Super User
“Atam haqqında xatırələr” – BƏXTİYAR NƏCƏFOV
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Ulduz” jurnalı ilə birgə QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsini təqdim edir. Bu gün sizlər üçün Fizika elmləri doktoru, professor Bəxtiyar NƏCƏFOVun “Atam haqqında xatirələr” yazısı təqdim ediləcək.
Bu yazı məşəqqətli, mürəkkəb, ağır, faciəli, fədakar bir ömür, həyat yolu keçərək, Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistanın) Sisyan rayonu Ağudi kəndində doğulmuş, böyümüş, yaşamış, fizika-riyaziyyat, həndəsə, astronomiya fənləri üzrə Əməkdar müəllim olmuş Ağaqulu Bəxtiyar oğlu Nəcəfova həsr edilmişdir.
Ağaqulu Nəcəfovun kimliyini tam dəqiq, dürüst, aşkar və hamıya aydın olunmuş şəkildə yazmaq, sadalamaq, qələmə almaq üçün bu şəxsiyyətlə yoldaşlıq etmək lazım idi. Çünki əsl həqiqət o zaman daha aydın və aşkar müəyyənləşə bilərdi. Təbii ki, həyatda, dünyada, kainatın kiçik bir hissəsi olan Yer kürəsində müxtəlif –yüksək amallara, məqsədlərə qulluq edən siyasi, ictimai, dövlət xadimləri, alimlər, müəllimlər, mütəfəkkirlər və digər peşə sahibləri olmuşdur. Bunların hər biri öz xarakterik xüsusiyyətlərinə görə fərqlənmiş, qiymətləndirilmiş, tarixdə müəyyən bir iz qoyaraq bu dünyadan köçüb getmişlər. Məhz insanların yaranmasında əhəmiyyətli xarakterik xüsusiyyətlərdən biri də onun özündən sonra, yəni həyatdan köçəndən sonra qoymuş olduğu bir izdir və ya gördüyü işlərin bəhrəsidir.
Həyatda insanların qoymuş olduğu bu iz, miras, dəyərlər məzmunca eyni olsa da, onların forması fərqlidir. Yəni müəllimin, siyasətçinin, hər hansı bir mütəxəssisin, hətta alimin gördüyü iş bu və ya digər şəkildə fərqlənir. Lakin bütün bunların dəyərini gələcək nəsillər verir, qiymətləndirir və qiymətləndirəcəkdir də...
İnsan həyatının mənası, əhəmiyyəti, qiyməti, onun yaşadığı dövrdə yaratdığı, qoyduğu hər hansı bir işin son nəticəsindən ibarətdir. Hətta kimsə həyatda bir hekayə, nağıl, şeir, elmi kəşf, tikinti obyektləri, istehsal üçün avadanlıq, kənd təsərrüfatının təkmilləşməsində texnika yaradıbsa və yaxud da müəllimdirsə, özündən sonra gözəl mütəxəssislər yetişdirib gedirsə, bunu onun, yəni həmin şəxsin əməyinin məhsulu hesab etmək olar və bu belədir. Daha doğrusu, özündən sonra, yəni dünyadan köçdükdən sonra qoyduğu bir izi insanın yaşadığı dövdə onun kimliyini xarakterizə edən amillərdən, göstəricilərdən biri hesab etmək olar. Xoşbəxt insan o insana demək olar ki, ölümündən sonra cəmiyyətə hər hansı bir miras qoyub gedə bilir. Elə bu baxımdan da söhbətimiz tarixi şəxsiyyətlərdən biri, başı bəlalı Zəngəzur mahalının Sisyan rayonu Ağudi kəndində yaşamış, həyatını müqəddəs müəllim peşəsinə bağlamış, eyni zamanda bütün sənətlərə yiyələnmiş, hərtərəfli biliyə malik olmuş Ağaqulu Nəcəfov haqqındadır. Məhz əvvəldə qeyd etdiyimiz kimi, tarixi şəxsiyyət ona görə yazdıq ki, həqiqətdə bu insan hərtərəfli, geniş biliyə malik olan, olduqca vətəninə, torpağına bağlı bir insan olub.
Onu da qeyd etmək vacibdir ki, bu yazı Ağaqulu Nəcəfovun tarixdə bir etalon olmasından xəbər verir. O etalon ki, acınacaqlı həyat yaşamış bu insan, bu dünyaya qaçqın kimi gəlib, qaçqın adı ilə haqq dünyasına qovuşmuşdur.
Yaşadığı həyat tərzi, trayektoriyası acınacaqlı olan və sonda vətən həsrəti ürəyində gedən bu kimi insanları sayla tanımaq olar...
77 illik ömrünün 45 ilini Zəngəzur mahalının Ağudi və Vağudi kəndləri arasında 5 km-lik məsafəni hər gün piyada gedib-gələrək əmək fəaliyyətini başa vurmuşdu.
Bir anlıq bu fikrə diqqət yetirmək lazımdır "hər gün piyada gedib-gəlmək"... Hansı şəraitdə? Qarlı, yağışlı, çovğunlu, şaxtalı, günəşli, qızmar yaz və yay aylarında... Bu şəraitdə işləmək qeyri-adi insanlara şamil edilə bilər və bu şəraitdə işləməyə qeyri-adi insanlar dözüm göstərə bilərlər.
Ailədə atam mənimlə həmişə fikrlərini bölüşərdi. Həm də daha dəqiq desək, xaraktercə ailədə ona ən çox oxşayan mən olduğum üçün onun yoldaşlığı mənimlə daha çox olmuşdur. Digər tərəfdən onun haqqında kifayət qədər məlumatım olsa da, bu, heç də onun haqqında olan məlumatların hamısı deyildir. Çünki yaşadıqca, kənar şəxslərin onun haqqında dediklərini eşitdikcə, elə hesab edirdim ki, onun haqqında, deyəsən,elə də çox məlumatım yoxdur. Mən bu yazını yazan zaman onun həmkarlarının əksəriyyəti bu həyatdan köçmüşdülər. Ona görə də istənilən məlumatları burada ixtisarla yazmağa məcbur oldum. Ən əsası odur ki, onun yetişdirdiyi məlum regiondan olan elm adamları da artıq həyatda yox idilər. Ona görə də mən bu yazını yazanda çox vaxt keçdi. Çünki material əldə etmək çətinliklər yaratdı. Hətta onu da qeyd edim ki, onun yetişdirdiyi şagirdlərdən, hansı ki, artıq elmin müxtəlif mərhələlərinə çatmışdılar – onlardan bir çoxu artıq yataq xəstələri olduğu üçün materialları toplaya bilmədim. Sonradan anladım ki, bir gün yetişəcəkdir ki, mən də həyatda olmayacağam. Bəs onda bu yazını kim yazacaq?Elə buna görə də bu yazının yazılmasına məhz tarixi faktlar və zərurət səbəb oldu... Məhz həmin zərurət olduqca bir təbii zərurət idi. Təəssürat elə yazılmalı idi ki, məhz uca Zəngəzurun və onun yetişdirmiş olduğu şəxsiyyətlərin adlarına layiq olsun...
Bir anlıq təsəvvür edin: doğulandan ölənədək qaçqınlıq həyatı yaşamaq... Bəli, ermənilər məhz 150 ildir ki, bizi və xalqımızı vətənindən qovub və əvəzində özlərinə "tarixi saxta" vətən yaradırlar...
Məsələ burasındadır ki, Ağaqulu müəllim mənə ermənilərin Zəngəzurda etdikləri vəhşiliklər haqqında danışardı. Hətta onun I sinifdə müəllimi olmuş erməni Dro (Türkiyədən Ermənistana köçüb gəlmiş) atamı mütəmadi olaraq əsassız yerə döyərmiş, çünki onun yaxşı oxuyan uşaq olması, həm də digər uşaqlardan fərqlənməsi məhz onu narahat edirmiş. Ona görə də atam kəndi tərk edərək I-IV sinifləri Dağlıq Qarabağın Şuşa şəhərində oxumaq məcburiyyətində qalmışdı. Təsəvvür edin, Zəngəzurdan (Sisyandan) Şuşaya heç bir minik olmadığı halda gəlib orada oxumaq nə deməkdir? Özü də hər gün təkbaşına dağlar, təpələr, təhlükələr keçərək...
