Güney Azərbaycanda yaşayan gənc şair Əli Nurvəş “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının redaksiyasına öz şeirlərini təqdim edib. Çağla təxəllüsü ilə yazan gənc şairin şeirlərində ilk öncə səmimiyyət diqqəti cəlb edir. Bu şeirləri sevilən şairimiz Cəlil Cavanşirin ön sözü ilə diqqətinizə çatdırırıq.

 

Azərbaycan dilinin daşıdığı həsrəti, ağrını, nisgili ifadə edən Əli Çağla

 

Güney Azərbaycanda yaşayan, yaradıcılığını maraqla izlədiyim peşəkar qələm adamları, eyni zamanda ədəbiyyatda kövrək addımlarını atan gənclər kifayət qədərdir. Arazın o tayındakı ədəbiyyat sevdası bütün məhdudiyyətlərə baxmayaraq sərhədləri aşmaq gücündədir. Güney Azərbaycandakı oxucularıma, yazar dostlarıma kitab sovqatı göndərmək, onlara kitablarımın elektron nüsxələrini çatdırmaq məni hər zaman sevindirir. Beləliklə bu münasibətlər yavaş-yavaş ədəbi əlaqələrimizi dərinləşdirir, bir-birimizin yazdıqlarından, dünya görüşündən, ədəbiyyata münasibətindən xəbər tuturuq. Güney Azərbaycan ədəbiyyatını Ustad Şəhriyar, Həbib Sahir, Səhənd, Səməd Behrəngi, Əlirza Nabdil Oxtay, Həmidə Rəiszadə Səhər, Mərziyə Üskülü, Qulamhüseyn Səidi, Həmid Nitqi kimi böyük ədəbiyyat adamları sayəsində tanıyıb sevmişik. Bu gün ustad imzaların yolunu uğurla davam etdirən yüzlərlə qələm adamı, öz ana dilində yazıb-yaratmaqla dilimizin, ədəbiyyatımızın, mədəniyyətimizin inkişafına öz töhfələrini verir. Çağdaş Güney Azərbaycan ədəbiyyatının onlarla parlaq nümayəndəsi ilə şəxsi münasibətlərim, onların yaradıcılığı ilə yaxından tanışlığım məni bir ədəbiyyat adamı, bir oxucu, bir azərbaycanlı olaraq ümidləndirir, ədəbiyyatımızın gələcəyinə inamla baxmağa sövq edir.

Bu gün Güney Azərbaycan ədəbiyyatının yükünü çiyinlərində daşıyan, öz ana dilində yazdığı şeirlərin ovsunu ilə bizləri sevindirən, eyni zamanda Arazın bu tayında yaşayan qələm adamlarının Güney Azərbaycanda tanınması üçün çalışan parlaq və ümidverici onlarla gənc imzalardan biri də gənc yazar, tərcüməçi və naşir Əli Nurvəşdir.

Əli Nurvəş (Çağla) 2002-ci ildə Güney Azərbaycanın Təbriz şəhərində dünyaya gəlib. Tərcüməçilik və naşirlik fəaliyyəti ilə məşğuldur. "Dəlilərin sevgisi" və "Niyar karvanı" romanlarının müəllifidir. Baba Vəziroğlu, Qənirə Paşayeva, İntiqam Yaşar, Əjdər Ol, Musa Yaqub kimi qələm adamlarının kitablarının Güney Azərbaycanda çapını və yayılmasını gerçəkləşdirib.

Əlinin ədəbiyyatımızın təbliğatı, tanıdılması üçün gördüyü işləri, tərcüməçi və naşir kimi fəaliyyətini, nəsr yaradıcılığını təqdir edirəm. Onu mənim üçün doğmalaşdıran əsas səbəblərdən biri şeirə könül verməsidir. Azərbaycan dilinin şirinliyini, doyumsuzluğunu və bu dilin daşıdığı həsrəti, ağrını, nisgili ifadə edə bilməsi Əli Çağlanın yaradıcılığını mənim üçün doğmalaşdırır. Onun çox sadə cümlələrlə, böyük mətləbləri ifadə etməyə çalışması, ənənəvi üslublu şeirlərindəki müasirlik çalarları onun parlaq gələcəyinin müjdəçisidir. Onu şair kimi narahat edən problemlər getdikcə əhatəsini genişləndirir, qloballaşır, bəşəri əhəmiyyət kəsb edir.

