“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc yazar Furqanın “Mustafa Həbibzadənin meyidini mən oğurlamışam” hekayəsini təqdim edir.

FURQAN

MUSTAFA HƏBİBZADƏNİN MEYİDİNİ MƏN OĞURLAMIŞAM

                                                         1.

Jurnalist otaq yoldaşımdan xahiş etmişdim ki, aktyor Mustafa Həbibzadəni tapsın və onu müsahibəyə razı salsın.

– Çətin məsələdi, – demişdi.

Amma bir gün işdən qayıdanda dedi:

          – Muştuluğumu ver, Mustafa Həbibzadəni tapmışam.

           – Doğrudan? – dedim, inanmağım gəlmirdi.

           – Hə! Doğrudan.

          – Müsahibə verməyə razı oldu?

           – Güc-bəla razı saldım.

          – Əla, – dedim, – mən də gəlirəm.

          – Sən hara?

          – Müsahibəyə. Sənin fotoqrafın olacam.

Otaq yoldaşım bilirdi ki, Mustafa Həbibzadə mənim ən sevimli aktyorumdu və onu yaxından görmək, onunla söhbət etmək ən böyük arzularımdan biridi. Və onu da bilirdi ki, tutduğumu qoparmamış əl çəkən deyiləm. Yəni “mən də gəlirəm” dedimsə, deməli, gələcəm. Dirəşməyin mənası yoxdu.

                                                         2.

          – Bax ha, – deyərək son tapşırıqlarını verməyə çalışan otaq yoldaşım əlavə etdi, – orda sən çox danışma. Qəşəng şəkillər çək. Müsahibə bitəndən sonra nə istəsən, soruşarsan Mustafa müəllimdən.

          – Yaxşı, – dedim, – narahat olma!

          Avtobusdan düşüb meyvə-tərəvəz satılan marketə yaxınlaşdıq. Redaksiyanın fotoaparatı da əlimdə idi. Otaq yoldaşım satıcıdan soruşdu:

          – Bilmirsiz, Mustafa Həbibzadə hansı evdə yaşayır?

          – Niyə bilmirəm ki?! – deyə satıcı gülərüzlə cavab verdi. – Bu yolla təxminən iki yüz metr gedin, qırmızı darvazanı da keçib sağa dönün, birinci darvaza yox, ikincisi. Göy rəngdə.

          Satıcı sözünü bitirib bizi başdan-ayağa süzdü:

          – Deyəsən, jurnalistsiz.

          Otaq yoldaşım sevincək:

          – Hə, – dedi.

          – Boş yerə əziyyət çəkməyin!

          Satıcının bu sözlərinə ikimiz də təəccübləndik:

          – Niyə?

          – Oğlu maşın qəzasında vəfat edəndən sonra o, hamıdan qaçır. O vaxtdan bəri nə kinoya çəkilib, nə televiziyaya çıxıb, nə də müsahibə verib.

          – Biz özüylə danışmışıq. Müsahibə verəcək, – otaq yoldaşım dedi.

          – Həə? Lap yaxşı. Yaxşı kişidi o, həm də gözəl aktyordu.

          Daha çox vaxt itirmək istəmədik. Satıcıya təşəkkür edib onun dediyi yolla getdik.

          Otaq yoldaşım üçün bu müsahibə böyük əhəmiyyət daşıyırdı. Dediyinə görə, illərdi heç yerdə görünməyən aktyorun birdən-birə ortaya çıxması, müsahibə verməsi ölkədə böyük səs-səda doğuracaqdı. Və bu, bəlkə də, otaq yoldaşımın maaşının artmasına vəsilə ola bilərdi.

                                                         3.

          Mustafa Həbibzadə pıçıltıyla:

          – Bir şərtlə müsahibə verməyə razıyam! – dedi.

          Biz bir-birimizə baxdıq.

          – Hansı şərt? – deyə otaq yoldaşım soruşdu. Mustafa Həbibzadə eyni pıçıltıyla danışmağa davam etdi:

          – Həkimlər mənə diaqnoz qoyublar. Pis xəstəliyim var. Uzağı bir ilə öləcəm. Bunu sizdən başqa heç kimə deməmişəm. Heç həyat yoldaşıma da.

          Qısa sükut yarandı. Biz ikimiz də donub qalmışdıq. Adicə “Allah şəfa versin!” də deyə bilmirdik. Sükutu aktyorun özü pozdu:

          – İstəyirəm ki, bu müsahibə mən ölən gün üzə çıxsın.

          Otaq yoldaşım yenə mənə baxdı. Baxışları deyirdi ki, neyləyək? Astaca başımı yellədim. Yəni razı ol, onsuz da buracan gəlmişik.

          Otaq yoldaşım dilləndi:

          – Şərtinizlə razıyıq!

                                                         4.

          Müsahibə, məncə, çox yaxşı alınmışdı. Mən də xeyli şəkil çəkmişdim.

          Bir gün sonra otaq yoldaşım işdən qayıdanda qırımından bildim ki, sözü var, deməyə çəkinir.

          – Nə olub? – deyə xəbər aldım.

          – Heç nə! – dedi.

          – Sözlü adama oxşayırsan.

          – Hə, baş redaktor müsahibəni çap eləmək istəyir.

          – Necə ki?

          – Deyir, indi çap edək, partlasın. Ölümündən sonraya qalsa, yaxşı olmayacaq.

          – Bəs şərti demədin?

          – Dedim.

          Kefim get-gedə pozulurdu.

          – Demədin ki, kişiyə söz vermişik?

          – Dedim.

          – Nə dedi?

          – Dedi ki, bu dövrdə kişi var?

          – Tfu! – dedim, – lənət şeytana.

          – Bilmirəm neyləyim... Bu gün şəkilləri vermədim. Dedim ki, kartı evdə unutmuşam. Sabah aparmalıyam.

          – Aparmasan, olmaz?

          – İşdən qovar məni.

          – Xəstəliyi olduğunu da yazacaqsız?

          – Bilmirəm.

                                                         5.

          Baş redaktor istəyinə nail olmuşdu. Otaq yoldaşım çarəsiz qalıb şəkilləri və müsahibəni ona təqdim etmişdi. Müsahibə şəkillərlə birgə qəzetdə iki səhifə tutmuş, qəzetin saytında da dərc olunmuşdu. On il ərzində heç yerdə görünməyən Mustafa Həbibzadənin ortaya çıxması sənət camiəsində, doğrudan da, partlayışa səbəb olmuşdu. Otaq yoldaşım sözünün üstündə dura bilmədiyinə görə kədərlənsə də, baş redaktorun maaş artımı ilə bağlı dediyi sözlərin xoşbəxtliyini yaşayırdı.

          Amma bu sevinc çox çəkmədi. Bir həftə sonra Mustafa Həbibzadənin ölüm xəbəri yayıldı.

          Bütün saytlar ölüm xəbərinin ardınca aktyorun son müsahibəsini paylaşırdı. Otaq yoldaşım evin içində gəzə-gəzə təkrarlayırdı:

          – Düz eləmədik. Gərək müsahibəni dərc etməyəydik.

          Aktyorun dəfni sabah olacaqdı.

                                                         6.

          Dəfn günü xəbər saytlarında dəhşətli bir xəbər yayıldı:

          “Aktyor Mustafa Həbibzadənin meyiti yoxa çıxıb”.

          Otaq yoldaşım işə getməyə hazırlaşırdı. Ordan da guya dəfnə gedəcəkdi. Xəbərdən ikimiz də sarsıldıq.

          Elə bu anda qapı döyüldü. Otaq yoldaşım qapını açıb məni çağırdı:

          – Tez bura gəl!

          Qonaqları görəndə təəccübdən yerimdə dondum. Otaq yoldaşım ağappaq olmuşdu.

          – İçəri girmək olar?

          Cavab gözləmədən mənzilə daxil oldular. Dörd nəfər idilər. Çiyinlərində də tabut. Yorulmuşdular. Tabutu koridora qoyub otağa keçdilər.

          – Çaydan, sudan nəyiniz var? – biri soruşdu.

          Otaq yoldaşım titrəyə-titrəyə mətbəxdən su gətirdi.

          Gələnlər, Mustafa Həbibzadənin müxtəlif filmlərdə yaratdığı mənfi obrazlar idi. Tabutdakı da, çox güman ki, aktyorun özü idi.

          Su içdikdən sonra kresloda oturan mənfi obraz dilləndi:

          – Yəqin, bilirsiz də, həkim ona diaqnoz qoymuşdu. Xəstəliyi var idi.

          Otaq yoldaşım hələ də titrəyirdi:

          – Hə, – dedi titrəyə-titrəyə, – bi... bilirik...

          – Onu da bilirsiz ki, sizin üzünüzdən ürəyi partladı, öldü?

          – Mənim günahım yoxdu, – dedim, – mən heç qəzetin işçisi deyiləm, sadəcə, Mustafa müəllimi görmək üçün fotoqraf olmuşdum.

          – Kəs səsini! Əclaf! Günahı yox imiş. Buna bax!

          Divana yayxanan mənfi obraz çox əsəbiləşmişdi, mənə qanlı-qanlı baxırdı, halbuki o, ən sevdiyim filmdəki obraz idi.

          – Yaxşı, – dedi kresloda oturan, – olan olub, keçən keçib. Dəfnə az qalıb. – Sonra otaq yoldaşıma tərəf çevrildi:

          – Zəng vur baş redaktoruna. Tez gəlsin bura. Vaxtımız azdı. Meyit iylənəcək.

                                                         7.

          Baş redaktor koridorda qurumuşdu. Tabut və tanış simalar onu çox qorxutmuşdu.

          – Deməli, belə! – dedi mənfi obrazlardan biri. – Zəng vurursan redaksiyaya. Belə bir xəbər verirlər saytda: “Mustafa Həbibzadənin meyitini mən oğurlamışam”. Yəni sən...

          Mənfi obrazlardan biri qapının ağzını kəsdirmişdi ki, baş redaktor qaçmasın. Baş redaktor isə eynən otaq yoldaşım kimi əsirdi. Əsə-əsə cibindən telefonu çıxardı. Danışanda dili topuq çalırdı.

          On beş dəqiqədən sonra xəbər hazır idi. On dəqiqə ərzində bütün xəbər saytları bu dəhşətli xəbəri tirajlamışdı.

          Bayaqkı mənfi obraz dedi:

          – Biz daha gedə bilərik.

          Onlar getdilər, tabut evdə qaldı. Baş redaktor koridorda dizləri üstə çökmüşdü. Başını əlləri arasına almış, səssiz ağlayırdı.

          Qorxa-qorxa tabutun qapağını qaldırdım. Boş idi. Otaq yoldaşım da, baş redaktor da gəlib baxdılar.

          – Qəribədi, – baş redaktor dedi.

          Xəbər saytlarına girdim. Sən demə, Mustafa Həbibzadənin meyidinin yoxa çıxma xəbəri yalan imiş. Hansısa sayt oxucuların marağına səbəb olsun deyə, yalandan paylaşıbmış.

          Baş redaktor acı-acı dilləndi:

          – Şərəfsizlər, ağızlarına gələni yazırlar.

          Televizoru yandırdım. Mustafa Həbibzadənin baş rolda çəkildiyi film gedirdi. Məni söyən mənfi obrazı görən kimi tanıdım.

          P.S. Dəfndə o qədər adam vardı ki, iynə atsan, yerə düşməzdi. Otaq yoldaşımın dəfndən hazırladığı reportajın böyük hissəsi baş redaktorun məzar üstündə çıxışından ibarət idi.

          Həmçinin onun qələmə aldığı “Mustafa Həbibzadənin meyidini mən oğurlamışam” adlı köşə yazısı da saytda oxunma rekordu qırmışdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Ayrı-ayrı psixoloqlar, sosioloqlar, alimlər illər uzunu liderlik təlimləri yaradıblar. Effektiv liderliyin universal stilinin müəyyənləşdirilməsinin bu cür ənənəvi konsepsiyaları dünya tarixinin inkişafında müəyyən rol oynayıblar, bu, istinasızdır. Bəsitdən mürəkkəbə, ibtidaidən aliyə təkmilləşən bu təhqiqatların öncə yarananlarında qeyd olunurdu ki, istənilən şəraitdən asılı olmayaraq lider müəyyən aparıcı xüsusiyyətlərə malik olmalıdır ki, məhz bunlar liderliyi şərtləndirməlidir. Sonrakı dövrdəki təlimlərdə isə daha çox şəraitin qiymətləndirilməsinə önəm verildi.

Liderlik – bir çox alimlərin təhqiqat obyekti olduğundan artıq bu gün liderlik problemlərinin öyrənilməsinin əsas teoretik yanaşmaları formalaşdırılmışdır.

Beləliklə, effektiv liderliyin ən vacib faktorlarının müəyyənləşməsi üçün 3 klassik metod mövcuddur: davranışa görə yanaşma, şəxsi keyfiyyətlər mövqeyindən yanaşma, şəraitə uyğun yanaşma.