Onu da qeyd etməyi özümə borc bilirəm ki, mənim fizika ixtisasını seçməyimin əsas səbəbi atam olmuşdur. Belə ki, onun elm sahəsində yeniliklər, ixtiralar etmək həvəsi olduğu halda, ona bu qismət olmamışdır. Səbəbini gələcəkdə qeyd edəcəyəm. Lakin mənə vəsiyyət edərək demişdir ki, əgər mənə hörmət edirsənsə, mənə qulaq asarsansa, sənə ürəyimdə bir deyiləsi arzum var. Həmin arzu mənim sənət yolumu davam etdirərək yüksək elmi rütbə almağa nail olmağındır. Hazırda mən müasir fizika sahəsində ən aktual sahələrdən olan kiçik ölçülü obyektlər (nano ölçülü obyektlər) üzrə elmlər doktoruyam. Eyni zamanda atamın vəsiyyətini yerinə yetirərək fizikanın digər sahələrində də dünya mətbuatında elmi məqalələr, tezislərlə çıxış etməkdə davam edirəm. Məhz gördüyüm və etdiyim yenilikləri dünya elmi mərkəzləri qiymətləndirərək məni Rusiyanın və Beynəlxalq elmi mərkəzlərin akademiki seçmişlər. Rusiyanın Təbiətşünaslıq Akademiyası tərəfindən rus və dünya elmində etdiyim yenilikləri nəzərə alaraq "Rusiyanın əməkdar elm və təhsil xadimi" diplomu ilə təltif olunmuşam. Burada zəhmət və əziyyəti özüm çəkmiş olsam da, bütün nailiyyətlərim atam Ağaqulu müəllimlə bağlıdır və ona borcluyam.
Atamın şəxsiyyət olmasını sübut edən bir çox amillər vardır. Onlardan biri də vətənini heç bir halda tərk etməmək idi. Ölüm, amma vətənimdə ölüm. Vətəndən qaçmaq olmaz. Onun vətəni tərk etməsinə səbəb mən olmuşam. Hələ də bu məsələ məni düşündürür. Bəlkə, səhv etdim? Mənə deyirdi ki, səbəbkar sən oldun. Mən isə onun arzusunu yerinə yetirmək məqsədilə Ermənistanın ovaxtki rəhbərliyinə, BMT-yə, İsveçdə yerləşən Haaqa konqresinə müraciətlər etdim ki, vətənimizə qayıtmaqda yardımçı olsunlar. Ermənistan höküməti gəlib yenidən orada yaşamağa müsbət cavab verdi. Ancaq bunun üçün mexanizm olmadığından məsələ həll olunmamış qaldı. Ağaqulu müəllim beynəlxalq təşkilatların bu səviyyədə ədalətsiz olacağına inanmırdı. Çünki onun yaşadığı dövrdə Yer kürəsində özbaşınalıq, ədalətsizlik olacağına inanmırdı. Həmişə hansısa bir siyasi qurum baş verən hadisələrə öz müsbət mövqeyini qətiyyətlə birdirirdi. Lakin hazırki dünya siyasətində riyakarlıq, özbaşınalıq, yalançı "siyasətçilərin" peyda olması beynəlxalq hüququn mövcud olmadığını bir daha təsdiqlədi.
Atam deyərdi ki, biz "Qızılbaşlar tayfası" Zəngəzura məkunlaşmağa İranın Ərdəbil şəhərindən gəlmişik. Orada da İran-fars rejimi bizim tayfanı narahat etmiş və onlar Zəngəzurun yaşamaq üçün sakit bir ərazi olduğunu nəzərə alıb hissə-hissə köçərək Qarakilsə (indiki Sisyan) ərazisində məskunlaşmışlar. Həmin vaxtlar Qarakilsədə heç bir erməni ailəsinin yaşamasından belə söhbət gedə bilməzdi. Təsəvvür edin, XV əsrdə farslar, XX əsrin axırlarında ermənilər bizim tayfanı elindən, obasından, yurdundan didərgin salıblar.
Bu faktları yazmaqda əsas məqsəd odur ki, bizim tayfamız, el-oba, xalqımız bilməlidir ki, tarixən bizim başımıza hansı faciələr gətirilmişdir. Bütün bunlar yaddan çıxarılmamalıdır. Əsasən ona görə ki, əgər tarix yaddaşlardan silinirsə, o zaman növbəti fəlakətlər baş verməsi ehtimal olunur. Ona görə də bu faktlar gələcək nəsillərə olduğu kimi ötürülməlidir...
Bu yazı təkcə atam Ağaqulu Nəcəfova həsr edilməyib. Burada əsas məqsəd həm də Ağudi kəndi haqqında və onun timsalında Qərbi Azərbaycanda (Zəngəzurda) baş verən faciələr, yer adları, tarixi hadisələr və s. Kimi faktları fərqli formada tarixin yaddaşına yazmaqdır. Çünki bu gün yazılan hər bir fakt, hadisə tarixin yaddaşında qala bilər. Əks təqdirdə ən təhlükəli hadisə, yəni faktların itirilməsi, yuxarıda qeyd edildiyi kimi, növbəti faciələrə yol açır. Bütün bunlar ona görə lazımdır ki, əgər biz bu faktları qeyd edərək oxucuları tanış etsək, gələcəkdə itkilərimizin, faciələrimizin qismən də olsa, qarşısını ala bilərik. Qohumları, el-obanı, tayfanı, xalqı, milləti dəqiq, düzgün araşdırmaq Allah-taala qarşısında, tarix qarşısında bir vətəndaşlıq borcudur.
Ağudidə olan yurd yerləri, nəsil, tayfa, bitki, hər nə varsa, çalışmışam onlar haqqında məlumat verim. Çünki vaxt ötür, zaman keçir, insanlar, onların xarakterləri dəyişir – bir sözlə, həyata yeni nəsil gəlir. Elə ona görə də insanların təzələnməsi yaddaşların tədricən silinməsinə gətirib çıxarır. Buna görə də qədim yurdumuz olan Zəngəzur və oradaki Ağudi kəndi haqqında məlumatları, faktları yazmaq mənim, eləcə də bu kənddə yaşamış və ya bu kənddə ulu babaları yaşamış vətəndaşların, bu yerləri tərk etmək məcburiyyətində qalmış insanların müqəddəs borcu hesab edilməlidir. Çünki bu yerlərdə bir neçə nəsil Ağudinin əzizləri, qohumları, yaxınları bu torpaqlarda uyuyur və onların ruhları burada onları gözləyir. Məgər bunu unutmaq olar?..
Digər tərəfdən o yerlərə qayıtmaq, düşməndən qisasımızı almaq üçün bu yerlərin hər bir qarışını, daşını, dərəsini, təpəsini, iqlimini, relyefini, nəsil-şəcərəsini kifayət qədər bilmək və gələcək nəsillərə ötürməklə biz düşmənə qələbə çala bilərik. Hamı anlamalıdır ki, bizim düşmənimiz olan farslar, ermənilər, hətta ruslara cavabımızı verməliyik. Çünki onlar tarixən bizim hər birimizə, həm də bütövlükdə Azərbaycan xalqına misli görünməmiş faciələr yaşatmış, zülmlər etmiş.Hətta işgəncələrdən belə çəkinməmişlər... Bütün bunları unutmaq olarmı?...
Atam dünyasını məhz "vətən" deyə-deyə dəyişdi. Əgər o, vətəndə qalmış olsa idi, mən bu yazını yazanda sağ olmalı idi, nəinki dünyasını dəyişmiş...
Onun təxminən 50-60 il ömrünün qısalmasına qaçqınlıq həyatı səbəb olmuşdur. Kiçik xatirələrdən biridə budur ki, 1987-ci ildə oktyabr ayının dördündə aspiranturanı yenicə başa vurub Ağdüyə valideynlərimlə görüşməyə, meyvə yığmağa və dincəlməyə getmişdim... Oktyabr ayının dördündə səhərə yaxın faciəli təbiət hadisəsi baş verdi...
