan poeziyasının görkəmli simalarından olan Zeynal Xəlil özünəməxsus yaradıcılığı ilə seçilən, həyatın keşməkeşli yollarında ağır sınaqlarla üzləşən, ilhamla yazıb-yaradan, ədəbiyyatımıza imzasını əbədi həkk etdirən maraqlı bir şair ömrü yaşayıb. Cəmi 59 il ömür sürüb. Erkən çağlarında üzləşdiyi yetimliyin çətinliklərini, həyatı boyu zamanın bütün ağırlığını, ictimai-siyasi çəkişmələrini, 1937-ci ilin repressiyalarının törətdiyi fəlakətin vahiməsini, İkinci Dünya müharibəsinin soyuq səngərlərinin fəsadlarını varlığından keçirərək həmişə özünü məğrur, qürurlu aparmağı, poeziyasının baş qəhrəmanı olan insani məhəbbətlə vəsf etməyi bacardı. 

Zeynal Xəlil XX əsrin ən gözəl lirik şairlərindən biri idi. Onun qələmindən çıxan məhsul çoxcəhətli, həm də bu gün öz əhəmiyyətini itirməyən, oxucuların, tamaşaçıların marağını, zövqünü oxşayan poemalar, pyeslər olmuşdur. Zəngin yaradıcılığa malik olan Zeynal Xəlil öz əsərlərində Azərbaycanın poetik tablosunu çox əlvan yaradıb. Şairin bütün müşahidələrinin, poetik münasibətlərinin, mərkəzində insan və onun arzuları dayanırdı.

Zeynal Xəlil 1914-cü ildə Gəncə şəhərində sənətkar ailəsində doğulub. Erkən əmək fəaliyyətinə başlayan Zeynal Xəlil 1932-ci ildə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunun dil və ədəbiyyat fakültəsinə daxil olmuşdur. Şeirə, sənətə olan həvəsi hələ tələbəlik illərindən özünü büruzə vermiş, “Yeni kənd” adlı ilk şeirini də məhz bu vaxtlarda yazmışdır. Bir-birinin ardınca yazılan şeirləri “Gənc işçi”, “Ədəbiyyat qəzeti” və digər mətbuat orqanlarında çap olunmağa başladı. Şairin 1934-cü ildə Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı tərəfindən buraxılmış ilk şeirlər kitabı “İstək” göstərdi ki, ədəbiyyata öz mövzusu, nəfəsi, yazı manerası olan bir şair gəlmişdir. Bundan sonra Zeynal Xəlil çətin axtarışlar yolu ilə getdi, daha maraqlı və rəngarəng əsərlər yaratdı. Onun “Tarac” (1936), “Poemalar”, “Qılınc” (1940), “Tatyana” (1942) kimi kitabları oxucularda böyük maraq və hüsn-rəğbət oyatdı. Şairin bir-birinin ardınca çıxan “Düşüncələr”, “Etibar”, “Arzular”, “İki dünya”, “Lalə”, “Bənövşə”, “Şeirlər”, “Ulduzlar”, “Seçilmiş şeirlər və poemalar” və bu kimi onlarla kitabları haqlı olaraq bütün Azərbaycan ədəbiyyatının müvəffəqiyyəti kimi qiymətləndirilir. Zeynal Xəlilin “Ulduzlar”, “Fədai”, “Şah və qarışqa”, “Koroğlunun qocalığı”, “Gülər”, “Səməd Vurğunla görüş” poemalarını da bu siyahıya daxil etsək və bu əsərləri diqqətlə nəzərdən keçirsək şairin ümumi mənzərəsini görərik. Zeynal Xəlilin yaradıcılığı demək olar ki, tarixi qəhrəmanlıq keçmişimizdən tutmuş (“Koroğlunun qocalığı), inqilabi keçmişimizə (Qatır Məmməd), Böyük Vətən müharibəsinə (“Tatyana” poeması və bir sıra şeirlər) və lap son günlərə qədər əhatə edir. Şairin qələmə aldığı şeirləri də oxucular tərəfindən həmişə rəğbətlə qazanmışdır. Bunun isə səbəbi onun şeirlərindəki istilik, ürəyə yatımlılıq, coşqun ehtiras və lirik əhvali-ruhiyyədir.

Zeynal Xəlilin bir dramaturq kimi də ədəbiyyatımızın inkişafında xidmətləri çoxdur. Onun ilk pyesi “İntiqam” bir çox teatrlarda tamaşaya qoyulmuş və müvəffəqiyyət qazanmışdır. Belə əsərlərdən biri də uzun zaman səhnədən düşməyən “Qatır Məmməd” pyesidir. Bu əsərin səhnə həyatı çox uğurlu olub. Elə bu səbəbdən də həmin dramın motivləri əsasında bədii film də çəkilib. Bu filmin ardınca İkinci Dünya müharibəsi illərində döyüşçülərin qəhrəmanlığını tərənnüm edən əsərləri “Yəhərləyin atları”, “416”, “Döyüşçünün vəsiyyəti” kimi şeirləri, “Tatyana” adlı poeması dillər əzbərinə çevrilib.