Bu üç metoddan ən çox önəm veriləni davranış metodu hesab olunur. Liderliyin davranış əsası 2-ci Dünya muharibəsi ərəfəsindən başlayaraq ötən əsrin 60-cı illərinə qədər davam edib. Liderlik keyfiyyətlərinə davranış yanaşılmasının ən vacib fərqli cəhəti bu konsepsiyanın liderlərin xüsusi proqramlarla hazırlanmasını nəzərdə tutmasıdır. Davranış yanaşması konsepsiyalarının ən geniş yayılmışları bunlardır: ABŞ-ın Ohayo ştatı Universitetinin təhqiqatları,  ABŞ-ın Miçiqan universitetinin təhqiqatları, Laykert idarəçilik sistemi, Bleyk və Moyton idarəçilik çərçivəsi, təltif və cəzalandırma konsepsiyası, liderliyin əvəzlənməsi konsepsiyası.

Təbii ki, bütün bu konsepsiyaların üzərində ayrı-ayrılıqda dayanmağımız qeyri-mümkündür, kitabımızın bütün səhifələri buna bəs etməz. Qısaca olaraq onu deyək ki, məhz davranış yanaşması hesabına hazırda çox aktual olan rəhbərlik stili kvalifikasiyası əsasları yaranıbdır ki, bu kvalifikasiya da əksəriyyətimizə yaxşı bəllidir: demokratik rəhbərlik, avtoritar və liberal rəhbərlik. Üstəlik, bu yanaşma hesabına davranış stilləri də müəyyənləşdirilib. Amma bu metodda şəxsin əsas götürülməsi, konkret şəraitə önəm verilməməsi qüsurlu yanaşma hesab olunur.

Şəxsi keyfiyyətlər mövqeyindən yanaşma metodu davranış metodundan da əvvəl yaranıb, daha çox öz bəsitliyi və sxematikliyi ilə seçilir. Bu metodda lider şəxsin uğur qazanmaq formulu onun ətrafdakı digər insanların malik olmadığı müsbət keyfiyyətlər toplusuna malik olması üstünlüyü hesab olunur. Ancaq hətta ən müsbət keyfiyyətlərə malik olsa belə, lider ola bilməyən insanların hansı səbəbdən mövcudluğuna, təbii ki, bu metod aydınlıq gətirə bilməz.

Bu metodların hər ikisi nəzərə almayıb ki, motivasiyanın bilavasitə liderliyin dualist təbiətinə aidiyyatı var, nəzərə alınmayıb ki, kim və necə pozision liderliyə, kim və necə prosesual liderliyə yüksələ bilər.

Amma, oxucularımın nəzərinə onu da çatdırmaq istəyirəm ki, hazırda bir çox böyük korporasiyalar, menecment təsisatları öz fəaliyyətində bu liderlik konsepsiyalarını əldə rəhbər tutmaqdadırlar.

Təşkilati səviyyədə liderlik təliminin ən uğurlusu liderin korporativ mədəniyyətin qurulmasında və idarəçiliyində rolunu nəzərə alan, habelə liderlik stilinin təşkilatın həyat nəbzinin döyünməsindən asılılığına önəm verən şəraitə uyğun yanaşma metodu hesab oluna bilər. Amma bu metodda da subyektivliyə istinad obyektivlikdən kənarlaşmaya səbəb olub. Xüsusən, qloballaşma şəraitində liderliyin milli stilinə maraq, təhqiqatların multikultural orientasiyaya yönəliliyi, irrasional komponentlərə istinad kimi faktorların nəzərə alınmaması bu metodun qüsuru hesab edilə bilər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Ulduz” jurnalı ilə birgə QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim edir. 

Tariyel AZƏRTURK (ƏLİYEV)

NÜVƏDİNİN UZAQ-YAXIN TARİXİ

VƏ DAŞ YAZILI ABİDƏSİ BARƏDƏ

Nüvədi, adına antik şairəmiz BİDA HƏMMƏDANİNİN 3200 il bundan qabaq yazılmış şeirində rast gəldiyimiz ARAZ (ARAKS onun yunan variantıdır) çayının sol sahilində Zəngəzur sıra dağlarının cənub ətəklərindəki lokal Dinis – Çanpeki və Zərdəböyrü-Miyanbutun dağ silsilələri arasında yerləşmiş qədim yaşayış məskənidir.

BİDA HƏMMƏDANİNİN KÜR və ARAZ barədəki sətirləri belə səslənir: "ƏRİDƏ UDSIZ KÜR DEYƏ Kİ, ARAZU DEYƏ, GƏLƏ EDƏ SAVAB, HUNCA DEYƏ, BARI HUNCA DEYƏ...".

Şairə bizim kimi doğulduğu Kür-Araz ovalığının həsrətinin əriməsini arzu edir? Yəqin ki, ərə getdiyi uzaq Həmədanda. Poema irihəcmlidir.

Əfsus ki, kəndin tarixi barədə, dəqiq yarandığı əsr və ya il barədə də məlumatımız yoxdur. Vaxtilə qocalarımızın danışdığı nağıllara görə, Nüvədi onun ətrafında mövcud olmuş KAZIMLI, KASILI, QAREYSİMAN, QƏRÇİNİK, KƏND ÇAYI, TERVƏNİT, ANGİZET, ATAMAN və SULTAN SƏLMƏ kəndlərinin əhalisinin, müxtəlif səbəblərdən öz qədim yaşayış məskənlərini tərk etmək məcburiyyətində qalaraq gur və sərin, sağlam suyu olan DƏHNƏ qırağında köç salmışların yaratdığı kənddir. Və ona görə də ora NOU VADİ adlanıb.

Rəsmi arxeoloji qazıntılar aparılmasa da, elə kəndin yenilənən dövründə evlərin, demək olar, 80%-nin inşasında bilavasitə iştirak etmiş kəndin sakini Usta Vəlinin özünün dağ belini 7 metr dərinliyində yararaq Sələnc çayının suyunu aşırıb, örən dərədə cənnət bağlar saldığı və bu amacla gələcək bağ üçün yeri qədim məzarlardan təmizləyərkən Qareysimandakı qazıntılar zamanı (1924-1930) dağın döşündə aşkar etdiyi bir çox qəbirlərin açıldığından həmişə söhbət salardı. Və danışardı ki, onların çoxu küp qəbirlər idi və iri küplərin içərisində isə yarımoturmuş formada insan çəpərələri, sümük nəşləri və ya skeletləri olurdu. Və bu o demək idi ki, bu ərazi ən qədim insan məskənlərindən biri olub.

Amerika alimi məşhur şumerşünas Samuel Noy Kramerin gil yazılardan etdiyi bir tərcüməyə 1994-də Sietldə rast gələndə ayaqlarım yerə yapışdı. Mixi yazılı mətndə HARALI adlı yerdən söhbət gedirdi. Orada deyilir:

"TÜKRİŞ TORPAĞI SİZƏ HARALIDAN QÜVVƏTLİ MİS GÖNDƏRƏ BİLƏRMİ?

MAĞAN (MUĞAN – T.A.) TORPAĞI SİZƏ LYAPİS LAZURİ* GÖNDƏRƏ BİLƏRMİ?"

