Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Uşaqlar üçün ad seçmək mühüm qərardır, çünki seçilmiş ad uşağın şəxsiyyətinə və şəxsiyyətinə təsir edə bilər.

Uşağınız üçün seçdiyiniz adın onun həyatında mühüm rol oynayacağı üçün diqqətlə seçilməsi vacibdir. Ad seçmək şəxsi seçim olsa da, uşağınızın gələcəyinə və şəxsiyyətinə müsbət təsir edəcək bir ad seçməyə diqqət yetirmək mühüm məsələdir.

“ Addır da nə mənası var övladımızın həyatına„ fikri məncə yanlışdır. Çünki uşağa qoyulan ad sanki onun həyat yolunda, qismətində, taleyində, hətta bəxtində danılmaz rol oynayır.

-Bəs uşaqlar üçün ad seçimində nələrə diqqət etməliyik?

1)   Qoyulan adın səslənməsi və qulağa yatması.

Qoyulan ad elə olmalıdır ki, adı səsləndirəndə qarşıdakı adınızı anlaya bilsin. Qarşıdakı anlamadığı halda ada tələffüzcə oxşayan başqa bir adla xitab edir. Bu ad sahibində aqressiya yaradır.

2)   Ad və soyadın uyuşması (uyğunluğu) .

Şəxsin adı soyadına məna səslənmə cəhətdən uyğun və axıcı olmalıdır.

3)   Populyar, dini, bənzəri olmayan və qəribə adlar (mənasız).

İnsanlar bəzən istəyir ki , övladının adı yaxın əhatəsində ya da ümumiyyətlə qoyulmayan adlar qoysun. Və ya heç bir ad tapmayıb mənasız adlar qoysun. Bu cür adlar bəzən gülüş və tənqid yarada bilir. Bəzi valideynlər isə hər kəsdə olan populyar adlar qoyur .

Ədliyyə Nazirliyindən “Report”un sorğusuna cavab olaraq bildirilib ki, bu müddətdə körpələrə verilən isimlərin ilk onluğunda 6 qız, 4 oğlan adı qərarlaşıb.

Son 4 il və bu ilin ilk ayında ümumilikdə, 7296 oğlan uşağına Uğur adı qoyulub. Ölkəmizdə illərdir ki, “Zəhra„ qız adı olaraq birinciliyini saxlayır. Məryəm, Aylin, Fatimə, Nilay, Ayla, Mələk, İnci, Nuray kimi adlar da populyar adlardandır.

Oğlan adlarından ən çox istifadə edilən ad isə Əlidir.  Yusif, Hüseyn, Məhəmməd, Raul, Ömər, Ayxan adları da çox istifadə olunan adlardandır.

Bu nəticələrdən görürük ki, ölkəmizdə islam dini ilə əlaqədar habelə Peyğəmbər və İmam adları Əhli- beytlərin adları uşaqların ad seçimində  geniş istifadə olunur. Bu çox sevindirici haldır .

4)   Ailə böyüklərinin və ailədə sevilən adamların adları.

Doğulan körpənin adını bəzən valideynlər özləri, çox hallarda nənə- babalar, bəzən də əmi-dayı və ya xala -bibi tərəfindən qoyulur. Bu öz adları və yeni dünyasını dəyişmiş bir əzizlərinin adları ya da özlərinə xoş gələn bir adı qoyurlar. Dünyasını dəyişmiş adamların adını və ya bədbəxt adamların adlarını qoymaq düzgün deyil. Qoyulan ad həm də tarix deməkdir. Tarix yenilənəndir.  Adlar da belədir. Uşağa ad qoyarkən mənası xoş olan, bərəkətli, aydın və nurlu ad qoymaq lazımdır. Mənası pis olan adlar uşaq üzərində mənfi aura yaradır. Quranda, hədislərdə Allahın 99 adının olduğu vurğulanır və buyurulur ki, “ən gözəl adlar Allahındır, Onu bu adlarla çağırıb dua edin...”.

Adətən övladlarına ad qoymaq istəyən müsəlmanlar bu adlara tez-tez müraciət edir. Lakin bununla yanaşı, bəzən həmin adlar hansısa marka, əşya, məhsul adı kimi də istifadə edilir. Buna təkcə xaricdə deyil, bütün müsəlman ölkələri kimi Azərbaycanda da bu belədir.

“İslam ənənəsində sadəcə Allaha aid olan adların, sadəcə Allahın xüsusiyyətlərini bildirən, onun əsmaül-hüsnasının “əbd” kəlməsi olmadan insana qoyulması halları çox olub. Bu, günah, məkruh, bəyənilməyən bir hadisə kimi qəbul edilib. Lakin Allah adına və sadəcə onun xüsusiyyətlərini bildirən adlara “əbd” kəlməsi artırılaraq qoyulsa daha yaxşıdır, məqbuldur. Allaha məxsus olan adlardan xüsusilə ikisini isə “əbd” kəlməsi olmadan insana qoymaq böyük günahdır. Bunlar Allah və Rəhman adlarıdır. Allah adı ilə bağlı izah verməyi artıq bilirik. “Rəhman” adı Quranda birbaşa Allah-təalaya aid edilib və yalnız Ona məxsus sayılıb: “De: “İstər Allah, istərsə də Rəhman deyib çağırın (dua edin). Hansını desəniz (fərqi yoxdur), çünki ən gözəl adlar yalnız Ona məxsusdur” (İsra, 110)”.

5)   Cinsiyyətə uyğun ad seçmək.

Qız adını oğlana qoymaq həmçinin oğlan adını qıza qoymaq düzgün deyil . Bu həm əlaqəsizlik yaradır həm də kimliyinə də tərsdir. Necə ki, oğlanın özünü qız, qızın da özünü oğlan kimi aparması haram işdir.

Akademik Nizami Cəfərov Azvision.az-a bildirilib oğlanlara qız, qızlara oğlan adı qoymaq sadəcə biabırçılıqdır. “Elə adlar var ki, onları həm oğlana, həm qıza qoymaq olur. Məsələn, Arzu, Pərvin. Amma oğlana Sevinc, Zəhra, qıza Məhəmməd, Həsən adı qoyula bilməz. Bu, mümkün olan bir şey deyil. Ümumiyyətlə belə bir ənənə yoxdur. Düzdür, bir vaxtlar uşağın sağ qalması üçün ona erməni, xristian adları qoyulub. Amma bunlar da gülünc, mənasız şeylərdir”.

O yerdə ki, adət-ənənə, qanun, prinsip pozulur, orada belə gülünc adları təsdiq etmək olmaz. Qıza oğlan adı, oğlana qız adının qoyulması qanunvericiliklə qadağandır. Valideyn gəlib deyə bilər ki, övladımın adını İlan qoy. Dövlət orqanı onu qoya bilməz. Buna görə də ad seçimində valideynlər şüurlu davranmalıdır.

-Bəs uşaqlara iki ad qoymaq olarmı ?

Qanuni cəhətdən iki ad qoymaqda heç bir qadağa yoxdur. Lakin iki ad biryerdə mürəkkəb isim kimi yazılmalıdır. Məsələn: “Əbdül„ və “Əli„ adlarının ikisini də qoymaq istəyirsizsə , “Əbdüləli„  formasında qoya bilərsiz.

Adətən iki ad qoymaq dini aspektdən fikirləşilir. Bu iki cür ola bilər.

1) Dini adlardan seçim edə bilmir və ikisini də qoymaq istəyir . Hətta ərəb ölkələrində 2-dən daha çox ad qoyulur.

2) İkinci adın uşağı qoruyacağına inanılır.

Bir ad ictimai seçilir, hamı tərəfindən bilinir. İkinci ad isə ailə tərəfindən sadəcə ailə üzvlərinin biləcəyi formada məxfi şəkildə qoyulur (Bu ad rəsmi sənədlərdə istifadə olunmur. ) Beləliklə, şəxs cadu, tilsim və ona qarşı olunan haram əməllərdən qorunur.

Cəmiyyətdə ad seçimi çox çətin və vacib məsələdir və olmalıdır da . Tövsiyyə olunur ki, övladınıza ad qoyarkən verilən maddələrə diqqət yetirəsiniz. Və unutmayın ki, “Ad adamı bəzəməz, adam adı bəzəyər.”

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(22.08.2024)