BU GÜN MAQSUD İBRAHİMBƏYOVUN DOĞUM GÜNÜDÜR

“Bütün yaxşılıqlara ölüm” və “Kərkədan buynuzu”… 70-ci, 80-ci illərdə yeniyetmələr və gənclər sevə-sevə bu romanları oxuyurdu. Sanki kommunist ideologiyasının buxovlarından cana gələn, ideologi buzda buzlaşan insanlar bu romanlarda bir istilənmə duyurdular. Bu romanların müəllifi Maqsud İbrahimbəyov idi. O, dahi rejissor və ssenarist Rüstəm İbrahimbəyovun qardaşı idi həm də.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı xəbər verir ki, bu gün görkəmli yazıçı, kinodramaturq, rejissor Maqsud İbrahimbəyovun anadan olmasından 88 il ötür.

Görkəmli yazıçı və parlaq şəxsiyyət Maqsud İbrahimbəyov XX əsr Azərbaycan ədəbiyyatının simvollarından birinə çevrilib. Deyilənə görə, yazıçı üçün əsas tanınma onun yaratdığı personajların onun özünü yaşatmasıdır. Maqsud İbrahimbəyovun hekayə və povestlərinin qəhrəmanları – böyüklər və uşaqlar – milyonlarla oxucu üçün yaxşı tanış və dost olub. İndi də onlarla yeni nəsil tanış olmağa davam edir və indiki yeniyetmələrin qəlbində Maqsud İbrahimbəyovun təxəyyül gücü ilə doğulan, onun qələmi ilə canlanan həmyaşıdlarının macəraları və həyəcanları, onların özləri ilə baş verir, canlı əks-sədasını tapır. Təsadüfi deyil ki, Maqsud İbrahimbəyov hətta Tom Soyer, Heklberri Fin kimi məşhur uşaq qəhrəmanlarını yaddaşlatdan sildirib ora öz qəhrəmanlarını pərçim etməyi bacarırdı. 

Maqsud İbrahimbəyov 1935-ci il may ayının 11-də Bakı şəhərində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra o, 1955–1960-cı illərdə Azərbaycan Politexnik İnstitutunun inşaat fakültəsində ali təhsil alıb. 1962–1964-cü illərdə Moskvada Ali ssenari kurslarında, 1971–1973-cü illərdə isə Ali rejissor kurslarında oxuyub.

Əmək fəaliyyətinə 1960-cı ildə Azərbaycan Tikinti Nazirliyinin Ağır Sənaye İnşaatı Trestində mühəndis kimi başlayan Maqsud İbrahimbəyov sonralar burada müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, 1964-1971-ci illərdə SSRİ Mərkəzi Televiziya və Radio Verilişləri Komitəsində Azərbaycan üzrə xüsusi müxbir işləyib. Sonrakı illərdə o, bədii yaradıcılıqla və ictimai fəaliyyətlə məşğul olub.

Maqsud İbrahimbəyov qısa müddət ərzində istedadlı nasir, dramaturq, kinossenarist və rejissor kimi çoxcəhətli fəaliyyəti ilə SSRİ miqyasında tanınıb. Ötən əsrin altmışıncı illərində ədəbiyyata qədəm qoyan nəslin nümayəndəsi kimi o, müasirlərinin rəngarəng, dolğun obrazlarını yaradaraq öz dəst-xətti ilə çoxsaylı pərəstişkarlarının dərin hörmət və ehtiramını qazanıb. Böyük oxucu dairəsinə malik olan yazıçının əsərləri Ümumittifaq səviyyəsində geniş yayılan “Novıy mir”, “Yunost” və digər jurnallarda kütləvi tirajla çap edilərək ədəbiyyatşünaslar və tənqidçilər tərəfindən yüksək qiymətləndirilib. Onun pyesləri Moskvanın “Malıy teatr”ı kimi mötəbər səhnələrində və ittifaq üzrə onlarla teatrda tamaşaya qoyulub. Onun "Mezozoy əhvalatı", "Bayquş gəlmişdi", "Yay tətili", "Bütün yaxşılıqlar üçün — ölüm!", "Truskavetsə kim gedir?", "Sən nəğməmsən mənim", "Ona görə ki, mən Ayvar Lidakam" və s. ssenariləri əsasında filmlər çəkilib. Yazıçının əsərləri bir çox dünya dillərinə tərcümə edilərək müxtəlif ölkələrdə çap olunub. Müasir ədəbiyyatın görkəmli simalarından olan Maqsud İbrahimbəyov öz yaradıcılığı ilə bədii fikrin zənginləşdirilməsinə töhfələr verib.

"Qəza", "Bir az da sevinc", "Eşitmədiyim mahnı", "Qoy o bizimlə qalsın" və s. kitabları Moskva nəşriyyatlarında kütləvi tirajla buraxılıb. "Bayquş gəlmişdi" və "Bütün yaxşılıqlara ölüm!" əsərlərinə görə ona 1976-cı ildə Azərbaycan SSR Dövlət mükafatı verilib.

Hazırda Bakıda fəaliyyət göstərən Maqsud İbrahimbəyovun adını daşıyan mərkəz yazıçının irsini yaşatmaq və təbliğ etmək üçün yeni-yeni layihələr həyata keçirir.

Maqsud İbrahimbəyov 22 mart 2016-cı ildə Bakı şəhərində gecə saatlarında vəfat edib. 23 mart 2016-cı ildə Azərbaycan Dövlət Akademik Milli Dram Teatrında vida mərasimi keçirilərək I Fəxri xiyabanda dəfn edilib.

Görkəmli yazıçı və ictimai xadim Maqsud İbrahimbəyovun işıqlı xatirəsi onu tanıyanların qəlbində həmişə yaşayacaq.

Ruhu şad olsun!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalında statusman Hümbət Həsənoğlunun növbəti 10 aforizmi

1.Çox yol qarşısında dayanan insan həmişə əziyyət çəkəcək, bir yol qarşısında dayanan insan düşünməyəcək, qarşısında yol olmayan insan özündə güc tapıb yeni yol arayacaq.

2. Əvvəl ad, sonra çoxlu pul qazansan, insanlar sənə mərhəmətli olar, əksinə, pul qazanıb, sonra ad qazanmaq istəsən, sənə şübhə ilə yanaşarlar.

