Super User
“Darıxma, xanım” - Səhər Xiyavidən
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Güneydən gələn səslər” rubrikasından seçmə şeirlərin dərcində bu dəfə Səhər Xiyavinin şeirləri ilə tanış olacaqsınız. Rubrikanı Portalımızın Güney təmsilçisi Əli Çağla aparır.
Səhər Xiyavi.
Sonralar ədəbi çevrədə Səhər Xiyavi adı ilə tanınan Nəcibə Rüstəmoğlu Xiyavi 1967-ci ildə Xiyav şəhərində dünyaya göz açıbdır. İndi isə orta məktəb müəllimidir. 1996-ci ildən ədəbiyyat sahəsində çalışmağa başlayıbdır.
Səhərin iki kitabı Güney Azərbaycanda çap olunubdur. Onlar, “Qadın danışır" və "Ağrılarım özgə deyil" adındadırlar.
Səhər xanım, Azərbaycanın tanınmış yazarı Afaq Məsudun "Fatma" adlı kitabının ərəb əlifbasına köçürəni olubdur. Bu kitablar hazırda Təbrizdə satışdadırlar.
DARIXMA XANIM
Qadın oturmuşdu ayna önündə,
Özündən getmişdi, özündə dalğın.
Keçmiş xatirələr keçir önündən
Mat qalıb özünə, üzündə dalğın.
Əl çəkib üzünün cizgilərinə,
Ah çəkib içindən şivən qopardı.
Xəyalı bir ləhzə, bir an içində,
Gəlinlik, gənclik çağa apardı.
Kremlə gizlətdi cizgilərini,
Dodağa nar rəngi matiki yaxdı.
Gözünün altına çəkib midadı,
Birazca sevincək üzünə baxdı.
Nə vaxtdan süzürdü qadını, əri,
Xanımın düşünüb gəldi arxaya.
Dedi: "Boş ver, xanım, bu şey-şüyləri,
Bunlarsız bənzirsən canımçün, aya.
Yaşayış yolunun çal-çuxurunda,
Ağaran saçının olum qurbanı.
Üzündə cizginin qadasın alım,
Səni bəyənmişəm hər halda yəni.
Üzülmə, darıxma, ömür ilində,
Hər anın, hər fəslin gözəlliyi var.
Xınalı payız da gözəldir gülüm,
Payızın başqa bir özəlliyi var.
Darıxma, darıxma, ana köksünü,
Hazırla körpəcik nəvəli çağa.
Gülümsə, gülümsə bütün ömrünü,
Bircə gülüşünə verim sadağa.
Anamsan, bacımsan, həm də yoldaşım,
Bütüncə həyatım üzünə qurban.
Gözündən başlandı ömür təqvimim,
Ağlama, yaşarma, gözünə qurban."
Sarıldı boynuna, aldı qadını,
Kişi qollarının çərçivəsinə.
Qadının qəlbinə dinclik gəldi,
Başını dayadı sol sinəsinə...
Tapbatap vururdu ikicə ürək,
Dodaqlar qovuşmaq üçün yanırdı.
Nağılın sonunda çəkildi pərdə,
Ulduz yaşmaq çəkib ay utanırdı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
Nizami Kino Mərkəzinin sabiq direktoruna yüksək vəzifə verildi
Nizami Kino Mərkəzinin keçmiş direktoru Leyli Mirzəyevanın yeni iş yeri məlum olub.
APA-nın əldə etdiyi məlumata görə, Leyli Mirzəyeva Səbail Rayonu İcra Hakimiyyətində (RİH) İctimai, siyasi və humanitar məsələlər şöbəsinin müdiri təyin olunub.
Xatırladaq ki, Leyli Mirzəyeva bir neçə gün öncə Nizami Kino Mərkəzinin direktoru vəzifəsindən öz ərizəsi ilə çıxıb.
O, bu vəzifədə 2016-cı ildən çalışırdı.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
Təbaşir, işarə, həyat...
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı şair Qəşəm Nəcəfzadənin essesini təqdim edir.
