“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Fərqanə Səfərlinin şeirləri təqdim edilir. 

 

 

Qalanların qibləsi

 

Tərs hiylənin yaddaşına

Düz yol çəkdim körpülərdən.

Həqiqətlər gün saymadı

Təqvimdəki son qəmərdən.

 

Asta-asta yel oynadı,

Dəyirmanı dərd götürdü.

Buğda sözün geri çəkdi,

Acanlar şansın itirdi.

 

Güzar ustalaşıb keçdi

Xəyalların kəm ucundan.

Eşq birtəhər yolun seçdi

Tünd badənin dəm ucundan.

 

Günah quduzlaşıb qaçdı

Xəyanətin kəndirindən.

Yol-yolağa "çiçək tökdü"

Yaltaqlığın ənbərindən.

 

Sonra... kaman zilə çıxdı -

"Do", "re", "mi"nin cərgəsindən.

Ölənlərə hava tutdu

Qalanların qibləsindən...

 

 

Dünyanın düz vaxtı

 

Mən elə bildim böyüyüb

Yetir insan öz baxtına.

Demə, əyri yol gedirmiş

Dünyanın lap düz vaxtına.

 

Yəhər yüklü ağrıları

Dartır köhlən sağrıları,

Qaçır alma oğruları

Həvvanın ta qız vaxtına.

 

Yorğun idi dar ağacı,

Ölüm də baxdı qıyğacı.

Laylaların ən qısqancı

Dönük çıxdı saz vaxtına.

 

Kəpənək doğuşdan bəri

Bir ipəkdi, bir də dəri,

Qışın oğlan həndəvəri

Çəkdi yolun yaz vaxtına.

 

 

Ümid-qarğış çantası

 

Allahın ətəyinə

Boşaltdım çanta-çanta

Şifahi qarğışları... 

Alın yazım olmadı,

Göy üzünə həvalə. 

Əzbərlərini pozmur

Bildiyim alqışların... 

 

Bir Şahməran vurmuşdu

Yerin əncər qatında

Köklü diləklərimi... 

"Yolçu yolunda gərək", 

deyib asdım çiynimə

Yaşlı ümidlərimi...

 

 

Qara düşüb

 

Yumma daha gözlərini,

Eşqin yolu dara düşüb.

Sinən sözdən uzaqlaşıb,

Söz havası tara düşüb.

 

Əllərin boşa çıxanda,

Əzabın qoşa çıxanda,

Təkliyin başa çıxanda

Mərd ürəyin xara düşüb.

 

Tələsib əl saxlamısan,

Sandıqda gül qoxlamısan.

Sən şeytanı haqlamısan? -

Qız üstündə tora düşüb.

 

Tünd qələmin al sevdası,

Qaymaq kimi bal sevdası.

Dillənibdi lal sevdası,

Ağ vərəğə qara düşüb.

 

 

Əsrin aynası

 

Baxdı ki, qalmayıb dar ağacları,

Yer asdı özünü göyün üzündən.

Bezib can payını hürrə çevirdi,

Bax, onda Allahın çıxdı sözündən.

 

Töküldü qəlbinə neçə min alov,

Susdu qərinənin ana laylası.

Kürəsəl yorğunluq, bəşəri qayğı

Sıxdı qucağına əsrin aynasın.

 

Gözünün dərdində batırdı özün,

Yeddi qat insanı gömdü özünə.

Sonra ruh axtardı könül verməyə,

Uçmuşdu ürəklər göyün üzünə.

 

Mavi kəhkəşanın başına döndü,

Fırlanıb toxudu hava qatını.

Torpaq toxum-toxum cücərtdi vəchlə

Ana təbiətin varidatını.

Sentyabr

 

Ala-boz hava var başımda:

Son baharın naz havası.

Sentyabr əl uzadıb

Səbirsizlik dərgahına...

Alabaxta civil-civil

Yaydan kamını qoparıb.

Günəş özün yaman dartır,

Çöldən istini aparıb...

Həsrətlilər yağış güdür

Göyün birinci qatından.

Torpağın nəmliyi qoxur

Yerin gecə saatından...

Sentyabr gülüşlərinin

Qəhqəhəsi sərin,

Gəlişi zümzüməli.

Bir taxta oturacaq,

İlk sarı yarpaq

Və darıxmaq:

Payız hekayəli...

 

 

Yorulmuşuq neçəmiz

 

Görən, hardan baxasan 

Adəmin həyatına? 

Elə hey səmt yozuruq

Yerin yeddi qatına. 

 

Cəhənnəm mələkləri

Bezibdi əlimizdən. 

Torpağın toxum payı 

Kök atıb dərdimizdən. 

 

Bu yer qoşa budaqdı,

Birindən bar almışıq. 

Çoxu ürəyə düşüb, 

Özümüz tək qalmışıq. 

 

Hərdən sınaq tapmışıq

Göylərin cığırında. 

Dəhşət görüb azmışıq

Dünyanın axırında.

 

Şirin yuxu qaçırmaq

Gözlərə tələ deyil. 

Bir kəpənək uçurmaq

"Təkamül" hələ deyil. 

Seyrələn buludlara 

Çətir tutmaq peşəmiz. 

Günah adi günahdı,

Yorulmuşuq neçəmiz. 

 

Yaşamaq asan işdi, 

Ölmək çətinə dönüb. 

Anası bəşər olan 

Övlad yetimə dönüb. 

 

 

Yeddi əkiz

 

Göyün bağrı yarıldı, 

Doğdu göyqurşağını. 

Yeddi əkizi gördü,

Yer dəyişdi çağını. 

 

Şeytan da öz canından

Ağı, bozu atmadı -

İşin elə bərk tutdu, 

Cənnətə qayıtmadı. 

 

Səs-səmiri boğuldu

Mələyin qorxusundan. 

Sevdası əcəl çıxdı

Hicranın yuxusundan. 

 

Cəftəsi boş qapıdan

Haram halallıq aldı. 

Bəyquş Simurqu tapdı, 

Yolun gecədən saldı. 

 

Başıdaşlı günahlar

Özünə gün ağlayıb -

İnsan səcdəyə gəlmir, 

Belin nəyə bağlayıb?! 

 

 

Əvəzlik

 

Cümləmdə şəxs əvəzliyi axtardım

Yerinə qoymağa... 

Nə sən deyə bilirəm,

Nə də mən varam

Biz olmağa.

Ürkək-ürkək ayrılırıq,

Üç nöqtədən biri qalır. 

Dizə kimi yalın qalan

Bu xoşbəxtlik

Fikrə dalır.

Tuturam boz hekayəmin

Soldan beşinci barmağın -

Ötürürəm qaranlığa,

Pozuram

gündən saymağın.

 

 

Yersiz başladıq

 

Ağlımız göydə qaldı

Ordan yersiz başladıq. 

Ay-ulduzun vaxtını

Səbəb yoxkən daşladıq. 

 

Yelləncək göy üzündə

İntihara ip oldu. 

Dar ağacı şər kimi

Adsız, yurdsuz doğuldu. 

 

Günəş də çaşıb qalıb

Dörd fəsilli sakinə. 

Kölgə vaxtın düz bilir, 

İnsan gəlmir təmkinə. 

 

Arzunun həya donu

Batıbdı bataqlığa.

Lillənmiş günahları

Yazmışıq şıltaqlığa. 

 

Ağlın yeri dar qalır, 

Gündüz qorxur gecədən. 

Qucaq dolu xəstəyik

Bircə ovuc sağ ikən.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

 

 

Türk naşiri və yazıçısı Tahsin Demiray 1903-cü ildə İstanbulda dünyaya gəlib. 1919-cu ildə Kadıköy Sultanisini bitirdikdən sonra milli mücadiləyə qatılıb. 1923-cü ildə İstanbul Müəllim Məktəbini bitirib. İstanbul Universitetinin Fənn fakültəsində təhsilini davam etdirib, eyni zamanda Bolu liseyində müəllimlik edib. Fənn fakültəsini ikinci kursdan tərk edib.

 

Türkiyə Cümhuriyyətinin ilk və ən önəmli naşirlərindən biridir. Yeni dövlətin quruluşundan sonra 1925-ci ildə fəaliyyətə başlayan ilk nəşriyyatlardan biri olan Türkiyə Yayınevini qurmuş, Əlifba inqilabının ardından yeni əlifbanı yayınlama imtiyazını almışdır. Latın əlifbasıyla basılmış ilk "Əlifba"nı yayınlamışdır.

 

Ölkədə uşaq dərgiçiliyinin gəlişməsinə  ciddi rol oynayıb. "Yeni Yol" və "Resimli Mecmua" adlı ilk uşaq dərgilərinin naşiridir. Daha sonra "Yavrutürk", "Binbir Roman", "Ateş", "Cumhuriyet Çocuğu", "Çocuk Haftası", "Yıldız, Büyük Ateş", "Altın Işık" kimi dərgilərlə Türkiyədə uşaq dərgilərinin inkişafına təkan verib.

 

O, bir naşir kimi Nihal Atsızın, Abdullah Ziya Kozanoğlunun tarixi romanlarını, Kazım Karabekirin xatirələrindən ibarət "İstiklal Harbimiz" adlı kitabını, İsmail Hami Danişmendin "Osmanlı Tarihi Kronolojisi"ni yayınlamışdır. Özü də yaradıcılıqla məşğul olmuş, Türk Qurtuluş Savaşı və sosioloji problemlər haqqında çeşidli kitablar yazmışdır.

 

Filmoqrafiya

 

- İlkokullar için ilk türk alfabesi

- Büyük dünya hava savaşı

- Dokuz Yıldız münasebetiyle

- İlkokullar için temel bilgiler

- Arkada bıraktığım küçük işarət taşları

- Toplum yapımıza tarih içinde bir bakış

- Fiske Taşları

- Hindistan mücahidi Ahmet Âzad ve İngiliz mahkemesi önünde nutku

-  Eğitimimize sol akımların girişi ve öncüleri

- İstiklâl Harbimizin Müdafaası

- Buhranlarımızın temel sebepleri.

Tahsin Demiray 25 iyul 1971-ci il tarixində İstanbulda vəfat edib.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

Nemət Tahir, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Qarabağ təmsilçisi

 

Bir dəfə Prussiyanın baş naziri və Almaniya İmperiyasının gələcək “dəmir kansleri” Otto fon Bismark siyasi rəqibi, Prussiya parlamentinin üzvü, siyasətçi və alim Rudolf Virxovu duelə çağırır…

 

Gerisi inanılmazdır, özü də çox. 

Onların arasında alman torpaqlarının birləşdirilməsi metodu ilə bağlı fikir ayrılığı yaranmışdı. Bismark bunu "güc və qanla" etmək istəyirdi. liberal Virxov isə aqressiv xarici siyasətin qəti əleyhdarı idi və büdcədən hərbi ehtiyaclar üçün səmərəsiz istifadə edilməsinə etiraz edirdi.

Təcrübəli duelçi Bismark sekundantlarını Virxovun yanına  göndərir. Sadə vətəndaş olan Virxovun təcrübəli hərbçi və duel həvəskarı olan Bismarka qarşı dueldən sağ çıxmaq şansı yox idi. Lakin tibbi fizioloq və ümumi patologiya professoru olan Rudolf Virxov  özü üçün son dərəcə çətin vəziyyətdən çıxış yolu tapır: o, sekundatlara  silah seçiminin onun olduğunu söyləyir və dueli ...sosiska ilə təklif edir. Alim, zahirən tamamilə eyni olan iki böyük sosiska götürür və deyir: - “Bu sosiskaların birində insan həyatı üçün ölümcül təhlükəli olan trixinella var. Digəri isə təmizdir. Zahirən, onlar heç də fərqlənmirlər. Qoy zati-aliləri  mənə bu şərəfi nəsib edən seçimini etsin: sosiskalardan  birini seçib yesin. Digərini isə mən yeyəcəyəm”. 

Bismarkın şoka düşmüş sekundatları belə qeyri-adi və dəhşətli duel silahından imtina edirlər. Duel baş tutmayır və eyni zamanda heç kim professor Virxovu qorxaqlıqda ittiham edə bilməyir.

Buna oxşar hadisə başqa bir görkəmli alim - fransız kimyaçısı və mikrobioloqu Lui Pasterin də başına gəlmişdir. Pasterin yoluxmuş sosiska ilə dueldən xəbəri olub-olmadığı məlum deyil. Amma məlum olan odur ki, yaranan münaqişə vəziyyətində alim son dərəcə müdrik davranaraq, münaqişənin həlli  yolunu tapır.

Bir gün tanımadığı biri Lui Pasterin yanına gəlir və özünü  bir qrafın sekundatı kimi təqdim edir. Məlum olur ki, qraf  alimin onu təhqir etdiyini güman edərək, alimi  qətiyyətlə duelə çağırırdı. Paster sakitliklə sekundanta qulaq asıb deyir: - “Məni duelə çağırırlarsa, ona görə də silah seçmək hüququ mənə məxsusdur. Burada iki kolba var: birində çiçək xəstəliyinin törədicisi, digərində isə təmiz su var. Əgər sizi göndərən şəxs öz istəyi ilə onlardan birini içməyə razı olarsa, o birini dərhal mən içəcəyəm”.

Bunu eşidə qraf şoka düşür. Beləliklə, duel baş tutmayır.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

1.

NAŞÜKÜRLÜK

Təzəpir məscidində bir nəfəri əllərini göyə açıb Allaha dua edərək 100 manat istədiyini görən Dərdayılın ona ürəyi yanır, adəti üzrə bığlarına sığal çəkib, çıxarıb ona 50 manat verir.

Belədə həmin şəxs pulu götürüb yenidən əlıərini göyə açaraq deyir:

-İlahi, sən mənə pulu bu bığlı tarakanla niyə göndərirsən, əbləh pulun yarısını vermədi. 

 

2.

OLMUŞ HADİSƏ

Məşhur deputat dəniz kənarından qəribə butılka tapır, ağzını açanda içindən cin çıxaraq deyir:

-Ey mənim xilaskarım, mən kreativ cin xidmətindənəm, biz müasir düşüncə tərzi ilə daha innovatik performanslar sərgiləyərək müştərilərə xidmət göstəririk, arzunu de, yerinə yetirim. 

Gözlərinə işıq gəlmiş Deputat cəld içində 19 manat olan bank kartını çıxarıb deyir:

-Cin, elə et ki, mənim bu kartımdan ömür boyu pul əskik olmasın. 

Cin “baş üstə” deyib ayin icra edir və qeyb olur.

Deputatın telefonuna bankdan mesaj gəlir: “Sizin bank kartınız ömrünüzün sonunadək içindəki məbləğlə birlildə bloklandı”.

 

3.

DİALOQ

-Sənan, xətrimə dəydin, necə ola bilər ki, bu qədər yaxınlıqdan sonra sən mənim adımı səhv deyirsən?

-Quzum, Sənan yox, Kənanam mən. 

 

4.

FƏRQ

Keçmişdə heyvanlar barədə cəmi bir dənə veriliş var idi, adı “Heyvanlar aləmində” idi. 

İndi hər kanalda tok-şou adı altında bir-iki aparıcılı, beş-altı ekspertli, on-on beş tamaşaçılı onlarca belə veriliş gedir.

Mən şəxsən keçmişdəkini daha çox bəyənirəm.

 

5.

MƏNTİQ

“Azərlotereya” içində lotereya biletləri satdığı yeraltı keçidin üstünə böyük bir reklam lövhəsi vurub: “Sən bura daxil oldunsa, demək, 500000 manat qazanacaqsan”.

“Qazanmaq şansın var” yox a, “qazanacaqsan”.

Götürəsən verəsən məhkəməyə, deyəsən ki, girmişəm bura, di ver 500000 manatı. 

 

@sərtyel

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

 

 

Bayağı detektiv oxuyanlar, gedin “Cəbhədən cəbhəyə” romanını oxuyun. Ötən əsrdə Azərbaycanda yaranan 3 şedevr detektivdən biri, Həsən Seyidbəyli və İmraN Qasımovun birgə əsəri. Digər 2-si isə Cəmşid Əmirovun “Qara Volaq” və “Brilyant məsələsi” romanlarıdır. Yoxsa ki, indiki mənasız, məzmunsuz, rabitəsiz boz ədəbiyyatı detektiv deyib oxumayın.

 

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü və Azərbaycan SSR xalq artisti Həsən Seyidbəylinin bu gün anım günüdür

Kinodramaturq və kinorejissor Həsən Seyidbəyli 22 dekabr 1920-ci ildə Bakı şəhərində anadan olub. Burada 132 saylı şəhər orta məktəbi bitirib. Leninqrad Kino Mühəndisləri İnstitutunda, Moskvada Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutunun kinorejissorluq fakültəsində təhsil alıb.

 "Azərbaycanfilm" kinostudiyasında kinorejissor,  Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının katibi və sədri vəzifəsində işləyib. "İmtahan", "Qızıl axtaranlar", "Bağlı qapılar" adlı dram əsərləri Azərbaycanda və xaricdə səhnəyə qoyulub.

"Uzaq sahillərdə" (1954, İ. Qasımovla birgə) romanı Sovet İttifaqı Qəhrəmanı M. Hüseynzadəyə həsr olunub. Əsərləri bir sıra xarici dillərə tərcümə edilib. Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqı İdarə Heyətinin I katibi olub. Filmləri Ümumittifaq Kino festivallarında mükafat və diplomlara layiq görülüb.

Film Fondunda rejissor Həsən Seyidbəylinin şəxsi arxivi yaradılıb.

 

Filmoqrafiya

 

- Bakıdan Göy-gölədək, Böyük yol, Bizim Cəbiş müəllim - rejissor

- Quba bağlarında və Tərtərçay vadisində, Xoşbəxtlik qayğıları - rejissor, ssenari müəllifi

- Doğma xalqıma, Qızmar günəş altında, Uzaq sahillərdə, Şosedə hadisə, Əyri yolla qazanc – ssenari müəllifi

- Telefonçu qız, Möcüzələr adası, Sən niyə susursan?, O qızı tapın - quruluşçu rejissor, ssenari müəllifi

- Kinorejissor Həsən Seyidbəyli – Film Həsən Seyidbəyliyə həsr olunmuşdur.

- Kinonu sevən adam. Həsən Seyidbəyli – Film Həsən Seyidbəyliyə həsr olunmuşdur.

 

Təltifləri

 

1. "Azərbaycan SSR xalq artisti" fəxri adı

2. "Azərbaycan SSR əməkdar incəsənət xadimi" fəxri adı

3. "Qırmızı əmək bayrağı" ordeni

4. "Şərəf nişanı" ordeni

 

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü  Həsən Seyidbəyli çox erkən - 25 iyun 1980-ci ildə 59 yaşında dünyasını dəyişib. Nə qədər gerçəkləşdirə bilmədiyi işləri qalıb.

Allah rəhmət eləsin.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

 

Aynur İsmayılova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 

Səssizlik və sən.

Gecə saat on ikini göstərir.

Hər tərəf qaranlıqdı.

Yay yağışından sonra soyuyan otaqda tənha bir mən var, bir də yanan şam. Otağı isidəcək qədər gur yanmasa da, üzümün bir tərəfini isidib yoluma işıq salır. Qələmimdən çıxan hər kəlimə onun nuruyla aydınlanır.

Şam işığında sirli bir aləm var. Səni düşündürür, yazdırır, oxudur. Bu sadəcə bir işıq deyil, hər yanışıyla bir ömrü danışan hekayədir. İçində çox şey var. Sən varsan. Həyat var. O, sənə həm yol göstərir, həm də isti qucaq açır. Sanki bir doğman kimi yaxındır sənə. Onun həsrətinə dözə bilməyənlər yanıb kül olur, yanında olanlar isə dost.

O, bir yoldaşdır. Ən qaranlıq yollarda sənə yol göstərən, səninlə son nəfəsinə kimi yanan ən sadiq dostdur. Susur, amma danışdırır. Dinləyir, ancaq yorulmur. O yanır, mən isə yazıram. Səssiz baxışlarımız birləşir. Görəsən, nə istəyir? Gah yuxarı uzanır, gah da aşağı enir. Nəfəsim toxunanda isə sanki rəqs eyləyir.

Bu gün ilk görüşümüzdür, bir dost, yoldaş kimi. Bu dəfə fərqli gəlmişəm. Sənə başqa baxıram. İndi mənim üçün təkcə otağı aydınlatan bir şam deyilsən.

Öyrənmək istəyirəm: dərindənmi tanıyırsan, yoxsa dərman olmaq üçünmü yanırsan?

Səni hər gecə yenidən tapmaq ümidi ilə…

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

 

 

 

Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun və “Ulduz” jurnalının birgə keçirdikləri Xalq Yazıçısı Anarın 85 illik yubileyi münasibətilə hekayə müsabiqəsinin mükafatçılarının hekayələrinin  təqdimatı davam edir.

 

 

2-Cİ YER

Orxan CUVARLI

 

Mən Cuvarlı Orxan Ramin oğlu 1994-cü il oktyabrın 28-də Bakı şəhərində anadan olmuşam. 2012-2016-cı illərdə Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsində bakalavr təhsili almışam. Magistr təhsilimi 2016-2019-cu illərdə Türkiyə Burslarının qalibi kimi Akdeniz Universitetinin jurnalistika fakültəsində tamamlamışam. 2019-cu ildə namizədlik dissertasiyamı uğurla müdafiə etmişəm. Rus, ingilis və türk dillərini bilirəm. Hazırda İctimai Televiziya və Radio Yayımları Şirkətində redaktor vəzifəsində çalışıram. 

2015-ci ildən Orxan Cuvarlı imzasıyla ədəbi fəaliyyətə başlamışam. 2016-cı ildə Üçüncü Gənc Ədiblər Məktəbinin iştirakçısı olmuşam. 2022-ci ildən Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvüyəm. 2023-cü ildə Gənclər və İdman Nazirliyinin "Gənclər mükafatı"nın "Ədəbiyyat" nominasiyası üzrə laureatı olmuşam.

 

 

 

DAŞ

 

Sürməyi səmada süzən buludlar ayın qabağını kəsdi. Ayın üzünü duvaqtək örtən kövrək ziyası görünməz oldu, ətraf zil qaranlığa büründü.

Otuz il bu yerdən baxdığım, arabir tutqunlaşan, bəzən də apaydın olan səmada buludlardan savayı bircə qımıltı da gözə dəymirdi. Bulud topalarının süzüldüyü hissələr lacivərdə boyanırdı.

Bu səma illərdir gördüyüm yeganə mənzərə idi. İstəsəm də, bundan nə bir çərək əskiyi, nə bir qırıq artığını görə bilərdim. Sanki kimsə göy üzünü gözlərimin önündə bir rəsm tablosu kimi asıb getmişdi.

Gecə və gündüz növbələşəndə bu tablonun rəngindən başqa hər şeyi – eni, uzunu, genişliyi, hüdudsuzluğu yerli-yerində qalırdı.

Səhərlər rəssam bu xəyali tablonu açıq rənglərlə fırçalayırdı. Elə ki şər qarışırdı, tablodakı açıq rənglər qatı boyalarla əvəzlənirdi. Bu qatılıq buludların barmaqlarının ucunda gəzən adamlar kimi səssiz-səmirsiz çəkildiyi yerlərdə dərinləşirdi.

Az qala yaddaşıma həkk olunan bu rəsm tablosunda hərdənbir yeni şeylər; perik düşən bir dəstə sərçə, gözqamaşdıran günəş, bədirlənmiş ay, göy üzünə duz kimi səpələnmiş ulduzlar, səmanın canına yayılan göy qurşağı peyda olurdu.

Neçə gündür bu mənzərələrə baxa-baxa darıxmaq barədə düşünürəm. Darıxmaq hissi mənə ucsuz-bucaqsız səhranı xatırladır. Hərdən bu səhrada az qala dizlərinə qədər quma batırsan, arabir isti qumsal ayaqlarını yandırır. Məni ən azı darıxmaq qədər fanilik hissi də sıxcalayır.

Bəzən həyat adlı yarışın sonunu düşünəndə bu hiss içimi çulğayır.

Dünyaya gəlirsən, qayğıların da səninlə bərabər böyüyür, gündəlik məişət təkrarları səni təngə gətirir. Bu qapalı dövrəyə özün də bilmədən öyrəşirsən. Zaman keçdikcə təəccüb hissini itirməyə başlayırsan. Hər şeyin parıltısını itirməsi, adidən adi, sadədən sadə olması içindəki fanilik hissini ərşə çıxarır.

Tez-tez keçmişimə qayıdıram. Keçmiş etibarlı, sınaqdan üzüağ çıxmış dostsayağıdır. Keçmiş indinin dolaşığından, gələcəyin bilinməzliyindən fərqlidir. Keçmişdə hər şey donub. Sən həmin dövrdəki səhvlərini, peşmanlıqlarını, təəssüflərini, sevinclərini, kədərlərini, doğrularını ölçüb-biçsən də, dəyişə bilmirsən, olduğutək qəbul edirsən.

Keçmişdən nigaran qalmaq olmur. Sən olub keçənləri kiçik bir təbəssümlə və ya acı bir təəssüflə xatırlamaqla kifayətlənirsən. Keçmiş gələcəklə bağlı narahatlıqlardan, nigaranlıqlardan uzaqdır…

Hərdən ötüb keçən vaxtlar quduz it kimi üstümə cumur. Hafizəmin illər əvvəlki hissəsindən sivişib irəli atılan xatirələr uzun labirintlərdən yarısağ, yarıölü gözlərimin önünə dikilir. Elə indi də bu tutqun səmaya baxıb bulanıq yaddaşımı ələk-vələk edirəm.

Bu otuz ildə çox şeyi unutmağa çalışmışam. Bəzən bu evin sevinc dolu günləri yadıma düşür. Biz heç kimə dəyib-dolaşmayan bir ailə idik.

Biz deyirəm, çünki mən də bu evin məhrəm, ad verə bilmədiyim rahatlığına isinişmişdim. Bu dördgöz evə neçə səadətli, bəxtiyar illər sığışmışdı. Ta ki o məşum günə qədər.

İnsanın ürəyi də daşlaşa bilərmiş. Mən xırda bir daş parçası olsam da, bu həqiqəti qavradığım gün heyrətləndim. İlahi, adamlar necə də qəddar olurlar!

Həmin gecə indi zilləndiyim səma mənə aydın görünmürdü. Bizi otağın tavanı, evin damı ayırırdı.

Xocalı günlərlə mühasirədə qaldı. Bu günlərdə adamlar bir qırıq qorxunu, vahiməni ürəklərinə yaxın buraxmırdı. Heç kim varidatını, uşaqlığını, gəncliyini burada qoyub gedəcəyinə inanmırdı. Bəlkə də, inanmaq istəmirdi.

Son günlər bir neçə ailəni təxliyə etmək üçün helikopterlər gəlirdi. Həmin an o adamların çöhrəsinin büründüyü təəssüfü, ağlamsınan sifətlərini unuda bilmirəm. Onlar son dəfə evlərinə, həyətlərinə, ağaclara, dağlara, quşlara, səmaya baxıb doluxsunurdular.

Bizim bünövrəsini qoyduğumuz yuvalar ağlaya-ağlaya keçmişiylə vidalaşan adamlar üçün göz dağı idi. Onlar sanki təkcə bu evləri yox, xoşbəxtliklərini, firavan günlərini də kərpic-kərpic hörmüşdülər. İndi həmin evlər, xoşbəxtliklər intəhasız bir naməlumluğun qoynuna sığınmışdı.

Evindən ayrılmaq istəməyənlər müqavimət göstərməyə çalışırdılar. Əlisilahlı düşmən dəstələrinin qabağında gündən-günə zəifləyən, gücsüzləşən, əliyalın müqavimət.

Bu evin adamları tələm-tələsik getdilər. Silah səsləri get-gedə yaxınlaşdıqca onlar o qədər tələsirdilər ki, qazanları ocaqda, balaca qızcığazın kuklası divanın bir küncündə qaldı. Evin ağsaqqalı heç ayaqqabılarını geyinməyə macal tapmadı, məstlərini sürüyə-sürüyə ailəsini meşəyə tərəf apardı.

Həmin sabah şəhər ağappaq qarı yorğan kimi sinəsinə çəkmişdi. Axşama doğru müqavimətin zəiflədiyi anlarda dümağ yorğan qeybə çəkildi, qocaman şəhər bahar laləzarları kimi al-qırmızı rəngə təslim oldu.

Görəsən, o məşum gecə, həmin laləzarda kürəyi üstə canını tapşıran neçə şəhər sakininin son gördüyü şey indi baxdığım tutqun səma olmuşdu?

Kim bilir, bəlkə, bir möcüzə olsaydı, şaxtada bədəni qaxaca dönən cansız uşaqlardan biri dirilsəydi, sevinə-sevinə ilk dəfə gördüyü bu qəribəliyi dostlarına müjdələyərdi: “Uşaqlar, qırmızı qar yağıb”…

O gecədən sonra evlərdəki yemək qoxusu pəncərədən içəri dolan barıt iyiylə əvəzləndi. Soyuq aralı pəncərələrdən, açıq qapılardan dalğa- dalğa evlərə doldu, otaqlar buz kəsdi. Divanın küncündə unudulan kuklanın sarı saçları qırov bağladı.

Soyuqdan sonra hərbi geyimli, tanımadığım adamlar da bu evə girdi. Əvvəlcə bu şəhərin sakinlərinin ürəyini sökdülər, sonra evlərini.

Kərpic-kərpic tikilən bu yuva, indi də daş-daş, himinə qədər sökülürdü.

Günlər keçdikcə o əzəmətli ev qəfil xəstəliyə tutulan adamlar kimi əriyirdi. Əvvəlcə evin damı, sonra otağın tavanı yoxa çıxdı. O gündən səmayla məni ayıran bircə maneə qalmadı.

Sonra bu evin taybatay qapılarını, sobasını sökdülər, masanı, taxtı, divanı, stulları, dolabları, qab-qacaqları, sarı kuklanı daşıyıb apardılar.

Aradan keçən otuz ildə o uca evdən geriyə tanımadığım adamların söküb aparmaqda çətinlik çəkdiyi mən və bənzərlərimdən ibarət bünövrə, üzündəki mamırlardan başqa həyat əlaməti olmayan daş parçaları yadigar qalıb.

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bu gün sozlərə Seyid Aynurun özüylə söhbəti və şeirləri təqdim edilir. 

 

Seyid AYNUR

özüylə söhbəti…

 

– Şair kimdir?

– Şair reallığı öldürən, daha dəqiq desək, təpədən-dırnağa poetik dünya yaratmaq üçün şeirdə zamanıdoğraya bilən adamdır.

– Şeir nədir?

– Ədəbiyyatda düşüncə sərhədi olmamalıdır. Şeirhər gün ölüb-dirilən canlı bir orqanizmdir.Təkrarçılıqşeiri öldürə, yeni bir avaz şeiri təzədən dirildə bilir. 

Bəzən məişət qayğılarının ritminə o qədər düşürükki, şeirin ritmi itir. Necə ki, ovqatsız, yəni əhvalsızolanda (yaratmaq instinktini itirdiyimiz vaxt) bişirdiyimiz təamlar dadsız alınır, şeir də eynən o cürməcbur yazılmış mətnə çevrilir. Buna görə gündəlikyazmaqdan mütləq imtina edilməlidir.

Köhnə nəsil yerini necə ki daha kamil, yenilikçiinsanlara verib dünyadan gedir, eynən o cür şeir dədaha fövqəl şeirin mövludunu gözləyir. Şairlərinçoxusuna elə gəlir ki, o, şeiri yazıb. Yox, əslində, o bizə yazdırıb özünü, şair icraçıdır.  

– Ən gözəl şeir necə yazılır?

– Ən gözəl şeir təşbeh və metaforaya möhtacolmayan, üzünə-gözünə ənlik, kirşan, sürməçəkilməyəndir.

Şeir ritmi, hecası və öz nəfəsi ilə doğulur. Öz şeirömrünü müstəqil yaşayır. Dünyaya ilk dəfə şeir gəlib,sonra şair.

– Yəni şeir canlıdır?

– Bəli, şeir canlı varlıqdır, mütləq ölüb-dirilməlidir. 

 

 

...və şeirləri

 

 

SUSDUQ

 

Zaman xəbərsiz ötdü,

külək dalğalandı durmadan,

çayın üzü qırışdı.

Dnepri pıçıltıya bənzər məlahətli səsindən tanıyıram,

onun məni xatırladığı kimi.

Bu dəfə düşmən səsimizi eşitməsin deyə,

görüşəndə ikimiz də susduq.

“Səhər proqramı”nda dahi Şevçenkonun

məhv edildiyi,

heykəlin baş nahiyəsindən 

güllələndiyi xəbərini oxuyan 

aparıcı qız ağlamsındı birdən:

“Müharibəni çıxardanın atası ölsün!”.

Alimlərin proqnozlarına görə –

Buça çayının sahilində yaşayan bütün Məryəmlər

Müqəddəs ruhdan yox,

düşmənin azğınlaşmış əsgərlərindən

hamilə qalacaq,

Qara dənizin balıqları 

bir də heç vaxt kürüləməyəcəkdi.

Sabahdan ağır-ağır oyanan

tənbəl günəş

bütün anasız körpələri

bərk-bərk qucaqlayacaqdı.

Bildiyim bir həqiqət var –

müharibə uşaqlarının ayaq səsi

dünyanın ən kədərli musiqisidir.

Şəhər külə dönmüşdü,

şahədət barmağını lapdan qaldıran

balaca Lyubaşa qışqırdı:

“Ana, ana, bax ora,

evlərin içində ağac bitib!”.

 

 

XOCALI

 

Cavan, qoca, körpə:

kim vardısa,

hamısını “uddu” Xocalı. 

Birdən silah səsləri gəldi:

hər kəs adətdəndəndir deyib,

bəyi gözlədi,

qara gəldi mamaqızı Sədiqənin toyu.

Göydən yağış kimi yağdı mərmilər,

əmioğlu Azadın qollarını qoparıb

yüyrüktək ağacın budağına asdı

mən isə xatirələri

toz olmasın deyə,

ovuclarma yığdım

və üşüdüm zirvəyə sancılmış bayraq kimi.

Gecdir daha –

ümidin gözlərini sığadım,

külək əsdikcə 

qəfil burnuma 

hardansa qaraağac qoxusu gəldi.

Ağac-ağac hıçqırdı,

ləpələndi yaşıl gözləri Badaranın,

ağı deyib özünü 

o yan-bu yana çırpdı,

Suya düşən ağ yelkənə bənzədi 

körpələrin cansız bədəni.

Qız-gəlinin naləsi 

kəndi bürüdü,

Həlimə arvad qışqırdı möhkəm:

“Ayılın ay camaat,

qırıldı xocalılar”.

 

 

AYRILIĞIN YASI

 

Ötən yaz

Yağışlar yolunu kəsmədimi,

küləklər əlindən almadımı heç

sənə yazdığım sevgi dolu şeirləri?..

Sevgimiz ayağında,

xatirələr boz çamadanında gedəndən bəri

üzüm tənəklərdə,

Günah alma ağaclarında qalmadımı?..

Bizsə payızda tutduq ayrılığın yasını,

əlvida, ey yaz,

ayrılığın günahı almaların,

səndən sonra kədər dolu üzüm

ağ şanının.

 

 

ALMALI

 

Ömür  – yarımçıq,

Xatirələr – dipdiri.

Tale – yuxulu,

Beşik – yırğalanar dünyadan xəbərsiz.

Güdaza getdi bizimkilər –

Barışıq adı ilə 

Erməni Məlik Yeqor

Seyid Həşimi ağsaqqallarla birgə 

Yelpiyə apardı.

Dığalar əllərini bağlayıb

Başlarını kəsdi,

cəsədlərə neft vurub

külünü göyə sovurdular.

Qorxdular dirilib türk 

qisas alar.

Xaraba qoydular Almalını –

Ahım duman olub,

Naləm yağışa çevrilib

Buludlara qarışdı.

 

 

ÜRƏK

 

Xoşbəxtlik üçün nə dəniz,

nə sahil –

köhnə patefon,

köhnə dost,

bir də sənlə bağlı və sair xəyallar 

bəsimdir.

Dənizin şəklini çəkən gözlərimi

qısqanan göy üzü

göndərdi qağayıları

küləyin ətəyində 

Balıqlar... balıqlar...

balaca məsum balıqlar.

Nə eqo,

nə mənəm-mənəmlik var

insan ürəyi kimi

yığılıb-açılan ürəyində.

 

 

GÖYÇƏ

 

Sarı Qulunun qızı Sədəf 

Ər evinə gəlin köçəmmədi.

Kor Hido əllərini yuxarı milləyib

Gəzdi Allahın ətəyini,

Tapammadı...

Namazın ölüm xəbəri gəldi,

Səlbi mamam başını möhürə qoyub doluxsundu,

Sızladı kimsəsizilikdən –

Düşmən toy karvanının qabağını kəsib

Ağlatdı anamızı.

Həmin il nədənsə

Nəzir-niyazları qəbul etmədi “Miskin Abdal”,

Aşıq Nəcəfin belinə odlu samovar bağlayıb

Təpədən aşağı tulladı haylar,

Axşama yaxın Məşhədi Qasımın tüfənginin

Səsi eşidildi:

Qopdu əli qanlı Aramyanın

Axsaq atının nalı.

Terrorçular boşaltdı kəndi,

Qobustan qayalarına doğru yol alan,

Günəşin söykəndiyi

Əjdaha dağının üzərindəki

Sokral rəsmlər elə bil dirildi o gün –

Ağlaşdı canlı kim, nə vardısa,

Qırıldı canlı kim, nə oldusa.

 

 

SALAM, DƏRƏLƏYƏZ!

 

Qırğın qopdu, uçdu evin, sarayın,

Dilə düşdü ahın, nalən, harayın.

Viran qaldı bir Alagöz yaylağın, 

Didərgindir el-oban, Dərələyəz!

 

Çətin idi həsrətinlə yaşamaq,

Qocalara boz şəhərdə yaşlanmaq.

Dərddən oldu nər oğullar bir yumaq,

Sığammadıq biz Bakıya, Dərələyəz!

 

Arpaçayın suyu düşər Araza,

Əziz elim getdi yaman güdaza.

Salam deyin o qərib Ardaraza,

Yaman sənsiz qaldıq biz, Dərələyəz!

 

Həsrətindən dərdə düşdü bu millət,

Saatlıda xəstə düşdü Məhəmməd.

“Can qurtaran dağ”da vardı min hikmət,

Sirri saxla, vermə yada, Dərələyəz!

 

Qayıdacaq Qaşqa, Sallı, Cul, Zerək,

Qəlbim olub yupyumşaq, çox kövrək.

Ayrı düşdük neçə vaxtdı, di neynək,

Sil o yaşı yanaqdan, Dərələyəz!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

 

Niyə məhz xarici işlər nazirini və niyə məhz bu gün?

Cünki bu gün xarici işlər nazirinin doğum günüdür.

 

Əslən Gədəbəyin Nərimankənd kəndindən olan Ceyhun Bayramov 1973-cü ildə Bakı şəhərində anadan olub. 1990-cı ildə orta məktəbi gümüş medalla bitirib. Azərbaycan Dövlət İqtisad İnstitutunu iqtisadçı ixtisası üzrə, Azərbaycan Universitetini isə hüquqşünaslıq ixtisası üzrə bitirib.

 

 Vergilər Nazirliyində müxtəlif vəzifələrdə çalışıb, "Salans Hertzfeld & Heilbronn (Baku) Limited" şirkətində hüquqşünas, "OMNİ" hüquq şirkətinin direktoru olub. 2004–2012-ci illərdə dünyanın aparıcı hüquq nəşrlərindən olan "Chambers Global", "IFLR1000" və "Legal500" tərəfindən hər il Azərbaycanda vergiqoyma və mülki hüquq sahəsində aparıcı hüquqşünaslar siyahısına daxil edilib.  Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi aparatının rəhbəri vəzifəsində çalışıb.

 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 12 avqust 2013-cü il tarixli sərəncamı ilə Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin müavini, 23 aprel 2018-ci il tarixli sərəncamı ilə təhsil naziri, 16 iyul 2020-ci il tarixli sərəncamı ilə xarici işlər naziri vəzifəsinə təyin olunub.

2025-ci ilin fevralında Ceyhun Bayramov Serbiya ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlığın və dostluq əlaqələrinin inkişafında xüsusi xidmətlərinə görə Serbiya Prezidenti Aleksandar Vuçiç tərəfindən birinci dərəcəli “Serbiya Bayrağı” ordeni ilə təltif edilib.

Sonda bizə nə qalır? Əlbəttə ki, cənab naziri təbrik etmək!

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)

 

Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

 

 Bu, yalnız sözün hekayəsi deyil. Bu, qəlbin qaranlıq labirintlərində dolaşan, sükutdan doğan, atəşlə yoğrulan bir dünyadır.

Bura, meyxananın, qəzəlin, ilahi eşqin və insanın ən çıplaq duyğularının ortaq məkanıdır. Burada hər misra bir ağrı toxumu, hər qafiyə bir dua, hər nəfəs bir şəhadətdir.

Onlar, sözün qəhrəmanlarıdır. Aydın Xırdalanlı, Vüqar Biləcəri, Pünhan Əzim, Rəşad Dağlı, Elçin Maştağalı, Molla Məhəmməd və ən başlıcası Əliağa Vahid... Hər biri öz zamanında, öz yerində, öz yanğısıyla bu sözlər ocağını yandırdı. Bəzən sönmək bilməyən, bəzən isə küləklə birləşən ocaq.

Bu yazıda sən, dostum, onların səsini, onların ağrısını, onların susqunluğunu duyacaqsan. Sən, qafiyənin içində gizlənmiş bir xalqın dərdini, sevincini və ümidini hiss edəcəksən.

Çünki söz, bəzən susmaqdır, bəzən qışqırmaqdır.

Söz, insanın Tanrı ilə danışdığı ən qədim dildir.

Söz, qəlbin ən böyük silahı və ən zəif sığınacağıdır.

Bu hekayə, sənətin əsl gücünü göstərir. Sözlə yaşamaq, sözlə ölmək, və sözlə əbədi olmaq.

Hazırsan? Onda oxu..

 

Söz, çox vaxt sükutun ən güclü dilidir. Çünki sükut, bəzən sözlərin məğlub olduğu, bəzən isə sözlərin ancaq pıçıldaya bildiyi bir məkandır. Bu yazının qəhrəmanları, sözün hər dərinliyini, hər həssaslığını, bəzən hər sərtliyini və sarsıntısını yaşamış, özü ilə yaşatmış insanlardır. Onlar sükutu danışmağa çevirdilər, qəlbin qapılarını açdılar və sözün yalnız əyləncə olmadığını, amma bəzən bir dərdin, bəzən də bir ilahi həqiqətin aynası olduğunu göstərdilər.

İndi isə gəl, bu aynaya daha yaxından baxaq. Onun arxasında kimlər dayanır? Onların qəlbi necə döyünür? Və nə üçün söz, onlar üçün həyatın özü oldu?

Sözün dərinliyinə qədəm qoyduqca, onun özü ilə birgə gələn qaranlıq və işıq da görünür. Hər söz bir az mübarizə, bir az qisas, bir az da müqəddəsliyə yol deməkdir. Bu yolun ustadları isə çox vaxt gündəlik həyatdan çox uzaqda deyil. Onlar elə bu torpaqda, elə bizim aramızda dolaşan, həyatın əzablarını, sevincini və dərdini sözə çevirən insanlardır.

Meyxana sənəti zamanla qafiyəli zarafatların, rəsmi mərasimlərin və efirdənkənar gülüşlərin yüngül oyunu kimi təqdim olundu. Halbuki bu sənət, kökü torpaqda, budağı göydə olan bir ağac kimi, həm xalqın qaranlıq köklərində, həm də göyə uzanan dua sətirlərində yaşayır. Onun başlanğıcı nə zarafat, nə də bayağılıqdır. Onun başlanğıcı xalqın susduğu yerdə qafiyə ilə danışmaq cəhdidir.

 Meyxanaçı, sadəcə söz deyən deyil. O, görünməyəni sezən, hiss edilməyəni ifadə edən, içindəki ağırlığı başqalarının adına daşıyan yarı şair, yarı mistik bir varlıqdır. Onun qafiyəsində gah küfr, gah dua, gah da lal qalmış bir xalqın illərlə içinə yığdığı suallar olur. Bu sənətdə söz gəlir. Amma hər söz gələndə bir şey gedir. Bir az sağlamlıq, bir az mənəviyyat, bir az da ümid. Çünki qafiyə, ilahi bir toxunuş olduğu qədər, daşıyana əzab gətirən bir yükdür. Bunu daşıyan meyxanaçılar, hər biri poetik fədailərdir. Onlar özlərini yandıraraq söz yandırdılar. Özlərini məhv edərək sənəti yaşatdılar. Bu, təkcə sənət deyil, ruhi bir intihar növüdür. Sözləri ilə gülüş yaratdılar, amma içlərində susqun bir qəbir qazdılar.

 

Bu hissədə onlarından bəzilərinin adlarını çəkəcəm. Amma adlardan öncə onları anlayacağıq. Çünki onlar bizim üçün səhnədəki aktyor, meyxana meydanındakı duelçi, "YouTube"da "ay kişi necə güldürdü" deyib like yığan adam deyildilər. Onlar, bu xalqın körpüləri qırılmış dua sətirləri, cəmiyyətin mənəvi cəhətdən təmiz qalmış, amma danışa bilməyən ruhları idilər. Onlar danışdı, biz güldük. Onlar susdu, biz keçdik. Onlar getdi, biz paylaşdıq.. Amma onların sözü hələ də yerdədir. Və o sözlə birlikdə, Tanrının bizə dediyi bir şey də hələ cavabsızdır. İndi isə gəl, bu ustadların,dövrlərinin şahı olan, Molla Məhəmməd və Elçin Maştağalı ilə tanış olaq. Onlar sözün nə demək olduğunu, onun həm zəhər, həm dərman olduğunu sübut etdilər. Onların hekayəsi, meyxananın təkcə əyləncə yox, həyatın özünə çevrildiyi bir məkana dönüşməsinin canlı nümunəsidir.

 

ELÇİN MAŞTAĞALI

Adından da bəlli olduğu kimi, Maştağa məktəbinin yetişdirdiyi meyxanaçılardandır. Amma o, sadəcə coğrafi bölgənin yox, əxlaqi bir məktəbin də nümayəndəsi idi. Meyxana sənətində o, ağıla əsaslanan üslub, təvazökarlıqla tənqid, təhlükənin içində müdrik duruş modelini qururdu. Onun səsi ucadan deyildi. Amma dediyi ağır idi. Elçin özü zərif danışsa da, misrası sərt idi. Sözlə adamın içini dondururdu, amma elə səliqəli, elə tərbiyəli deyirdi ki, qəzəblənməyə haqq tapmırdın. Elçin bir çoxları kimi “qafiyə ardınca qaçmırdı”, sözün dalınca gedirdi. Onun meyxanası hər dəfə bir sual idi,"insanın yerini sözlə necə qoruyursan?" Ən çılğın məclisdə belə, onun misrası məclisə ədəb çəkirdi. O, yersiz tərifdən, şişirtmədən uzaq dayanırdı. Sadə danışırdı, amma sadəliyi ilə sənə ağlının çılpaqlığını göstərirdi. Elçin təkcə meyxana deyən deyildi, meyxananın öz içindəki başını itirmiş səsi idi..

 

"Ey könül, gəl sevək o yarı biz əvvəlki kimi,

Şən vuraq ömrü başa, barı biz əvvəlki kimi.

 

Mehriban ömr sürək biz bu gözəl aləmdə,

Salmayaq yada qəm-qubarı biz əvvəlki kimi.

 

Bülbülü-zarınam, ay gül, mənə rəhmin gəlsin,

Qoymayaq vəslə yaxın xarı biz əvvəlki kimi.

 

Xalqımın musiqisi cana verir zövqü-səfa,

Dinləyək şur ilə o tarı biz əvvəlki kimi.

 

Sevgilim, gəl əbədi şeirimizə sadiq olaq,

Hifz edək əhdi, düz ilqari biz əvvəlki kimi.

 

Yaşa, Elçin! O gözəl yara gözəl söz demisən,

Ey könül, gəl sevək o yarı biz əvvəlki kimi.

 

Və bu səs aldandı, susduruldu..

 

MOLLA MƏHƏMMƏDQULU

Xalqın arasında daha çox “molla” ləqəbi ilə tanınırdı. “Molla”  yəni hazırcavab, bağlanmayan. Onun adı da, özü də, üslubda elə bu məna ilə düz gəlirdi. O, danışanda güldürürdü, amma o gülüşdən sonra adam susmaq istəyirdi. Çünki dediyi sadə görünürdü, amma dediyinin içində çox dərin bir izahı olmayan ağrı olurdu. Sanki bir kənd mollası, bir mistik dərviş, bir tənha filosof, bir ironik təbib birləşib onun ağzından söz deyirdi:

 

"İtirmişəm görməyirəm hansını?

Meyxananın deyim bashabasını

Elçin oxuyar mənimçün Yasini,

Siz elə bir təhər də basdırarsız.."

 

 Mollanın meyxanasında təhqir yox idi, amma təsir vardı. O, zərif yumorla insanın ən zəif damarına toxunurdu. Və heç kimin qürurunu sındırmadan vicdanını sındırırdı. Onun tərbiyəvi gücü yalnız misrada yox, öz şəxsiyyətində də görünürdü. Ağsaqqallıq etmədən ağsaqqal idi. Cəmiyyətin “dəli” dediyi yerə çatmamış adamları danışa-danışa saxlayan adamlardan biri idi.

Meyxananın ən böyük problemi, məncə, onun tez qocalması, tez pozulması, tez dəbdən düşməsi, tez tənəzzül etməsidir. Molla bu prosesi lənətləmədən dayandırmağa çalışan son adamlardan biri idi.

 Molla ilə Elçinin münasibəti, təkcə ustadla şagird arasında olan ənənəvi əlaqə deyildi. