Ad soyad: Rəqsanə Mehtiyeva

Təhsil ocağı: Ağdam Ssosial İqtisadi Kolleci 

İxtisas: Məktəbəqədər təhsil 2A

Mövzu: "Sənə yazılmamış məktub"

Hər şey bir baxışla başladı — o təsadüfi, amma içində min mənanı gizlədən baxışla. Elə bil zaman o anda dayanmışdı, hər kəs yox olmuşdu, yalnız biz var idik. Nə qədər fərqli olsaq da, ürəklərimiz bir ritmlə döyünürdü. Amma heç bir nağıl sonsuza qədər davam etmir. Bizim nağıl da elə başladığı kimi – qəfil və səssiz – sona çatdı. Sevgi idi, amma xoşbəxt son yox idi…

Həmişəki kimi ayın ilk günü ev üçün bazarlıq günü idi. Anam, mən və qardaşım hər zaman bazarlıq etdiyimiz marketə gedirdik. Anam evə lazım olanları seçirdi, mən də həmişəki kimi sevdiyim şokoladdan almaq üçün şokoladlar olan tərəfə getdim. Bir anda üzümdəki gülüş getdi-sevdiyim şokoladlar bitmişdi. Deyinə-deyinə digər şokoladlara baxırdım. Bir anda həmin marketin yeni işçisi - o şokoladlar burdadır gəl bax- dedi. Tanış siması vardı. Üzündəki təbəssüm, gözlərinin rəngi bu çox tanış idi axı...

Hə bu şokoladları deyirdim, demək ki bitməyib-dedim. Mənə baxıb gülərək- mən göstərməsəm tapmayacaqdın- dedi. Mən heçnə demədim, rəflərin arasından anam məni səslədi. Şokoladları götürüb getdim. Gün boyu gördüyüm bütün insanların o olduğunu sandım. Anam - nolub yenə nə fikirdəsən- dedi. Adını belə bilmədiyim o oğlanı düşünməkdən anamın səsini eşitməmişdim. Hara getsəm onu görür, onun səsini eşidirdim. Ağlımdan çıxmaz hala gəlmişdi o. Növbəti günlərdə də bu hiss məni tərk etmədi.

Hər gün dərsə gedəndə yolumu uzadıb o marketin yanından keçirdim. Oda gediş-gəliş saatlarımı bilirdi artıq. Mən ordan keçdikdə çıxıb baxırdı. Hələ bir dəfə düz yanından keçdim "Sabahın xeyir" dedi. Bütün gün qulağımda onun səsi ilə gəzdim. İkimiz də bir-birimiz haqqında heçnə bilmirdik - nə adlarımızı, nə yaşımızı, nə də başqa bir məlumat...

Ancaq hər gün bir-birimizi görmək üçün can atırdıq, gördükdə isə sadəcə gülürdük. Ancaq bu gülüşlər çox qısa oldu...

Qohum toyunda ilk dəfə gördüyüm uzaq qohumlar sən demə məni kiçik oğulları üçün bəyənib, bunu da nənəmə deyiblər. Bu söhbət 3-4 ay çəkdi. Heç vaxt razı olmayacağımı bilirdilər. Amma mən razı olmasam da razı olmuş kimi görünməyə məcbur qaldım. "Qohumdu", "Yaxşı oğlandı", "vaxt keçdikcə- tanıdıqca sevərsən" hər gün bu sözləri eşidirdim. Ancaq onu heç vaxt ürəkdən sevməyəcəyimi bilirdim. Hər söhbətdə "başqa qız tapmadılar elə bil" deyirdim. Bu sözümə görə də çox danlanırdım. Amma vecimə deyildi, mən onu sevmirdim axı. Ağlımda da, ürəyimdə də adını bilmədiyim o oğlan var idi.

Bəlkə də, hər şey gözəl olardı, ancaq həyat hər kəsin istədiyi kimi irəliləmir. Bədbəxt bir həyat içində hər kəsin xoşbəxt gördüyü biri olmaq çətin gəlir bəzən.

Bəzən həyat sənə sevdiyini yox, uyğun olanı verir. Amma uyğun olanla xoşbəxtlik eyni şey deyil. Mən indi hamının xoşbəxt saydığı, amma içində hər gün biraz daha solan bir qadınam. Və hələ də hər ayın ilk günü marketə gedəndə, şokolad rəfinə baxıram... Bəlkə bir gün, o yenə " şokoladlar burdadır, gəl bax" deyər deyə.

Səni tanımadan tanımışdım, adını bilmədən adını içimdə çağırmışdım. Bir şokolad rəfinin kənarında başlayan baxışlarla başlayan hekayəmizdə nə bir başlanğıcımız oldu, nə də sonumuz. Amma bu "yox"lar içində elə çox şey yaşadım ki...