Güclü şimşək çaxdı, tufan başladı, dolu yağdı... Ardınca hava sakitləşdi, qar yağmağa başladı... Yağan qar meyvələri ağaclarla birlikdə sındıraraq yerə tökdü... Təbii ki, valideynlərim özünü itirmişdi... Çünki fəslin bu vaxtında belə qar yağmamışdı... Ağaclar həmin ili çox məhsuldar olmuşdu... Sanki bu hadisə yaxın dövr ərzində bu yerlərə faciə gələcəyini xəbər verirdi... Vahiməli bir gecə idi... Meyvələrin bir hissəsini qarın altından donmamış çıxardıq... Amma çox hissəsin şaxta aparmışdı... Beləliklə də, həmin il axırıncı meyvə yığımı oldu... Kənddə qaçqınlıq günləri başladı... Əhali mənfur düşmənlər tərəfindən didərgin salındı... Kənd əhalisi mövcud vəziyyətin sonda pis nəticəsini hiss edərək bu kənddən Azərbaycanın indiki ərazisinə köç etmək məcburiyyətində qaldı... Belə ki, 1988-ci ildə kənd əhalisi öz məhsulunu yığmamış kəndi tərk etdi... Zəngəzurda, Ağudi kəndində bər-bəzəkli bir bağ var idi. Bu bağı atam Ağaqulu Nəcəfov salmışdı... Rəhmətlik atam bu dərdə heç vaxt dözə bilməzdi... Çünki o elə bir bağ salmışdı ki, onu erməniyə qoymaq mümkün olan iş deyildi... Elə ona görə də atam tikdiyi evin, əkdiyi meyvə bağlarının, doğulduğu kəndin bulaqlarının, kövşənin, dağların, çayların erməniyə qalmasına dözə bilmədi. 1991-ci ildə İnfarktdan dünyasını dəyişdi...
1987-ci ildə mən kəndə gedəndə atamın ilk sualı mənə bu oldu ki, Bakıda vəziyyət necədir?.. Ondan soruşdum ki, nəyi bilmək istəyirsiniz?... O, siyasi vəziyyəti nəzərdə tutduğunu dedi... Ağaqulu müəllim ağıllı adam idi... Onun dünyada baş verənlərin öncədən bilməsi mənə daha sonralar müəyyən oldu... Atam məndən 1987-ci ildə Amerika və SSRİ dövlət başçılarının görüşünün nəticələrini soruşdu... O dövr mən o qədər də siyasi proseslərlə maraqlanmırdım... Həqiqətdə Bakıda heç kim bu görüş haqqında məlumatlı deyildi... İlk dəfə atam bu görüşün bizim üçün faciə ilə nəticələnəciyini dedi.... Adi kənd müəlliminin siyasi düşüncəsi və əvvəlcədən hadisənin mahiyyətini anlaması məni daha sonralar heyran etdi və bu məsələ ilə maraqlanmağa bir təkan verdi... Daha sonralar – qaçqınlıq dövrü mənim yanımda yaşayan zaman məndən dünyanın bütün beynəlxalq təşkilatlarına müraciət etməyimi xahiş etdi... Onun nisbətən rahat olması məqsədilə bütün arzu və istəklərini yerinə yetirdim... Beynəlxalq təşkilatlar hamısı erməniləri müdafiə etdilər... Atam bu yaramaz və alçaq dövlətlərin etdiyinə heç dözə bilmirdi... O deyirdi ki, gec- tez ədalət bərpa olunacaqdır... Təbii ki, gücü olmayan dövlətə heç kim kömək etmirmiş kimi faktın şahidi olduq.... Amma yenə də qələbə ədalətli olanın tərəfindəydi... Bunu atam mənə demişdi...
***
Atamın şagirdlərindən olan Xanvəli Abdullayev həmişə özünün xatirələrini danışır... Xanvəli müəllimin fizik olmasına atam istiqamət vermişdi... O isə öz növbəsində atamın əməyini heç vaxt itirməyib... Xanvəli müəllim deyir ki, regional yığıncaq olur, orda Sisyan rayon maarif müdiri Ağayan deyir ki, bu gün naharı Ağaqulu müəllimin evində edəcəyik... Atam da çox sərt və qətiyyətli insan olub... Ağayana deyir ki, siz mənə həyatım uzunu əzab verərək iki kəndin arasında 40 il zülm veribsiniz... Məgər görmürdüz ki, mən qonşu kənddə işləyirəm?.. Bir dəfə olsun deməmisiz ki, ay Ağaqulu müəllim, sən neçə illərdir əziyyətlə iki kəndin arasında qalıbsan... Bəlkə, sənin iş yerini öz doğma kəndinə keçirək... İndi mən sizin hansı yaxşı işinizə, keyfiyyətinizə görə aparıb evimdə qonaqlıq verməliyəm?.. Ağudi, Vağudü arasında mənə əziyyət verənin bunu deməyə haqqı çatmır... Həmin Ağayan sonralar deyirmiş ki, "Ərə, elə bu mənə söyüş söysəydi, bundan yaxşı olardı..." Xanvəli müəllim başqa bir xatirəsində isə deyir ki, buraxılış imtahanları zamanı İrəvandan göndərilən məsələ və misallar çox çətin olardı... Onu buraxılış zamanı nəinki şagirdlər, heç müəllimlər həll edə bilmirdilər... Yeganə müəllim idi ki, Azərbaycan və erməni bölməsində məsələni-misalı Nəcəfov həll edərdi. Həmin gün Vağudü kəndində bayram olardı. Ona görə ki , biz məsələnin həllində ermənilərə qalib olmuşuq!.. Bax belə bir dövrdə yaşamışıq. Ermənilərlə rəqabət dövründə. Deməli, biz riyaziyyat fənni üzrə yarışda ermənilərə qalib gəlirdik.... Uzun illər Bakı Dövlət Universitetində idman ustası olmuş Mənsur Əhmədov danışır ki, kəndimizin digər qocaman müəllimlərindən olan Məmmədqulu müəllim Ağaqulu müəllimə iki yeşik arı ailəsi satır. Satdığı arının pulunu isə həmin vaxt tələb edir... Ağaqulu müəllim Məmmədqulu müəllimə deyir ki, ay Məmmədqulu, biz nədən bilək bu satdığın arı sağdır, yoxsa xəstə?... Bəlkə, pulunu yazda verim? Həqiqətən də, arılar yaza salamat çıxmırlar... Amma onu bilmirəm ki, Məmmədqulu müəllim pulu qaytarır, ya yox?.. Digər tərəfdən Sofulu kəndindən tarix müəllimi İdrak Əhmədov deyir ki, atam Rəhim Əhmədov deyirdi ki, 50 km məsafəni qət etməyə nəqliyyat olmadığı üçün Vağdüdə qalırdıq... Çox çətin zamanlar idi... Vağdü kəndində müəllimlər bizə çox yüksək qayğı göstərərdilər. Bizi ərzaqla, yataqla, dərs ləvazimatı ilə təmin edirdilər. Xüsusən də həmin müəllimlər içərisində Ağaqulu Nəcəfov fərqlənirdi. Bir kimsəni nəzarətdən buraxmazdı. Qaldığımız mənzili yanacaqla, yataqla, yeməklə təmin etdirirdi. Hətta xəstələnən uşaqları aparıb öz evində müalicə edərdi. Çox diqqətcil və qayğıkeş müəllim idi... Öz uşaqları kimi diqqətlə yanaşırdı şagirdlərə... Ağaqulu müəllim əlindən gələni əsirgəməzdi. Ona görə də o, Ağaqulu müəllimin adını ehtiramla çəkərdi. Ona hörmətlə yanaşardı. Heç vaxt Ağaqulu müəllim deməzdi, Nəcəfov deyərdi... Bütün zonada hamı ona adını yox,soyadını deyərdi. Bu isə öz növbəsində xüsusi hörmət idi. Belə müəllimlər, kişilər tarixdə çox olub... Atam haqqında xatirələr... İsmayılov Firudin Seyfəli oğlu (Hərbçi)... Kəndimiz səfalı, ürək açan mənzərəli yerdə "İşıqlı dağının" ətəklərində,"Tənəzzül dağının" qarşısında yerləşirdi... Amma qış fəsli çox sərt keçərdi... Kəndimizin suyu "Qaragöllər"dən təmin olunurdu...Kəndin ətrafında xeyli bulaq var idi. Onlardan "Yeddi nov", "Qoşa bulaq", "Əlmərdan bulağı". Onlardan ən gözəl mənzərəsi olan "Qoşa Kaha"nın içərisindən axan, qayadan süzülərək gələn bulaq idi ki, onu yaddan çıxarmaq mümkün deyil... Həmin bulaqlarda bir dəqiqə belə suda barmaqları saxlamaq mümkün deyildi... Kəndin aşağısından "Bazarçayı" axırdı... Bir az aralıda Vağudi kəndinini yaxınlığında "Qaragöllər"dən axıb gələn "Zor-Zor" su arxı var idi. Biz yay aylarında o bulaqların ətrafında yığışardıq. Sentyabr ayı kəndimizə qar yağardı. Belə bir kənddə yaşayan Ağaqulu müəllim qonşu Vağudi kəndində müəllim işləyirdi. Mən həmişə bu qarda-boranda hər gün 7-km-lik yolu qət edən Ağaqulu müəllimə təəccüb edirdim. Çox vaxt minik maşınları işləmirdi. Amma o heç vaxt dərsdən qalmazdı. Bizim kənd məktəbi 8 illik idi. Bəxtimizdən biz 9-cu sinfə gedərkən məktəbimiz 10 illik təhsil məktəbi kimi fəaliyyətə başladı. Halbuki bu hadisə çoxdan baş verməli idi... Uzun illər bizim kəndin şagirdləri qonşu Urud kəndinin şagirdləri ilə birlikdə Vağudi kənd orta məktəbində təhsil alırdılar. Məhz Ağaqulu müəllimdə Vağudi kəndində 1940-cı ildən başlayaraq fizika-riyaziyyat müəllimi işləmişdir. Kəndimizdə orta məktəbin 9- cu sinfi açıldığı üçün Ağaqulu müəllim öz doğma kəndində fəaliyyət göstərərək bizə fizika-riyaziyyat-həndəsə fənlərindən dərs deməyə başladı. O, hündür boylu, qamətli, yaraşıqlı bir adam idi. Sinfə girəndə hamı özünü yığışdırırdı. Heç vaxt şagirdlərə əl qaldırmazdı. Onun bu ciddiliyi haqqında bizdən yuxarı sinfin şagirdləridə öz aralarında danışardılar. Kənd sakinləridə bu qeyd etdiklərimi təsdiqləyirdilər. Ondan əla qiymət almaq çox çətin idi. Ona görə də onun fənnindən əla qiymət almaq üçün həddən artıq çalışmalı olurduq. Bakıdan kəndə gələn ziyalı adamlar onun xidmətini qiymətləndirirdilər. Onun dərs keçdiyi şagirdlərdən əksəriyyəti yüksək elmi dərəcələr almışdı. Onlardan: Orucov Qardaşxan, Orucov Rəhim, Həsənov Qafar, Ənnağıyev Mürşüd, Məhərrəmov Akif, Quliyev Kərim, Abdullayev Xanvəli, Nəcəfov Maqsud, Nəcəfov Bəxtiyar, Həsənov Qulam, Tahirov Məmmədxan, Tahirov Bəkir, Tahirov Vladimir, Tahirov Sabir, Hacıyev Sabir, Tahirov Hilal, Qəhrəmanov Nadir, Əhmədov Mənsur, Kətənov Akif kimi elmlər doktorları və elmlər namizədləri məhz Ağaqulu müəllimin yetirməsi olmuşdur... Ağaqulu müəllim şagirdlər, haqqında həmişə fəxrlə danışardı. Ağaqulu müəllimin xidmətlərini nəzərə alan ovaxtkı Ermənistan hökuməti məcbur qalaraq ona Ermənistan SSRi-nin Əməkdar müəllimi adını vermişdi. Həmin sənədi Ermənistan Ali Sovetinini sədri Papayan imzalamış və təsdiqləmişdir. O, dərs deməklə bərabər həm də gözəl təsərrüfat adamı idi. Həyətyanı sahədə çox gözəl və zəngin bağ salmışdı. Onun əkdiyi, becərdiyi meyvələrin keyfiyyəti və zənginliyi haqqında ermənilərdə danışardılar. O nəinki gözəl bağbanlıq edir, həm də gözəl peyvənd vurmaq ustası idi. Onun peyvəndləri, etdiyi calaqlar bir il müddətində məhsul verərdi. O həm də heyvandarlıqla məşğul olurdu. Süd, qatıq və pendiri öz təsərrüfatından əldə edirdi. Yeganə şikayəti qoyun-quzu növbəsində olan ədalətsizlik idi. Həmişə deyərdi ki, çoxlu heyvanı olanlar heyvanların sayına uyğun növbəyə getsinlər. Lakin bəzən kənd əhalisi bunu etmirdi. Ağaqulu müəllim növbəyə gedəndə ucadan deyərdi ki, ay kəndin qolçomaqları, bəyləri, xanları, gətirin sizin heyvanları aparım, otarım. Məhz belə bir maraqlı epizodun şahidi olmuşdum. Onun faciəli günləri 1988-ci illərdə başladı. Kəndi son tərk edən sakinlərdən oldu. O, öz doğma kəndini tərk etmək niyyətində deyildi. Bakıda yaşadığı vaxt kəndi xatırlayarkən hönkür-hönkür ağladığının şahidi oldum. Mən onun şagirdi olduğum üçün fəxr etmişəm. Çünki mənim belə dəyərli, qiymətli, savadlı, zəhmətkeş, qayğıkeş müəllimim olmuşdu. Allahdan ona rəhmət diləyirəm. Ruhunuz əbədi şad olsun. Xatirəni yazdı: İsmayılov Firudin Seyfəli oğlu...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
Tannenbaum – Şmidtin lider davranışı kontiniumu
Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Nəzər yetirdiyimiz növbəti modeldə liderliyə təsir edən üç faktora (liderin özü, onun ardıcılları və yaranmış vəziyyət) münasibətdə liderin seçə biləcəyi 7 davranış nümunələrindən bəhs olunur.
Burada iki bir-birinin əksi – demokratik və avtoritar liderlik stilləri götürülür, bu liderliklər arasındakı fərq onların hakimiyyət mənbələri və insan xarakterinin təbiəti barədəki qənaətləri səbəbi ilə izah olunur. Demokrat zənn edir ki, hakimiyyət ona ardıcılları tərəfindən verilir və bu insanlar düzgün motivasiya şəraitində özünüidarə və yaradıcı iş qabiliyyətinə malik olurlar. Avtokrat isə hesab edir ki, hakimiyyət ona öz mövqeyi nəticəsində qismət olub, təşkilatlar və insanlar təbiətən tənbəldirlər və onlara güvənmək olmaz.
Demokratik liderlikdə hakimiyyət mənbəyi ardıcıllar üçün fəaliyyət azadlığı sahəsi, avtoritar liderlikdə isə liderin tətbiq etdiyi hakimiyyət sahəsi hesab olunur. Lider davranışının tərkib hissəsi olacaq seçiləsi 7 davranış nümunələri isə aşağıdakılardır:
- lider öz ardıcıllarının «azadlıq» zonası hüdudlarında fəaliyyət göstərmələrinə imkan yaradır;
- lider müəyyən çərçivələrdə qrupların qərarlarını yönəldir;
- lider problemlər irəli sürür, təkliflər verilməsini xahiş edir;
- lider həll yolları təklif edir və onların dəyişdirilməsini mümkün hesab eləyir;
- lider ideyalar irəli sürür və onların müzakirəsini təklif edir;
- lider qərar qəbul edir və onu tabeçiliyində olanlara çatdırır;
- lider öz qərarlarının düzgünlüyünə ardıcıllarını əmin edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
“İki limon” – NAZİLƏ GÜLTAC
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə BİRİ İKİSİNDƏ layihəsində bu gündən başlayaraq ardıcıl üç gün sizlərə nəsr zamanında Nazilə Gültacın hekayələri təqdim ediləcək. İlk oxuyacağınız “İki limon” hekayəsidir.