Dediyim kimi, tərcümə Amerikanın dünyaboyu tanınmış alimi S.N.Kramerindir. O, tərcüməsində Nüvədinin "TÜKRİŞ"– TÜRKİŞ – TÜRK torpağı olduğunu və bizim HARALIDA hələ 4-5 min il bundan qabaq da MİS çıxarıldığı faktından danışır. Muğanda da lyapis lazuri* (*göy rəngli lazurit mineralı) kimi yarımqiymətli daş çıxarıldığını sübut edir.

Bəlkə də, Kramerin tərcüməsinə görə, Amerika ədəbiyyatı "Azərbaycanı dünyada tarixdə ilkin mis istehsal edən ölkə" kimi təqdim edir. Bu məlumatı da adətən, adımızı heç yerdə çəkməyən xarici ədəbiyyatda nəyinsə bizə məxsusluğunun etirafı kimi görəndə sevincimin həddi-hüdudu olmadı.

Daha maraqlı bir fakt da diqqəti cəlb etməyə bilmir. Haralıdan az yuxarı SƏTİ DALANI adlı toponimin varlığı da adamı xəyal dünyasına qərq edir. Əgər Şumer dövrü HARALIDA lazuri mineralı çıxarılıb Babilana aparılırdısa, niyə eradan əvvəl 1290-1279-cu illərdə taxtda oturmuş Yegipetin 19-cu fironu İ SETİ bu təbii vardan, zəngin təbii ehtiyatdan imtina etməliydi ki? Məlumdur ki, Yegipetin digər daha məşhur fironu II RAMZESİN atasının adı SƏTİ (SETİ) olub.

Və son dövrlərdə Almaniyanın Tübingen Universitetinin əməkdaşlarının verdikləri məlumata görə, fironların DNT üzrə haploqrup analizləri sübut edir ki, guya Misir fironları türkəsilli olublar.

Xəritə 2. Nüvədi. Kənddən azca şimal-qərbdə əsrlər boyu Nüvədi evlərinin divarlarını bəyaz edən "Ağ torpaq" mənbəyi HARALI, SƏTİ DALANI və TAXTALAR. Ağ çərçivəyə alınıblar. Qırmızı nöqtələr kəndin ərazisindən De Qollun babası De Qoll kompaniyasının istismar etdiyi və boş mağaralar olan mədən yerləri.

Şəkildəki Firon Sətinin əyin-başında bərq vuran daş-qaş NODUN-NUHADİNİN TAXTALARIN`dan daşıyıb apardığı təbii filizlər hesabınadır. Çıxarıb at-qatırla Qara dəniz limanlarından birinə qədər (indiki Poti) daşıtdırar, oradan isə yelkənli gəmilərlə Misirə çatdıra bilərdi. Öz adını isə "İncil"in NOD adlandırdığı bizim kənddə – Nüvədidə SƏTİ DALANI adında yaşada bilərdi.

Nüvədinin Haralı ərazisindəki daha bir coğrafi quruluş düşüncəni rahat buraxmayıb, buraxmır. Haralının və Səti dalanının arxasındakı TAXTALAR adlı yerin qəribə strukturu. Adından göründüyü kimi, TAXTALAR, gerçəkdə, sanki dağın döşünə 20-yə qədər "taxtanın" pilləkən formasında düzüldüyü azman səkilərdən ibarət bir yerdir.

Xəritə 2-dən göründüyü kimi, TAXTALAR (sonralar daima taxıl əkilən ən iri zəmi sahəsi olub) özünün qəribə səth quruluşu ilə bizləri təəccübdə buraxardı. İndi zənnimə bir ideya gəlir ki, deyək, tarixin Şumer və ya Seti dövründə orada səthdən dağ-mədən işləri aparılmış və bu yer o cür terrasvari şəkil almışdır. Terrasın yanlarına baxanda da aydın olur ki, mədən sahəsinin səthi torpağı 20-25 metr qalınlığında daşındığından bu sahə sanki yanlardan kəsilmiş kimidir. Səkilərin itməkdə olan izləri dağ-mədən işlərinin, həqiqətən də, 3-4 min il bundan qabaq – lap Seti dövründə aparıldığı təsəvvürünü yaradır. Çoxsaylı terraslar təbiətin tektonik sıxılmasının nəticəsinin deyil, məhz insan əlinin və ağır əməyinin məhsulu təsirini bağışlayır və tarixin ışartı dövrlərində orada mis, molibden və digər əlvan metallar istehsal edildiyi qənaətini gücləndirir. 

Onun qarşısında – təqribən 3-4 km şimal-şərqdə Məmədemin adlı bir dərədə hər biri 130-150 metr dərinliyində 2 horizontal şaxtanın varlığı, həqiqətən də, bu yerlərin əlvan metallarla zənginliyindən xəbər verir. Onlarda vaxtilə mis istehsal edilirmiş.

Xəritə 3. Nüvədinin düz qarşısında Arazın sağ sahili Güney Azərbaycanda Oruc kəndindəki bu cür terrasvari işləmələr də Misir dövrünün izləridir. Taxtalar adlı torpağın bu növ istismarı Meğri rayonunun qonşu Aldərə kəndinin yaylaq ərazisində də mövcuddur. Şübhəsiz, bu uzaqlıqdan gələn istismarçılar tək bir Nüvədi ilə kifayətlənə bilməzdilər.

"İNCİL" YAZIR Kİ, ADAMIN BÖYÜK OĞLU Torpaqda əkib becərən KAİN (XAİN. Yəhudicə "əldə olunmuş" (приобретённый) mənasındadır) PAXILLIQDAN KİÇİK QARDAŞI ABELİ (ƏBİLİ) ÖLDÜRƏNDƏN SONRA (guya Allah ona daha çox diqqət yetirirmiş – Əbil qoyunçuluqla məşğul imiş), ALLAH ONU EDEN bağlarından şərqdə yerləşən NOD adlı zəhərli ilan-çayanlarla dolu, daşlı, qayalı, susuz, ilan mələyən bir dərəyə sürgün edir.

"4.15. Then the Lord put a mark on Cain so that no one who found him would kill him. 16. So Cain went out from the Lord`s and lived in the land of NOD, east of Eden".

17. Cain lay with his wife, and she became a pregnanat and gave birth to Enoch.Cain was then building a city, and he named it after his son Enoch.18. To Enoch was burn Irad, and Irad was the father of Mehjael, Mehujael was the father of Lamech. (The Holky Bible New Intl Version, Zonderwan Bible Publishers GrandRappids, Michigan, 1984, s. 6.).

Kəndimizin Baş dərə mənasını verən SAR DƏRƏSİNƏ açılan uzun dərələrdən biri, həqiqətən, susuzluğuna görə İLANBAĞIRAN DƏRƏSİ adlanır. Qədim kənd yeri QƏRÇİNİYİ – əslində, QAR ÇİNNİYİ (Cinlər mağarası, Cinlər dərəsi mənasında) kəsib keçir.