Sənin sadə bir “sabahın xeyir”inlə bəzən bütün günüm işıqlanırdı. Gözlərinlə gülüşün qarışar, məni heç bilmədiyim duyğulara qərq edərdi. Hər gün səni görmək üçün yolumu dəyişmək bir vərdiş oldu, amma sən heç bilmədin içimdə nələr olduğunu.

Məni birinə verdilər. Hər kəs “xoşbəxtsən” dedi, amma mən yalnız sənin yoxluğunda necə darıxdığımı bilirdim. Ən çox da heç bir zaman "səni sevirəm" deyə bilmədiyim üçün yandı içim. Səninlə yaşaya bilmədiyim gələcəyi, hər gün yaşadığım bu gerçəklikdə boğuram indi.

Bu məktub sənə heç vaxt çatmayacaq. Bəlkə də oxusan belə tanımazsan. Amma bilməyini istədiyim bir şey var: mən səni sevdim. Səssiz, imkansız və adını bilmədən. Bu sevgi nə acı idi, nə də peşmanlıq — bu sevgi sadəcə mənim idi.

İndi isə sənə yox, özümə deyirəm: bəsdir. Artıq onu içində daşıyaraq yox, azad buraxaraq yaşa. O bir xatirədir. Güclü və gözəl bir xatirə. Amma sənin həyatın davam edir. Hələ çox şey gözləyir səni. Və sən, sevilməyə layiqsən — tam, dolu və həqiqi bir sevgi ilə.

Hələlik...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2025)

Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Son günlərdə sosial şəbəkələrdə yayılan bir küçə reportajı ətrafında aparılan müzakirələr təkcə bir gəncin söylədiyi fikirlərlə məhdudlaşmır. Məsələ çox daha dərin və sistematik bir problemin əlamətidir.

Reportajda bir azərbaycanlı gənc Polşada yaşamağı seçdiyini bildirir və bunu Azərbaycandakı qızların oğlanlarla danışmaması ilə əsaslandırır. Əslində, bu cümlə təkcə fərdi deyil, cəmiyyətin içində kök salmış bir yanaşmanın təzahürüdür.

Məsələ sadəcə "qızlarla danışmaq" deyil. Məsələ, gənc bir insanın yaşamaq istədiyi ölkəni cinsi münasibətlərin asanlığı ilə ölçməsi və bunu ictimai şəkildə ifadə etməyə utanmamasıdır. Bu isə bizi daha vacib bir sualın qarşısında qoyur: Bu düşüncə tərzi haradan qaynaqlanır?

Azərbaycanda cinsi maarifləndirmə demək olar ki, mövcud deyil. Ailələr övladlarını uzun müddət qarşı cinsdən uzaq tutmağa çalışır. Məktəblər duyğular, münasibətlər, cinsi kimlik və hörmət mövzularında susqundur. Cəmiyyət isə öz övladına nə hiss etməyi, nə də hissləri ifadə etməyi öyrətmir. Bunun əvəzinə oğlana "kişi ol", qıza isə "ağlı başında ol" deyilir. Amma bu şablon ifadələrin arxasında, nə hiss, nə dəyər, nə də düşüncə aşılanır.

Bunun nəticəsində yetişən nəsil qarşı cinsi ya idealizə edir, ya da obyektə çevirir. Qızlar üçün oğlan qorxulu düşmənə, oğlanlar üçünsə qız əldə olunmalı hədəfə çevrilir. Ortada nə empatiya var, nə qarşılıqlı anlaşma, nə də dostluğa əsaslanan münasibətlər.

Həmin reportajda danışan gəncin dedikləri isə, cəmiyyətin bu təlimlərinin səmərəsidir. Bəlkə də o, Azərbaycanda qarşı cinslə ünsiyyət qura bilməyib, çünki onun yanaşması bəlkə də təkəbbürlü və obyektləşdirici olub. Bəlkə də Polşada sadəcə biri onunla nəzakətlə danışdığı üçün bunu münasibət hesab edib. Əslində isə o, münasibətin nə olduğunu, qarşılıqlı ünsiyyətin nə demək olduğunu heç vaxt öyrənməyib.

Bu biabırçı çıxışlara reaksiya göstərmək doğrudur. Amma daha doğrusunu etmək üçün məsələyə dərin baxmaq lazımdır. Biz bu təfəkkürün haradan doğduğunu, necə formalaşdığını anlamağa çalışmalıyıq. Problemi dəyişmək üçün gənci deyil, onu formalaşdıran sistemi dəyişmək lazımdır.