Ənənəvi üslubda qələmə aldığı ilkin yaradıcılıq nümunələrində bir qədər sadə mətləblərə toxunan şairi narahat edən poetik problemlər oxucuya ilk tanışlıqda adi görünür:

 

Söz ilə oynamaqdan,

Xoşum gəlmədi, şair.

Söz, gözümün yaşını,

Heç vaxt silmədi şair.

 

Ancaq diqqətlə izlədikdə bu gəncin şeirə olan sevgisi, müxtəlif üslublara müraciəti, ədəbiyyata kompleks yanaşması fərqli və ümidli təəssürat yaradır.

Əli Çağlanın yaradıcılığı ilə ilk tanışlıq sadə mətləblərin yaratdığı nigaranlıq və yeni deyim tərzi axtarışları ilə müşayət olunur. Aşıq şeirinin müxtəlif növlərinə müraciət etməsi, ənənəvi şeir nümunələrində daha rahat ifadə imkanları tapması təqdirəlayiq olsa da, gənc şairin müasir dünya poeziyası ilə daha əhatəli və dərindən tanış olması arzulanandır. Şeirdən şeirə onun yaradıcılıq potensialının "açılması", gənc şairin "yeni poetik ərazilər"də axtarışa çıxmasını görürük. Artıq onu narahat edən mətləblərin mahiyyəti kifayət qədər qəlizləşir, bəşəri müstəvidə özünü göstərir:

 

Siyasət,

Yoxsulluq əlindən milyonerlərin qucağında

Yatan fağır qızlar,

Siz onlara fahişə deyirsiniz.

 

Ümumiyyətlə Güney Azərbaycanda yaradıcılıqla məşğul olan gənc yazarların əsərlərində ədəbi fikrin mənzərəsi öz rəngarəngliyi ilə seçilir. Əli Çağla bu rəngarəngliyin içərisində öz fərqliliyini göstərmək istəyində olanlardandır. Onun yaradıcılığı yeni mövzu, ənənəvi formaya müasir çalarlar qatmaq cəhdləri ilə diqqət çəkir.

Uzunmüddətli müşahidələrimdən belə qənaətə gəlmişəm ki, Güney Azərbaycan poeziyasında özünəməxsus xüsusiyyətlərlə birgə, Quzey Azərbaycan şeirinin və bir çox Türkiyə şairlərinin təsiri özünü göstərir. Mən bunu təbii və müsbət tendensiya kimi xarakterizə edirəm. Eyni dilin daşıyıcıları üçün coğrafi sərhədlər maneə ola bilməz. Əli Çağlanın da ənənəvi şeir üslubu ilə, modern poeziya arasındakı axtarışları, Quzey Azərbaycan və Türkiyə poeziyasının sərhədləri çərçivəsində özünü göstərir. Onun hələki yekunlaşmamış axtarışlarının üfüqlərində böyük poeziyanın işartıları görünür.

Əli Çağla Güney Azərbaycanda yaşayıb-yaradan digər ədəbiyyat nümayəndələri kimi, dil və təbliğat imkanlarının məhdudluğuna baxmayaraq öz milli kimliyini, öz ədəbiyyatını tanıtdırmağa çalışır. Çıxdığı bu çətin yolda gənc dostumuza uğurlar arzulayır, davasında, inandığı yolda müvəffəqiyyət qazanmasını arzu edirəm.

Cəlil Cavanşir

 

 

Dünya fırlanmır daha

 

Yaşamın dadı yoxdur, 

Mərdlərin adı yoxdur, 

Çərxin ustadı yoxdur, 

Dünya fırlanmır daha.

 

Namərdin başında tac, 

İgidlər dustaqda ac, 

Yaşama yoxdur amac, 

Dünya fırlanmır daha.

 

Hanı atım, yəhərim? 

Hanı qoçağım, ərim? 

Talanmaqdadır zərim, -

Dünya fırlanmır daha.