İşdən bir neçə saat bundan əvvəl çıxsa da, evə getməyə həvəsi olmadı, ayaqları onu dartıb sahilə apardı. Xeyli dolaşdıqdan sonra üzündə, gözündə yeni il ərəfəsi bir neçə gün evdə tək və tənha olmağın kədəri ilə metroya endi. Gecə saat on ikiyə az qalırdı. Xeyli adam qatar gözləyirdi. Bir kişi iki yeşik limonu gətirib, düz onun yanındaca yerə qoydu. Hiss olunurdu ki, kişi bərk yorulub, üz-gözündən yorğunluq yağırdı, limonlarsa adamın üzünə gülürdü. Getdikcə ətrafa qəribə bir xoş rayihə yayılmaqda, sanki hər tərəf limon rənginə boyanmaqdaydı. “Kim deyir ki, sarı rəng bədbinlik rəmzidir”. İlk dəfə sarı rəngin nə qədər gözəl bir rəng olduğunu düşündü. Limonların rəngində həyat eşqi, təravət vardı. Hərə bir-iki limon aldı. O da limon almaq istədiyini bildirdi. Kişi ona iki limon seçib verdi, amma nə qədər israr etsə də, limonların pulunu almadı. “Gözəl qadına hədiyyə edirəm, məndən yeni il hədiyyəsi olsun, ikiniz də gözəlsiniz – sən də, limon da”, – dedi.
...Yeni il hədiyyəsi olan iki limon stolun üstündə sarı-sarı gülümsəyirdi, elə bil ki, evdə iki balaca günəş doğmuşdu. Özünə çay süzdü, əli gəlmədi limonu doğramağa. Yeni ili bu bir cüt limonla bərabər qarşıladı. “Hər şey gözəl olacaq”, – deyərək, limonlara baxıb gülümsədi. O, tək deyildi...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
Laçının Təranəsi...- ƏDƏBİ TƏNQİD
Mina Rəşid, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Avtobusda “Azərbaycan” jurnalının 6-cı nömrəsini vərəqləyirəm. Hekayə oxumağa elə alışmışam ki, indi də gözüm birinci onları axtarır. Bir-iki hekayədən sonra istedadlı yazıçı Təranə Vahidin imzasını görürəm. Tez oxumağa başlayıram. İnanıram ki, onun yazılarından yenə də çoxlu mesaj gələcək, həqiqətlə üzbəüz dayanıb sevinəcəm, kədərlənəcəm... Həqiqətən də elə olur, Təranə Vahidin hekayələrinin havası bir başqadı. Necə deyərlər, bir oxuyub beş düşünürsən...
Avtobusdan düşüb qaça-qaça işə gəldim, dedim FB səhifəmdə təəssüratımı paylaşım, amma işim çox oldu, səhəri gün jurnalda Təranənin o biri hekayələrini də oxudum. Amma nədənsə yenə də qayıdıb birinci hekayənin üzərində dayandım.
“Çökəklikdəki uçurum və ya insanlığın qürub çağı, amöb və mən” hekayəsi o qədər canlıdır ki, adamı özünə çəkir. Sanki yüz qılıncın deyə bilmədiyini Təranənin qələmi söyləmişdi. Həm də elə söyləmişdi ki, biri mən olmaqla oxucunun, elə bil, ürəyindən tikan çıxarmışdı. Xeyirlə şər, işıqla qaranlıq, xeyirxahla bədxah, istedadsızla istedad, varlıyla kasıb, kobudla incə üz-üzə dayanmışdı... Hekayə məni elə tutdu ki, düşündüm təəssüratımı FB səhifəsində yox, bir yazıda paylaşım. Ürəyimdə yazıya ad da qoydum –“Laçının Təranəsi”.
Təranə Vahid bu hekayədə arzulardan yazmışdı. Arzular dil açıb danışmışdı:
“Yırtıcı çənəsini şaqqıldadıb ağzımı əydi, “qanad çalmışam, arzuma inanmışam”... Hansı arzuna? Sənin kimi milyonlarla, yox, yox milyardlarla qanad çalan quşbeyin, səfeh var! Boşuna ha qanadlan, ha uç, ha havalan, elə bilirsən zirvələr yolunu gözləyir? Bax o zirvələr var ha, dimdiyilə başımdan elə vurdu ki, gözümün qarası saat kəfkiri kimi o yana-bu yana getdi, onlar hamısı ucdantutma tutulub, heç bir dənə də boş yer yoxdur. Burdan elə get, dəyirmandan darı gedən kimi...”
Təranə Vahid hekayəsində bu günün insanını göz önünə gətirir. Özü də dünyanın o başındakını yox, öz içimizdə olan adamları; paxılları, xainləri, istedadsızları,bir sözlə,Vətən, insanlıq düşmənlərini.O adamları ki, nə var onların olan dünyada başqalarına yer yoxdu. Onlar adi, balaca bir işığın-insanın da yolunu kəsirlər, onu qanad açmağa qoymurlar. Ona görə ki, bax o balaca işıqdan qorxurlar...
“Olmaz, sənə olmaz, çökəklikdə ola-ola işıq saçırsan. Xəbərin var ki, dəniz səviyyəsindən min kilometrlərlə yuxarıda olanlar hamısı bombozdu?! Bu parıltın, fərəhin, işığınla işıqsızların ağlını qarışdırmaq istəyisən? Qayıt xarabana, hardan gəlmisən ora, bir də qarşıma çıxıb başımı xarab eləmə”, - dedi və məni dimdikləyib çökəkliyə atdı.
Təranənin “Dvar” adlı jurnaldakı ikinci hekayəsi də aktualdı. Bu il dövlətimiz tərəfindən “Yaşıl dünya naminə həmrəylik ili”dir. Bu yaşıllığın, sağlamlığın, gözəlliyin, təmizliyin bayramı deməkdir. Təranə də bu yaşıllğa, gözəlliyə qənim olanlara hekayəsi ilə qənim olmaq istəyir və bu onda çox gözəl alınır. Yaşıllığı məhv edib yerində kefi istəyən qəsri ucaldan vətənsizlər, qarınotaranlar bir gün başında oturub adamlara yuxarıdan aşağı baxdığı dağ aşağı yuvarlananda çöl-çəmən də sevinir...
Təranə Vahid can dərmanı olan suyu, havası,gözəlliyi dilə-ağıza sığmayan və işğaldan azad edilməyi ilə yenidən dağlar qoynunda nur saçan doğma Laçın torpağındandır. Laçın işğal ediləndə Təranə tələbə idi. O da mənim kimi tikanların üstüylə o ağır günlərin, illərin içindən keçib gəldi... Elə buna görə də onun hekayələrində torpaq, yurd həsrəti daha canlı, daha düşündürücüdü. Müəllifin “Tapılmayan torpaq”hekayəsində Laçının işğalı, ümumiyyətlə, yurdundan didərgin düşən insanların ağrısı qələmlə ədəbi tariximizə həkk edilib.
“Qaçaqaç düşəndə, acı rüzgar onu və ailəsini doğma torpaqlarından qoparanda qaçqınlıq dərdini artıq belinə şəlləmiş Qərib kişi bir ovuc yurd torpağını dəsmala büküb özüylə gətirmişdi. Öləndə o torpağın məzarına tökülməsini istəyirdi. Amma əziz bir nişanə, tutyatək qoruyub saxladığı bükülünü hara qoyduğunu unutmuşdu. Xəstəliyinin şiddətindən huşunu itirən, dili tutulan bu didərginin son arzusu da həyata keçmədi, yurd həsrəti ilə dünyadan köçdü. Dəsmala bükülmüş torpaq isə yoxa çıxmışdı”.
İllərdi torpaqlarımız, o cümlədən də Laçın düşmən tapdağında qalmışdı. O yurdun əzəli sakinləri ən böyük arzuları gözlərində yavaş-yavaş bu vəfasız dünyanı tərk edirdilər. Bütün bu ağrı-acılara isə Təranə Vahid biganə qala bilmir, canı-qanıyla yoğurub yapdığı hekayələrində başımıza gələn müsibətin qələmlə rəsmini çəkirdi:
"Neçə illərdi ki, yağış yağır, neçə illərdi ki, ölüm komalardan, daxmalardan, qazmalardan adamları daşıyır, neçə illərdi ki, bir milyon adam Qəribin son arzusunu axtarır. Neçə illərdi ki, yağışın altında Qəribin cənazəsi gözləyir... Lap üzə durub. Torpaq tapılmır ki, tapılmır..."