Əgər cəmiyyət olaraq həqiqətən dəyişmək istəyiriksə, ailədə və məktəbdə münasibətlərin sağlam əsaslarla qurulması üçün maarifləndirmə aparılmalı, medianın qadın və kişi obrazlarına yanaşması dəyişməli, gənclərə empatiya və hörmət dəyərləri aşılanmalıdır. Cinsiyyət fərqini düşmənlik yox, zənginlik kimi başa düşən bir nəsil yetişdirmədən, bu cür utancverici fikirlərin qarşısını almaq mümkün deyil.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2025)

Şərəf Cəlilli, filologiya üzrə fəlsəfə doktoru, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

İkinci Dünya müharibəsi bəşəriyyətin üzləşdiyi ən dəhşətli müharibələrdən biri idi. Milyonlarla insanın fəlakəti, səfaləti, ölümü, şəhər və kəndlərin, ölkələrin iflası ilə nəticələnən bu müharibə bir millət, məmləkət olaraq bizim də taleyimizdə dərin iz buraxdı.

Bütün dövrlərdə yetirdiyi qüdrətli sərkərdə-xaqanlarla tarix yaradan Azərbaycan xalqı bu müdhiş müharibə zamanı sübut etdi ki, quruluşundan, zamanından asılı olmayaraq o, süngüsü ilə tarix yazan igidlər yetirə bilər.

Biz bir millət, məmləkət olaraq bu müharibədə varımız, dövlətimiz, sərvətimiz, ondan da qiymətli canımız – övladlarımızla iştirak etdik. Daha doğru, mümkün olmayanları mümkünə çevirənlərin sırasında yer aldıq. Cəsarətin, ləyaqətin, Vətənə sonsuz sevginin simgəsi, bəlgəsi olduq. Bu müdhiş müharibədə əldə olunan zəfərdə mənsub olduğu millətin, məmləkətin yerini və rolunu müəyyən edən Ulu öndər Heydər Əliyev haqlı olaraq qeyd edirdi: “Azərbaycan xalqı İkinci Dünya müharibəsində həm döyüş meydanlarında, həm də arxa cəbhədə əsl şücaət və əzmkarlıq nümunələri göstərmişdir. Müharibə başlanandan keçən qısa müddət ərzində Azərbaycan Respublikası ərazisində 87 qırıcı batalyon, 1124 özünümüdafiə dəstəsi təşkil edilmişdir. 1941–1945-ci illərdə respublikanın 600 mindən çox oğlan və qızları cəbhəyə getmişdir".

Stalinqrad və Moskva kimi strateji əhəmiyyətli şəhərlərin sırasında Bakı da vardı

İkinci Dünya müharibəsi bölüşdürülmüş dünyanın yenidən bölüşdürülməsi uğrunda savaş idi. Onun günahsız qurbanları isə haqq, ədalət uğrunda səngərlərə sipərə çevrilmişdi. Hitler Almaniyasının hədəfləri təkcə SSRİ-nin ərazi bütövlüyünü pozmaq deyildi. Kapitalizmin Sosializm üzərində qələbəsinə nail olmaq, dünyanın sərvətinə sahiblənmək idi. Belə bir dəhşətli dönəmdə onun, həm də hədəfində Yaxın və Orta Şərqə hücum etmək bu ərazilərdə mövcud olan neft-qaz yataqlarını ələ keçirməkdi. Tarixi mənbələr də, sübut edir ki, 1941-ci il iyunun 22-də başlayıb 1945-ci il mayın 9-da başa çatan İkinci Dünya müharibəsində Hitler Almaniyası Bakı neftinə xüsusi əhəmiyyət verirdi. Yaxın və Orta Şərqə əl qoymaq məqsədi ilə müharibənin ilk ilindən Şimali Qafqaza, Mazdoka qədər irəliləyən faşistlərin Staliqrad və Moskva kimi strateji əhəmiyyətli şəhərlərin sırasında Bakını da daxil etməsi onu iqtisadi, siyasi, həm də strateji əhəmiyyəti ilə bağlı idi. Bakıya nəzarət Güney Qafqaza, eyni zamanda Yaxın və Orta Şərqə nəzarət idi.

