Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Yeddi oğul istərəm” və “Gün keçdi” filmlərini operator işinə valeh olaraq təkrar-təkrar izləmişəm. Köks ötürmüşəm ki, niyə indi belə operator işlərinə rast gəlinmir, belə filmlər çəkilmir. 

Şənbə günü görkəmli kinooperator, rejissor və ssenarist Rasim İsmayılovun növbəti doğum günü idi, anadan olmasının 88-ci ildönümüydü.

Rasim İsmayılov ömrünü Azərbaycan kinosunun inkişafına, çiçəklənməsinə həsr edib, odur ki, adını kino ictimaiyyəti də, tamaşaçılar da unutmurlar. 

O, 1936-cı il iyulun 13-də Bakıda anadan olub. Kinoya olan sevgisi 1958-ci ildə onu Bakı kinostudiyasına gətirib, orada operator assistenti kimi işləməyə başlayıb. 1958-1962-ci illərdə Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun operatorluq fakültəsini, məşhur operator Boris Volçekin sinfini bitirib. Rasim İsmayılovun Moskvada təhsil aldığı illərdə çəkdiyi kurs işləri artıq onun peşəkarlığından xəbər verirdi.

1962-ci ildən Azərbaycan Televiziyasında çalışan gənc operatorun ssenariləri əsasında “Azərbaycan raport verir”, “Daha iki nəfər” qısametrajlı bədii televiziya filmləri istehsal olunub. Rejissor kimi “Mavi ekranın yolları”, “Şəhərin ritmləri” və başqa sənədli filmlər çəkib.

AzTV-də animasiya filmlərinin yaradıcılarından biri kimi də tanınıb. 1965-ci ildə “Danışan işıqlar”, 1969-cu ildə “Qırmızılar, qaralar və başqaları” cizgi filmlərinə quruluş verib. Onun ssenarisi əsasında çəkilən bu film-alleqoriya Kiyevdə “Prometey - 69” festivalında “Ən yaxşı rejissor işinə görə” diploma layiq görülüb.

Bədii kinoda operator kimi debüt işi “Cazibə qüvvəsi” kinoalmanaxında “Dağ meşəsindən keçərkən” novellasıdır. Sonralar böyük kinoya vəsiqə alıb, görkəmli rejissor Hüseyn Seyidzadənin quruluş verdiyi tarixi-inqilabi janrda çəkilən “Yenilməz batalyon” (1965) filminin quruluşçu operatoru olub. Bu, onun böyük kinoda ilk işi idi.

Azərbaycan kinosunun qızıl fonduna daxil olan bir çox filmlərə operator kimi quruluş verib. “Sevil”, “Yeddi oğul istərəm”, “Axırıncı aşırım”, “Gün keçdi”, “Nəsimi”, “Dədə Qorqud”, “Sevinc buxtası”, “Babək” və başqa filmlərin uğurlu ekran həllini tapmasında onun xidmətləri əvəzsizdir.

Sənətkar 68 illik ömrünün 46 ilini milli kinomuzun inkişafına həsr edib, bu illər ərzində operator kimi 20 bədii, 10 sənədli film, rejissor və ssenari müəllifi kimi dörd “Mozalan”, iki animasiya filmi çəkib. Quruluş verdiyi son ekran əsəri 1990-cı ildə lentə alınan “Tələ” filmidir. O, Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində pedaqoji fəaliyyət göstərib.

Görkəmli kinooperator, kinorejissor, ssenari müəllifi Rasim İsmayılov 1976-cı ildə Azərbaycan SSR-nin “Əməkdar incəsənət xadimi” fəxri adına, 1978-ci ildə Dövlət mükafatına layiq görülüb.

Rasim İsmayılov 2004-cü il martın 3-də vəfat edib. 

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Türkyə şairi Mahmud bəy Hasgülün şeirlərini təqdim edir. Mahmud bəy Hasgül Türkiyə Yazıçılar Birliyinin Tokat şöbəsinin başqanıdır. 