3. Ağıllı insanlar bu həyatda qonaq olduqlarını yaxşı bilirlər.

4. Tərifi qədərində edin ki, rastlaşanda utanmayasınız.

5. Müasir tibbin çalışdığı odur ki, heç kim öz əcəli ilə ölə bilməsin.

6. Arzunuzdan imtina edib geri dönməyin, bilin ki, arzunuz da sizin ona çatacağınızı gözləyir.

7. Şahmatda ən cəsarətli fiqurlar piyadalardır: onlar mübarizəyə birinci atılır və özlərini qurban verməkdən qorxmur.

8. Bacarıq insanın bildiyini həyata keçirə bilmək qabiliyyətidir.

9. Sənin gözlərini, qulaqlarını və qəlbini eyni vaxtda yalnız insan sevindirə bilər.

10. Cavabları ilə nə edəcəyini bilmədiyin sualları heç vaxt vermə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcinə başlayır. Öncədən deyirik, özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin romanı sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı çox bəyənəcəksiniz.

11-ci dərc

Tahir müəllim bərk-bərk əlimi sıxıb, -Mən sizə inanıram, Bəxtiyar müəllim, inanıram ki, tezliklə Nərmin balamızı tapacaqsınız, -dedi. Müəllimin əlləri titrəyirdi.

-Narahat olmayın, müəllim, əlimdə olan bütün imkanlardan istifadə edəcəyəm, -deyib sağollaşdım.

Tahir müəllimin şagirdi üçün keçirdiyi həyəcan, təlaş çox səmimi idi.

Bilirsiniz, mən öz millətimi çox sevirəm. Biz çox gözəl, son tikəmizi belə bölüşməyə hazır olan qonaqpərvər bir millətik. Bizimlə dost ol, beş qat dostluq görəcəksən.Tarix boyu hər zaman qonşularımızın köməyinə gəlməyə hazır olmuşuq. Heç kim deməsin ki, çox sadə olmaq da bir şey deyil. Xeyr, bu sadəlik yox, Böyük Tanrının millətimizə lütfüdür. Baxın, Tanrı bizə millət olaraq bu gözəl sifəti, ermənilərə də bildiyimiz kimi məkrlilik, yaltaqlıq, satqınlıq kimi simaları verib. Hansı yaxşıdır?

Belə bir hədis var. İmam Əli əleyhissalama sual ediblər ki, bu qədər ki, sizə pisliklər olunur, niyə siz də o adamlara pislik etmirsiniz. Cavab verib ki, onlar pisliklərindən qalmırlarsa, mən yaxşılığımdan niyə qalım. 

Hər bir şeyin cavabı mütləq gəlir, pisliyin də, yaxşılığın da.

O ki qaldı ermənilərə, onlar da vaxtilə bizim qonaqpərvərliyimizdən istifadə edib kifayət qədər ayağımızın altını qazıblar. Sonra açıq-aşkar düşmənçiliyə keçdilər. Və baxın. Qazandıqları nə oldu? İşğal etdikləri torpaqlarımızda tək-tük məskunlaşmış erməniləri nəzərə almazsaq, heç bir həyat yoxdur, ola da bilməz. Ermənistan isə iflasa uğramış bir dövlət kimi dünya ölkələri arasında bütün sahələrdə sonuncu yerlərdən birini tutur və əhalisinin böyük bir hissəsi oradakı dözülməz həyat şəraitindən bezərək xarici ölkələrə üz tutub.

Bir fikrimi də bölüşmək istəyirəm. Kimsə fikirləşməsin ki, torpaqlarımızın zəbt olunması millət olaraq bizim qürurumuza xələl gətirir. Hamımız bu torpaqların hansı fövqəlqüvvələrin himayədarlığı nəticəsində zəbt olunduğunu bilirik və həmin dövrlərdə müstəqilliyinin ilk addımlarını atan Azərbaycan üçün bu qüvvələr qarşısında duruş gətirmək çox çətin idi.

Bu hal o vaxt utancverici olar ki, millət olaraq bununla barışmış olaq. Bu isə mümkün deyil. Erməni özü də gözəl başa düşür ki, zəbt olunmuş torpaqlar onların deyil. Hətta artıq bəzi ziyalıları çəkinmədən bunu kütləvi informasiya vasitələrində etiraf da edirlər. Belə olmasaydı, o ərazilərdə heç olmasa bircə dənə birmərtəbəli tikili inşa edərdilər. Ancaq görürsünüz ki, etməyiblər. Çünki bu, özgənin həyətində ev tikmək kimi bir şey olardı.

Müharibənin gedişatıdır bu, gedişatda isə çox şeylər olar. Tarix boyu böyük-böyük dövlətlərin əraziləri hətta tamamilə istila olunub. Ancaq bu istilalar o millətlərin adına xələl gətirəcək heç bir şeylə yox, sadəcə işğal faktı kimi tarixə düşüb.

Zorla hərbi xidmətə çağırılan erməni gənclərindən fərqli olaraq, hərbi çağırış yaşı çatmış gənclərimiz qəlblərində qisas hissi ilə səngərlərə yollanırlar.

Danışdıqlarımda məntiq budur ki, biz elə həmişə yaxşı millət olaraq qalacayıq. Ancaq bu qonaqpərvərliyimiz kimlərisə yanlış fikirlərə salmasın. Yoxsa aqibətləri pis olar. Görək həmin düşmənliyi davam etdirən erməni bu gün bircə qarış torpağımızı ala bilərmi?

Millətimizin bir nümayəndəsi ilə bağlı bir hadisəni mütləq sizə danışmaq istəyirəm. Elə həm də yaxşılıq barədə dediklərimə gözəl bir nümunə olar.

XIX əsrin əvvəllərində indiki Pakistanın ərazisi ingilis ordusu tərəfindən zəbt edilərək Britaniya Hindistanının tərkibinə daxil edilmişdi. XX əsrin əvvəllərində isə azadlıq uğrunda mübarizə aparan Pakistanın bir çox əyalətlərində keçici olan və yüz faiz ölümlə nəticələnən vəba xəstəliyi tüğyan etməyə başlamışdı, sürətlə yayılan bu xəstəlikdən yüz mindən çox pakistanlı tələf olmuşdu.