Milyonlarla insanın ölümü, ölkələrin fəlakəti ilə sona çatan İkinci Dünya müharibəsində Azərbaycan təkcə milyonlarla vəsaitini, sərvətini itirmədi, 300 mindən çox igid oğul və qızının “Qara kağızı”, acı xatirələri ilə başbaşa qaldı. İkinci Dünya müharibəsində həlak olan 57 milyon insanın 27 milyonu Sovet İttifaqına, onun 300 mini isə qeyd etdiyimiz kimi Azərbaycana məxsus idi. Hitler Almaniyasının, daha doğrusu Adolf Hitlerin “Rusiya gərək məhv edilsin! Müddəti – 1941-ci ilin yazı!” nidası ilə başlayan İkinci Dünya müharibəsi məşhur “Barbarossa” planına düzəlişlərdən sonra, elə yenə onun “17 iyun 1941-ci ildə SSRİ-yə qarşı iyunun 22-də müharibəyə başlamaq əmrini verdi. İyunun 22-də faşist Almaniyası Sovet İttifaqına hücum etdi. Bununla Sovet xalqı İkinci Dünya müharibəsinə qatıldı. Müharibə Sovet xalqları tərəfindən xilaskar, ədalətli, Vətən müharibəsinə çevrildi”.

Hərb tarixi ilə bağlı məlumatlara istinad edərək təqdim etdiyimiz bu faktlar bir daha sübut edir ki, İkinci Dünya müharibəsi həqiqətən də ədalətlə ədalətsizlik, haqqla haqsızlıq uğrunda savaş olmaqla yanaşı, o həm də Böyük Vətən müharibəsi idi. Faşist Almaniyası Sovet İttifaqında yaşayan irili-xırdalı minlərlə xalqın haqq və hüquqlarını pozaraq savaşa qalxmışdı. Qeyd etdiyimiz kimi o sırada, yeraltı və yerüstü bioresursları ilə dünyanın qan damarı olan Azərbaycan, Azərbaycan nefti ilə bağlı xüsusi plan, strategiya işlənmişdi. Necə ki, hələ İkinci Dünya müharibəsi başlamamışdan öncə Hitler Almaniyası Bakı ilə bağlı siyasi qərar almışdı.

“Moskvanın müdafiəsinə görə” medalı ilə mindən çox azərbaycanlı təltif edildi

İkinci Dünya müharibəsinin ilk ilindən ölkəmiz hərbi əməliyyatların əsas mərkəzlərindən birinə çevrilməsə də, faşizmin hədəf nöqtələrindən biri idi. Bütün sərvətləri, insan resursları ilə faşizmə qarşı səfərbər olunan Azərbaycan insanı Sovet İttifaqında yaşayan digər vətəndaşlar kimi Moskva, Stalinqrad, Odessa, Sevastopol, Kiyev, Volqoqrad kimi məşhur şəhələrin, Ukrayna, Belorusiya, Latviya, Litva, Estoniya kimi respublikaların faşizmdən azad edilməsinə öz töhfələrini verdilər.

Mozdokdan Berlinə qədər şərəfli döyüş yolu keçən igidlərimiz qəhrəmanlıq dastanını al qanları ilə yazdılar. Hərbi-pilot Hüseynbala Əliyev 17 yara alsa da təyyarəni yerə endirmiş, göstərdiyi şücaətə görə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdü.

Tarixi mənbələr onu da sübut edir ki, “Moskva, Stalinqrad ətrafında gedən döyüşlərdə azərbaycanlılar düşmənin çoxsaylı canlı qüvvə və hərbi texnikası ilə üz-üzə dayanmış, faşist ordusuna qarşı irimiqyaslı və dağıdıcı hərbi əməliyyatlar həyata keçirmişdilər”. Moskva uğrunda gedən döyüşlərdə Novqorod vilayətində Sovet İttifaqı Qəhrəmanı İsrafil Məmmədovun komandiri olduğu dəstənin 20 nəfər döyüşçüsünün 400 nəfərdən çox faşist əsgər və zabitini məhv etməs bu gün də 9-10 saat ərzində baş tutmuş uğurlu əməliyyatlardan biri kimi hərb tarixi ilə bağlı mühazirə mətnlərində qorunur.