10-cu sinfi bitirdim, ali təhsil almaq üçün atam məni şəhərə apara bilməyəcəkdi. Çünki şəhəri tanımırdı. Ömür böyu qoyun otarmışdı. Çoban idi.
Atam uzaq qohumumuz Abbas müəllimə zəhmət haqqı kimi iki yüz manat pul verdi ki, apar Qəşəmi Gəncəyə, bir ev tut, qalsın orda, sənədlərini versin instituta.
Axşam ailəmizlə “ayrılıq” çörəyi yedik (Atam belə deyirdi), sabah gedəcəkdim şəhərə. Atam çox ağlayırdı, şəhəri tanımadığına və məni apara bilmədiyinə görə pis olmuşdu atam.
Səhəri yol çantamı götürüb evdən çıxanda atam boynumu qucaqlayıb yenə ağladı. Elə bilirdik, atamız ağlamaz. Atamız ağladı deyə, hamı ağladı, anam, bacım və qardaşlarım, qonşular...
Sonra itimiz, atımız, qoyun-quzularımız arxamca boylandı. İtimiz xeyli maşının arxasınca yüyürdü.
Abbas müəllim Gəncənin Bağbanlar qəsəbəsində “padvalda” mənə bir otaqlı ev tutdu. Sonra qayıtdı kəndə.
Mən otağın pəncərəsindən küçədən keçən adamların ayaqqabılarını görürdüm. Böyük otaqda yeganə həmdəmim tək çarpayı və onun altına səliqəsiz tökülmüş kitablar idi.
Hər gecə şüşə qabda əmizklə süd içirdiyim quzu yuxuma girirdi. Bilirdiim ki, o quzu məni axtarır.
Sabah sənədlərimi Gəncə Dövlət Universitetinə verməli idim. Bəs necə edim? Mən universitetin yerini tanımırdım.
Səhər tezden əl - üzümü yuyanda üzüm çardağının altındakı yeşikdə xeyli təbaşir gördüm. Birini götürüb ehmalca atdım cibimə. Bu, mənim həyatda ilk oğurluğum idi.
Səhər universitetin yerini soruşa-soruşa getdikcə, ağaclara, divarlara təbaşirlə kiçik işarələr qoyurdum. Xəlvət edirdim ki, heç kəs görməsin. Bu minvalla universitetə gəlib-getməyi öyrəndim. Artıq işarələrə baxmağa ehtiyac duymurdum. Sonralar bu cür işarələr həyatımda mühüm rol oynadı.
Əslində götürəndə bu işarələr mənim üçün yol-hərəkət qaydaları idi.
Şəhərin yol işarələrinə qarışmayan təzə qayda-qanunlar...
Sonralar küçələri yox, adamları müəyyən sözlərlə işarələdim, tanıdım.
Ədəbiyyatda, şeirdə də işarələr var. Öyrəndiyim şeirlərin gizli işarələri məni şeirin dərinliklərinə apardı.
O vaxt sevdiyim bir mahni vardı: “Mən arifəm işarədən qananam”. Işarələr, işarələr...
Yaşadığımız həyat da yol-küçə kimidir. Orda da işarələr, yol nişanları var. Ayrılıqlar, mübahisələr o zaman başlayır ki, biz həyat küçəsində yol-hərəkət qaydalaraına əməl etmirik. Toqquşuruq, qəza törədirk. Həyat nişanları da yol nişanları kimidir. Məsələn, sevdiyim yazıçı Qərib Mehdi mənə dərs deyərkən ədəbiyyat nişanlarını - işarələrini mənə belə öyrətdi. Vaqif Bayatlı küçəsi ilə get, sonra dön sağa- Vaqif Səmədoğlu küçəsinə, burda çox dayanma tez dön sola, düz get, gəlib Nazim Hikmət küçəsinə çıxacaqsan, burdakı dayanacaqda bir az dayan. Amma burda çox qalma. Sən tünlükdən tez çıxmalısan, Ramiz Rövşən küçəsinə girmə, tünlükdü. Sürətlə get, get, get, yenə sağa dön, sonra sola, yenə düz get, get görəcəksən yolunun ağzında bir göy qurşağı sallanır, çıx göy qurşağına, bu sənin küçəndi, Qəşəm.