Sözlərinə bəstələnmiş mahnılar bu gün də sevilərək dinlənilir, nəsildən-nəslə ötürülür. Bu cəhətdən heç vaxt dillərdən düşməyən, musiqisi Soltan Hacıbəyova məxsus “Kimlər gəldi, kimlər getdi”, musiqisi Emin Sabitoğluya məxsus “Bu gecə”, “Ay işığında” (Qənbər Hüseynli) və s. nəğmələr yaşadıqca, dinlənildikcə Zeynal Xəlil ruhu da yaşayır.

Allah rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Dərdayıl ömründə ilk dəfə şeytanın qıçını sındırıb Akvaparka getdi. Həddən artıq qanunpərəst olan bu şəxs hovuzun qarşısında “Hovuza yalnız üzgüçülük papaqlarında girmək olar” elanını görüb də bütün digər paltarlarını çıxararaq başına üzgüçülük papağı keçirdi və suya girmək istədi.

Bir həngamə qopdu, gəl görəsən. 

2.

Roza Markovna rəfiqəsi İzaya deyir:

-İzoçka, bax gör mən Avraamım üçün qalstuk tikməyə nə gözəl parça almışam.

İza baxıb təsdiqləyir:

-Düzdür, gözəldir. Amma qalstuk üçün həddən artıq çox deyil?

-Qalanına da özümə don tikəcəm. 

3.

Xalqın nə barədə danışması maraqlı deyil. Maraqlı olan nə barədə susmalarıdır.

4.

Bakıda avtomobil sıxlığı əlindən bərk əziyyət çəkən avtomobil sürücülərinə AYNA yeni-yeni sürprizlər etməkdədir. Bütün küçələrin bir hissəsi ya avtobuslara, ya velosipedçilərə ayrılır. Bu isə tıxacların iki dəfə artması, vaxt itkisinin kəlləçarxa çıxması deməkdir. 

Bütün dünyada yollar salınanda avtobus və velosipedlər də nəzərə alınır və geniş yollarda ayrıca zolaqlar olur. Bizdə isə dar, 3 zolaqlı yolun bir zolağını da kəsib avtobusa və velosipedə verirlər. 

Sual olunur, AYNA niyə belə edir? 

5.

Qardaş, yaxşı vəkil sənin nəyinə lazımdır? Biryolluq yaxşı hakim tap da.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gün tərcümə saatıdır, sizlərə rus yazıçısı Sergey Dovlatovun “Ariel” hekayəsi təqdim edilir. Hekayəni dilimizə Xatirə Nurgül çevirib.

Rus yazıçısı Sergey Dovlatov 1941-ci ildə Başqırdıstanın paytaxtı Ufada anadan olub. 1979-cu ildə ailəsi ilə birlikdə ABŞ-yə köçərək orada yaşamağa başlayıb. 24 avqust 1990-cı ildə Nyu-Yorkda dünyasını dəyişib.

S.Dovlatov 1980-ci illərin ortalarından “The New Yorker” jurnalında dərc olunmağa başlamış, bununla da ətrafına böyük oxucu kütləsi toplamağa müvəffəq olmuşdur. Onun ABŞ və Avropada 12 kitabı çap edilib. SSRİ-nin dağılmasından sonra isə hekayələri Rusiyada da nəşr olunub.

Yazıçının sizlərə təqdim edilən “Ariel” hekayəsi  daha çox kədərli təbəssüm yaradan əsər kimi qiymətləndirilir.

          ARİEL

Yazıçı bağ evi kirayələmişdi. Bu, cənub tərəfdəki sıradan beşinci ev idi. Qaraqabaqlığı ilə seçilən bu şəxsin kirayələdiyi evin sağ və sol tərəflərindəki evlərdə iki yəhudi ailəsi yaşayırdı. O, sakitliyə ehtiyac duyduğu üçün dəmir yolu qovşağına yaxın yerdəki evi seçmişdi. Yazıçının adı Qriqori Borisoviç Koşitsdi.

Yay fəsli idi. Rus koloniyası (burada başqa bir ölkədə əcnəbilərin yaşadığı yer, məhəllə nəzərdə tutulur – X.N. ) adi həyat tərzi sürürdü. Ərlər evə istirahət günləri gəlirdi. Dərhal məşq paltarlarını geyinir, beysbol papaqlarını taxırdılar. Qadınlar bütün həftəni çimərlik geyimlərində, açıq-saçıq libaslarda dolaşır, çılpaq uşaqlar su kənarındakı qumluqda oynayırdılar. Kişilər göldə çimir, gündə qaralır, balıq tuturdular. Qadınlar maşınlarla alış-verişə gedirdilər. Uşaqlara nəzarət etmək və yemək hazırlamaq da onların vəzifəsi idi. Axşamlar isə deyirdilər:

– Nəsə istəyirəm, amma özüm də bilmirəm nə...