Gözlərin aydın olsun, Təranə Vahid!
Səni azad Laçında görəndə çox kövrəldim, elə indi bu sətirləri yazanda olduğu kimi…
Gözlərin aydın olsun, Laçının Təranəsi!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
BİR SUAL, BİR CAVAB Kamran M. Yunis ilə
Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”
SUAL
Aktyorlar az təriflənməkdən, əsl insanlar – az sevilməkdən məhv olurlar. (Fridrix Nitsşe)
Dəyərli sənətkarımız, bu ifadə ilə bağlı nə söyləmək istərdiniz?
CAVAB:
Mən axır vaxtlar tez- tez bir söz söyləyirəm. "Nə yaxşı ki aktyor olmadım."
Təbii ki, burada bildiyimiz Azərbaycan aktyorundan söhbət gedir, çünki başqa yerlərin aktyorlarını az- az görmüşəm. Mən bizim məmləkətin aktyorlarına oxşamaqdan qorxuram. Hamısını söyləməyəcəyəm, çox cüzi sayda istisinalar var ki, onları çıxmaq şərtilə..
“Mən aktyor ola bilmədim." Mən səhnədə yaxşı oynadım, amma həyatda aktyor ola bilmədim. Amma bir sənətçi kimi heç vaxt tərif ummadım, lakin dəyər umdum, dəyərləndirilmək istədim. Haqq elədiyim dəyəri almaq istədim, duymaq istədim. Ustadlarımdan bu dəyəri aldım. Bundan sonra elə bir insan yoxdur ki, bəlkə də, mənə dəyər verəcək və bundan xoşbəxt olacağam. Lakin tərif ummamışam. Əsl insan olmaq arzusundayam. Əsl insan bir ömür yaşayıb son nəfəsində də əsl insan kimi bu dünyadan köçən insana deyilir. Hər dünyaya gəlib bu gün bir yaxşılıq elədi, sabah bir yaxşılıq etdi, bu əsl insan demək deyil. Əsl insan sözün əsl mənasında insandır. Hər anı gözəlliklərlə dolu hər saniyəsi yaxşılıqla, sevgi, sevinclə dolu, təkcə öz sevdiyinə yox, bütün dəyərli insanlara dəyər verməklə bəzənmiş insan əsl insandır.
İnsan sevgisizlikdən məhv olar. Dünyamız bu gün sevgisizlikdən məhv olur, başqa şeydən yox, mümkün deyil.
Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
Nə qədər ki, dünya durur, bu belə olacaq - ESSE
Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bütün gücü ilə təzahür edib sahilə şığıyan coşqun dalğalar sərt qayalara çırpılıb, çillik-çillik olaraq süzülüb, məyus-məyus dənizə geri qayıdırdı.
Eynən uğursuz olduğu hər cəhdindən, hər dəfə uzatdığı əli havada qalandan, üzünə açılmayan qapılardan, söykəndiyi divarlar bir-bir dağılandan sonra ümidləri qırılaraq paramparça olub, öz küncünə çəkilən insanlar kimi..
Kim bilir bəlkə də başqa bir səbəb var idi dalağaların bu hiddətinin arxasında?! Axı bir az da hirsindən divarı yumruqlayan, qarşısına çıxan hər şeyi vurub sındıran insan ədasına bənzəyirdi bu hiddət.
Özlərini sahilə sipər edən bu sərt qayalar da zamanla kütləşib hamarlaşmış, laqeyidləşmişdi dalğaların bu hikkəli iradəsi müqabilində.
Yorulmamaqda, bezməməkdə, əzmkar iradədə dalğalara tay olan bir də bu qağayılar idi.
Görəsən qağayılar tapmışdılarımı o məktubu?! Yəqin ki, hələ də davam edirdi bu axtarış. Və nə qədər ki, bu dəniz, bu dalğalar, nə qədərki bu qağayılar var, davam edəcək..
Necəki sınıq-salxaq, yıxıq-tökük, paramparça, viranə, yarım-yamalaq həyatlar kimi..
Nə qədər ki, dünya durur, nə qədər ki, nəfəs gəlib-gedir, pis-yaxşı yaşamağa davam edir insanlar. Və dünya durduqcada davam edəcək bu gərdiş..
Dalğalar hər fürsətdə sahilə şığıyıb qayaların laqeydliyində sınacaq, qağayılar elə hey dövrə vurub usanmadan o məktubu axtaracaq, insan hər dəfə kiçik bir işartı görüncə yenə bir ümid əlini uzadacaq və yenə parlaq görünən o işartının soyuq qaranlığından ümidləri, qəlbi yanacaq.
Nə qədər ki, dünya durur, bu belə olacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
Şəhidlər barədə şeirlər - Mehrab Niftəliyev
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı gənc yazar Elşad Baratın şəhidlər barədə silsilə şeirlərinin təqdimini davam etdirir.
Şəhid Mehrab Niftəliyev
Mehrab Niftəliyev 1985-ci il mayın 13-də Quba rayonunun Qam-qam kəndində anadan olub. Ailəli idi. Üç övladı yadigar qaldı.
Mehrab Niftəliyev 2016-cı ilin 2-5 aprelində baş verən Aprel döyüşlərində savaşıb.
Azərbaycan Ordusunun baş giziri olan Mehrab Niftəliyev 2020-ci il sentyabrın 27-də Azərbaycan Silahlı Qüvvələri tərəfindən Ermənistan işğalı altında olan ərazilərin azad edilməsi və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa olunması üçün başlanan Vətən müharibəsi zamanı Füzulinin, Cəbrayılın və Şuşanın azadlığı uğrunda gedən döyüşlərdə savaşıb. Mehrab Niftəliyev noyabrın 8-də Şuşa döyüşləri zamanı şəhid olub. Sumqayıt şəhərinin Şəhidlər xiyabanında dəfn olunub.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsində xüsusi xidmətlərinə və işğal olunmuş ərazilərin azad olunması zamanı düşmənin məhv edilməsi üzrə qarşıya qoyulmuş döyüş tapşırığını yerinə yetirən zaman göstərdiyi qəhrəmanlıq nümunəsinə görə, həmçinin hərbi qulluq vəzifəsini yerinə yetirən zamanı igidliyin və mərdliyin nümayiş etdirilməsinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 09.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Mehrab Niftəliyevə "Vətən Müharibəsi Qəhrəmanı" adı verildi.
Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün təmin edilməsi uğrunda döyüş əməliyyatlarına qatılan və hərbi hissə qarşısında qoyulmuş tapşırıqların icrası zamanı vəzifə borcunu şərəflə yerinə yetirdiyi üçün Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 15.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Mehrab Niftəliyev ölümündən sonra "Vətən uğrunda" medalı ilə təltif edildi.
Azərbaycanın Cəbrayıl rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Mehrab Niftəliyev ölümündən sonra "Cəbrayılın azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.
Azərbaycanın Şuşa rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 29.12.2020-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Mehrab Niftəliyev ölümündən sonra "Şuşanın azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.
Azərbaycanın Füzuli rayonunun işğaldan azad edilməsi uğrunda aparılan döyüş əməliyyatlarına qatılaraq şəxsi igidliyi və şücaəti nümayiş etdirdiyinə görə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin 24.06.2021-ci il tarixli Sərəncamına əsasən Mehrab Niftəliyev ölümündən sonra "Füzulinin azad olunmasına görə" medalı ilə təltif edildi.
Elə indi oxudum
Döyüş yolunu sənin.
Şuşanın üzərində
Zəfər qolunu sənin.
Elə indi oxudum
Tarix üstə qanını.
Qəhrəmanlıq yolunu,
İgidlik dastanını.
Oxudum ki, vətənə
Qovuşmaq arzun olub.
Oxudum ki, Şuşada,
Vuruşmaq arzun olub.
Bütün varlığın ilə
Döyüşlərə girmisən.
Sonuncu nəfəsini
Təbəssümünə qatıb,
Şuşada dalğalanan
Bayrağıma vermisən.
Beləcə də köçmüsən
Vətənin hər daşına.