"BU VADİDƏ YEGANƏ YAXŞI ŞEY ORANIN ÇEŞİDLİ, DADLI və ƏTİRLİ MEYVƏLƏRİ İDİ" deyə "İNCİL" əlavə edir.

Susuz Nüvədidə yetişdirilən meyvələr çeşidliliyi və təmi ilə, doğrudan da, ayrı aləm idi. Xainin sürgün olunduğu yer – adı ilə də, bütün təbii təsviri ilə də bizim NÜVƏDİYƏ NUH VADİYƏ tamam uyğun gəlir.

Vaxtilə dünya alimləri hesab edirdilər ki, "İncil"də yazılanların çoxu mifdir. Sonralar müəyyən etdilər ki, yox, əslində, "İncil" tarixin müəyyən hadisələri üçün kompasdır. Orada yazılan şəxs və yer adları, doğrudan da, mövcud olub, hadisələr baş verib. Və çox tarixi nəsnələr aşkar olundu, olunur.

Nüvədini itirəndən sonra (Avqust 1991) mənim təşəbbüsümlə Nüvədinin yer adlarını toplamağa başladıq, xəritəsini hazırladıq. Mən topladıqlarımı və çəkdiyim xəritəni göndərib, Bakıda yaşayan qardaşım rəssam Fəxrəddin Vəlidən xahiş etdim:

"– Sən Allah, qardaş, hələ ki bu yerləri tanıyanlar dünyalarını dəyişməyiblər, kəndimizin bu toponimlərini tamamla. Xəritəni daha təkmil buraxdır. Biz dönsək, yaxşı, dönəmməsək ata yurduna, gələcək nəsillər ora qayıdacaqlar, qoy heç olmasa yer adlarını xəritə, siyahı ilə bərpa edə bilsinlər. Əllərindəki yazdığımız qəbalə ilə. Nəsillərarası bağ qırılmasın. Hər halda, bizə rəhmət oxuyanları tapılar".

Sağ olsun Fəxrəddin bəy, bir azdan sonra Nüvədidəki 700-ə qədər adı bir-bir topladı. Əlyazmasındakı siyahının bir surətini də, nəşrdən buraxdığı xəritənin bir dənəsin də mənə göndərdi. Mən də hamısını kompüterdə yığdım.

***

İndi bir neçə gündür fikirləşirəm, əgər "İNCİL"İN Kainlə bağlı dedikləri bizim kəndlə uyğun gəlirsə, o zaman bizim yer adları arasında mütləq XAİNİN adını saxlayacaq toponim qalmalıdır. Niyə də qalmasın, kənd ki öz ismini qoruyub saxlayıb... Və 700 toponimi gözdən keçirdim. Hamı dünya alimləri belə edir. Və sonda həqiqəti ortaya qoyurlar.

Doğrudan da, Nüvədidən 7-8 km şimalda qədim kənd yeri olmuş KƏND ÇAYININ qabağında XƏNCAVAR adlı bir dərə mövcuddur. Neçə illərdir onun nə demək olduğunu araşdırırıq, araşdırıram. Mən onu Xəncərvari – Xəncərə bənzər kimi açıram.

Amma bəlkə də, o, XAİNİN adı ilə bağlıdır.

Kənd çayından (xəritədə qırmızı dairəciklər qədim kənd yerləridir) bir az yuxarıda kəndin SAR DƏRƏSİNƏ açılan dərə, əslində, "XAİN CİVAR" olub. Min illər ərzində

XAİNCİVAR>XƏNCAVAR şəklinə düşüb. Təbiidir. İnsan övladının yaşadığı bu dərə azacıq suludur. Yazda bol olub Sələng çayına qarışsa da, yayda dərə ağzındakı dərin qumsallıqda batır, quruyur.

Ancaq dərə öz adını orada məskən salmış XAİNDƏN ala bilərdi. Ona görə XAİN CİVAR deyiblər ona. Yəni:

XAİNİN MƏHƏLLƏSİ, YERİ, XAİNƏ MƏXSUS KƏNDƏTRAFI YER, QONŞU XAİN, YAXINLIQDAKI XAİN və s. (Civarın mənalarıdır) (Xəritədə – ağ çərçivədə – "Xainin həbs yeri" kimi gedir).

Xəritə 4. Nüvədinin SAR (BAŞ) DƏRƏ boyu toponimləri və Xainin sürgün olunduğu yer XƏNCAVƏR – XAİNCİVAR dərəsi Covgit yaylağına (vaxtilə кənd olub) gedən vaxt, biz bu dərədən keçir, sərt Ombeli zəmisi dağını qalxır və oradan Covgit ayağındakı QILQILA adlanan bulağa yellənirdik. Oralarda su yerdən pıqqıldayıb çıxır, çoxlu mis paxırı (CuSO 4) ilə Covgitin bol Dəhnə suyuna qarışırdı.

Xain orada arvadı ilə yatır deyə, kitab əlavə edir. Onun bir oğlu olur, adını Enok (Ön ok – ox- T.A.) qoyurlar. "Kain onun adına orda şəhər salır". İndi vəzifə, Ön Ok-a bənzər şəhərin yerini tapmaqdır.

SAR DƏRƏDƏ "PEYĞƏMBƏR İZİ" adlı sal qayalar yatırdı yerdə (xəritəyə bax). Güman etmək olar ki, bu izlər Bəşərin Ulu Atası ADAMIN, Kainin və ya Enokun bədən izləri olub. Allah özü onların qüdsal izlərini min illərə yadigar qoya bilərdi. Uşaqlıqda bu izlərə baxmaqdan, üstündə uzanmaqdan doymazdıq. Sanki bir xətt boyu düzülmüş üç daş üstündə uzanmış  nəhəng bir Adamın baldırları aşağıdan birincidə, dal yançaqları ikincisində və kürəyi ilə başının arxa hissəsi sonuncu daşda əks olunmuşdu. Yorulub su sərinliyində azacıq mürgüləmiş peyğəmbərin izlərinə müqəddəs varlıq kimi baxırdıq. (Dünya turistləri üçün cəlbedici obyekt).

Kain onu sürgünə göndərəndə o, Allaha gileylənir – "Verdiyin cəza çox böyükdür. Onu çəkməkmi olar? Sən məni torpaqdan da, özündən də qovursan. Sürgün həyatı yaşayacam, sərgərdan olacam, bundan sonra kim məni görsə, öldürəcək bu an".

