Təbii ki, ədəbiyyatımızda və jurnalistikamızda söz yiyəsi olan Rəşad Məcidin bu gün 60 illik yubileyi günüdürsə, onunla bağlı yazılar, təbriklər də tükənməyəcək. “Ədəbiyyat və incəsənət”in dərc etdiyi növbəti yazı türk tərcüməçisi İmdat Əfşara məxsusdur. 

Çağdaş Azərbaycan ədəbiyyatının önəmli təmsilçilərindən biri olan Rəşad Məcid duyğu və düşüncələrini şeir diliylə ifadə edərkən öz “səmimiyyətiylə” önə çıxır. Sadə bir dillə, yalın bir izahı mənimsəyən Rəşad Məcidin şeirlərini oxuyarkən, onun çəkdiyi acıların, yaşadığı sevinclərin, sarsıldığı ayrılıqların, yaşadığı məğlubiyyətlərinin, bitib-tükənməyən gözləməyinin izlərini görmək mümkündür. Bu səbəbdən gələcəkdə onun şeirləriylə əlaqəli araşdırma edənlər bu misraların izinə düşərək onun hayatı və yaşadıqlarıyla bağlı bir çox məlumatı əldə edə biləcəklər.

Rəşad Məcid bu şeir anlayışıyla ədəbiyyata Türk Ədəbiyyatında “I. Yeni” şeir axımının qabaqcılı olan Orxan Vəli ilə eyni pərdədən səslənir. Rəşad Məcid də eynilə Orxan Vəli kimi gündəlik həyatı, həyatın axışını, bu axış içində gördüklərini, yaşadıqlarını, yaşanılanlar qarşısındakı duyğu və düşüncələrini kəlmələrin, məzmunların arxasına saxlamadan, içindən gəldiyi kimi şeirə tökür. Beləcə həyatın içindən gələn bu şeirlərin misralarından bir şair ömrü poetik bir irmaq kimi axıb gedir. Bir hava limanında sevgiliylə ayrılığın, on gün öncəsində göy üzündə yaşanan ayrılıq ağrısını xatırlatmasını təsvir edən aşağıdakı sətirlər şairin şəxsən yaşadıqlarından başqa bir  şey deyildir:

Bir azdan göydə olacaqsan,

Buludlardan yuxarıda,

Ulduzlara yaxın

…

On gün əvvəlki səsim

Yəqin oralarda

10 min metr yuxarıda dolaşır.

Rəşad Məcidin bu kitabında yer alan şeirlərindən sevgiyə həsr olunanların böyük bir qismi oxucuda sadəcə “bir” şəxsə yazılmış təəssüratı yaradır. Bütün bu şeirlər sitəm, həsrət, sevgi ilə inşa edilmiş    bir dünyanı yıxıb, darmadağın edən o məchul şəxsə yönəlir… Onun həyatından, könlündən, ruhundan, hətta hüceyrələrindən ayrılıb, qopub gedən bu poetik qəhrəman, sanki bu şeirlərin də müəllifi və yaradıcısıdır…

Şairin həyatındakı bu böyük “ayrılıq”, şairin ruhundan bu bir anda “gediş” ilə yaranan boşluq Rəşad Məcidin həsrət çəkən misralarıyla böyük bir burulğana çevrilir və bu burulğan sanki duyğular seli halında  axıb gələn şeir irmağını içinə çəkib ayrılıq, həsrət, giley-güzar və vəfasızlıq dənizinə sürükləyir:

Sən elə telləri qırıb getmisən,

Sən elə yaralar vurub getmisən,

Təpəri yoxdu ki, dözüb dayansın,

Nə mənim dünyamın,

nə bu dünyanın.

Rəşad Məcid ayrılıq dənizində, ümidsizcəsinə çırpınan misralarıyla bir “axtarış” içində adətən boğulan sətirlərin müəllifidir. Onu bu axtarışa yönəldən hiss iliklərinə qədər işləyən və sonra daşa dəyən sevginin zəif də olsa parlayan ümid işığıdır. Gedənin qayıdacağına aid şairin ürəyində cücərən bu ümid onun misralarında həsrətə, darıxmaq hissinə qarışaraq bir çağırışa dönür:

Azdı, ya çoxdu demə,

Bir gündə iki görüş.

Giribdisə araya,

Acı söz, süni gülüş,

Bir də qayıt, bir də dön,

Təzə olsun bu gəliş.

Rəşad Məcidin şeirlərindəki ümidə tutunaraq edilən bu çağırış  gedənin gəlməyişiylə başqa bir axtarışa çevrilir sanki, şairin bundan sonra aradığı şey “vəfa”dır. Ancaq gedənin “vəfasızlığı” onun şeirində ağrıya, acıya, giley-güzara dönüşür:

Sən

“devlə yol gedə” bilməzsən,

Sənin bataqlıqda boğulanı

çıxarmağa gücün çatmaz

Sevgidən ölmək,

Darıxmaqdan ölmək

Ağlına batmaz.