İkinci Dünya müharibəsinin bütün istiqamətlərdə gerçəkləşən əməliyyatları olduqca ağır və gərgin şəraitdə getsə də, Moskva və Stalinqrad uğrunda savaşlar misilsiz itkiləri, eyni zamanda qəhrəmanlıqlarla müşayiət olunmuşdu. Moskva uğrunda əməliyyatlarda Azərbaycan əsgər və zabitinin yazdığı tarix üstündən 80 il ötməsinə baxmayaraq qəhrəmanlıq örnəyi kimi təbliğ olunur. “1941-ci ilin noyabrında Moskvanın müdafiəsinə göndərilən Bakı zenit artilleriyası alayı düşmənin 40-a qədər təyyarəsinin yarıdan çoxunu məhv etmiş, qalanlarını isə Moskva səmasına çatmadan geriyə dönməyə məcbur etmişdi. Moskva uğrunda döyüşlərdə min nəfərdən çox Azərbaycan vətəndaşı iştirak etmiş və "Moskvanın müdafiəsinə görə" medalı ilə təltif olunmuşdur. Onların sırasında tank alayı komandiri Həzi Aslanov, polkovnik Yaqub Quliyev, mayor Muxtar Suleymanov, kapitan İsrafil İsmayılov, mayor Əhəd Şəmsizadə, leytenant Müseyib Allahverdiyev, leytenant Məmmədrəsul Paşayev, kiçik leyntenant Pərviz Tağızadə, serjant Camal Sədrəddinov, pulemyotçu İdris Vəliyev, sıravi Rəhim Kərimov, snayper Ziba Qəniyeva, tibb bacısı Aliyə Rüstəmbəyova və digərləri yer almışdı. Stalinqradın müdafiəsində Baloğlan Abbasovun snayper dəstəsi və Həzi Aslanovun tank alayı xüsusi fəallıq göstərmiş, düşmənə ağır zərbələr endirmiş ki, bunun da müqabilində hər biri Sovet İttifaqı Qəhrəmanı fəxri adına layiq görülmüşdülər.

1942-ci ildə Şimali Qafqazın, 1943-cü ildə Ukraynanın azad edilməsində yüksək fəallıq göstərən əsgər və zabitlərimizin qüdrətini dünyaya nümayiş etdirmişdilər.

Şimali Qafqaz uğrunda savaşın gerçək qəhrəmanları dağıstanlılar və azərbaycanlılar idi

Azərbaycan arxa cəbhə olsa da, bu ağır və dəhşətli günlərdə, 1942-ci il avqustun 25-də Azərbaycan KP(b)P MK və Azərbaycan XKS respublikada müdafiə-istehkam xəttləri tikintisi üçün qərar qəbul etmişdi. Qərara əsasən Balakən, Zaqatala, Qax, Oğuz, Qələbə rayonlarında Baş Qafqaz aşırımlarını müdafiə edən qoşun hissələri Bakı Müdafiə istehkam xəttinin tikintisinə nail olmuş, xəttin tikintisi üçün 5 min inşaatçının, 90 min vətəndaşın iştirakı ilə bu torpaqları alınmaz qalaya çevirmişdi. Arxa cəbhədə tarix yaradan Azərbaycan xalqı Zaqafqaziya cəbhəsində, daha doğrusu Şimali Qafqaz uğrunda gedən döyüşlərdə Qafur Məmmədov, İdris Süleymanovun, Ukrayna cəbhəsində Məlik Məhərrəmov kimi igidlərin, milli diviziyaların qəhrəmanlarının əzmkarlığı ilə alman faşizmini diz çökdürənlərin, rəşadətli döyüş yolu ilə tarixi zəfərə imza atanların sırasında yer almışdı.

Azərbaycan milli diviziyaları zərurətdən yarandı

Tarixə İkinci Dünya müharibəsi, eyni zamanda Böyük Vətən müharibəsi kimi daxil olan Hitler Almaniyasının, faşizmin iflası ilə nəticələnən müharibənin başlaması ilə əlaqədar “baş komandan Stalinin 1941-ci ilin 18 oktyabr tarixli əmrinə əsasən azərbaycanlılardan ibarət 77-ci dağatıcı diviziyası, 223-cü milli atıcı, 396-cı milli atıcı, 402-ci və 416-cı milli atıcı diviziyaları yaradıldı və onlar Zaqafqaziya hərbi dairəsində yerləşdirilmiş 44-cü, 45-ci və 46-cı orduların tərkibinə daxil edildilər. Azərbaycanlılardan ibarət 416-cı, 402-ci, 396-cı, 223-cü, 77-ci və s. milli diviziyalar Simferopolun, Odessanın, 77-ci diviziya Polşa və Çexoslovakiyanın, 223-cü diviziya Yuqoslaviyanın azad olunmasında fəal iştirak etmiş, 416-cı diviziya Qafqazdan Berlinə qədər böyük döyüş yolu keçmiş, Berlinin süquta yetirilməsində xüsusi fəallıq göstərmişdir. Polşa və Çexoslovakiyanın faşistlərdən azad edilməsi uğrundakı döyüşlərdə göstərdikləri qəhrəmanlıqlara görə akademik Ziya Bünyadov və digər 20 nəfər azərbaycanlı Sovet İttifaqı Qəhrəmanı adına layiq görülmüşdür”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2025)

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir. Anar qəhrəmanlarının ən populyar əsərlərini bir daha yaddaşlarda təzələyir:

RƏSUL RZA

“ƏRK QALASI”
 Təbriz – gözəl şəhər!