Qriqori Borisoviç qapalı yaşayırdı. Nə qaralmağı, nə də çimməyi xoşlayırdı. Onu balıq tutmağa dəvət edəndə imtina edirdi:

– Təəssüf ki, mən Heminquey deyiləm. Hətta Aksakov da ola bilmərəm...

– Əcəb adamdı da, – qonşular deyirdi.

– Çox bilir...

Yazıçı bütün günü iş başında olurdu.  Taybatay açıq olan pəncərəsindən yazı makinasının səsi gəlirdi.

Təkrar edirəm, o, ünsiyyət sevməyən, qapalı insan idi. Ondan sağda Kasperoviçlər, solda Mişkevitserlər yaşayırdı. Hər iki ailədə uşaqlar böyüyürdü. Kasperoviçlər dörd uşaqlı ailə idi. Mişkevitserlərin isə üç övladı vardı,  hələ səkkiz yaşlı qohumları Ariel də onlarla yaşayırdı.

Koloniya səs-küylü idi. Uşaqlar qaçırdı, qışqırırdı, su tapançasından atəş açırdılar. Onlardan hansısa daim ağlayırdı.

Əgər uşaqlar öz aralarında mübahisə edərdilərsə, valideynlər onların müdafiəsinə qalxardı. Dalaşdıqları zaman da ingilis dilinə müraciət edərdilər.

– Sənə göstərəcəm, Marat!

– Mən də sənə Vladlen, o key?!

Axşamlar az qala hər evin qarşısında manqal tüstülənirdi. Tranzistorlar tam gücü ilə işə salınırdı. Bağ sakinləri əllərində şüşə butulkalarla əraziləri gəzirdilər. Otların üzərində plastik stəkanlar ağarırdı.

Səs-küy dözülməz həddə çatdıqda isə yazıçı pəncərədən qışqırırdı:

– Sakit! Sakit! Ağcaqanadları oyadacaqsınız!..

Bir dəfə Qriqori Borisoviç alış-verişə yollandı. Dükanı koloniyadan beş dəqiqəlik yol ayırırdı. Buna görə də o, evə düz yarım saatdan sonra qayıda bildi.

Həmin vaxt belə bir hadisə baş verdi. Oyun oynayan uşaqlar qaçaqaçla dördüncü evə daxil olub pərdəni yerindən qopardılar. İçində ərikgülü olan bankanı yıxdılar. Kağızları ətrafa səpələdilər.

Bir azdan yazıçı geri qayıtdı. Bir dəqiqədən sonra isə qəzəbli halda evdən çıxıb qışqırmağa başladı:

– Şikayət edəcəm!.. Mənim kağızlarım!.. Yaşayış yerinin toxunulmazlığı barədə qanun var!

Bundan sonra isə:

– Henri Toroya elə həsəd aparıram ki!..

– Tipik dəlidir – qonşular dedi.

– Heç demə, onun qiymətli kağızları var imiş!

– Qiymətli kağızları! Tanrı eşqinə, Roza, güldürməyin məni!

– Ən başlıcası isə Toronu yada salaraq bizi məzəmmət eliyir. Guya mərhəmət hissimiz yoxdur...

Yazıçı daha da əsəbi və qaradinməz oldu. Artıq harasa gedərkən qapını qıfıllayırdı. Təzə asdığı pərdələr  isə pəncərənin lap aşağısına qədər uzanmışdı.

Bazar günləri koloniyada adam əlindən tərpənmək olmurdu. Ailələrin böyükləri, tanışlar, qohumlar gəlirdi. Görünür, yazıçının qohumları yox idi, elə tanışları da. Bu günə qədər cəmi bir dəfə kinokameralı gənc amerikalı onu ziyarət etmişdi.

Avqust ayı idi. Günlər əzablı dərəcədə isti keçirdi. Təkcə axşamlar sərin olurdu. Gündüz bütün koloniya gölə gedirdi. Yazıçı evdə qalırdı. Bəzən də yol boyu gəzişirdi.

Yadımdadır, günəşli, qızmar səhər idi. Koloniyada heç kim gözə dəymirdi. Qriqori Borisoviç stulu artırmaya çıxardı. Yazı makinasını dizlərinin üstünə qoydu.

Birdən balaca oğlanı gördü. O, təkbaşına, kötüyün üstündə əyləşmişdi. Yanında müxtəlif rəngli plastik oyuncaqlar vardı.

Oğlan hərəkətsiz oturmuşdu. Hətta yazı makinasının səsini eşitdikdə də çevrilib baxmadı.