Tabaşirlə başlayan işarələr, nişanlar sonralar məni heç vaxt tərk etmədi.
Güllərə, çiçəklərə, dağlara, adamlara
öz nişanlarımı vurdum.
Ona görə də şeirlərim heç kəsin şeirlərinə bənzəmir.
Heç vaxt yadımdan çıxmır: Atamın məni şəhərə apara bilmədiyinə görə ağlamağı.
Atamın ağlamağı da mənim üçün bir işarə idi. Hələ bu sirrin ucunu tapa bilmirəm.
İşarələri mənə atam öyrətmişdi. O, köç vaxtı, Kəlbəcər dağlarına gedəndə tanımadığı yerlərə daş-uyuq qoyurdu ki, qayıdanda azmasın. Adam təkçə şəhərdə azmır, həyatda da azır. Atamn nişanlarını mən həyata daşıdım. Atam böyük şair idi, lap Səməd Vurğun kimi. Nə yazıramsa, hamısı onundur, ondan öyrənmişəm şeir yazmağı.
Mənim çoban atam,
Metroya minə bilməyən atam.
Mənim şair atam...
Savadsız olduğuna, şəhəri tanımadığna və məni şəhərə apara bilmədiyinə görə boynumu qucaqlayıb ağlayan atam...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
Malayziyada Azərbaycan rəssamlarının əsərlərindən ibarət sərgi açılıb
Azərbaycanın Malayziyadakı səfirliyinin və “Dirçəliş” Gənclərin Sosial-Psixoloji Reabilitasiya Mərkəzinin birgə təşkilatçılığı ilə Kuala Lumpur şəhərində azərbaycanlı rəssamların əsərlərindən ibarət sərgi açılıb.
Səfirlikdən AzərTAC-a bildiriblər ki, Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin anadan olmasının 100 illiyinə, həmçinin Azərbaycan və Malayziya arasında diplomatik münasibətlərin yaradılmasının 30-cu ildönümünə həsr edilmiş sərginin mayın 10-da rəsmi açılış mərasimi təşkil olunub. Sərgiyə Malayziyanın nüfuzlu incəsənət mərkəzlərindən biri olan “KL City Art” qalereyası ev sahibliyi edir.
“Diplomatiyanın incəsənəti” devizi altında keçirilən sərginin açılış mərasimində hazırda Malayziyada səfərdə olan Milli Məclisin Azərbaycan-Malayziya parlamentlərarası əlaqələr üzrə işçi qrupunun rəhbəri Vüqar Bayramov, Malayziya Nümayəndələr Palatasının tərkibində fəaliyyət göstərən Malayziya-Azərbaycan dostluq qrupunun üzvü Zahir Bin Hassan, Malayziya Xarici İşlər Nazirliyinin idarə rəisi Yubazlan Yusof, malayziyalı sənətsevərlər, yerli media təmsilçiləri və Azərbaycan icmasının nümayəndələri iştirak edib. “KL City Art” qalereyasının direktoru Maizon Omar qonaqları salamlayıb, bu cür mədəni tədbirlərin iki xalq arasında dostluğun möhkəmlənməsində böyük rolunu vurğulayıb.
Azərbaycanın Malayziyadakı səfiri İrfan Davudov belə bir nəcib təşəbbüs əsasında Malayziyada Azərbaycan incəsənətinin təbliğinə həsr edilmiş tədbirin keçirilməsini bir sıra cəhətlərdən tarixi olmaqla yanaşı, eyni zamanda, əlamətdar mədəni hadisə kimi dəyərləndirib. Səfir Ulu Öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan xalqı və dövlətçiliyi qarşısında göstərdiyi misilsiz xidmətlərdən bəhs edərək, onun əziz xatirəsinin qədirbilən Azərbaycan xalqının yaddaşında daim yaşayacağını vurğulayıb. Diplomat Prezident İlham Əliyevin Ümummilli Lider Heydər Əliyev siyasi dəst-xəttini layiqincə davam etdirdiyini bildirərək, bu strateji və müdrik siyasətin Azərbaycan-Malayziya münasibətlərində də əks olunduğunu, iki ölkə arasında əlaqələrin qarşılıqlı etimada və dostluq prinsiplərinə əsaslanmaqla bir çox istiqamətdə uğurla inkişaf etdiyini qeyd edib.