Vuruşdular:
son gülləyə;
son süngüyə,
son qundağa qədər.
Vuruşdular:
hər şey qırmızı geydi,
daşdan torpağa qədər.
Vuruşdular:
alt dodaqdan
üst dodağa qalxa bilməyən
səsə qədər.
Vuruşdular:
onlardan yeddi dəfə – yetmiş qat
artıq olan,
süngüləri narın daraq dişi kimi
sıx olan düşmənlə.
Yaralılar ufuldamadı.
Can verənlər inləmədi.
Susuzlar yandım demədi.
Öpdü qurumuş dodaqları
qan hopmuş torpağı.
Yaralarına basdılar
qan rəngli bayrağı.
Nə düşmən onlardan
bir aman sözü ala bildi,
nə bu ölümü yağı duydu,
nə qala bildi.
Söykənib qala divarına
öldülər ayaq üstə;
çiyin-çiyinə.
Ulduzlar şahid oldu,
bir sırada dayanmış
ölülərin qabağından,
yüz yerə bölünmüş dirilərin
çəkildiyinə.
Öldülər ayaqlarının altında
Vətən torpağı.
Başlarının üstündə
Vətən ulduzları.
Könüldən-könülə keçdi
ümidləri, arzuları.
Gecə ağır-ağır keçdi
cənazələrin üstündən;
Keçdi getdi yolu səhərə.
Günəş şəfəqdən bir örtük çəkdi
torpağı qoruyub, torpaqda dincələn
cənazələrə.

                1958

“Ədəbiyyat və incəsənət”

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bakıda II Türk İnteqrasiya Olimpiadasının (TİO) final mərhələsi uğurla başa çatdı. Azərbaycan Dövlət Himninin səsləndirilməsi ilə başlayan tədbirdə, vətənin bütövlüyü uğrunda canından keçən şəhidlərin xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edildi. Daha sonra səhnəyə Turan və Azərbaycan bayraqları gətirildi.

Tədbiri giriş sözü ilə Türk İnteqrasiya Olimpiadasının ideya müəllifi və layihə rəhbəri, dosent Şəmil Sadiq açaraq  qeyd etdi ki, Prezident İlham Əliyevin andiçmə mərasimində: “Biz beynəlxalq təşkilatlarla bağlı bundan sonra da öz addımlarımızı atacağıq, ilk növbədə, Türk Dövlətləri Təşkilatı çərçivəsində səylərimizi davam etdirəcəyik. Bu bizim üçün prioritetdir”, – kimi tarixi fikirləri Türk İnteqrasiya Olimpiadasının mayakı oldu.

Azərbaycan Respublikasının yürütdüyü dövlət siyasəti Türk Dövlətləri Təşkilatına baxışımızı çox aydın şəkildə göstərməkdədir. Məhz bu məqamı vurğulayan dövlət başçısı Türk Dövlətləri Təşkilatını yeganə ailəmiz adlandırdı: “Bu bizim üçün əsas beynəlxalq təşkilatdır, çünki bu bizim ailəmizdir. Bizim başqa ailəmiz yoxdur. Bizim ailəmiz Türk dünyasıdır”.

TİO 10 ildən çoxdur ki, Hədəf Şirkətlər Qrupu tərəfindən keçirilən Fənlərin Dostluğu Olimpiadası (FDO) əsasında yaradılıb. Bir sualın şərtində və cavab variantlarında 2 – 5 fənnin inteqrasiyası öz əksini tapır. TİO-da hər sualda inteqrasiya olunacaq fənlərdən biri mütləq Türk dünyasının coğrafiyası, ədəbiyyatı, tarixi, mədəniyyəti və ortaq elmi barədədir.

Ş.Sadiq diqqətə çatdırdı ki, dünyada elmin bütün sahələrində inteqrasiya prosesi gedir: “Hazırda fənn kurikulumlarında inteqrativ yanaşma üstünlük təşkil edir. Bu proses elmlər arasında olduğu kimi xalqlar arasında da vacib şərtlərdəndir.

300 milyonluq türk xalqının ortaq dilə, elmə, mədəniyyətə, tarixə, coğrafiyaya, sahib olduqlarını nəzərə almaqla bu ortaqlığı elmlə vəhdətdə təqdim etmək məqsədilə çıxdığımız yolda dörd əsas məqsəd var:

- türk xalqlarının ortaq dil, əlifba və dərslik ideyasına dəstək;

- Türk dünyasında orta məktəb şagirdlərinin ortaq bilgisinin formalaşması və paylaşılması;

- türk xalqları yeniyetmələri arasında TİO vasitəsilə əməkdaşlığın qurulması;

- türk xalqlarının “işdə, dildə, əməldə birliy”i dərk etmələri və ortaq mədəniyyətə sahib olduqlarını əyani göstərmələri”.