Allah dedi – "Qoy Kaini öldürən hər kəs özünün yeddi dəfə daha ağır cəzasın alsın".  Və Kain Allahdan uzaqlaşıb NOD adlı sürgün yerinə getdi. Orda Kain öz arvadı ilə yatdı. Onların bir oğlu oldu. Adını Enox qoydular. O, bir şəhər salıb, adını oğlunun şərəfinə Enox qoydu.

"İNCİL" yazır ki, EDEM bağlarının yanından PİSON və QİXON çayları axırdı. Adlar yəhudicədir. İngilis alimi DEVİD ROL isə FİSON`un JEYHUN və QİXONUN ARAZ olduğu qənaətinə gəlir. O cənnət bağları EDEMİN indiki TƏBRİZ şəhərinin altındakı münbit torpaqda batdığı konsepsiyasını tarixi dəlillərlə sübut edir.

Bunları nəzərə alsaq, Allahın Xaini Cənnət bağlarından acza şimalda yerləşmiş CƏHƏNNƏM dərəsinə (Nüvədidə dərələrdən birinin adıdır – CƏHƏNNƏM DƏRƏ – Araza açılır) sürgün etməsi ağlabatandır. Bununla Yaradan ona ikiqat cəza verirdi. Və bu dəlil də NOD`un bizim NUHADİ (NÜVƏDİ) olduğuna inamı artırır.

NÜVƏDİ QARQA DAŞI DAŞ YAZILI ABİDƏLƏRİ

Təqribən 1982-ci ildə müəllim, şair və tədqiqatçı qardaşım Həmzə Vəli (Əliyev) Nüvədinin güney qarşısında ucalan təqribən 1000 metr hündürlüyündəki sıldırım qayalarla zəngin, çılın-çılpaq Qarqa daşı adlanan dağında Səngər adlı alt zirvəsinin arxasında yazılı daşlar silsiləsi aşkar etmişdi. Nüvədiyə səfəri zamanı digər qardaşım Fəxrəddin Əli kitabələrin olduğu yerə qalxmış, Həmzə müəllimlə birgə onların keyfiyyətli fotolarını çəkmişdi.

Şəkil 1. Həmzə Vəlinin Qarqa daşı dağında aşkar etdiyi yazılı daşlar

Şəkil 2. Həmzə Vəlinin sağdakı daşda aşkar etdiyi səslər:

Yazının Orxon-Yenisey runi əlifbası əsasında sağdan sola transkripsiyası müəllifin zənnincə belədir:

"ON ÜÇ OK ERİNC AY ES. VƏ ERİNC ES ƏR ODSAN, ÖGÜN!

EN ƏR AZ. EKÜC BEK ERİNC ƏR AZ EL. BERT"

Açılışı:

1. On üç ok (tayfasıdır) de, dost. Dedi, elədir, dostum.

Ər, Odsan, ögün.

2. Alisən Ər Az. Bəy Az elinin varlığı ilə öyündü. Bert – hədiyyə*.

IX-XII əsrlərin ərəb səyyahları Azərbaycan və onun bəzi yerləri barədə qısa məlumatlar verirlər. Onlardan biri bizim üçün əlahiddə maraqlıdır. X əsr ərəb səyyahı Əbu Duləf Misər öz yazılarının birində Tiflisdən gəlib Ərdəbilə getdiyi yolun Zəngəzur bölgəsindən keçdiyini xatırlayır:

"Tiflisə səfərdən sonra mən geri, Ərdəbilə qayıtdım. Ərdəbilə yol üstündə bir neçə dağdan, məs, Vayzur (indiki Hayotzor – T.A.), Qaban, Xaçin, Ərrub, Həndən (əslində, orda indi də kənd kimi duran Hənddən demək istəyib – T.A,) və Bəzzeyindən (Qafanın vaxtilə Gəzbel adlanmış qala dağından – T.A.) keçdim. Yaxından Araz çayı axır və bu çay axarı boyunca o vaxta qədər heç yerdə görmədiyim əla nar bağlarına rast gəldim".

Bu ərazidə "Araz boyu kəndlər"dən yalnız NÜVƏDİDƏ və onun qarşısında Arazın bu tayında olan ÜŞDÜBÜNDƏ zəngin şirin nar bağları olub tarixən, var bu gün də. Bu cümlə özü göstərir ki, Misər bizim kənddə də olub: "... o vaxta qədər heç yerdə görmədiyim nar bağlarına RAST GƏLDİM".

Demir ee nar bağları barədə eşitdim. Açıq deyir "rast gəldim". Bu o deməkdir ki, müəllif o yerlərə ayaq basıb.

I Şah Abbas dövründə Nüvədi Cənubi Azərbaycandakı Qaradağ mahalının Astamal bölgəsinə  tabe imiş. Bu, bizim ulu babamız Məlik Əbilin məhkəməsinin Astamal xanı Ibrahim xan tərəfindən qurulması, dar ağacına qaldırılanda bizə gəlib çatmış Nüvədiylə bağlı çəkdiyi 4 bayatısı ilə təsdiq olunur.

1890-cı ildə bizim yerlərə ekspedisiyaya göndərilmiş bir rus zabiti Tiflisdə nəşr olunan  "Kavkazskiy vestnik" qəzetində yazır ki, Meğri, Əldərə, Astazur təbii bol suları ilə yaşayış üçün yararlı vadilərdir, lakin su çatışmazlığından Nüvədidə yaşamaq olduqca çətindir.

Xəritə 5. Rusiya hərbi kartoqraflarının 1847-də tərtib etdikləri bizim mahalın dəqiq xəritəsi də maraqlıdır.

Fransız mənşəli İsveçrə rəssamı, səyyah, arxeoloq, etnoqraf və naturalist Dyübua de Monpere 1840-cı ildə çəkdiyi əsərə "Селение Нугади в долине Алагез, Эриванское ханство" adını versə də, şəkildəki kəndin bütün tamlığı ilə bizim NÜVƏDİ olduğuna şübhə yoxdur. Əsər sanki kəndin fotosudur. O vaxt kəndimiz rus bölgüsünə görə, artıq Cəbrayıl qəzasının Zəngilan mahalına tabe idi. Bu unikal əsər bizi 180 il qabaqkı doğma kəndimizə aparır.

Onun ön plandakı Pir(i) Dərəsi məhəlləsi, Ağıl Düzündəki günəşləndiyimiz Sarı qayalığı, sağda Quzey məhləsi və ~ Örüşü və zirvədə Dinis dağı, dərənin sol tayında uzaqda Kəlbeli məhəlləsi və nəhayət, soldakı Səngər və Qarqa Daşı adlanan dağı və lap uzaqda Kəhriz bağları üstündəki Zərdəböyrü aşırımı ilə yüz faiz bizim NUVƏDİDİR.

İsveçli rəssam qeydlərində yeri səhv salıb. Gözəl yadigar qoyub bizə.

Şəkil 3. Monperenin çəkdiyi Nüvədi.