Milli Məclisin deputatı Vüqar Bayramov, Malayziya parlamentinin üzvü Zahir Bin Hassan və “Dirçəliş” mərkəzinin direktoru İslam Baxşəliyev çıxış edərək bu əlamətdar gün ilə bağlı təəssüratlarını bölüşüblər.
Sonra qonaqlar azərbaycanlı rəngkarlıq ustalarının əsərlərinə baxış keçiriblər.
Qeyd edək ki, sərgidə tematik olaraq, “Şuşa qalası”, “Xarıbülbül”, Azərbaycan çalğı alətləri kimi milli mövzularla yanaşı, universal dəyərləri, təbiət gözəlliyini, eləcə də sadə insan həyatını özündə əks etdirən 36 tablo nümayiş olunur.
Malayziya ictimaiyyətinin, o cümlədən yerli sənətsevərlərin böyük maraq göstərdiyi sərgi mayın 16-dək davam edəcək.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
Pislər yaxşılardan yaxşı bəhrələnirlər!
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı statusman Hümbət Həsənoğlunun növbəti 10 aforizmini diqqətinizə çatdırır.
1. İsti havaya aldanıb qışda gül açmaq, isti münasibətə aldanıb qəlb açmaq hər canlıya xasdır.
2. Çay içmək üçün söhbət etmək qabiliyyəti olmalıdır.
3. Sevgi təcrübəli oğru kimi qəlbə girməmişdən əvvəl ağılı söndürür.
4. Sağsansa, qalan hər şey ikinci dərəcəlidir.
5. Hər kəs ona aidiyyatı olmayan işlərin bilicisidir.
6. Dünən çox yaxın görünsə də, ora qayıtmaq mümkünsüzdür.
7. Od əldə etmək istəyən tüstü udmağa hazır olmalıdır.
8. Atdığın hər addımda qorxu hissini də adlamırsansa, istiqamətin uğura deyil.
9. Pislər yaxşılardan yaxşı bəhrələnirlər.
10. Karyera zirvəsi dağ zirvəsi kimidir, orada da insan müvəqqəti qalır, soyuq və təklik isə onun kirəkeşləri olur.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
“Natəvan” operası Şuşada ilk dəfə səsləndirilib
Şuşada ilk dəfə “Natəvan” operası təqdim edilib. “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalının sonuncu günündə ilk yaşanıb və Cıdır düzü Vasif Adıgözəlovun “Natəvan” operasının sədalarına bürünüb.
Qeyd edək ki, Qarabağ xanının qızı, Azərbaycan bədii fikrinin görkəmli siması Xurşidbanu Natəvanın həyat və yaradıcılığına, o dövrdə Qarabağda baş verən ictimai-siyasi hadisələrə həsr olunan opera Şuşada ilk dəfə nümayiş olunub.
Səhnədə Azərbaycan Dövlət Akademik Opera və Balet Teatrının artistləri yer alıb. Dirijor isə Xalq artisti, operanın müəllifinin oğlu Yalçın Adıgözəlov olub.
Operanın təqdimatından sonra Yalçın Adıgözəlov deyib: “Natəvan” operasının Şuşada səslənməsi tarixi bir hadisədir. Bu gün bəstəkarın da ruhu şaddır. Çünki opera ilk dəfə Vasif Adıgözəlovun doğulduğu şəhərdə səsləndi. Bakıda dəfələrlə bu operanı səsləndirsək də, bu gün Şuşada bu sənət əsəri başqa bur ovqat yaratdı. Bundan gözəl nə ola bilər. Buz bu anı 30 ildir gözləyirdik. Bizi qarşıda böyük zəfərlər gözləyir, inanıram ki, yeni əsərlər yaradılacaq və bu əsərlər Zəngəzurda, Xankəndində səslənəcək”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
Bəhram Bağırzadə yeni kitablarını DOST-lara hədiyyə edib
Onu uşaqlar Bəhram əmi, böyüklər bakılı oğlan deyə çağırır. Növbəti xəbərimiz onjn barəsindədir.
“Bakılı oğlanlar” Şən və Hazırcavablar Klubunun üzvü, rejissor və aktyor, publisist, Əməkdar artist Bəhram Bağırzadə Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyinin tabeliyindəki DOST İnklüziv İnkişaf və Yaradıcılıq Mərkəzinin qonağı olub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, tanınmış incəsənət xadimi mərkəzin fəaliyyət istiqamətləri ilə maraqlanıb, təlim prosesini izləyib. O, benefisiarlarla müxtəlif mövzularda fikirlərini bölüşərək, onları motivasiya edib.
Müəllif yeni nəşr olunmuş “Sualtı varlıqlar”, “Quranda adı keçən heyvanlar”, “Elektrikin tarixi” kitablarını imzalayaraq, mərkəzin kitabxanasına bağışlayıb. Benefisiarlarla görüşən Bəhram Bağırzadə yeni kitablarını onlara hədiyyə edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
“Xarıbülbül” festivalında Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin konserti olub
Şuşada keçirilən “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində mayın 11-də Üzeyir Hacıbəyli adına Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestri konsert proqramı ilə çıxış edib.
AzərTAC xəbər verir ki, konsert proqramı Heydər Əliyev Fondu tərəfindən aparılan bərpa işlərindən sonra iki gün əvvəl açılışı olan Mehmandarovların malikanə kompleksində təşkil olunub. Ən diqqətçəkən məqamlardan biri də konsertə Mehmandarovlar nəslinin nümayəndəsi, Azərbaycan Dövlət Simfonik Orkestrinin dirijoru, Beynəlxalq müsabiqələr laureatı Mustafa Mehmandarovun dirijorluq etməsi olub.
Doğma ata-baba ocağında olmaqdan qürur hissi keçirdiyini deyən dirijor təəssüratlarını bizimlə bölüşüb: “Bildiyiniz kimi, bu günlərdə Şuşa möhtəşəm tədbirə ev sahibliyi etdi. Belə bir tədbirin iştirakçısı olduğum üçün çox xoşbəxtəm. Hazırkı konsert proqramı da “Xarıbülbül” Beynəlxalq Musiqi Festivalı çərçivəsində təqdim olundu. Açığını deyim, ağlıma gəlməzdi ki, nə vaxtsa Şuşada konsert verə bilərəm. Çalışdığım Üzeyir Hacıbəyli adına Dövlət Simfonik Orkestrinin heyəti ilə reallaşan bu konsert şəxsən mənə də xüsusi zövq yaşatdı. Bu malikanənin yüksək səviyyədə təmir-bərpasına görə Prezidentimizə dərin təşəkkürümü bildirirəm. Malikanədə bütün işlər zövqlə, bütün incəliklə işlənilib. Ümid edirəm ki, bu məkan bundan sonra da adından göründüyü kimi, qonaqlar – mehmanlar üçün açıq olacaq, qonaqlı-qaralı olacaq, hər zaman bu məkanda möhtəşəm tədbirlər keçiriləcək. Eyni zamanda, bizim tarixin də gələcək nəsillərə ötürülməsində bu məkan böyük rol oynayacaq”.
Konsertdə Üzeyir Hacıbəylinin “Arazbarı”, Fikrət Əmirovun “Nizaminin xatirəsinə” simli simfoniyası, Niyazinin “Lirik rəqs”i, Tofiq Quliyevin “Laylay”, Üzeyir Hacıbəylinin “Arşın mal alan” musiqili komediyasından fraqmentlər və xalq mahnısı “Sarı gəlin” səsləndirilib.