Bu xəstəliyə qalib gəlməyin tək yolu, hələ epidemiyaya yoluxmayanlara xüsusi peyvəndin edilməsi imiş ki, bu peyvəndin də xarici ölkədən gətirilməsi tələb olunurmuş. Bu isə əsarət altında olan Pakistan üçün əlçatmaz bir şey idi.

Bax onda, son dərəcə ağır durumda olan pakistanlıların köməyinə bizim azərbaycanlımız Hacı Zeynalabdin Tağıyev gəlmişdir. Qızıl pulla Almaniyadan üç yüz min ədəd peyvənd sifariş edərək Pakistana gətizdirən xeyriyyəçimizin bu addımı epidemiyaya qalib gəlməkdə əsas rol oynamışdır.

Bununla kifayətlənməyən Hacı, məsələni dünya ictimaiyyətinin də nəzərinə çatdırmışdır, müxtəlif ölkələrdən imkanlı insanlar yardımlar edərək pakistanlıların bir xalq kimi məhv olaraq yer üzündən silinməsinin qarşısını almışlar.

Bu fakt 1947-ci ildə müstəqillik əldə etmiş Pakistanın məktəb dərsliklərinə salınmışdır və hər bir pakistanlı Azərbaycanı qardaş ölkə, azərbaycanlıları isə qardaş hesab edir.

Təsadüfi deyil ki, Pakistan Qarabağ münaqişəsində rəsmi Bakının mövqeyini tam dəstəkləyir və müstəqilliyimizi tanıyan ilk dövlətdir, Ermənistanı da bir dövlət kimi tanımadığını bəyan edib.

Əhalisinin sayına görə dünya ölkələri arasında altıncı, müsəlman ölkələri arasında isə İndoneziyadan sonra ikinci olan bir dövlətin tək bir azərbaycanlının vaxtilə etdiyi yaxşılıq nəticəsində millətimizə və dövlətimizə qarşı belə bir mövqe nümayiş etdirməsi fakt deyilmi?

Bu dostluq və qardaşlıq münasibətləri bu gün də dövlət səviyyəsində inkişaf etdirilərək möhkəmləndirilir.

Məncə, fikirlərimlə razılaşdınız.

İndi növbəti gedişlərimi fikirləşməliydim. 

Bəli, cinayət baş vermişdi və mən bu halda artıq cinayətdən cinayətkarlara çıxmalıydım. 

Buna görə, indi hər iki şagirdlə görüşüb söhbət etməli, onların dediklərini də Tahir müəllimin dediklərinə əlavə edib, sonra Rəşad Qasımlıdan öyrəndiklərimlə uzlaşdırmaqla təhlil etməliydim. Əgər söhbət əsnasında yeni simalar ortaya çıxmasa idi.

Bu gecə yatmayacağımı bilirdim…

* * *

Samovarda qaynayan suyun pıqqıltısı şişmanı xəyallardan ayırdı. Tez ayağa qalxıb içinə quru çay tökərək hazır qoyduğu dəm çaydanını qaynar su ilə doldurub dəm alması üçün samovarın üstünə qoydu. Bir qədər sonra xəyalı onu yenə də onun üçün dəhşətə çevrilən son dövrün hadisələrinə apardı.

Evləri almağa və yenidənqurma işlərinə altı aya yaxın vaxt sərf olunmuşdu. Xüsusilə, evlərdən birinin sahibi buranın ata ocağı olduğunu deyib heç cür satmağa razılaşmırdı. Ancaq sonda sınaqdan çıxmış bir deyim bir daha özünü doğrultdu. “O şeyi ki, pulla almaq olmur, onu çox pulla almaq olar” deyimi. Uzun çək-çevirdən sonra şişmanın təklif etdiyi pulun məbləğini eşidən ev sahibi nəinki evin ata ocağı olmasını, az qala atasının adını da unutdu və evi satmağa razılıq verdi.

Təmir işləri başa çatdıqdan sonra ustalara bir gecə də qalmağı, həmin gecə yeyib-içməyi təklif edən Həsənağa ona çıxıb getməsini, səhər tezdən gəlməsini tapşırmışdı.

Səhər gələndə isə ustaların onunla sağollaşmadan çıxıb getdiklərini görmüşdü, üstəlik, bu da, bunkerdə gördüyü, özü üçün izah edə bilmədiyi bəzi şeylər də ona çox müəmmalı gəlmişdi. Hər şey isə belə olmuşdu:

Həsənağanın tapşırdığı kimi saat 9-da ustalarla sağollaşmağa gələn şişman maşını dalanda saxladı. Düşüb yaxınlaşarkən həyətin qapısını kilidli gördü. Qapının cəftəsi içəridən vurulmamışdı. “Görəsən bunlar qapını kilidlə niyə bağlayıblar. Yəqin axşamki qonaqlıqdan sonra dəmləşib yatıblar”, -deyə fikirləşib, bir-iki ağız çağırsa da, səsinə hay verən olmadı. Özündəki açarla qapını açıb həyətə, oradan da evə keçdi. Evdə heç kim yox idi.

“Bəs bunlar haradadırlar görəsən”, -şişman fikirləşdi. “Belə tez getməli deyildilər axı. Heç sağollaşa da bilmədim. Bəlkə sığınacaqdadırlar”.

Şişman sığınacağın giriş qapısının mexanizmini işə salan, evin içərisində gizli yerdə quraşdırılmış düyməni basıb həyətə çıxdı. Bunkerin giriş qapısı səsizcə açılmışdı. Küçə qapısını içəridən kilidləyib yavaş-yavaş pilləkənlərlə aşağı, bunkerə düşdü. Burada da heç kim yox idi. Axşamdan stolun üstündə qalan yemək qalıqlarının iyi hansısa xoşagəlməz iyə qarışıb ətrafı bürümüşdü. Masanın ətrafındakı stullardan ikisi aşmış, döşəmə isə hansısa bulanıq mayeyə bulaşmışdı.