Şəmil Sadiq nəzərə çatdırdı ki, olimpiadanın 2025-ci il buraxılışında – Azərbaycan, Türkiyə, Gürcüstan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Özbəkistan, Şimali Kipr Türk Respublikası, Qaqauz elindən 13-16 yaş aralığında olan şagirdlər iştirak ediblər.

İdeya müəllifi onu da bildirdi ki, ölkəmizin regionda elm mərkəzi olmaq şansı çoxdur: “Bu kimi addımlarla sözügedən prosesi daha da sürətləndirə bilərik. Niyə Türk dünyasına elm günəşi Azərbaycandan doğmasın və bunda bizim də dəstəyimiz olmasın?!”

Şəmil Sadiq öz çıxışında onu da dedi ki,  hazırda Bakıda final turu – Türk Dünyası Ortaq Mədəniyyət Festivalı keçirilir: “Olimpiadanın filan turunda 8 ölkədən 100-dən çox şagird iştirak edir”.

Mükafatlandırma tədbirindən əvvəl təşkilat komitəsi üzvləri ulu öndər Heydər Əliyevin məzarını ziyarət ediblər.

Mükafatlandırma mərasimində Azərbaycan Atatürk Mərkəzinin rəhbəri, akademik Nizami Cəfərov, Ailə, Qadın və Uşaq problemləri üzrə Dövlət komitəsinin sədri Bahar Muradova, Millət Vəkilləri Vuqar Rəhimzadə, Ceyhun Məmmədov, Türkiyədən Nəsibə Aydın Okullarının qurucusu Nəsibə Aydın xanım, TESAM başqanı dr.İlyas Bozkurt, elm xadimləri, təhsil müəssisələri rəhbərləri, ictaimiyət nümayəndələri, müəllimlər və şagirdlər iştirak etmişdir.

2-ci Türk İnteqrasiya Olimpiadasının ölkə seçim mərhələsi aprel ayı, online formada təşkil olunmuşdur. Olimpiadanın 1-ci mərhələsində 8 ölkədən, 1741 məktəbdən, 3000 nəfərdən çox şagird iştirak edib. Bu iştirakçılardan 170 nəfər şagird final mərhələsində iştirak üçün haqq qazanıb.

Final mərhələsində biliklərini sınayan şagirdlərdən 20 nəfər qızıl medal, 20 nəfər gümüş, 20 nəfər bürünc medalla təltif edildi.

Bundan əlavə ən yüksək nəticə göstərən 3 nəfər şagird Doğu Akdeniz Universitetindən 100 faiz təqaüd əldə etdi.

Mükafatlandırma mərasimində  qaliblərə medallar və sertifikatlar və qiymətli hədiyyələr təqdim olundu.

İştirakçılar içərisində «Yaxşıların yaxşısı» nominasiyasının qalibi şagird «Qızıl alma» mükafatına layiq görüldü.

Türk dövlətləri və milli qurumlarının məktəbliləri arasında artıq 2-ci dəfə keçirilən Türk İnteqrasiya Olimpiadasının bu ilki buraxılışının təşkilatçıları TÜRKSOY, Azərbaycan Atatürk Mərkəzi, Doğu Akdeniz Universiteti, Qazaxıstanın Turan Universiteti, Azərbaycan Dövlət Televiziyası və Hədəf Şirkətlər Qrupudur.

TİO Təşkilat Komitəsinin qərarına əsasən 3-cü Türk İnteqrasiya Olimpiadasının final mərhələsi 2026-cı ildə Ankara şəhərində təşkil olunacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portal bu gün sizlərə Klassik uşaq ədəbiyyatından seçmələr sırasından Mirzə Ələkbər Sabirin “Məktəbə tərgib” şeirini təqdim ediləcək.

Mənim bağım, baharım!

Fikri işıqlı oğlum!

Məktəb zamanı gəldi,

 Dur, ey vəfalı oğlum!

Ey gözüm, ey canım!

Get məktəbə, cavanım!

 Gün çıxdı, sübh açıldı,

Qaranlıqlar qaçıldı,

Pəncərədən gün düşdü,

Otaqlara saçıldı.

 Ey gözüm, ey canım!

 Get məktəbə, cavanım!

Oğul, oğul, amandır,

Çox yuxlamaq yamandır.

Çox yuxlamaq – şeytandan,

Tez durmaq – Allahdandır.

 Ey gözüm, ey canım!

 Get məktəbə, cavanım!

Nəsihət al, nəsihət,

 Qıl kəsbi-elmə qeyrət!

 Elmsizlik bəlası

Müşkül olur, həqiqət.

Ey gözüm, ey canım!