Adın qanınla düşüb
Tarixin yaddaşına.
Əbədi işıq şəhid,
Odun mübarək olsun!
Yerin mübarək olsun,
Adın mübarək olsun!
Daha sənin adın da
İgidlik qalasıdır.
İndi sənin üç balan
Vətənin balasıdır.
Zəfər tariximizə
Yazılan kitab oldun,
Adın da Mehrab idi,
Özün də mehrab oldun.
Daha xatirələri
Şəkillər daşıyacaq.
Adın ürəyimizdə
Əbədi yaşayacaq.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
QƏRBİ AZƏRBAYCAN ƏFSANƏLƏRİ - “Əjdaha dağı“
Zahirə Cabir, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
O, böyük qanadlı, qorxunc bir görünüşə malik nəhəng ilan idi. Onun əjdadları yerin altındakı mağaralarda yaşamışdılar. Quraqlıq, ölüm simvoluna çevrilmiş bu əjdahalar miras kimi üstündə yatdıqları xəzinəni qoruyardılar.
Çox vaxt onlar suyun qabağın kəsib qarşılığında qurban istəyərdilər. Su həyat deməkdir, onu öznünkü edib həyata sahib çıxmaq onların xislətində idi. Susuz həyat isə əlbəttə ki, ölüm deməkdir. Amma söhbət açdığımız bu əjdaha isə tamamilə onlardan fərqli olaraq meşədə tək-tənha yaşayır, atəşin içinə sığınaraq özünü qorumaq üçün od yığardı. Bu odla canlıları düşmənlərdən qorumaq üçün ağzından püskürərdi. O yaşadığı yerin insanlarına, heyvanlarına toxunmadan bu yerləri qoruyurdu. Tənha və səssiz, sıx meşələrdə sərbəst gəzməyi çox sevirdi. Dəfələrlə insanları fəlakətlərdən xilas etdiyindən sakinlər onu yerin ağası adlandırırdı. Amma bir gün həmin yerlərdə heyvanları məhv edən, kəndləri xarabalığa çevirən vəhşi və qəddar bir qəbilə peyda oldu. Yaxınlaşan təhlükəni hiss edən əjdaha öz vahiməli səsi ilə insanlara xəbərdarlıq etdi. Qəbilə başçısı əjdahanın insanları xilas edəcəyini bilib hiyləyə əl atdı. Onlar zəhərli oxları bir-birinin ardınca əjdahanın üzərinə yağdırdılar. Son gücünü toplayan,ağır ölümcül yaralı əjdaha ağzından od saçmaqla düşmənləri yandırmaq istədi. Ancaq od əvəzinə ağzından qanlı köpük töküldü. Əjdaha son gücünü toplayıb düşmənlərinin üstünə şığıyıb, onları əzib tapdaladı. Artıq ölümünün yaxınlaşdığını hiss edənəjdaha çox sevdiyi gölün yanına gəlib uzandı və nəhəng bir dağa döndü. İnsanlar onları qoruyan, fədakar əjdahanın öldüyü, daşlaşdığı bu əzəmətli dağı Əjdaha dağı adlandırdılar.
Qərbi Azərbaycanın Qırxbulaq mahalı ərazisində Göyçə silsiləsində dağ. Alagöz və Qapıcıq dağlarından sonra üçüncü ən hündür dağ. Əjdaha dağı (h.3598 m) həmin yaylanın bu rayon ərazisindəki ən hündür zirvəsidir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
POETİK QİRAƏTdə Əlizadə Nurinin “Gedəsən...” şeiri
Təqdim edir: Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Poetik Qiraətdə bu gün yenə də Əlizadə Nuridir, bu dəfə “Gedəsən...” şeiri ilə.
Yenə də öz ampluasındadır, təəccübləndirir, heyrətləndirir şair.
“Dünya şeytan yuvasıdı-
Daş götürüb gedəsən...”
“Bu dünyanın gerçək üzü
Yalan üzündə gizlənib.”
Gözəl poetik bənzətmədir, deyilmi?
Xoş mütaliələr!
Göz qurusa, o dəryadan
Yaş götürüb gedəsən.
Dünya şeytan yuvasıdı-
Daş götürüb gedəsən...
Qarı dünya, boş əldəsən?
Bir əldəsən, beş əldəsən?
..Ürəyini boşaldasan
Boş götürüb gedəsən.
İndi çox yaşamaq ayıb-
Bu qarganı kim qarğayıb?
...Adamda baş da qalmayıb
Baş götürüb gedəsən...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)
İKİ YUBİLYAR - Rəfail İncəyurdun 70, Məmməd Əfşanın 85 illik yubileyləri keçirildi
Səbinə Yusif, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
"Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyi və Atatürk Mərkəzinin birgə təşkilatçılığı ilə Prezident mükafatçısı, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin və "Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin üzvü, şair, publisist Rafail İncəyurdun 70 illik yubileyi keçirildi.
Yubiley tədbirində eyni zamanda Rafail İncəyurdun "Bu da belə" adlı şeir kitabının təqdimatı baş tutdu. Eyni zamanda "Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin mətbu orqanı olan "Dəli Kür" qəzetinin Rafail İncəyurdun 70 illik yubileyinə həsr olunmuş Xüsusi buraxılışı da tədbir iştirakçılarına təqdim olundu.
Yubileydə Şəhid ailələri, elm adamları, şair-yazıçılar, ziyalılar iştirak edirdilər.
Onu da qeyd edək ki, şair, jurnalist, yazıçı Məmməd Əfşanın 85 illik yubileyi də Rafail İncəyurdun yubiley günlərinə təsadüf etdiyi üçün “Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyinin sədri İlham Pirməmmədovun dəvəti ilə Məmməd Əfşan da yubiley tədbirinə qatılmışdı. Məmməd Əfşanın "İtən şeirlərim" adlı şeir kitabı da tədbir iştirakçılarına təqdim olundu.
Yubiley tədbirini giriş sözü ilə Atatürk Mərkəzinin rəhbəri, akademik Nizami Cəfərov açaraq qonaqları salamladı. Nizami Cəfərov Rafail İncəyurd və Məmməd Əfşan yaradıcılığından söhbət açaraq onların Azərbaycan poeziyasına göstərdikləri xidmətlərindən danışdı: "Məmməd Əfşan sözünün sanbalı olan ziyalıdır. Dəyərlidir. Ziyalı ailəsi var. Onun publisistik yazıları, şeirləri, romanları zəngin ədəbiyyat nümunəsidir. Bu yaxınlarda Məmməd Əfşanın "İtən şeirlərim" adlı şeir kitabı işıq üzü görüb. Hələ onun nə qədər itməyən şeirləri var. Məmməd müəllim, biz sizi 85 illik yubileyiniz və şeir kitabınızın işıq üzü görməsi münasibətilə təbrik edirik. Sizə uzun ömür, can sağlığı, yeni-yeni yaradıcılıq uğurları arzulayırıq".