“Yəqin ustalardan hansınınsa halı pisləşib, yediyini qaytarıb”, -şişmanın ağlına gələn ilk fikir bu oldu. Sonra dəsmalı ilə burnunu tutub bunkerdəki otaqları bir-bir yoxlamağa başladı. Ancaq otaqlar hamısı boş idi. Sonuncu otağa yaxınlaşanda  bunkerin uzaq küncündə vaxtilə Həsənağanın tapşırığı ilə ustaların qazdığı, eni və uzunluğu bir, dərinliyi iki metr yarım olan, yenə də Həsənağanın tapşırığı ilə içərisindən çıxan torpağı yanında saxlanılan quyunun doldurulduğunu və üstünün betonlandığını gördü. Əyilib barmağı ilə betona toxundu. Beton hələ nəm olsa da, artıq bərkimişdi.

“Görəsən, bu nə ola bilər? Yeyib-içəndən sonra bu quyunu doldurmaq axı bunların haradan yadına düşmüşdü və nəyə lazım idi? Qumun da yarıdan çoxu yerindədir”.

Şişman içəridəki üfunətdən ürəyinin bulandığını hiss edib yuxarı qalxdı. Hovuza yaxınlaşıb üzünə su vurdu. Bir qədər yüngülləşdi.

Ancaq hələ də bunkerin içində gördüklərindən bir şey anlaya bilmirdi.

Yaxşı, deyək ki, lap ustalar səhər obaşdan getməyə qərar vermişdilər. Lap elə içkinin təsirindən hansınınsa halı xarab olub və yediyini qaytarıb. Bəs bu quyu məsələsi nədir? Bax bunu şişman heç çür başa düşə bilmirdi.

Gecə baş verənlərə aydınlıq gətirmək üçün Həsənağaya zəng vurmaq qərarına gəldi. Çəpgöz yeddinci zəngdən sonra yuxulu səslə telefona cavab verdi:

-Eşidirəm.

-Mən buradayam, dediyin kimi saat 9-da gəlmişəm. Ustalar haradadırlar, burada nə baş verib?

-Heç yerə getmə. Bunkerə əl gəzdir. Mən gələnə tərtəmiz olsun. Gec yatmışam, bir az yuxumu alım gələcəyəm,- Həsənağanın amiranə səsi şişmanın növbəti suallarının qarşısını aldı. Onsuz da, heç az əvvəl verdiyi suallara da cavab ala bilməmişdi.

-Yaxşı, -deyib, əlaqəni kəsdi.

…Həsənağa gələndə şişman təmizlik işlərini təzəcə bitirib çay dəmləmişdi. Hazır çay olduğunu görən çəpgözün yuxusuzluqdan şişmiş sifətində sevincə oxşar bir ifadə əmələ gəldi.

-Hə, bax bu yaxşı oldu, yoxsa ağzım zəhər dadır, süz görüm, -deyib hovuzun kənarında oturdu.

Şişman evə keçib iki stəkan və qəndqabı gətirdi. Yenicə dəm almış çaydan stəkanlara süzüb Həsənağa ilə üzbəüz oturdu.

-Ustalar niyə belə tez gediblər, ay Həsənağa?

-Kənd adamlarıdırlar da. Saat altıdan oyanıb məni də oyatdılar, dedilər getməliyik. Mən də daha nə deyəcəkdim ki, halallaşıb yola saldım. İçkili olduğumçün maşınla aparmadım. Dedilər avtovağzaladək taksi tutacağıq.

-Bəs o quyu niyə doldurulub? -şişman səhərdən onu narahat edən əsas sualı verdi.

-Quyu drenaj sisteminə əlavə nasos quraşdırmaq üçün bizə lazım olacaqdı. Sonra məlum oldu ki, ikinci nasosa ehtiyac yoxdur. Amma yadımdan çıxmışdı deyim doldursunlar. Səhər ustalar oyananda dedim, sağ olsunlar, yarımca saata doldurub üstünü də betonladılar.Yoxsa qalsaydı gərək sən dolduraydın,- Həsənağa hiss elətdirmədən diqqətlə şişmana baxdı.

-Yəni deyirsən ki, səhər tezdən?

-Hə də, daha yuxuda doldurmayacaqdılar ki. Hə, sənə də çoxlu üzrxahlıq etdilər, dedilər qardaşa de, onu görə bilmədik, şəhərə gələndə mütləq baş çəkəcəyik.

Şişman soruşmaq istədi ki, bəs hava və günəş dəyməyən yerdə iki-üç saata da beton elə bərkiyərmi, ancaq birdən elə bil onu nə isə saxladı. Tez sözünü dəyişdi:

-Hə, lap yaxşı, sağ olsunlar, -deyib özünü inanmış kimi göstərdi.

-Birini də süz görüm, -Həsənağa boşaltdığı stəkanını şişmana uzatdı.

Bu söhbətdən sonra şişmanın beyninə dolan şübhələr sonrakı aylarda daha da artdı.

Həsənağa çoxlu avadanlıq gətizdirərək həyətə yığdırdı. Gecələr həmin avadanlıqları ikisi birlikdə bunkerə daşıdılar. Quraşdırılmasını isə sonradan biri həkim olduğu bilinən, Azərbaycan dilində danışsalar da, əcnəbi olmaları dərhal hiss olunan iki nəfər həyata keçirdi.

Sonradan əcnəbi həkim tez-tez gəlib Həsənağaya hansısa tapşırıqlar verir, bir müddət keçmiş gəlib necə yerinə yetirilməsini yoxlayırdı.

Bu işlərə də üç ay vaxt sərf olundu. Yeraltı mini tibb klinikası artıq fəaliyyətə hazır idi.

Bundan sonra bunkerə müxtəlif dərman preparatları, məhlullar, tənzif, pambıq və tibbi alətlər gətirib xüsusi dolablara yerləşdirdilər. Bütün bunları izləyən şişmana bir sual rahatlıq vermirdi. Əgər bunların məqsədi tibb müəssisəsi açmaq idisə, bunu yerin altında niyə tikirdilər…

Şişman qorxaq və tamahkar olsa da, ağılsız adam deyildi və nə baş verdiyini yavaş-yavaş anlamağa başlayırdı. Ancaq geriyə yolu olmadığı üçün, xüsusilə sivri burunlunun qorxusundan  susub gözləməyə məcbur idi.