Get məktəbə, cavanım!

Məktəbdə var şərafət,

Dəftərdə var lətafət.

Cari olur qələmdən

Şirin-şirin hekayət.

Ey gözüm, ey canım!

 Get məktəbə, cavanım!

Allah olsun sədiqin,

 Məktəb sənin şəfiqin;

Dur məktəbə get, oğlum,

Dəftər sənin rəfiqin.

 Ey gözüm, ey canım!

Get məktəbə, cavanım!

 Müəllimin kəlamın

Al, saxla ehtiramın;

Həqdən edər təmənna

Məktəbinin dəvamın

Ey gözüm, ey canım!

Get məktəbə, cavanım!

Elm öyrən, imtahan ver,

 Öz fəzlini nişan ver;

 Qədrin bil elmü-fəzlin,

Elmin yolunda can ver.

 Ey gözüm, ey canım!

Get məktəbə, cavanım!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mərhum Filologiya elmləri doktoru Arif Səfiyev 6 may 1934-cü ildə Füzuli şəhərində dünyaya pənah gətirib. Şəhər orta məktəbini bitirdikdən sonra ADU-nun filologiya fakültəsinə qəbul olub. 1958-ci ildə universiteti tamamlayıb və əmək fəaliyyətinə başlayıb.

Özü də, "Avtomobil nəqliyyatçısı" qəzeti redaksiyasında ədəbi işçi kimi.

1961-ci ilədək redaksiyada çalışıb. Sonra Azərbaycan EA Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunun aspiranturasına daxil olub. 1964-cü ildə Aspiranturanı tamamladıqdan sonra institutda elmi işçi kimi qalıb. 1969-cu ildən 1973-cü ilədək elmi katib vəzifəsində işləyib. 1973-cü ildən 1990-cı ilədək institutda baş elmi işçi kimi fəaliyyət göstərib. 1990-cı ildən hazırkı dövrədək institutun elmi katibi vəzifəsində çalışır. Arif müəllim "Sabit Rəhmanın komediyaları" mövzusunda tədqiqat aparmış, filologiya elmlər namizədi elmi adını almışdır.

O, bir neçə kitabın müəllifidir. Onlardan "Sabit Rəhmanın komediyaları", "Komediya və Həyat", "Sabit Rəhman", "Azərbaycan dramaturgiyası müasir mərhələdə" adlı kitabları göstərmək olar.

"Azərbaycan dramaturgiyası müasir mərhələdə" adlanan həmin monoqrafiyada müəllif ilk növbədə tədqiq etdiyi mərhələnin dramaturgiyası üçün əlamətdar olan özünəməxsusluqları müəyyənləşdirir; dövrün ictimai ziddiyyətlərini dərindən qavramaq, ictimai həyatın dərin qatlarına enmək, insanın mənəvi aləminə nüfuz edərək dramaturji təsvirin mərkəzinə onun iç dünyasını gətirmək və s. belə xüsusiyyətləri estetik məziyyət kimi dəyərləndirir, bu məziyyətlərin bədii təcrübədəki görüntülərini isə monoqrafiyanın "Dramaturgiyada müasir mövzu: qəhrəman və zaman problemi", "Tarixi mövzu və onun müasir bədii dərki", "Janrın yeni axtarışları" adlanan fəsillərində tezisləşdirir. 

Azərbaycan dramaturgiyasının kamil tədqiqatçıları arasında Arif Səfiyevin ayrıca yeri var. Onun adı Məmməd Arif, Əli Sultanlı, Mehdi Məmmədov, Yaşar Qarayev kimi müqtədir alimlərin sırasında çəkilə bilər. Arif Səfiyev Əli Sultanlının tələbəsi, Məmməd Arifin aspirantı, Mehdi Məmmədovun həmsöhbəti, Yaşar Qarayevin dostu-dərdişi olub. Onun tənqidçi "mən"i, alim şəxsiyyəti T. Hacıyev, Ş. Salmanov, Elçin, A. Hüseynli, Q. Kazımov kimi istedadlı yazıçı və filoloqların əhatəsində, onlarla qarşılıqlı elmi təmasda formalaşıb. A. Səfiyevin gənclik illəri Nizami adına Ədəbiyyat İnstitutunda, respublikanın ən nüfüzlü ədəbiyyatşünaslıq mərkəzində keçib. Öz biliyi, mütaliəsi, təvazökarlığı və xeyirxahlığı ilə həmkarlarının rəğbətini qazanıb, onlarda özünə qarşı böyük simpatiya oyadıb.

11 aprel 2024-cü il tarixində Arif Şəfiyev Bakı şəhərində vəfat edib.

Allah rəhmət eləsin! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(06.05.2025)