 

Yaman ağrıyır başım, 

Selə dönüb göz yaşım, 

Düşün dostum, qardaşım, 

Dünya fırlanmır daha.

 

Dünya mat durub baxır, 

Hamının evin yıxır, 

Boş ver, doldur bir çaxır, 

Qoy dünya fırlanmasın!

 

Biz içək sərməst olaq, 

Qoy dünya fırlanmasın!

Gicəllənək, fırlanaq, 

Qoy dünya fırlanmasın!..

 

 

Vətənin oyunu

 

Bir payız axşamında, 

Batdıq şəhid qanında, 

Azadlıq meydanında, 

Bizi dustaq etdilər...

 

Hərəmiz öz dinində, 

Vətənin pis günündə, 

Xalqımızın önündə, 

Bizi dustaq etdilər...

 

Savadlı, oyağıydıq, 

Özümüzçün dağıydıq, 

Biz kiçik uşağıydıq, 

Bizi dustaq etdilər...

 

Savadlı, oyağıydıq,

Siyasi məhbus olduq.

Vurdular, incitdilər,

Bağda gül kimi solduq.

 

Çoxumuzu asdılar,

Sütül boyunumuzdan.

Çoxumuz özün asdı,

Qaçdı oyunumuzdan.

 

Oyunumuzun adın,

Səsləyərdilər "Vətən".

Bu oyunda çoxları,

Oldu uduzan, itən...

 

Vətən, vətən, ay vətən,

Səndən acığım gəlir! 

Sənin bu oyununda,

Bütün dostlarım ölür...

 

Dedik bəs oyun idi, 

Bizi dustaq etdilər. 

Sənin öz qucağında, 

Bizi hey incitdilər...

Vətən, vətən, ay vətən...

 

 

Roman

 

Həyatım roman kimi, 

Yaşayıram günləri. 

Belimdə kədər ilə,

Daşıyıram günləri. 

 

Günlər yaman dar gəlir, 

Burda ölsəm nə olar? 

Yox, qabaqdan qar gəlir,

Roman yarımçıq qalar. 

 

Hələ fəsil keçəcək, 

Durnalar da köçəcək, 

Neçə kəfən biçəcək, 

Kəfənçilər romanda. 

 

Romanın səhifəsi, 

Oxunduqca dönəcək. 

O romanda bunu bil, 

Neçə şamlar sönəcək. 

Neçə gündüz olacaq, 

Neçə iyid dustaqdan,

Vətəninə dönəcək. 

 

Güllər ətir saçacaq, 

Dağa, daşa, dərəyə. 

Ozan baba hədiyyə,

Paylayacaq hərəyə.

 

Pislik bərbad olacaq,

Millətim şad olacaq, 

Vətən, azad olacaq, 

Yaşadığım romanda...

 

Nənəm nağıl deyəcək, 

Qurd, quzunu yeyəcək, 

Dağlar ağ don geyəcək, 

Yaşadığım romanda...

 

 

Dərd məktəbi

 

Mənə dərd məktəbində,

Ayrılıq öyrətdilər.

Eşq adlı əlifbayla,

Qəlbimə zülm etdilər.

 

A-dan başlamadım mən,

Ağlamaqdan başladım.

Müəllimdən qorxaraq,

Özümü çox daşladım.

 

"B" həmən "Biz"-ə döndü,

Biz kədərin sonuyduq.

Biz, bəylərin alması,

Gəlinlərin donuyduq.

 

Alma kimi atıldıq,

Bizi tutan canavar,

Param-parça elədi.

Bəzən də biz satıldıq;

Demək, dünya belədi.

 

Dona döndük, min dona,

Gəlinin donu yandı.

Donla biz yana-yana,

Dərd yuxudan oyandı.

 

"Z" həmən zülümüydü,

Biz uşaq, nə bilirdik?

Böyüdükcə, elə bil,

Qocalırdıq, ölürdük.

 

Ölüm demə, əzizim,

Onsuz da ölü idik. 

Biz xar ilə savaşan, -

Bağların gülü idik.

 

Dərdimiz sevgi oldu,

Sonra düşdü ayrılıq.

Yanıb, yanıb alışdıq,

Qəlbi deşdi ayrılıq.

 

"Ayrılıq, ayrılıq, aman ayrılıq,

Hər bir dərddən olan yaman, ayrılıq."

Bəs yeni vəziyyətdə biz nə qazana bilərik?

 

Bu qış enerji, xüsusilə qaz təchizatında böhranla üzləşən Avropa onu çoxdandır düşündürən mənbələrin şaxələndirilməsi məsələsini növbəti dəfə daha həyəcanla müzakirə etməyə başlayıb. İllah da ki, Rusiya-Ukrayna hərbi toqquşmaları fonunda yaranan risklərdən sonra. Bu kontekstdə Azərbaycan etibarlı tərəfdaş kimi nəzərdən keçirilir. Avropa İttifaqının nüfuzlu "EU Reporter" nəşri yeni geosiyasi vəziyyət fonunda yaranmış təhdidləri və Azərbaycanın potensialını şərh edib.

 

Yeni geosiyasi hadisələr fonunda enerji məsələsi yenidən aktuallıq qazanıb. Rusiya-Ukrayna hərbi toqquşmaları Avropada yalnız hərbi təhlükəsizlik baxımından yox, həm də enerji təchizatında ənənəvi mənbələrdən asılılıq baxımından narahatlıqla izlənilir. İndi "qoca qitə" mənbələrin və marşrutlarının şaxələndirilməsi məsələsini daha ciddi narahatlıqla müzakirə edir. Bu məzmunda isə Azərbaycan etibarlı tərəfdaş kimi nəzərdən keçirilir. 

Avropa İttifaqının nüfuzlu "EU Reporter" nəşri bu il fevralın əvvəllərində Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin VIII toplantısına istinad edərək mövcud vəziyyət çərçivəsində Azərbaycanın potensialını və bu məsələyə Prezident İlham Əliyevin baxışını şərh edir. 

Prezident İlham Əliyev: "Azərbaycan dünyanın xam neft, təbii qaz, neft-kimya məhsulları, neft məhsulları və elektrik enerjisi ixrac edən az sayda ölkələrindən biridir... Bizim Azərbaycanda bərpaolunan enerji mənbəyimiz nə qədər çox olsa, biz ixrac üçün daha çox qaza qənaət edəcəyik".

Bu qənaət Azərbaycanın yeni bazarlara çıxara və deməli, eyni zamanda Avropanın arzu etdiyi əlavə enerjinin bir hissəsini ödəyə bilər. Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurası çərçivəsində nazirlərin VIII toplantısında Avropa Komissiyasının enerji məsələləri üzrə komissarı xanım Kadri Simsonun çıxışında Avropanın bu marağı aydın ifadə olunurdu: "Fikrimizcə, Cənub Qaz Dəhlizi davamlı uğur hekayəsidir. Əlbəttə, bütün uğur hekayələri kimi, bu məsələ növbəti mərhələyə çıxır və biz baxmalıyıq ki, dəhliz öz ötürücülük qabiliyyətini artıra, yaxud hətta coğrafi baxımdan genişləndirə bilərmi?" 

Bəli, Azərbaycan faktiki olaraq indi yalnız neft ixracatçısı yox, həm də qaz ixracatçısı kimi rolunu artırır. Təsadüfi deyil ki, 2022-ci ildə hasil olunacaq 45 milyard kubmetr qazın 

* 8 milyarddan çoxu Türkiyə; 

* 7 milyarddan çoxu İtaliya; qalan hissəsi isə

* Gürcüstan, Bolqarıstan, Yunanıstana olmaqla

təxminən 19 milyard kubmetri ixrac ediləcək.

Prezident İlham Əliyev: "Fiziki olaraq, yəni infrastruktur nöqteyi-nəzərindən biz qazımızı başqa ölkələrə də çatdıra bilərik, nəzərə alsaq ki, "Şahdəniz"in çox böyük potensialı var. Bunun, düzdür, təsdiq edilmiş həcmi 1 trilyon kubmetrdən çoxdur. Amma mən tam əminəm ki, daha çox olacaq, necə ki, Azəri-Çıraq-Günəşli. İlkin hesablamaları göstərirdi ki, 500 milyon tondur, amma bunun potensialı artıq 1 milyardı ötür".  

Doğrudur, alternativ enerjiyə keçid üzərində işləyən Avropa Birliyində bu mənbələrin ümumi enerji istehlakında payı sürətlə artaraq 2020-ci ildə 22%-ə çatıb. Buna baxmayaraq, QRAFİKA Birliyə üzv olan 27 ölkə üzrə ortalama olaraq enerjidə idxaldan asılılıq göstəricisi 2000-ci ildəki 56% səviyyəsindən 2020-ci ildə 60%-ə yüksəlib. Bu, eləcə də hazırda müxtəlif risklər fonunda enerji qiymətlərindəki kəskin artım mənbələrin diversifikasiya məsələsini uzunmüddətli dövr üçün həll etmək prioriteti yaradıb. 

Azərbaycan isə göründüyü kimi, mövcud potensialı ilə yeni bazarlara çıxmaq üçün köklənib. Gözlənilir ki, Abşeron, Ümid, Babək, Asiman kimi yataqların işlək vəziyyətə gəlməsi ilə hasilat daha da artacaq. 

"EU Reporter" nəşri Avropa İttifaqının Qonşuluq və Genişlənmə üzrə komissarı Oliver Varhelyinin Azərbaycan qazını "enerji tələbatının çox qiymətli hissəsi" kimi xarakterizə etməsini xatırladaraq ölkəmizin Avropa üçün strateji əhəmiyyətini bir daha diqqətə çatdırır. 

 

Və bərpa olunan enerji potensialı

 

Dünyanın qabaqcıl və strateji düşünən ölkələri ənənəvi enerjinin tükənən olması və ətraf mühitə zərərlərini nəzərə alaraq bərpa olunan enerji potensialdan səmərəli istifadə üçün səylə işləyirlər. Alternativ enerji mənbələrinin inkişafına görə dünyada birinci sırada qərarlaşan 

* Çin son 10 ildə bərpaolunan enerji tutumunu 3,34 dəfə artırmağa nail olub;

* 2004-cü ildə Avropa İttifaqı ümumi enerji istehlakının 8,5 faizini bərpaolunan enerji mənbələrindən əldə edirdisə, 2019-cu ildə bu göstərici 19,7 faizə yüksəlib;

Proqnozlara gəlincə isə onlar daha ümidvericidir:

* Alternativ enerji mənbələrinin istehsalının 2025-ci ilədək 50 faiz artaraq qlobal elektrik istehsalının 33 faizini təşkil edəcəyi gözlənilir. 

Ümumilikdə, 2025-ci ildə elektrik enerjisi istehsalının artım gücünün 95 faizi bərpaolunan enerji mənbələrinin payına düşəcək.

Yeni çağırışlar qarşısında Azərbaycan da adekvat addımlar atır. Baxmayaraq ki, ölkəmiz karbohidrogen ehtiyatlarla zəngindir və onun istər istehsalı, istərsə də ixracı ilə bağlı ən müasir infrastruktura malikdir, ancaq bərpa olunan enerji sahəsində də ardıcıl addımlar atılır. Bunun nəticəsidir ki, ölkədə 2013-2019-cu illər ərzində külək enerjisi istehsalı 131 dəfə, günəş enerjisi istehsalı isə 55 dəfə artıb.

Hədəf isə daha böyükdür. Onilliyin sonunda enerji balansında bərpaolunan enerjinin payı 30 faizə yüksəlməlidir. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan 2030: sosial-iqtisadi inkişafa dair Milli Prioritetlərdə yaşıl enerjinin inkişaf etdirilməsi başlıca prioritetlərdən biri kimi qeyd edilir. 

Prezident İlham Əliyev: "2023-cü ildə əlavə güclər bizim ümumi sistemimizə daxil ediləcəkdir və bu, işin sadəcə olaraq başlanğıc hissəsidir. Çünki bərpaolunan enerji növlərinin inkişafı bizim üçün prioritet məsələdir. Biz uzun illər bu məsələnin həlli ilə bağlı çalışırıq və bu gün real nəticələr görürük".