Sənin sevməyə də, sevilməyə də

gücün yetməz.

Eşqin qədim kitabında qeyd olunmuş bütün aşiqlərin verdiyi ortaq bir hökm vardır: “Gözəllərdə vəfa yoxdur, axtarma!”

Hətta Füzuli: “Gər dersə ki, Füzuli gözəllərdə vəfa var, Aldanma ki, şair sözü əlbəttə yalandır”- etirafını edir.

Ancaq Rəşad Məcidin ümidləri kiçik bir qığılcımla yenidən alovlanır, ürəyindəki sevgi ümidi yenidən pöhrələnir. Onda gedənin geri qayıdacağına aid ümidlər yox olmur, bu gözləyiş başqa şeirlərə, misralara sirayət edir:

Boğuluram səfalət içində, 

Həyat adlanan

bu bataqlıqdan

çıxmağa gücüm qalmayıb

Bu yandan da sən gəlmirsən.

Sevgilinin dönməyəcəyi gerçəyi ilə dəfələrlə qarşılaşan, amma bu gerçəyə inanmaq istəməyən Rəşad Məcid hər şair kimi bir təsəlli qapısı axtarır. Nəhayət xatirələri bağrına basaraq o qapını aralayan Rəşad Məcid də “Bir də gəlməyəcək sənin tək qadın” təsəllisinə sığınır. Bu təsəlliylə keçmişin xatirələriylə könlünü, ruhunu ovunduran şair az qala “sevgidə” kamilləşərək daha sonra başqa bir ayrılığın ruhunda yaratdığı sarsıntıları tərənnüm etməyə başlayır…

Bu ikinci “ayrılıq” Rəşad Məcidin doğulub böyüdüyü yurdundan, torpağından ayrılıqdır. Onun bu kitabda yer almasa da, Qarabağda talan olmuş uşaqlığının və gəncliyinin şəhəri Ağdama, Laçına, Şuşaya yazdığı həsrət və özləm dolu şeirlərini bilirik. Bu kitabda yer alan və “Şuşa Dəftəri”  başlığıyla yazdığı şeirlərsə onun otuz il sonra vətən toprağıyla qovuşmağının tərənnümündən ibarətdir.

Rəşad Məcid gözəllərdən bir vəfa görməsə də, vəfalı vətən toprağına qovuşduğu üçün xoşbəxtdir. Çünki, onun poetikasında o topraqlar heç dəyişmədən əsl sahiblərini gözləyən sadiq bir sevgilidir. “Mənim sadiq yarım qara topraqdır” deyərək əbədi gerçəyi dilə gətirən Aşıq Veysəl kimi  Rəşad Məcid də bu vəfa və sədaqət qarşısında heyranlığını gizləyə bilmir. Öldüyümüz zaman belə bizi bağrına basan vətən toprağıyla görüşməkdən, toprağın vəfasından dolayı özünü xoşbəxt sayır. Çünki otuz il öncə vətən torpağından ayrılan, ayrılmağa məcbur qalan şair yenidən o torpaqlara döndüyündə torpaq onu köksündə çobanyastığı, kəklikotu, lalələr, güllər və çiçəklərlə qarşılayır. İsa Bulağı da, Turşsu da, Kirs Dağı da, Cıdır düzü də öz yerindədir və əsl sahiblərini gözləyirlər. Sədaqət timsali olan o torpaqlar şairi, dan yeri ağaranda Cıdır düzündə, bir günorta vaxtı İsa Bulağında, bir axşam üstü Turşşu yaylasında gəzərkən illər öncəsinə, uşaqlıq illərinə geri qaytarır:

Turşsudan doldurub şüşəni

Bir dəstə çiçək dərib

Yoxuşa dırmanırkən

Baxsan özünə…

Ey şair! İnan ki, bu

Turşşuyun hikmətidir,

Səni keçmişə göndərir

Körpə uşağa döndərir…

“Şuşa Dəftəri” Rəşad Məcidin Türkiyədə çıxan dördüncü kitabıdır. Daha əvvəl onun Türkiyədə “Bir Daha Gəlməyəcək (Şeirlər)”, “Dəlicəsinə” (Esselər), “Qələmsiz Yazılanlar”, (Sosial Media Ədəbiyyatı) adlı kitabları çap olunub. Türk oxucularının yaxından tanıdığı Rəşad Məcidin daha çox sərbəst vəzndə qələmə alınmış bu şeirlərinin də maraqla qarşılanacağını ümid edirəm.

Bu yaxınlarda Rəşad Məcidin 60 yaşı tamam olur . Çap etdiyimiz “Şuşa dəftəri” kitabı da  “Türk Ədəbiyyatı Vəqfi” tərəfindən doğum günü münasibətilə əziz dostumuza yubiley hədiyyəsi olsun. Onu ürəkdən təbrik edir, yaradıcılıq uğurları arzulayıram…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2024)