Nizami Cəfərov Rafail İncəyurd poeziyasını təkrarçılıqdan uzaq olan, yüksək səviyyəli, yalnız Rafail İncəyurdun özünə bənzəyən - səmimi, alicənab, yurdcanlı, vətənpərvər poeziya olaraq qiymətləndirdi: "Rafail İncəyurdun yaradıcılığı hamımızın gözü qarşısındadır. O, yeni nəslin dəyərli şairidir. 70 yaşın təntənəsində oxucularla yeni görüşə gəlib. "Bu da belə" kitabı Rafail İncəyurdun yaradıcılığında yeni bir mərhələdir. Şair çoxdur. Əlinə qələm alanda kağızı korlayan şair də, kağızı korlamayan şair da var. Rəhmətlik Mircəlal Paşayev Səməd Vurğun haqqında deyirdi: "Səməd Vurğun əlinə qələm alanda kağız korlamır". Rafail İncəyurd da kağız korlamayan şairlərdəndir. "Bu da belə" kitabı yüksək səviyyəli kitabdır. Təkrar deyil. Özüdür. "Bu da belə" kitabında qədim İncə Dərəsinin obrazı var. Tarixin, bəşəriyyətin hansı ağır günlərdən keçdiyi bu kitabda mükəmməl şəkildə poeziyanın yaddaşına köçürülüb. Kitabda başqa bir cəhət də ondan ibarətdir ki, Cənab Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə qazanılan qələbənin tarixçəsi var. Qələbənin xalqımıza yaşatdığı əvəzolunmaz sevinc Rafail İncəyurd qələmi ilə mükəmməl şəkildə şeirin yaddaşına həkk olunub. Ümumiyyətlə Rafailin yeni kitabında ailə-məişət, siyasi mövzulu fikirlər, ümumtürk, sufilik mövzuları da özünəməxsus şəkildə poeziya dilinə çevrilib. Rafail İncəyurdun birbaşa hisslərə təsir edən qələmi var. Şeir kitabı çapa hazırlananda kitabda yer alacaq şeirləri mənə təqdim etdi. Dedi ki, xoşuna gəlməyən şeirlərin üstündən xətt çəkərsən. Hər şeirini oxuduqca, mən Rafaili yenidən kəşf etdim. Baxdım ki, burada üstündən xətt çəkiləcək şeir yoxdur. Əlim gəlmədi Rafailin şeirlərinə toxunmağa. Yenə deyirəm, Rafail İncəyurdun poeziyası da, özü kimi təmiz, dürüst, İlahi hisslərə bağlıdır. Rafail, 70 yaşın mübarək. Yaz, yarat. Qələminin səsi gəlsin".
Sonra söz İlham Pirməmmədova verildi. İlham Pirməmmədov da hər iki yubilyarı təbrik etdi.
Xalq şairi Nəriman Həsənzadənin, Millət vəkili Səməd Seyidovun adından Məmməd Əfşanı və Rafail İncəyurdu təbrik etdi: "İctimai Birliyin artıq uzun illərdir bir ənənəsi var. Yubileyi olan ziyalılarımız haqqında "Dəli Kür" qəzetinin Xüsusi buraxılışı nəşrə hazırlanır. Bu yaxınlarda BDU-nun Qazax filialının Riyaziyyat və informatika kafedrasının müdiri, İctimai Birliyin Fəxri üzvü, professor Hüseyn Xəlilovun 85 illik yubileyinə həsr olunmuş Xüsusi buraxılış nəşr olundu. 100 səhifədən ibarət olan Xüsusi buraxılışda Hüseyn Xəlilovun həyat və fəaliyyəti, elmi yaradıcılığı, onun bir ziyalı kimi Vətənə olan xidmətləri haqqında ətraflı məlumat verildi. Eyni zamanda Rafail İncəyurdun 70 illik yubileyinə də Xüsusi buraxılış hazırlanıb nəşr olundu. Rafail İncəyurdun ömür yolu, onun poeziyasına ədəbiyyatçıların, tənqidçilərin verdiyi qiymət, şairə həsr olunmuş şeirlər, ictimai insan olaraq onun haqqında yazılan dəyərli fikirlər toplanaraq Xüsusi buraxılışda nəşr olundu. Rafail biz səni təbrik edirik. Sənə uzun ömür, can sağlığı, yeni şeirlərin yazılması üçün sənə həmişə ruh yüksəkliyi arzu edirik. Hörmətli yubiley iştirakçıları, burada dəyərli bir ziyalımızın da yubiley yaşı tamam olduğu üçün onu da tədbirimizə dəvət edərək, təbrik etməyi özümüzə borc bildik. Şair, yazıçı Məmməd Əfşanın iyun ayının 27-də 85 yaşı tamam oldu. Həm də yeni şeir kitabı çapdan çıxdı. Məmməd müəllim, sizi 85 illik yubileyiniz münasibətilə, "İtən şeirlərim" kitabınızın çapdan çıxması münasibətilə səmimi qəlbdən təbrik edir, sizə möhkəm can sağlığı, bir də hər zaman olduğu kimi möhkəm iradənizin sayəsində daha uğurlu əsərlər yazıb-yaratmağınızı arzu edirəm. Hörmətli tədbir iştirakçıları, onu da qeyd edim ki, Məmməd müəllimin müəllifi olduğu tarixi roman - "Bar ağacından dar ağacına" kitabı "Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyi tərəfindən nəşr olunmuşdur.
Diqqətinizə çatdırım ki, bu gün bizim tədbirimizdə görkəmli insanlar iştirak edirlər. Vitse-admiral, şair, İctimai Birliyin Fəxri üzvü Sübhan Bəkirov bu gün bizimlədir. Dəvətimizi qəbul edib gəldiyiniz üçün, sizə təşəkkürümüzü bildiririk, hörmətli Sübhan müəllim.
Onu da qeyd edim ki, "Qazax" Xeyriyyə İctimai Birliyi İdarə heyətinin qərarı ilə Azərbaycan ədəbiyyatı və poeziyası qarşısındakı xidmətlərini nəzərə alaraq Rafail İncəyurdu və Məmməd Əfşanı İctimai Birliyin təsis etdiyi "Xalq şairi Səməd Vurğun adına diplom"la təltif etməyi qərara aldıq. Səməd Vurğunun nəticəsi, Səməd Vurğunun Ev Muzeyinin direktoru Vurğun Vəkilov da tədbirimizdə iştirak edir. İcazənizlə həmin diplomları Məmməd müəllimə və Rafail müəllimə Vurğun Vəkilov təqdim etsin".
Diplomlar yubilyarlara təqdim olunduqdan sonra söz AYB-nin katibi Elçin Hüseynbəyliyə verildi. Elçin Hüseynbəyli təbrik çıxışından sonra Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Rafail İncəyurda ünvanladığı Fəxri diplomu şairə təqdim etdi.
Daha sonra söz Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisinin Mədəniyyət komitəsinin eksperti Əkbər Qoşalıya verildi. Əkbər Qoşalı Milli Məclisinin Mədəniyyət komitəsinin sədri Fazil Mustafanın Rafail İncəyurda ünvanladığı təbrik məktubunu yubiley iştirakçılarının diqqətinə çatdırdı.
Daha sonra söz Vitse-admiral Sübhan Bəkirova verildi. Sübhan Bəkirov hər iki yubilyarı təbrik edib, onlara yeni yaradıcılıq uğurları arzulaydı.
Şəhid Teymur Abbaslının anası Başxanım Abbaslı Rafail İncəyurd poeziyasına hər zaman yüksək qiymət verdiyini vurğulaydı.
Yubileydə iştirak edən söz adamları, ziyalılar, elm adamları - Rövşən Babanlı, Məti Osmanoğlu, Bəsti Əlibəyli, Əli Şamil, Qənimət Səfərov, Yusif Nəğməkar, Xəqani Qayıblı, Ramiz Göyüşov, Musa Ələkbərli, Qasım Abdullayev, Mahmud Allahmanlı, Müzəffər Süleymanov, Səma Muğanna, Qafar Sarıvəlli, Mahmud Vəli, Ağacəfər Həsənli, Ayaz Arabaçı, Rüstəm Kamal, Çingiz Abbasov, Bəxtiyar Rüstəmoğlu, Həmid Ormanlı, Babək Məmmədli, Aqşin Ağkəmərli, Fikrət Xəlilov, İlham Qazaxlı çıxış edərək Türkçülük, Turançılıq motivlərinin Rafail İncəyurd yaradıcılığında daha qabarıq əks olunmasını xüsusilə qeyd etdilər. Səməd Vurğun məktəbi keçən şairin böyük insani keyfiyyətlərə malik olmasından söz açdılar. Rafail İncəyurd poeziyasını yeni əsrin nümunəvi yaradıcılığı adlandırdılar.
Daha sonra söz Məmməd Əfşana verildi. Məmməd Əfşan ona göstərilən diqqət və qayğıya görə İlham Pirməmmədova, Nizami Cəfərova təşəkkürünü bildirdi.
Sonda çıxış üçün söz Rafail İncəyurda verildi. Rafail İncəyurd tədbirin yüksək səviyyədə təşkil olunmasında xüsusi əməyi olan İlham Pirməmmədova və Nizami Cəfərova təşəkkürünü bildirdi. Dəvəti qəbul edib gəldikləri üçün tədbir iştirakçılarına minnətdarlığını bildirdi.
Rəsmi hissədən sonra tədbir iştirakçıları ziyafətə dəvət olundular.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.07.2024)