Bir də Zəngəzur dəhlizinin aparıcı hissəsi olan NÜVƏDİNİ ya zorla almaq, ya Qafan həndəvərindəki kəndlərin birinə dəyişmək lazımdır.

NÜVƏDİ Adamın Kain (Xain) adlı böyük oğlunun sürgün olunduğu dünyanın ən ilkin yaşayış məskənidir.

Təkcə HARRAN şəhərinə görə Türkiyəyə ildə milyonlarla əlavə tursit axını var. Niyə ki, İbrahim (Abraham) orada bir neçə ay ayaq saxlayıb və dünyasını dəyişmiş atası TERAHI (Qur`anda Azər) orada dəfn edib. İndi yüz minləri ora cəlb edən müqəddəsin bu qəbridir.

Köçə bilsəydik, NOD-NOHADİ-NÜVƏDİNİ də sizin rəhbərliyinizlə söküb yenidən qurar (məndə qurulacaq hər şeyin şəkilləri, sxemləri var) və HARRAN kimi təbliğ edib turistləri ora cəlb etmək olardı. Kainin atası ADAMIN da bizim dərədə daş üstündə ayaq izləri durur. Ora oğlunu görməyə gəlmiş ADAM Babamızın ayaq izlərini Sar Dərə sal daşları hifz edib saxlayıblar. Ora biz PEYĞƏMBƏR İZİ deyirdik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xəbər verdiyimiz kimi bu gün Mədəniyyət Nazirliyi qeyri-hökumət təşkilatları üçün mədəni və yaradıcı sənayelərin təşviqi üzrə elan olunmuş qrant müsabiqəsi ilə bağlı açıq infosessiya təşkil etdi. 

Mədəni və Yaradıcı Sənayelərin İnkişaf Mərkəzində keçirilən tədbirdə müsabiqə ilə maraqlanan qeyri-hökumət təşkilatlarının nümayəndələri iştirak edirdilər, 

Tədbirdə çıxış edən Mədəniyyət Nazirliyinin Yaradıcı sənayelər və rəqəmsal inkişaf şöbəsinin müdiri Rəşad Əzizov iştirak şərtləri, prioritet istiqamətlər və altmövzular barəsində danışdı. O, həmçinin layihə təklifi ilə bağlı qoyulan tələblərdən söhbət açdı. 

Nəyə diqqət etdim. R.Əzizov bildirdi ki, layihənin məqsədi yaradıcı sənayelərin inkişafıdır. 

O dedi: “Mədəni və yaradıcı sənayelərin inkişaf strategiyası 2022-2026-cı illər üçün nəzərdə tutulub. Yeni biznes subyektlərinin yaranması və hər il bu istiqamətdə 5 faiz artımın olması vacib məsələdir. Fikrimcə, ixrac sahəsi inkişaf etdirilməli və yaradıcı sənaye məhsullarının sayı artırılmalıdır. Layihə tərkibində müxtəlif mövzuları bir arada birləşdirmək mümkündür. Bu, tamamilə yaradıcılıqdan asılı olan durumdur. Qrant müsabiqənin prioritet istiqamətləri sırasında mədəniyyət və yaradıcı sənayelərin inkişafı, mədəniyyət sahəsində rəqəmsal həllər, yerli animasiyanın dəstəklənməsi, kino sənayesinin institusionallaşdırılmasına dair layihələr yer alır.”

Bildiyimiz kimi, nazirlik kino industriyasının inkişafına yönəli ciddi siyasət aparır. Sözügedən müsabiqədə yenə də kino prioritet sayılır.

Təkrarən nəzər yetirək:

“Qrant müsabiqənin prioritet istiqamətləri sırasında mədəniyyət və yaradıcı sənayelərin inkişafı, mədəniyyət sahəsində rəqəmsal həllər, yerli animasiyanın dəstəklənməsi, kino sənayesinin institusionallaşdırılmasına dair layihələr yer alır.”

Davam edək. 

Mədəniyyət Nazirliyindən əvvəllər qrant almış, lakin qrant müqaviləsinin yekunlaşmasına baxmayaraq müqavilə üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməyən qeyri-hökumət təşkilatları müsabiqədə iştirak edə bilməzlər. Qeyri-hökumət təşkilatları üçün mədəni və yaradıcı sənayelərin təşviqi üzrə qrant müsabiqəsinə avqustun 2-dək müraciət etmək olar. Sənədlərin qəbulu grants.culture.az internet resursu üzərindən elektron formada reallaşır. 

Bunları da növbəti günlərdə detal-detal müzakirə edərik. 

Tədbir sual-cavab formatında davam etdi.

Ümumiyyətlə, Mədəniyyət Nazirliyinin həyata keçirdiyi layihələr öz faydalarını dərhal verirlər. 

Nazirliyin qeyri-hökumət təşkilatları üçün mədəni və yaradıcı sənayelərin təşviqi üzrə elan olunmuş qrant müsabiqəsinin də özünü doğruldacağına əminik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının (WOW) sədri Marqarita Alın Mərakeş Krallığına səfəri davam edir. Ötən gün xanım Alın və Nobel mükafatı laureatı Vay Soyinkanın şərəfinə Rabat şəhərində Mərakeş Krallığı Akademiyasında rəsmi qəbul düzənlənib. 

Rəsmi qəbul zamanı Marqarita Al Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının “Dünya ədəbiyyatının inkişafına verdiyi töhfəyə görə" qızıl medalını Vay Soyinkaya təqdim edib. Mərasim dahi yazıçının 90 illiyi münasibətilə baş tutub. 

Marqarita Al Rabatdan açdığı telefon zəngində hadisəni belə şərh edib: “Mərasimin sonuna qədər gözləmədən xəbəri bölüşürəm. Ancaq bu, artıq tarixdir. Ümumdünya Yazıçılar Təşkilatının tarixidir. Nobel mükafatçısı Vay Soyinkanı təltif etdik. Dahi yazarı 90 yaşı münasibətilə təbrik etmək əlbəttə ki, qürurvericidir.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.0224)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Əgər özünüzü faydasız hiss edirsinizsə onda yadınızda saxlayın: ABŞ-a 4 prezident, minlərlə insan ömrü, trillion dollar və 20 il lazım gəldi ki, Əfqanıstanda Talibanı Talibanla dəyişdirsin.

2.

Moskvada bir ofisdə çalışan rus, azərbaycanlı və yəhudi bazar günü bağa gedib dincəlməyi planlaşdırırlar. 

Rus deyir:

-Mən araq gətirəcəm.

Azərbaycanlı deyir:

-Mən kabab gətirəcəm.

Yəhudi deyir:

-Mən də qardaşımı gətirəcəm. 

3

Ancelina Coli uşaqlıqda arzulayırdı ki, tikintidə qaldırıcı kranda maşinist işləsin. Görün bir, Hollivud xanımların zərif arzularını necə gözlərində qoyur. 