Konsert proqramı maraqla qarşılanıb.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
Təvəkkül Boysunarın ilk kitabı çıxıb
Gənc yazıçı Təvəkkül Boysunarın “Qadınlara mədhiyyə” adlı ilk nəsr kitabı işıq üzü görüb.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, müəllif öz ilk kitab sevincini bu cür izhar edib:
“Bu gün ilk kitabım çapdan çıxdı.
Bu kitab ərsəyə gəldikcə, yavaş-yavaş, hissə-hissə düzəlib tamamlandıqca elə qəribə, elə xoş və həyəcanlı hisslər keçirirdim ki, istər-istəməz təəccüblənirdim: yəni, doğrudanmı, bir kitab müəllif üçün bu qədər əhəmiyyətli ola bilərmiş.
Başqa yazıçıları bilmirəm, amma mən həm keçirdiyim duyğulara, həm də gözəl və maraqlı yazılarımın bəzilərini bir araya topladığına görə bu ilk kitabıma - bu sevimli mənzərəyə minnətdarlığımı bildirirəm”.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
“Ədəbiyyata həyatdan gələn qəhrəman” – Aygün Bağırlı
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Aygün Bağırlının “Ədəbiyyata həyatdan gələn qəhrəman” məqaləsini təqdim edir.
“Şəxsən mən ədəbiyyatı çox sevən adamam və gənc vaxtlarımdan, hətta uşaqlıqdan, məktəbdə ilk ədəbiyyat nümunələrini oxuyandan ədəbiyyatı sevmişəm... Mənim bir insan kimi formalaşmağımda, təhsilimdə, əxlaqımda, mənəviyyatımda ədəbiyyatın, mədəniyyətin çox böyük rolu olmuşdur. Mən orta məktəbdə oxuyarkən Azərbaycan şairlərinin, yazıçılarının bütün əsərlərini sevə-sevə oxumuşdum... O illərdə, o uşaqlıq və gənclik illərində onlar mənə o qədər təsir edib ki, mən onları unutmamışam. Bu “oxumuşam, unutmamışam” sözləri sadəcə bir fikir deyil. Yəni onlar mənə təsir edib, mən onlardan bəhrələnmişəm, mənəvi qida almışam” – deyərək bir şəxsiyyət kimi yetişməsində ədəbiyyatın rolunu xüsusi vurğulayan Ümummilli lider Heydər Əliyev zamanın elə bir məqamı gəlir ki, həyatda qəhrəman olmaqla yanaşı, ədəbiyyatın da qəhrəmanına çevrilir. Çox sevdiyi ədəbiyyatın, teatr səhnəsinin qəhrəmanı olur, onun sözlə portreti yaradılır, səhnə öz işıqlarını müxtəlif rakurslardan onun üzərinə salır. Ədəbiyyat tarixi gerçəklikdən, zamanın özündən ədəbiyyata gələn Heydər Əliyevi həm də tarixin yaddaşına köçürür. O, səhnənin işıqları altında dahi lider, müdrik dövlət xadimi, uzaqgörən siyasətçi, sadiq həyat yoldaşı, ləyaqətli övlad və ata kimi görünür. Və diqqət çəkən məqam odur ki, Heydər Əliyevin səhnədəki obrazı özünü gələcək oxucusuna, tamaşaçısına tanıtmaqdan, təqdim etməkdən daha çox öyrədən rolunda, funksiyasında görünür. Çətin, çıxılmaz vəziyyətdə çıxış yolu tapmağı, vaxtında, yerində müdrik qərar verməyi, gələcək strateji məqamları əvvəldən görməyi, onu düzgün axara yönləndirməyi, özünün malik olduğu milli dövlətçilik baxışlarını və ictimai ideallarını öyrədir.
Bəzən bədii ədəbiyyat tarixi tarixin özündən yaxşı öyrədir. Heydər Əliyev haqqında yazılan dram əsərləri oxucuya Heydər Əliyevi bir tarixi şəxsiyyət, tədbirli dövlət başçısı kimi göstərməklə yanaşı, həm də o epoxanın ictimai-siyasi vəziyyətini əks etdirən salnamə hesab oluna bilər.
Dram əsərinin əsas ünvanı teatrdır, səhnədir. O, oxudan çox tamaşa üçün nəzərdə tutulur. Bu baxımdan, Heydər Əliyev haqqında yazılan dram əsərlərinin əksəriyyəti öz ünvanına çatıb. Belə ki, bu əsərlərin çoxu öz səhnə həyatını yaşamışdır.
Ümummilli lider haqqında olan dram əsərlərində milli-siyasi qarşıdurmalar, vətəndaş qırğını, Topxana meşəsində ağaclara vurulan baltaların Bakı meydanlarında eşidilən əks-sədası, böyük imperiyanın çöküşü, Heydər Əliyevin Bakıya dönüşündən təlaşa düşən qüvvələrin dirənişi, öz müqəddəratını yenidən xilaskar liderinin ixtiyarına vermək istəyən xalqın çabaları, rus qoşunlarının törətdiyi 20 Yanvar faciəsi və bir-birini əvəz edən bu tragik səhnələr fonunda Heydər Əliyev qətiyyəti, Heydər Əliyev əzəməti görünür. Görünür, səhnə də, aktyorlar da tarixin o biri başından gəlmiş qəhrəmandan çox, şahidi, iştirakçısı olduqları tarixin qəhrəmanını canlandırmaqdan zövq alır və buna görə də bu əsərlərin əksəriyyətinin səhnə həyatı da uğurlu alınmışdır.
Təbii ki, tarixi şəxsiyyətlərin öyrənilməsi, onların fəaliyyətinin tədqiq olunması elmi tarixin vəzifəsi olduğu qədər bədii ədəbiyyatın da borcudur. Ədəbiyyat tarixin yetişdirdiyi simaların obrazını yaratmaqla həm də dünən, bu gün və sabah arasında ünsiyyət körpüsü qurmuş olur.
Tarixin elmi araşdırmaya ehtiyacı olduğu qədər “bədii tədqiqata” da ehtiyacı var. Xalqın taleyi, mənəvi keçmişi, onun zamanın müxtəlif dönəmlərində meydana çıxardığı ayrı-ayrı şəxsiyyətləri tarix və tarixçilər tərəfindən araşdırılmaqla yanaşı, bədii ədəbiyyatın da işığına ehtiyac duyur. Bədii fikrin tarixə müraciəti, tarixi keçmişdən bəhs etməsi böyük zərurətdən doğur. Ədəbiyyat keçmişin qaranlıq qatlarını aydınlatmaqla yanaşı, onun tarixi şəxsiyyətlərinin bədii obrazını yaratmağa da borcludur. Bu amil həm də ədəbiyyatın bu gün və sabahla bağlılığını şərtləndirir.
Nəzəri-estetik prinsiplərdə tarixi şəxsiyyətlərin həyatına müraciətin vacibliyi bir neçə amillə şərtləndirilir. Ən əsası ona görə vacib hesab edilir ki, tarix və onu yaradanlar ədəbiyyat vasitəsi ilə təbliğ olunur, böyük şəxsiyyətlərin, filosof və sərkərdələrin, söz və düşüncə adamlarının bədii təqdimi tarixin öyrənilməsində, yaşananlardan dərs alınmasında böyük rol oynayır. Bu şəxsiyyətlərin bədii surəti nə qədər monumental yaradılarsa, onlar öz xalqlarının milli obrazını, sahib olduğu dəyərləri o qədər aydın əks etdirmiş olarlar. Epoxaların, baş verən hadisələrin, təbəddülatın dərki prosesində bədii tarixin rolu elmi tarixin əhəmiyyətindən heç də az deyil və buna görə də tarixi həqiqətlərin bədii gerçəkliyə çevrilməsi böyük fəlsəfi – estetik dəyəri olan məsələ hesab edilir.