Şeirləri dilimizə Təbriz təmsilçimiz Əli Çağla tərcümə edib. 

SƏNDƏNDİR

Durğun suya düşən yağış damlası, 

Bu qəlb belə titrəyirsə səndəndir. 

Möcüzəydi ruhumun can tapması, 

Bu qəlb səndən getməyirsə, səndəndir. 

Ömrüm əllərindən badələr içir, 

Köksüm qəfəsində min bir quş uçur, 

Çillə gecəsi də sürətlə keçir, 

Artıq mənə yetməyirsə, səndəndir. 

İnan qəm yemərəm artıq ölsəm də, 

İlk dəfə gül açdı könül xanəmdə, 

Min deprem yaşamış bu viranəmdə, 

Artıq bayquş ötməyirsə səndəndir. 

Sən həyat pay verdin axır çağımda, 

Çiçəklər açıldı viran bağımda, 

Hər dəfə od tutan könül dağımda, 

Artıq duman tütməyirsə, səndəndir. 

Can vermək kimiydi girmək yuxuya, 

Hər gecə düşərdim qanlı pusquya, 

Yediyim yeməyə, içdiyim suya, 

Fələk zəhər qatmayırsa, səndəndirş 

Yaşamaq deyirdik biz buna sözdə, 

Nə canım qalmışdı, nə qanım üzdə, 

Ən kiçik dalğada, qara dənizdə, 

Gəmilərim batnayırsa, səndəndir. 

MİNNƏT EYLƏMƏM

Nəsimiyə nəzirə

Xar içində bitən qönçə gülə minnət eyləməm, 

Dünya qovğasına düşüb qula minnət eyləməm, 

Üç-dörd acizin əlimdə qalsa mübarək bu yol; 

İt izində yerimərəm, yola minnət eyləməm. 

Necə bir aləmdir belə hamı gedər karına, 

Üç quruşa fəda edər, baxmaz etibarına, 

Ərdəm, qeyrət, şərəf yoxsa nə qalar ki, varına, 

Məqam, mövqe, şanü-şöhrət, pula minnət eyləməm. 

İnsanlıqdan xəbərsizlər insanlara kor baxar, 

Ürəyi kiçik olanlar, böyük medallar taxar, 

Bu saxta Hind qumaşları boy göstərsə nə çıxar, 

Atlaz yelkənlər yıxmışam, çula minnət eyləməm. 

Ey Nəsimi sən Hasgüllər gülşəninin xanısan, 

Zalımlara pəncə sıxan məzlumlar sultanısan, 

Şeytan hökmdar olsa da, sən haqqın xaqanısan, 

Haqq adıyla ötməyirsə bülbülə minnət eyləməm. 

ÖNƏRİ 

Başqa bağçalarda cənnət axtarma, 

Əməklə, səbirlə göyərt bağını. 

Həyat bəlkə sənə cəhənnəm, amma – 

Özün başlat, özün qızıl çağını. 

Min bir möhnət ilə yaşayırsan da, 

Hər gün xəyalında daşıyırsan da, 

Gecə yatağında üşüyürsən də, 

Yandır alovunla qəlb ocağını. 

Hər səhər bülbüllər bağa çıxırlar, 

Zəfəran gülləri sənə baxırlar, 

İndi çağlayaraq sular axırlar, 

Yatma, dur kəşfə çıx sən öz dağını. 

Nə axırın qalır, nə də əvvəlin, 

Saxta çiçəklərə dəyməsin əlin, 

Əslində səadət evində gəlin – 

Ədəblə, hörmətlə aç yaşmağını. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

Heyran Zöhrabova, "Ədəbiyyat və incəsənət"  

Kiminsə mənasız baxışlarında 

Torpaqdı vətənim daşdı vətənim 

Mənimsə dünya durduqca dünya üzündə

Qəlbimdə, gözümdə yaşdı vətənim 

Siyasi, ictimai xadim, Cənubi Azərbaycan demokratik ədəbiyyatının yaradıcılarından, ilk ana dili dərsliyinin müəlliflərindən biri, İran tarixində ilk dəfə olaraq Milli Filarmoniya yaratmış, əməkdar incəsənət xadimi, əmək veteranı, mühacir Azərbaycan şairi Əli Tudə. 

 Əli Tudə 1924-cü il yanvarın 31-də Bakı şəhərində anadan olub. Əslən Ərdəbilin Çanaqbulaq kəndindən olan valideynləri XX əsrin əvvəllərində Bakıya köçmüşdür. Atası neft mədənində fəhləlik etmiş və buruq ustası vəzifəsinə qədər yüksəlmişdir. Kiçik yaşlarında hər iki valideynini itirən Əli nənəsinin himayəsində böyüyüb. 13 yaşında ikən Əlinin ilk şeirləri Heydər Rzazadə imzası ilə "Kommunist", "Yeni yol" qəzetlərində çap olunub, həmçinin radioda səsləndirilib. 

1938-ci il represiya dövründə 7-ci sinifdə oxuyarkən Cənubi Azərbaycan mənşəli olduğu üçün şair nənəsi ilə birlikdə İrana sürgün olunur və təhsili yarımçıq qalır. İranda ata yurdu olan Savalan dağının ətəyindəki Çanaxbulaq kəndində təsərrüfat işləri ilə məşğul olur. Ərdəbildə fəhləlilik edir. Ağır həyat tərzi keçirir, lakin, bir gün belə olsun qələmini yerə qoymur, daim yazıb-yaradır.  

1940-cı illərdə Cənubi Azərbaycanda başlanan milli azadlıq hərəkatının ən fəal üzvlərindən biri də Əli Tudə olur. 

1945-ci il dekabrın 12-də Cənubi Azərbaycanda milli hökumət qurulur. Xalqını, millətini ürəkdən sevən Əli milli hökumətin Maarif Nazirliyində işləyir. “Ana dili” kitabının tərtibində və çap olunmasında xüsusi rol oynayır. Bundan əlavə, Əli Tudə İran tarixində ilk dəfə olaraq Təbrizdə Milli Filarmoniya yaradır.  

Milli hökumət onu ali mükafatla, “21 Azər” medalı ilə təltif edir. Təbrizin "Şairlər məclisi" ndə müdriklər tərəfindən Əliyə Tudə, yəni Xalq təxəllüsü verilir. 

Tudə təxəllüsünü

Xalq özü verdi mənə.

Mərd, fədai olmağı

Məsləhət gördü mənə.  

O zaman şairin hələ sadəcə 22 yaşı var idi və ilk şeirlər kitabı da çap mərhələsində idi. 

Lakin, min bir əzabla qanlar bahasına qurulan milli hökumət qısa zamanda İran dövləti tərəfindən devrilir. Şairin kitabı mətbəədəcə yandırılır. Şah tutulduğu anda məhkəməsiz flansız qətlə yetirilməsi haqqında fərman verir. Şair yenidən şimali Azərbaycana üz tutur və ömrünün sonuna qədər siyasi mühacir pasportu və vətən həsrəti ilə yaşayır. 

Sovet pasportu daşımır və bir çox yüksək titul və mükafatlardan məhrum olur. 

Bütün dünya görür ki,yarım əsrə yaxındır 

Mən xalqımın içində siyasi mühacirəm 

Mən sakin deyiləm hələ də müsafirəm 

Bakıya mühacirət zamanı "Ədəbiyyat qəzeti" redaksiyasında ədəbi işçi vəzifəsində işləyir. Burada həmçinin şairə ali təhsil almaq imkanı yaranır və o Bakı Dövlət Universitetinin filologiya fakuktəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirir. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatında redaktor, Ali Partiya Məktəbində müdavim, "Azərbaycan" qəzetində ədəbi-şöbə müdiri olur. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin İdarə Heyətinin üzvü seçilir. 

Əməkdə fərqləndiyinə görə medalı ilə mükafatlandırılır, Azərbaycan Ali Soveti Rəyasət heyətinin fəxri fərmanı ilə təltif olunur. 

O, həmçinin "əmək veteranı", "əməkdar incəsənət xadimi" adlarına da layiq görülmüşdür. 

Qardaş xəyalımı soraqlasan sən

Vətən çox genişdir sən hər yanda gəz

Ancaq ürəyimi tapmaq istəsən

Başqa yerə getmə Savalanda gəz 

Yaradıcılığının başlıca motivlərini, nisgil, intizar, vətən həsrəti təşkil edən şair 50 poemanın, 40-a yaxın kitabın müəllifidir. Onun əsərləri özbək, qırğız, hind, ukrayna, rus, inglis və s dillərə tərcümə olunmuşdur. 

Ömrü boyu cənub intizarı çəkən Əli Tudə doğma kəndi Çanaqbulağa olan həsrətini belə ifadə edirdi: 

Yol üstdəki bulağıyla kəndimizi istəyirəm

Gəncliyimin dodağıyla kəndimizi istəyirəm

Mənə şair balam deyən, şeir sənət qalam deyən

Durnalardan salam deyən kəndimizi istəyirəm 

Gülqasımlı yarağanıyla, Gülburnulu bostanıyla

Günəşiylə, dumanıyla kəndimizi istəyirəm

Xəyal hicran dumanında, könül vüsal gümanında

Çanaqbulaq ünvanında kəndimizi istəyirəm 

O, 1996-cı ildə fevralın 26-da Bakıda vəfat etmiş və fəxri xiyabanda dəfn olunmuşdur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Tarix boyu bədnam qonşularımız torpaqlarımıza göz dikdikləri kimi mədəniyyət nüminələrimizi də mənimsəməyə çalışıblar. Amma Mədəniyyət Nazirliyi yeni tərkibdə bu xoşagəlməz hallara qarşı əsl mübarizəyə qoşulub. 

Sözləri və musiqisi Azərbaycan bəstəkarı Bəhram Nəsibova məxsus olan “Qarabağ” adlı mahnının sözləri Gor Yepremyan tərəfindən dəyişdirilib və onun ifasında “Sirun jan” adı altında “Armenian Folk”, yəni, “erməni xalq mahnısı” qeydi ilə müxtəlif musiqi platformalarında yerləşdirilib.

Yəqin bildiniz, söhbət yeddidən yetmiş yeddiyə bütün xalqımızın sevərək dinlədiyi bir mahnıdan gedir:

Sevgilim seyrə çıxaq 

burda gəl ilk baharı

Gül açıb ömrümüzün 

ən şirin arzuları

Anadır arzulara 

hər zaman Qarabağ

Danışan dil dodağım 

tar, kaman Qarabağ

Qarabağ can 

Qarabağ ana yurdum...

Bu çəmənlərdə gəzir 

Vaqifin şux gözəli

Ruhunu burdan alır 

Natavanın qəzəlı…

Xüsusən söhbət Qarabağımızdan gedən bir mahnıdan gedirsə, bu zaman onun müdafiəsinə köklənmək vacibdir. 

Mədəniyyət Nazirliyi milli musiqi irsimizlə bağlı bu plagiatlığın qarşısının alınması istiqamətində Nazirlik və Əqli Mülkiyyət Agentliyi tərəfindən birgə iş aparır. 

Bununla əlaqədar Əqli Mülkiyyət Agentliyi tərəfindən 2024-cü il 9 iyul tarixində geniş şərh, 10 iyul tarixində isə Mədəniyyət Nazirliyi ilə Agentliyin Birgə Bəyanatı yayılıb.

Bəyanatda deyilir:

“Mədəniyyət Nazirliyi və Əqli Mülkiyyət Agentliyi aşağıdakıları bildirir: Qor Yepremyanın ifa etdiyi “Sirun jan” adlı mahnının “Youtube” platformasından silinməsi ilə bağlı müvafiq tədbirlər həyata keçirilməkdədir. Tədbirlər çərçivəsində Agentlik tərəfindən bəstəkar Bəhram Nəsibovun vərəsəsi Adil Nəsibovun “Youtube” administrasiyasına müraciətinin hazırlanmasında hüquqi yardım göstərilib, müraciət və müvafiq sübutedici sənədlər ingilis dilinə tərcümə olunub. Agentliyin dəstəyi ilə qeyd edilən sənədlərin bəstəkarın vərəsəsinin adından “Youtube” və digər rəqəmsal platformalarla iş üzrə ixtisaslaşmış və Agentlikdə akkreditasiyadan keçmiş “Rəqəmli və Audiovizual Yayım Sənayesi” İctimai Birliyi (RAYS) - https://rays.az/tərəfindən “Youtube”a göndərilməsində texniki yardım göstərilib”

Mədəniyyət Nazirliyi və Əqli Mülkiyyət Agentliyi bu işdə dəstəyə və erməni oğurluğuna qarşı etiraz münasibət göstərildiyinə görə geniş ictimaiyyətə təşəkkürünü bildirir.

Görülən tədbirlərin ilkin nəticəsi olaraq, Gor Yepremyanın rəsmi “Youtube” səhifəsində (hüquq pozuntusuna səbəb olan ilkin mənbədə) yerləşdirilmiş “Sirun jan” adlı mahnının video yazısı müəllif hüquqularının pozulması səbəbindən “Youtube” rəhbərliyi tərəfindən silinib (URL: https://www.youtube.com/watch?v=xbFwavNaTHI).

Hazırda “CD BABY” distribütor şirkəti tərəfindən rəqəmsal musiqi platformalarında (“Youtube Music”, “Spotify”, “Apple Music”, “Amazon Music”, “Deezer” və s.) yerləşdirilmiş “Sirun jan” mahnısının digər audio və video yazılarının, hüquq pozuntusuna səbəb olmuş ilkin mənbədən götürülərək törəmə mənbələrdə yerləşdirilmiş nüsxələrinin silinməsi ilə bağlı müvafiq işlər aparılır.

Nəticə barədə Nazirlik əlavə məlumat veriəcəyini bildirir. 

Digər mənimsəmə halları ilə də mübarizə aparılacağı şəksizdir. Bu arada hər kəs külüngü bir yerə vurmalı, hər bir vətəndaşımız mədəniyyətimizə yiyə çıxmağımızla bağlı öz töhfəsini verməlidir. YooTube platformasında, kabel televiziyası kanallarında hər kəs diqqətli olmalı, hansısa mənimsəmə faktı ilə rastlaşarsa bunu ictimai müzakirəyə çıxarmalı, Mədəniyyət Nazirliyinə məlumat verməlidir. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc yazar Elşad Baratın şəhidlər barədə silsilə şeirlərinin təqdimini davam etdirir.

Şəhid Asiman Əliyev

 Asiman Əliyev Vaqif oğlu 1987-ci il fevralın 1-də Ordubad rayonunun Düylün kəndində anadan olub. 1993-2001-ci illərdə Düylün kənd tam orta məktəbində, 2001-2004-cü illərdə Heydər Əliyev adına Hərbi Liseydə təhsil alıb. 2001-2004-cü illərdə Heydər Əliyev adına Azərbaycan Ali Hərbi Məktəbində (AAHM) "Motoatıcı Taqım Komandiri" ixtisası üzrə ali hərbi təhsil alıb. Ailəli idi. Üç övladı yadigar qaldı.

Asiman Əliyev 2008-2009-cu illərdə Silahlı Qüvvələrin Təlim və Tədris Mərkəzində (TTM) "Zabit" ixtisası üzrə təhsil alıb.

Azərbaycan Ordusunun mayoru Asiman Əliyev 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan Vətən müharibəsində Xocavəndin azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Asiman Əliyev noyabrın 7-də Xocavənd döyüşləri zamanı şəhid olub. II Şəhidlər xiyabanında dəfn olunub.

Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Asiman Əliyev ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.

Salam, zəfər qalası,

Vətən şəhid, can şəhid.

Özün asimandasan,

Adın Asiman, şəhid!

Səni yuxuda gördüm,

Səmalarda dolaşdıq.

Yuxuda tanış olduq,

Yuxuda doğmalaşdıq.

Yaşımız da eynidir,

Arada az zaman var,

Mənim də üç balam var,

Sənin də üç balan var.

Bircə fərqimiz budur:

Sən şəhidlik yolunda,

Müqəddəslik yolunda...

Mən həsrətin donunda,

Sən Tanrının yanında.

Bir də ki, sən ucaldın,

Günəşəcən, ayacan.

İgidliyin deyilir

Bakıdan Şuşayacan.

Sağ ol, qələbəmizin

Şuşa-qala şəhidi,

Sən vətən şəhidisən,

Anan bala şəhidi.

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Son illərdə ənənəvi liderlik konsepsiyalarının uğursuzluğuna rəğmən alimlər liderliyin təhqiqinə yeni yanaşma metodları təklif etməkdədirlər.

Bu metodlardan da biri «şərait metodu»dur ki, onun da məğzi liderlik davranışının hər şəraitdə müxtəlif olmasıdır.  Gəlin razılaşaq ki, lider olmaqçün sivilizasiyanın mərkəzi Amerikada, yaxud intellektuallığın mərkəzi Yaponiyada lazım olan liderlik keyfiyyətləri və şəraitlə, tutalım, hələ də yarımvəhşi insanlar yaşayan Qvineya-Bisauda lazım olan liderlik keyfiyyətləri və şəraitlər heç də eyni ola bilməz. Eləcə də, postsovet məkanında, lap elə bizim Azərbaycanda. Milli adət-ənənələr, mental xüsusiyyətlər, dövlət quruluşu, iqtisadi-siyasi vəziyyət, cəmiyyətin strukturu, xarakteri və daha nələr, daha nələr günümüzdə şərait metodunu xeyli aktuallaşdırıb.

Kitabımızda biz mütləq bir neçə ən çox qəbul olunan şərait liderliyi konsepsiyasından bəhs etməliyik, onlardan oxucularım üçün mən Fidlerin şərait liderliyi modelini, Tannenbaum – Şmidt liderlik davranışı kontiniumunu, Hensey və Blanşardın şərait liderliyi modelini və Hauz və Mitçelin «Yol-məqsəd» liderlik modelini seçmişəm.

Növbəti günlərdə bu modellərlə ötəri də olsa tanış olacaq, onların mahiyyətinə diqqət yetirəcəyik.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Ulduz” jurnalı ilə birgə QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim edir. Bu gün sizlər üçün "Bütöv Azərbaycan" qəzetinin təsisçisi və baş redaktoru, Qərbi Azərbaycan Ziyalılar Şurasının üzvü Tamxil Ziyəddinoğlunun “Qəbirlər də qəribləşir” məqaləsi təqdim ediləcək.

Vedinin yanı dağlar,

Ürəyi, canı dağlar.
Burda bir el var idi,
Siz deyin, hanı, dağlar?!

Bir də bu elin  yaralarına isti nəfəsiylə məlhəm qoyan bir oğul vardı. "Qarlı aşırım"dan oğuz ellərinə hay salan, cığa boyda qələmilə toplu-topxanalı Sovet İmperiyasına meydan oxuyan bir oğul. Ürəyinin  bir guşəsində Abasqulu
bəyə, birində Kərbəlayi İsmayıla heykəl qoyan Fərman Kərimzadə.

Fərman Kərimzadə 1937-ci ildə doğulmuşdur. O illərdə ki, Stalin repressiya-sının dalğaları Qərbi Azərbaycandan üzübəri bütün Azərbaycan məmləkətini bürümüşdü. Bu məmləkəti sevənlər ya güllələnir, ya ömürlük həbs olunur, ya da sürgün edilib Azərbaycan üzünə həsrət qalırdılar. Ulu Yaradan Fərman Kərimzadəni belə məqamda bəxş etmişdi Azərbaycana. Bəxş etmişdi ki, 37-cilərin yeri boş qalmasın. Amma onun ağrı-acılı günləri 37-ci illərinkindən də erkən başladı. 10 il sonra l947-ci ilin dekabrında Qərbi Azərbaycanın erməniləşdirilməsinə xidmət eləyən Arutyunov indi Ermənistan adlanan Qərbi Azərbaycan ərazisindəki azərbaycanlıların oradan köçürülməsi xahişi ilə İosif Stalinə məktub ünvanladı. İki həftə keçməmiş Stalin Kremldə SSRİ Nazirlər Sovetinin "Ermənistan Sovet Sosialist Respublikasından kolxozçuların və digər azərbaycanlı əhalinin Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının Kür-Araz ovalığına köçürülməsi haqqında" 23 dekabr 1947-ci il tarixli 4083 saylı qərarını imzaladı.

Həmin qərara əsasən, 1948-50-ci illərdə Qərbi Azərbaycandan, öz dədə-baba yurdundakı doğma ocağından 100 min azərbaycanlı Kür-Araz ovalığına deportasiya olundu. Onlardan biri də İsmayıl kişinin 12 yaşlı oğlu Fərman idi. Beləcə bir əli ilə millətçilərə sığal çəkib "millət atası" adını alan İosif Cuqaşvili o biri əli ilə yüz minlərlə Fərman kimilərimizin deportasiyasına fərman verirdi.

1949-cu ildə Böyük Vedi kəndindən zorla çıxarılan İsmayıl kişinin ailə üzvləri də yüz minlərlə soydaşımız kimi yük vaqonlarına doldurulur. Didərginlərimizin dəmir karvanındakı ağrı-acılarını yaşayan Fərman Kərimzadə növbəti milli-tarixi faciəmizə şahidlik eləyə-eləyə Yevlax rayonundakı Mal Binəsi kəndinə köçürülür. Yevlax arxivindən verilən məlumata görə, buraya uyğunlaşa bilməyən Kərimzadələr Beyləqan rayonuna üz tuturlar. Şura hökumətindən gördükləri, xalqının gözü önündə yaşanan faciələri Fərmanı erkən yaşa doldurub kamilləşdirir. Milli-mənəvi dərd yükünə çiyin verə-verə boy atır, müdrikləşir. Qələminə tapına-tapına Azərbaycanın bütövlüyünə boylanır. Şura hökumətinin dünyaya meydan oxuduğu 60-cı illərdə "Axırıncı aşırım"dan ekrana çıxaraq qəhrəmanının dili ilə "Mən belə hökuməti tanımıram", – deyir.

Doğma od-ocağından didərgin salınan Fərman  Kərimzadənin yeganə təsəllisi Vediyə getmək, ağrı-acısını el-obasında qurulan büsatların şirinliyində əritmək idi. Tale bunu da ona çox gördü. Erməni-rus məkri ilə qədim-qayım elləri yenidən pərən-pərən düşdü. 1988-ci ildə Qərbi Azərbaycandan baş alan didərgin axını, çovğunlu-boranlı dağlarda qırılıb çatılan tifillərin, qocaların ah-naləsi, heç yana çatmayan fəryadları Fərman Kərimzadənin varlığına qənim kəsildi. O, soydaşlarının düçar olduğu məşəqqətləri öz şəxsi taleyinə köçürdü. Bakıda, Moskvada səlahiyyətlilərin qapısını döyə-döyə məkrli siyasətin qurbanına çevrildi. Şəhid oldu.

Bəli, şəhid oldu Fərman Kərimzadə. Azad, müstəqil, bütöv Azərbaycan uğrunda mübarizələrdə, qələm cihadında, söz döyüşlərində aldığı "söz güllələrindən, dil yaralarından" şəhid oldu. Artıq 36 ildir ki, onun səsinin, nəfəsinin həsrətindəyik.

Əslində, Fərman Kərimzadənin üzünü görməmişdim. Heç səsini də eşitməmişdim. Təkcə nəfəsini duymuşdum. Bütöv Azərbaycan təşnəli, Təbriz nisgilli yurddaş nəfəsini. "Xudafərin körpüsü"ndən duymuşdum bu xoş nəfəsi, bu Təbriz namusuna hopan, ruhumuza-qanımıza, iliyimizə işləyən isti nəfəsi.
Mənim qüdrətimdə deyil onun yaradıcılığına baş vurmaq, dodaq tərpədib Fərman Kərimzadə şəxsiyyəti haqqında söz demək, onun bir-birindən şah əsərlərini təhlil etmək. Sadəcə şəhid ziyalımızın adını anmağı borc bildim. Borcumu ödəmək üçün tanımadığım bir ünvana-Binəqədi qəbiristanına üz tutdum. Ziyarətə əliboş gəlmişdim. Şəhid analarının göz yaşı ilə sulanmaqdan ağırlaşmış qərənfili onsuz da ağır olan sinə daşına yük eləmək istəmirdim.

 Avtobusdan yolayrıcında düşdüm. Soraqlaşmaq üçün kimə yaxınlaşdımsa, yolunu dəyişdirdi. Elə bil nədənsə həmin gün hamı məndən qaçırdı. Axır ki, bir küçədən yol aldım. Tərslikdən bu da "Gülüstan" küçəsi imiş. Tarixi ayrılığımızın şahidi olan Gülüstan. Bu da bir tale işiymiş deyib, yoluma davam elədim. Xeyli gedəndən sonra qarşıma bir hamilə gəlin çıxdı.

– Oğul anası bacım, mənə qəbiristanın yolunu göstər, dedim: – Yolu göstərib, qabaqdakı döngədən dönərsən, – dedi. Döngədə 7-8 yaşlarında bir oğlanla rastlaşdım. Yolun davamını da o göstərdi. Allahıma şükür elədim. Ona görə şükür elədim ki, Fərman Kərimzadəyə aparan yolu dünyanın pisliklərinə bulaşmayanlar göstərdi. Belə yollar həmişə müqəddəs olur. Bu yol məni bir çiçəkli təpəyə apardı. Çiçəklərdən dəstə tutdum. Çox dolaşdım, ziyarətgahımı tapa bilmədim.

 Qəbir daşlarının hamısı görünürdü, mənim axtardığımdan başqa. Taqətdən düşüncə gəzdim, axtardım. Ayaqlarım sözümə baxmayanda qıy vurub dəlicəsinə qışqırdım, ey, hardasan, ay Azərbaycanın hər yerindən görünənim?!

 Səsimə bir quş pərvazlandı. Ömrümdə bu biçimdə, bu yaraşıqda, bu gözəllikdə quş görməmişdim. Quşun qalxdığı yerə gəldim. Təəccüb, heyrət, giley-güzar, umu-küsü, sevgi dolu qərib baxış məni yaxın buraxmadı. Fərman Kərimzadənin baxışları idi sual dolu o baxışlar. O baxdıqca mən acizləşdim. Acizliyimi gizlətmək üçün yerimi dəyişdim. Yerimi dəyişə-dəyişə özüm də bilmədən qəbrin başına dolandım. Dolandıqca ona bağlandım, o doğma baxışların sehrindən çıxa bilmədim. Qulağıma bir səs gəldi, – oğul, gələndə dərdimə dərman gətir! Bu səs anamın səsi idi, səsə tərəf yön aldım. Çiynimə qonan qərib quş isə hələ də qəbrin başına dolanırdı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(15.07.2024)