4.

Arıqlamaq üçün kişilər qantel alırlar, qadınlarsa tərəzi.

5.

Müasir qarğış:

Yüz ölç, bir biç.

Yenə də ən pisini seç. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2024)

Nəhayət ki, ADPU Quba filialının rektoru, fizika elmləri doktoru, dosent Yusif Alıyevin uzun müddətdir üzərində çalışdığı "Bərk cisimlər fizikası" adlı dərs vəsaiti çapdan çıxdı. Yusif Alıyev bu kitabı həyatında imza atdığı ən uğurlu işlərindən biri hesab edir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Yusif Alıyevin kitabla bağlı təəssüratlarını diqqətinizə çatdırır. 

Dəfələrlə ustad müəllimlərim professor Yusif Əsədova və dosent Qəhrəman Hüseynova illər uzunu məşğul olduqları elm sahəsindən və elmi-pedaqoji fəaliyyətlərindən əldə etdikləri bilikləri ümumiləşdirib kitab halına salmalarını xahiş etsəm də, bu işə qol qoymayaraq "gələcəkdə özün edərsən", - deyə söhbəti bağlayardılar. 

Çox böyük məsuliyyət altına girərək bu işi icra etməyə başlayarkən elə ilk səhifədə kitabın adının altında bu sözləri yazdım: "Kristalloqrafiya elminə böyük töhfələr vermiş müəllimlərim Yusif Əsədovun və Qəhrəman Hüseynovun əziz xatirələrinə ithaf edirəm". Bəli, bu mənim mənəvi borcum idi.

Təbii ki, bərk cisimlər sahəsində akademik Arif Paşayevdən, akademik Bəhram Əsgərovdan, professor Məmməd Çıraqovdan, professor Məhəmməd Babanlıdan, professor Edil Eyvazovdan və digər ünlü fiziklərdən sonra dərs vəsaiti yazmaq çox çətin və eyni zamanda, məsuliyyətli bir işdir. Bunun üçün müəllifdən əlavə cəsarət tələb edilir ki, bu sahədə mövcud olan məsələləri daha məxsusi şəkildə izah edib, elmi yanaşmanı metodiki mənimsəmə baxımından uyğun bir çərçivəyə salsın. 

Buna görə də bu dərs vəsaitini ərsəyə gətirdiyim müddətdə kristalloqrafiya və bərk cisimlər fizikası, bərk cisimlər kimyası sahəsində tanınmış alimlərdən məsləhət və tövsiyələr almışam. Akademik Cavad Abdinovun, professor Səlimə Mehdiyevanın, professor Əhməd Abdinovun, professor Eldar Məsimovun, professor İmaməddin Əmiraslanovun, fizika elmləri doktoru Mahmud Kazımovun və digər alimlərin məqalərini incələyib, demiş olduqları elmi fikirlərini təhlil edib kitabın daxili strukturunu müəyyənləşdirdim. 

Sonra bərk cisimlər sahəsində tanınmış alimlər olan professor Aydın Ələkbərovdan və dostum, fizika elmləri doktoru Sakin Cabarovdan kitabın elmi tutumlu və tədqiqatlardan süzülüb gələn məlumat və informasiyalarla zənginləşdirilməsini müzakirə edib kitabın oxunaqlığına yenilik və müasirlik gətirdik. 

Daha sonra mənə öz dəstəyini əsirgəməyən, bir sıra səhvləri və qeyri-dəqiqlikləri aradan qaldırmağa imkan verən, bir çox məsələlərin təqdimatının təkmilləşdirilməsinə töhfə verərək kitabı daha da oxunaqlı edən dəyərli rəyçilər professor H.M.Məmmədova, professor A.S. Ələkbərova, professor A.P.Abdullayevə və kitabın elmi redaktoru dosent A.O.Daşdəmirova dərin minnətdarlığımı bildirməyi özümə xoş bir vəzifə hesab edirəm.

Dərs vəsaiti Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetinin Elmi Şurasının 25 aprel 2024-cü il tarixli iclasının qərarı (protokol № 7) ilə çapa tövsiyə edilmişdir. Buna görə professor Cəfər Cəfərov başda olmaqla ADPU-nun Elmi Şurasının üzvlərinə və Tədris-Metodiki Şurasının üzvlərinə dərin təşəkkürümü bildirirəm.

“Bərk cisimlər fizikası” dərs vəsaitində bərk cisimlərin quruluşu, onlarda müşahidə olunan fiziki xassələr haqqında geniş məlumat verilmişdir. Dərs vəsaiti bərk cisimlər fizikası və texnologiyası, kondensasiya olunmuş maddələr fizikası istiqamətləri üzrə bakalavr və magistr hazırlığı çərçivəsində fiziki və texniki ixtisasların tələbələri və doktorantlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Bundan başqa dərs vəsaitindən bərk cisimlər fizikası fənnini tədris edən müəllimlər və bərk cisimlər fizikası sahəsini müstəqil öyrənmək istəyən şəxslər də istifadə edə bilərlər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının konveyerdən, yaxud sobadan, yaxud ana bətnindən - kim necə istəyirsə elə desin - yeni çıxmış şeirlərdən ibarət ƏN YENİ ŞEİRLƏR rubrikasının növbəti təqdimatı:

Mən adamları gözlərindən tanıyıram.

Gözlərin altı kölgələnibsə,

Ömrün harasındasa günəş batıb.

Ürəkdə yer dolanda

Dərd gəlib 

Gözlərin altındakı torbada yığılır.

Uşaqların gözləri

Kiçik hekayələrini danışır.

Hansı daha çox əzizlənib,

Hansı daha çox əzilib,

Hansı gedib künclərdə gizlənib?

Qorxanı kim, susanı kim…

Mən adamları gözlərindən tanıyıram.

Təzə aşiq olanlar, məsələn,

Gözlərində günəş şəfəqləri,

Çiçəkdən çiçəyə uçuşan ağ kəpənəklər,

Lap o emojidəki kimi,

Gözlərdən çıxan ürəklər… 

Gözdən düşən adamlar

Ürəyə dəyir, sonra düşür.

Özləri gedir, izləri qalır.

Baxışlar nə qədər soyuqdursa,

Deməli, gözdən o qədər adam düşüb.

Gözləri unutmaq olmur,

Barmaq izi qədər baxış izi var dünyada.

Mən adamları gözlərindən tanıyıram.

Bir balaca qara düyməyə

Nələr sığdırarmış insan? 

Əllərin qabarı da orada,

Ürəyin qübarı da orada,

Saçın qarı da orada…

Soyun əllərini,

Soyun ürəyini,

Soyun saçını,

Qaçırma gözlərini,

Gözlərin hanı?!

Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.07.2024)