AMEA-nın müxbir üzvü Yaşar Qarayev ulu öndərin 75 illiyi ərəfəsində yazdığı məqaləsində deyirdi: “Heydər Əliyev olmaq, ümumiyyətlə, çətin işdir. 75 il fasiləsiz, hər ay, hər gün sərasər Heydər Əliyev olub qalmaq isə xüsusilə çətindir”.
Həyatda Heydər Əliyev olmağın çətinliyinə etiraz edən tapılmaz. Həyatda çətin olan bu işin ədəbiyyatda əksi, gerçəkdəki Heydər Əliyevi tarixi yaddaşdan ədəbi yaddaşa köçürmək, onun bədii obrazını yaratmaq ikiqat çətin işdir. Əgər bu obraz, bu bədii portret uşaqlar üçün yaradılırsa, azyaşlı oxucu üçün təqdim olunursa, işin çətinliyi bir qədər də artmış olur.
Heydər Əliyev olmaq iki aspektdən çətin idi. Birinci, zaman və xalq, tarix və cəmiyyət qarşısındakı məsuliyyət, əldə olunmuş müstəqilliyin qorunması yolundakı əziyyətlər, ölkəni çıxılmaz durumdan çıxarmaq üçün tələb olunan “siyasi intellekt” və “strateji diplomatiya” sərgiləmək baxımından idisə, ikinci, Ulu öndərin bütün bu sadalananlarla vəhdət təşkil edən bioqrafiyası idi. Yaşar Qarayevin yenə həmin yazısında oxuyuruq: "Ümumiyyətlə, bu tərcümeyi-hal çox ziqzaqlıdır: o, imperiya lideri də olub, fərdi təqaüdçü də; istiqlal lideri də olub, DTK generalı da. Ən böyük təqdirin də hədəfi olub, ən kəskin tənqidin də; ləyaqətinə şər atmaq üçün də, şəninə mədhiyyə demək üçün də mikrofonda növbəyə düzülənlər həmişə tapılıb. Amma bu dəyişən mərhələlərin də hamısında təkcə bir şey dəyişməyib: eyni bir daxili, fitri ideala xidmət əzmi, milli Azərbaycan ideyası!"
Heydər Əliyevin uşaq ədəbiyyatındakı obrazına işıq saldıqda o, göz önündə xilaskar, varlığı ümid və nicat vəd edən, Azərbaycanın özünəqədərki milli dövlətçilik, idarəçilik təcrübəsini bir daha nümayiş və təsdiq etdirən, təkcə həmfikirlərinə deyil, həm də opponentlərinə qəbul etdirən bir şəxsiyyət, xalqının qəhrəmanı, müdrik lider, milli öndər, millət atası kimi görünür. Milli öndər haqqında uşaqlar üçün saysız-hesabsız şeirlər yazılmışdır.
Bu şeirlərdə müşahidə etdiyim maraqlı dilemmalara diqqət yönəltmək istəyərdim. Bədii nümunələrdə Heydər Əliyevdən həm tarixin və zamanın yetirdiyi, həm də tarixin özünü yaradan, onu idarə edən, yönləndirən kimi danışılır. Elə söykənən, elin söykəndiyi, yol açan, özü yol olan, xalqdan güc alan, xalqın güc aldığı, genetik yaddaşın, tarixi təcrübənin yetirdiyi və özü nümunəyə, məktəbə çevrilən, vətənin həm əsgəri, həm generalı... Bu dilemmalar bəzən eyni şeirdə, bəzən də ayrı-ayrı, tam fərqli nümunələrdə özünü göstərir:
Heydər Əliyevin uşaq ədəbiyyatında görünən obrazı güclü və suveren dövlət qurmağı bacaran, Azərbaycanın əbədiliyini təmin edən, vətənə tuşlanan zərbələrə sinə gərən, 7-dən 77-yə hər kəsin qayğısını şəxsi problemi hesab edən “Heydər baba” kimi görünür. Düşünürəm ki, bundan sonra da enerjisini tarixdən alan və gələcəyə ötürən milli liderin həyat salnaməsini əks etdirən bədii əsərlər yazılacaqdır və yazılmalıdır...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2023)