Bütün bunlar təxminən on dəqiqə çəkdi. Yüngül mavi bulud bu müddət ərzində yerini cənuba doğru dəyişdi. Çinar ağacının kölgəsi azca sola tərəf hərəkət etdi.

Yazıçı nəhayət dilləndi:

– Ey, miserable (ing. zavallı, miskin – X.N.)! Sən kimsən? Adın nədir?

– Mənim? Arikdi.

–Yəni Aron? Ya da Arkadi?

– Ariel – cavabı səsləndi.

– Sənin qanadların hanı bəs, Ariel? – yazıçı soruşdu.  (İzah: – Yəhudilikdə “Ariel” mələklərdən birinin adıdır – X.N.)

– Yoxdur, – oğlan qısa şəkildə, həm də təəccüblənmədən cavab verdi. – Bəs sənin?

– Başa düşmədim, mənim nə?

– Bəs sənin adın nədir?

– Mənim adım Qriqori Borisoviçdir. Etiraf edim ki, mənim də qanadlarım yoxdur...

Göldən motorlu qayıqların səsləri gəlirdi. Yazıçı soruşdu:

– Sən burda nə edirsən? Həm də niyə təksən?

Ariel:

– Mən göldə idim. Amma Anceloçka dedi ki, get burdan.

– Elə niyə?

Oğlan hazırlıqlı tərzdə, həm də qürurla cavab verdi:

– Çünki məndə bit var. Bax buna görə.

– Buna əminsən? – yazıçı makinasını yerə qoyub ona tərəf addımladı.

– Əminəm. Anam onları görəndə “dəhşət” dedi. Məni kerosinlə yuyundurdu. Məxsusən onu almaqdan ötrü Ramsdeylə getmişdik. Başımı iyləmək istəyirsən?

– İmtina eləmərəm. Həm də olduqca minnətdaram.

– Amma ehtiyatlı ol. Onlar sənin də üstünə tullana bilərlər.

Yazıçı kerosinin iyini hiss etdi. Müharibədən sonrakı uşaqlıq illərini xatırladı. Tarxovkadakı bağda keçən yayı, paravozların siqnalını... Kerosində qızardılmış oladiləri...

Ariel dedi:

– Bax mən buna görə uşaqlarla oynaya bilmirəm.

– Bəs sən onları görmüsən? – yazıçı soruşdu.

– Kimləri?

– Kimləri? Bitləri. Onlar barədə nə bilirsən?

– Heç nə. Onlar çox balacadırlar. Demək olar ki, görünmürlər.

– Bəs səncə, mikroskop nə üçün mövcuddur?

– Mikroskop nədir ki?

– Bu elə bir alətdir ki, işıqda hər şeyi böyüdür. Teleskopla bitlərə bütün günü baxmaq olar. Heyif ki, onu Nyu-Yorkda qoymuşam.

– Deməli, sən onları görmüsən?

– Əlbəttə ki. Dedim axı, bütün günü baxmışam, gözümü çəkə bilmirdim.

– Yaxşı, bəs necədilər?

– Sənə deyim ki, məndə olduqca xoş təəssürat yaratdılar. Onlar xırda, sakit, yaxşı tərbiyə görmüş cücülərdir. Göy rəngli, böyük gözləri var. Hay-küy salmırlar. Səslərini qaldırmırlar. Ən əsası isə hərəsi öz işi ilə məşğul olur.

– Hə, amma onlar dişləyirlər axı.

– Bəzən. Onların nizamını pozduqda. Necə deyərlər, özünümüdafiə qanunu ilə...

Ariel nəfəsini içinə çəkib qulaq asırdı. Qriqori Borisoviç ona balaca, çiçəklənən ölkə barədə danışdı. Qəfil eşidilən çığırtı onun sözünü kəsdi:

– Arik, sən hardasan? Toyuq donur...

– Ana, – Ariel yüngül təəssüf hissi ilə səsləndi.

Sonra isə:

– Mən hələ gəzişəcəyəm.

Cavabında eşidildi:

– Arik! Əgər anan nou dedisə, deməli nou!

– Toyuq donacaq – oğlan kədərlə təkrarladı.

– Bu cür istidə? – Qriqori Borisoviç təəccübləndi, – qəribədir... Ona qibtə eləmək olar.

– Yaxşı, mən gedim.

Bunu Ariel dedi. Yazıçı isə cavabında:

– Get, qardaş. Vaxtın olanda gələrsən...

Oğlan getdi, amma oyuncaqlarını götürməyi yaddan çıxardı. Yazıçı artırmaya keçdi. Yazı makinasını dizlərinin üstünə qoyub dikəltdi. Təmiz kağız vərəq götürdü. Adət etdiyi qorxu hissi onu bürüdü.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.08.2024)