Bircə təsəllisi var idi ki, indiyədək burada nə baş vermişdisə, o dolayısı ilə iştirak etmişdi və dua edirdi ki, gələcəkdə də baş verənlərdə birbaşa iştirakçı olmasın.

Ancaq qorxduğu onun başına gəldi. Hər şey hazır olandan bir ay sonra bu evdə gecələmək tapşırığı alan şişman Həsənağanın telefon zənginə yuxudan oyandı. Tez darvazanı açıb onun maşınını içəri buraxdı. “Pajero” markalı maşınından düşən Həsənağa -Tez ol, kömək elə, -deyib, asta səslə şişmanı maşının yanına çağırdı. Maşının arxa oturacağında huşsuz vəziyyətdə təxminən iyirmi altı yaşı olan bir oğlan uzanmışdı. Şişman fikirləşdi ki, yəqin çəpgöz onu maşınla vurub, indi də izi itirmək üçün maşına qoyub bura gətirib.

Ancaq köməkləşib oğlanı qucaqlarına aldıqdan sonra çəpgözün işarəsi ilə bunkerə aparıb oradakı çarpayı quraşdırılmış otaqlardan birinə uzatdıqda şişman, bunun avtoqəza olmadığını başa düşdü.

-Bu kimdir belə, nə olub buna? -deyə çəpgözdən soruşdu.

Otağın işığında çarpayıda uzanan oğlana diqqətlə baxan şişman, -Bu hansı millətdəndir? -deyə bir də Həsənağaya müraciət etdi.

-Az danış, otağın qapısını çöldən kilidlə. Oğlana heç nə olmayıb. Bu gecə səhərəcən oyanmayacaq. Ona başınla cavabdehsən. Gəl maşını boşalt mən getməliyəm, -deyə çəpgöz çımxırdı.

Maşında ancaq ərzaq olduğunu görən şişman, -Bu qədər yeməyi kiminçün almısan? -deyə yenə sual verdi.

-Bax bu yaxşı sualdı, -bu dəfə çəpgöz mülayim danışdı. Bu oğlan bir neçə gün qonağımız olacaq. Yaxın günlərdə başqa qonaqlarımız da olacaq. Bu gündən sən buranı tərk etməyəcəksən. Heç bir halda. Oğlanın gündə üç dəfə yeməyini sən verəcəksən. Onunla heç bir kontakt yaratmırsan. Ayaqyolu otaqda nəzərdə tutulub, bilirsən, ona görə də, ancaq qapıdakı kiçik nəfəslikdən yeməyini verib yuxarı qalx. Bu ərəfədə öz telefonunu söndür, ancaq mənim bildiyim nömrə olan ikinci telefonu işlət.

Bunları deyib Həsənağa maşına mindi. İrəli-geriyə verərək maşını döndərdi və sürüb həyətdən çıxdı. Bir azdan gecənin qaranlığında uzaqlaşan maşınının işıqları da görünməz oldu.

Şişman cəld darvazanı bağlayıb yenidən bunkerə qayıtdı. Oğlan yatırdı.

“Bu ki, insan oğurluğudur”. Ağlına gələn fikirdən şişmanın dizləri qatlandı və yerə çökdü.

Necə yəni hələ yenə qonaqlarımız olacaq? Bununla Həsənağa nə demək istəyir. Yəni ki, yenə də kimisə oğurlayıb gətirəcək? Bəs sonra? Bu aparatlar, dərmanlar bunların nəyinə lazımdır? Hələ o əcnəbi həkim. Lap cəllada oxşayır. Deyəsən axı, təkcə insan oğurluğu yox, həm də insan orqanlarının alveridir bu.

O, qorxusundan çökdüyü yerdən tərpənə bilmirdi.

Sonrakı hadisələr şişmanın fikirləşdiklərini tam təsdiqlədi və növbəti gün daha iki nəfər də həmin üsulla, yatızdırılıb bunkerə gətirildi. Onlar da qeyri millətin nümayəndələri idilər.

Oğurlanmış adamlar ayrı-ayrı otaqlarda saxlanılır, gətiriləndən bir müddət sonra, ayılana yaxın əcnəbi həkim gələrək onlara hansısa iynəni vurur, bu iynə ilə onlar bütün müqavimət qabiliyyətini itirərək özlərini çox sakit aparırdılar.

Sonra isə onlar həkimin təyin etdiyi cədvəl üzrə və xüsusi dərmanlar qatılmış yeməklərlə qidalandırılır, vaxtaşırı qəssaba oxşayan həkim tərəfindən labarator analizləri götürülərək yoxlanılırdı. Qidaya qatılan preparatların tərkibində də sakitləşdiricilər olduğu üçün saxlanılan adamlar günün çoxunu yatmaqla keçirirdilər.

Lazım olan adam sayı hazır olandan və xüsusi dərmanlar verilməyə başlayandan üç gün sonra, bazar günü gecə saatlarında həkim yanında bir qadınla bunkerə gəldi. Həsənağa da onlarla bunkerə düşdü və həmin gün şişmanı bunkerə buraxmadılar. Yalnız bir neçə saatdan sonra əllərində xüsusi dəmir örtüklü çantalarla çıxıb Həsənağanın maşınında getdilər. Gedərkən yenə ona bunkerə girməməyi tapşırmışdı Həsənağa.

Bundan sonra, həkim gələrək gecə yarısınadək bunkerdə olduğu günlərdə cib telefonunu lap səhərdən söndürməyi dönə - dönə tapşırmışdı ona Həsənağa. Bu, sivri burunlunun Həsənağaya verdiyi təlimat idi və şişman buna həkimin sonrakı belə gəlişlərində də sözsüz əməl edirdi. Yalnız içində təkcə çəpgözün bildiyi nömrə olan başqa telefonu işlək vəziyyətdə saxlayır, onunla lazım olanda bu telefon vasitəsilə əlaqə yaradırdı çəpgöz. Ailə üzvlərinə isə şəhərdə olmadığını deyib ona zəng vurmamağı tapşırırdı.