Dövlət xüsusilə Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun bu sahədə potensialından səmərəli istifadədə maraqlıdır. İlkin hesablamalara görə, Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda bərpaolunan mənbələrin potensialının beynəlxalq qiymətləndirməsinə əsasən külək enerjisində təxminən 7200 meqavat, Günəş enerjisində potensial isə 2000 meqavatdan çoxdur. 

Bölgədə artıq 20 meqavat gücündə 4 su elektrik stansiyası istifadəyə verilib. Cari ildə daha 5 su elektrik stansiyasının yenidən qurulması planlaşdırılır, ümumilikdə isə təkcə Kəlbəcər və Laçın rayonlarında 30-dan çox su elektrik stansiyası istismara veriləcək. 

Bu il yanvarın 13-də Səudiyyə Ərəbistanı Krallığının "ACWA Power" şirkəti tərəfindən Azərbaycanda inşa ediləcək 240 MVt gücündə "Xızı-Abşeron" Külək Elektrik Stansiyasının və Birləşmiş Ərəb Əmirliklərinin "Masdar" şirkəti tərəfindən Azərbaycanda inşa ediləcək 230 MVt gücündə Qaradağ Günəş Elektrik Stansiyasının təməlinin qoyulması bu sahədə işlərin bütün ölkə üzrə ardıcıl aparıldığını təsdiq edir. 

Əbu-Dabinin vəliəhdi, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri Silahlı Qüvvələrinin Ali Baş Komandanının müavini Məhəmməd bin Zayed Əl Nahyanın Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevə telefon zəngi zamanı aparılan müzakirələr isə göstərir ki, Azərbaycan bu sahədə qabaqcıl təcrübəyə malik tərəfdaşları ilə işləməkdə maraqlıdır, tərəfdaşlar isə ölkəmizə investisiya yatırmaqda maraqlıdırlar. Bu isə yalnız kapital qoyuluşu deyil, yeni texnologiyaların ölkəmizə gəlməsi, yeni iş yerlərinin açılması, ümumilikdə siyasi-iqtisadi əməkdaşlığın möhkəmləndirilməsi deməkdir. 

 

Vüsal Məmmədov

 

 

 

Mədəniyyət naziri Anar Kərimovun Türkiyə səfəri zamanı görüşləri davam edir. Növbəti görüş Beynəlxalq Türk Mədəniyyəti Təşkilatının (TÜRKSOY) Baş katibi Sultan Rayevlə keçirilib.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Mədəniyyət Nazirliyinə istinadən xəbər verir ki, görüş zamanı TÜRKSOY-un türk xalqları arasındakı mədəni və dostluq münasibətlərinin möhkəmlənməsində rolundan, eləcə də Azərbaycanın bu sahədə gördüyü işlərdən bəhs olunub. 

Nazir Sultan Rayevə yeni vəzifəsində uğurlar arzulayaraq, bu şərəfli yolda türk dünyasının mənəvi və mədəni tərəqqisi üçün əlindən gələni edəcəyinə əminliyini bildirib. 

Sultan Rayev də öz növbəsində nazirə təşəkkür edərək, Azərbaycanın mədəniyyət beşiyi sayılan Şuşanın  Şuşa şəhəri 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan olunması münasibətilə səmimi təbrikini dilə gətirib. O, Şuşanın bərpası və yenidən qurmasının önəmindən də danışıb. Bildirib ki, bunu etsək, türk mənəviyyatını da dirçəldərik.

* * *

Nazir Anar Kərimov daha sonra Türk Dövlətləri Təşkilatının Baş katibi Bağdad Amreyevlə görüşüb.

Görüş zamanı tərəflər türk xalqlarını birləşdirən təşkilatların önəmli fəaliyyətindən, birgə əməkdaşlığın, tədbir və layihələrin dostluğumuz, qardaşlığımız naminə vacibliyindən söz açıblar.

Həmçinin Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa barədə də maraqlı müzakirələr baş tutub.

Azərbaycanın Mədəniyyət Paytaxtı Şuşa şəhəri 2023-cü il üçün “Türk dünyasının mədəniyyət paytaxtı” elan edilməsinin tarixi əhəmiyyəti vurğulanıb. 

Görüş hər iki tərəfi maraqlandıran müzakirələrlə davam edib.