Artıq sivri burunlunun illərlə hazırladığı məkrli, qanlı planın əsas fazası işə düşmüşdü. Rusiyadakı tanışından bir neçə insan orqanı sifarişi alandan sonra Həsənağaya tapşırıqlarını verir, digər tərəfin tələbinə görə bu orqanları eyni gündə təhvil verməli olduğu üçün münasib qurbanlar seçib onları müxtəlif üsullarla aldadaraq yatızdırır və bunkerə gətirirdilər. Əsasən şəhərə işləməyə gələn əcnəbi miqrantları tora salmağı Həsənağaya tapşırmışdı sivri burunlu cəllad. Bu adamların tam sağlam olması, tələb olunan orqanlarında hər hansı fəsadın olmaması ən böyük şərt idi. Daha bir şərt isə qurbanların yaşının otuzdan çox olmaması idi. Lazım olan qurban sayı düzələnədək o biriləri xüsusi rejimdə və həkimin nəzarətində saxlanılmaqla onlara şişman qulluq edirdi. Sifariş sayından asılı olmayaraq, sonuncu qurban da gətiriləndən sonra adamlar tam üç sutka həkimin verdiyi xüsusi preparatlar qatılmış yeməklərlə qidalanmalı idilər və bundan sonrakı gün əməliyyat başlayırdı.

Şişman bir şeyi də müşahidə etmişdi ki, bunkerə gətirilən insanların iradəsi həkimin birinci inyeksiyasından sonra müqavimət hissini itirir, onlara təklif olunan qidaları məmnuniyyətlə qəbul edirdilər. Təkcə iki halda nə isə düz getməmiş, dərman sanki əks təsir göstərmiş və ayrı-ayrı vaxtlarda gətirilmiş iki qurban onlara iynə vurulduqdan sonra sanki quduzlaşmıış, ucadan çığırmağa başlamışdılar. Onlardan biri lap canavar kimi ulamışdı. Hər ikisini sakitləşdirmək heç də asan olmamış, lakin sonda onlar da digərləri kimi iradələrini və müqavimət qabiliyyətlərini itirib ram olmuşdular.

Sivri burunlu da sifarişçilərə bir şərt qoymuşdu. Tələb olunan insan orqanları hazır olandan sonra şəhərdə sifarişçinin adamına təhvil verilirdi, ölkə hüdudlarından hansı yollarla çıxarılacağına sivri burunlu müdaxilə etmirdi. Qarşı tərəf bu şərtlə razılaşmışdı. Hiyləgər cəllad öz imkanlarını həmişə düzgün qiymətləndirirdi və buna görə də, indiyədək başı salamat qalmışdı.

Həsənağa gecə yarısı qayıtdı. Şişmana onunla bunkerə düşmək göstərişi verdi. Bunkerdə qara rəngli xüsusi torbalara qoyulmuş üç cansız insan bədəni yan-yana uzadılmış, meyitlərdən birinci otağın qapısınadək döşəməyə düşən qan damcıları qurumuşdu. Meyitləri görəndə az qaldı şişmanın ürəyi getsin. Ancaq çəpgözün hökmlü səsi onu ayıltdı.

-Nə durmusan, götür görək.

İki meyiti Həsənağanın maşının yük yerinə, birini isə arxa oturacağa uzatdılar.

-İndi yerdəki qan ləkələrini sil, sonra istəsən qal, istəsən gedə bilərsən, -gedərkən Həsənağa dedi.

Gecə yarısı olmasına baxmayaraq şişman bir dəqiqə də burada qalmaq istəmirdi. Artıq qanlı cinayətin iştirakçısına çevrilməsi, bunun nə ilə nəticələnəcəyini dərk etməsi, iki dəfə həbsxana həyatı yaşamış Həsənağadan fərqli olaraq onun üçün bir dəhşətə, kabusa çerilmişdi.

Birtəhər yerdəki qurumuş qan damcılarını sildikdən sonra əvvəlcə bunkeri bağladı, sonra həyət qapısını da bərk-bərk bağlayıb küçədə saxladığı maşınının mühərrikini işə saldı. Buradan mümkün qədər tez uzaqlaşmaq istəyirdi…

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Rafael Tağızadənin illər öncə qələmə aldığı və “Musa Yaqubun 80 yaşına bu sətirləri İsmayıllı səfərindən sonra yazmaq istədim:   Ucalıqları müqayisə edərək!” deyərək iqtibas etdiyi məqaləsini oxucularına təqdim edir.

İsmayıllının ən hündür ağacları, dağları, sıldırım qayaları da Musa Yaqub əzəmətinin qarşısında kiçik görünür. 

Buludun Musa Yaqub həsrətinə tökdüyü göz yaşı onun görüşünə gələnlərlə ara verdi. Təbiət daha gözəl görünsün deyə, hava, ağaclar, dağlar yuyulub təmizləndi. Bu təbiəti sevən şairə təbiətin sevgisi idi.

Şairin səsini eşidən ağaclar yarpaq pıçıltısını dayandırdı, dilindən şeirini eşidən şəlalə səsini içinə çəkdi. Bu sevgiyə düzənlər qırmızıya  büründü. Banuçiçəklər, Turallar lalələrin arasında itdi. 

İsmayıllı hələ belə coşqu görməmişdi. “Qız qalası” sözün sehrinə düşmüşdü.

Təbiət şairin səksən yaşını, onu sevənlər söz bayramını qeyd edirdilər. Bu gün burda göy üzü, təbiət dupduru idi. Musa Yaqubun şeirləri kimi. 

Hamı bu duruluğun içində təmizlənirdi. Durulurdu. Ruhlar təzələnirdi. Yeni bir ovqata köklənirdi. Musa Yaqub ovqatına.

Onunla təmasda, ünsiyyətdə olanda elə bilirsən ki, təbiətin qoynundasan. Uca bir ağacın sərin kölgəsindəsən. Qayaya söykənmisən. Təbiət səninlə aram-aram danışır.

Musa Yaqubun dilindən şeir dinləmək ayrı bir xoşbəxtlikdir. Onun ləzzəti tam başqadır. Öz doğmalığıyla, cazibəsiylə, səsinin ahəngiylə.

Pıçıldaşan misralar bir anın içində coşur. Bilirsən ki, həmin an dağlara yağış yağır, sel-su, çayın səsi aləmi büyüyüb. Sonra şeir yenə aram-aram öz axarıyla gedir. 

Musa Yaqub yaz havalı şairdi. Hərdən payıza, yarpaqların rəngarəng çalarlarına köklənsə belə.  

Tez-tez tənhalığa çəkilsə də, cəmiyyət adamıdır. Sözü kimi özü də adamları özünə çəkir. Başına yığır. Başına yığışırlar. Arı pətəyə yığışan kimi. O gəlişiylə məclisə yeni bir ovqat, yeni ruh gətirir. 

Sözləri ürəyə yatan şairin özü də sözü kimidir. 

Sözü kimi özü üçün də darıxırsan. Onunçün darıxmamaq olmur. “Öyrətmə özünə, öyrətmə məni”, - deyən şair, hamını özü üçün darıxdırır:

Bəlkə gözləmirdik bu xoş görüşü,

Yaman qəribədir dünyanın işi;

Heç vaxt yollarında dayanmadığın,

Heç həndəvərində dolanmadığın

Gəlib birdən sənə nə şirin olur!

Onun sevgisi də özü kimi safdır. O, bu yaşda da tərtəmizdir. Hisləriylə, duyğularıyla, sözləriylə bir mənəviyyat, əxlaq adamıdır. Budur Musa Yaqub:

Tək bənövşə bitib lap yaxınında,

Mənə deyəcəyin gizli sözündü-

Xırda ləçəklərlə titrəyir səsin.

Atam da, anam da yatır yanında,

Necə danışaq ki, eşidilməsin.

Musa Yaqub təbiətin özü, bir parçası olmaqla bərabər, həm də həyatın özüdür. Onun reallıqları ilə birlikdə. Hər şeyin təbii düzənini sevən şairin azadlıq istəyi sonsuzdur: 

Azadlıq nə gəzir bu yer üzündə, 

Azadlıq gəzirəm elə özüm də.

... Qartal caynağında quş azad deyil,

Saray divarında daş azad deyil. 

Nə qədər qurd ağzı, şir pəncəsi var,

Cüyürlər qıçını qatlaya bilməz.

Azadlıq nə gəzir bu yer üzündə. 

Musa Yaqubun şeirlərini yayın istisində aranda oxuyanda, dinləyəndə elə bilirsən ki, dağın döşündə, meşənin dərinliyində, sakit bir çayın kənarında dayanmısan. Suyun səsini eşidirsən...   

Şeirlərində təbiət adamın gözündə canlanır. O yola düşüb, nəinki sevdiyi bulağı, onun sevdiyi bütün ağacların içində o dediyi yarpağı tapa bilirsən. 

 İsmayıllı dağları, meşələri, qayaları, daşları Musa Yaqub üçün insanlardan daha çox darıxır. Vəsf olunmaq üçün. Yenidən sevilmək üçün. 

O, təbiəti elə təsvir, elə tərənnüm edir ki, təbiət qayıdıb özü-özünə vurulur. 

Təbiətin göyərməyən qara daşına, özü-özü ilə sakitcə danışan gecəsinə, ağacına, dağına, adamına yazdığı şeirlər vurğunluq nümunəsidir. 

Sən Allah, bu gülün keyfinə dəymə,

Çevirmə üzünü qüruba sarı.

... Bu qızıl güllərdən mənə qanad hör,

Sən Allah, bu gülü yasa aparma.

Gülə ancaq Musa Yaqub belə yanaşa bilər.

Səsiylə, sözüylə, baxışıyla təbiəti canlandıran, insanlara yeni ruh, yaşam həvəsi verən, həyatı, dünyanı şeiri kimi nizama səsləyən, sevgilər içində, əhatəsində olan Musa Yaqubun ömrü təbiətin ömrü qədərdir.

Nə əvvələm, nə indiyəm,

Səksənimin içindəyəm.

Axırıncı keçiddəyəm-

Keçidimi keçim gedim.

O bulaqdan çox içmişəm,

Bu çeşmədən içim gedim.

... O qapıdan girmiş idim,

Bu qapıdan çıxım gedim 

- deyən şairə şeirləri kimi sevgi dolu sakit bir səslə pıçıldayırsan: “İsmayıllıya gedin, Bakıya gəlin. Uzağa getməyin. Həmişə yanımızda olun. Darıxmağa qoymayın bizi”, əziz Musa Yaqub...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.05.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Zahirə Cabirin Ümummilli lider Heydər Əliyevə həsr edilmiş, azyaşlı oxuculara ünvanlanan hekayələrinin dərcini davam edir. Növbəti hekayə “İlandağ əfsanəsi” adlanır.

O, baharda dünyaya gəlmişdi, ağaclar yaşıllaşanda, çiçək açanda... Bəlkə də ona görə idi ki, hər bahar gələndə yenicə çiçək açmış ağaclara öz baxışları ilə sığal çəkər, sonra bu mənzərələri rəsmlərində canlandırardı.  Olduqca təvazökar, qəlbən kövrək, ilk baxışda sərt görünsə də xasiyyətcə çox mülayim  idi. Tanrı  ona  sadəlik, səmimilik, zəhmətsevərlik, böyük qəlb, istedad bəxş etmişdi.

Əsl həqiqətdə rəssamlıq unikal bir sənətdir. Rənglərin dilini bilmək, ruhi aləminə daxil olmaq hər adama nəsib olan səadət deyil. Kətan üzərində möcüzə yaratmaq üçün özün də bir möcüzəyə çevrilirsən. Bəs rənglərin musiqisini duymaq? Bu, artıq ikiqat möcüzədir. Rəsm çəkərkən zümzümə edərdi, onun çox gözəl səsi vardı. “Dəli ceyran”, “Uca dağlar başında” xalq  mahnılarını oxuyardı. Məktəbdə tarix dərslərini təbiətin qoynunda, tarixi memarlıq abidələrin qarşısında keçirərdilər. Müəllim həmin tarixi abidələrin yaranma tarixindən danışardı. Evə qayıdanda isə gördükləri barədə inşa yazardı. Heydər həm inşa yazırdı, həm də həmin gördüyü abidənin şəklin çəkirdi. Məktəb yaşlarında rəsmə həvəsi olan Heydər Naxçıvanın bir çox mənzərəli yerlərini, xüsusilə də İlandağı (Haçadağı) fırçaya almış, akvarellə çəkmişdi. Heydərin həmin dağdan çox xoşu gəlirdi. Çəkdiyi bu rəsmin öz tarixçəsi vardır.

 Bu dağ Naxçıvanın Culfa ərazisində yerləşir. Söylənən əfsanəyə görə ilanlar dağda məskən salırlar. Bir gün ilanlar şahının oğlu  dağ keçisini çalıb  udmaq istəyəndə keçinin buynuzları ilişib boğazında qalır, uda bilmir. Az qalır ki, ölsün. İlanlar başına toplaşıb bir əlac edə bilmirlər. Axırda qərara alırlar ki, dağa qalxıb Tanrıdan kömək istəsin. İlanlar şahının oğlu ölümcül vəziyyətdə sürünüb dağın lap başına çatır. Tanrının xoş saatında ondan kömək istəyən ilana yazığı gəlir, ilanın dişində zəhər yaradır ki, buynuzu əritsin. Buynuz əriyir. Amma ilan Tanrıya şükür etmək əvəzinə, zəhəri ilə bundan sonra özünə yaxşı ov edə biləcəyi haqqında planlar qurur.  Qəlbləri oxuyan Tanrı həmin an şimşək çaxdırır, dağı iki yerə bölür.  

 Heydər uşaqkən atasının söylədiyi İlandağ haqqında bu əfsanəni həmişə gözünün önündə canlandırardı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.05.2023)

Mənəvi dünyamız həm gözəlliyimizdir, həm kamilliyimiz. “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının poçtuna AYB üzvü Vüsalə Vətənxanın “İxvan-üs-Səfa dərnəyi” yazısı daxil olub. Maraqlı yazını oxucularımıza təqdim edirik.

Dünyanın ən qədim xalqlarından olan Azərbaycan xalqı özünün tarixi, mədəniyyəti, irsi təfəkkürü, ürfü-ənənəsi, milli mənəvi dəyərləri ilə digər xalqlardan daim seçilmişdir. Əlbəttə, hər bir xalqın özünəxas mədəniyyəti və tarixi vardır. Azərbaycan xalqının da tarixi mədəniyyəti və dəyərləri aşkarda olduğu kimi batində də öz əksini tapır.

Azərbaycan xalqının bədii təfəkkür və yaradıcılığında ən qədim rolu olan strateji mövqeyə malik tarixi kitabları və ən qədim əlyazmalarının  toplanıldığı xəzinədir ki, günümüzə qədər gəlib çıxmışdır.
Bizim təbiətimizin gözəlliyi, iqlimi, təbii sərvətlərimizin zənginliyi qədər şüur zənginliyimiz də vardır ki, həmin təhtəlşüurumuz vasitəsilə müxtəlif sənət növlərini, eləcə də ruh və cismin tənasübündəki MƏANı (mənanı) kəşf edə və bilavasitə ruhumuzdakı mənaya enə bilərik.
Bunun üçün heç bir əqidə hökmünü daşımayan, sadəcə və sadəcə tarixi məfkurəmizdəki təqiyyə anlayışını, alleqrotik kitablar və terminlərdən ibarət elmi araşdırmaq və oxumaq lazımdır. Hər nə qədər səthi inkişafa meylli olsaq da, biz bilməliyik ki batinimizdən doğan inkişaf daha da uğurlu və yüksəkdir. Görə bildiklərimiz qədər görə bilmədiklərimiz bir çox şeylər də var ki, biz onları görməkçün gördüklərimizin daxilinə (MƏANa doğru) enməliyik. Bu yöndə eqzoterik, ezoterik mənaları ayırd edən təfəkkürə malik bir çox batini xüsusiyyətlər görə bilərik.

 Zamanın, məkanların və əşyaların da batini həqiqəti var. İnsanın da - üzünün gözəlliyi zahiri gözəllik, ağılının gözəlliyi isə batini gözəllikdir.

Bizim vətənpərvər ustadlarımızdan olan hacı Süleyman Qaraqoyunlu, (1830-cu il, Göyçay.) zahiri və batini elmlərdə bir çox uğur qazanmışdır. Süleyman kimi bir çox ustadların yarıda qoyub getdiyi elmi mənəvi dəyərləri günümüzdə də inkişaf etdirən, gənclərə öz tövsiyyələrini verən "İxvan-üs-səfa" dərnəyi ilə tanış olaq.
"İxvan-üs-səfa" dərnəyinin əsas funksiyası və tələbi Azərbaycan xalqının dini-fəlsəfi məfkurəsini, o cümlədən Azərbaycan qeyri-maddi mədəni irsini incələmək və milli müqəddəsat əsaslarına söykənən türk milli mədəniyyətinin, tarixinin, mənəvi dəyərlərinin təbliği üzərində işləməkdir.
Azərbaycan qeyri-maddi mədəni irsinin qorunması və bu irsin ayrı-ayrı sahələri - folklor, bədii qiraət, intellektual yaradıcılıq və digər əsas sahələr üzrə fəaliyyətinin bilavasitə təşkilidir.
Batini-irfani yaradıcılığın və Azərbaycanın qeyri-maddi mədəni irsinin hüquqi təminatının inkişaf etdirilməsi, o cümlədən beynəlxalq normativ bazanın inkişaf və tətbiqini icra etməkdir.
Ölkəmizin müxtəlif sənət növlərinin hər biri ayrı-ayrılıqda uzun və mürəkkəb inkişaf yolu keçmişdir. Belə ki, bu inkişaf yolu vəhdət təşkil edərək Azərbaycan incəsənətini, mədəniyyətini, milli mənəvi dəyərlərini ortaya qoyaraq geniş bir zəmində varlığını təmsil etməyə çalışmışdır.
"İxvan-üs-Səfa" dərnəyi, eləcə də ən qədim dövrlərdən zəmanəmizədək davam edən batini sənət növünün inkişafı üzərində tədbirlər, seminarlar təşkil edərək, milli mənəvi dəyərlərimizi davam etdirir, qoruyub saxlayır və gələcək nəsillərə ötürməkdədir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.05.2023)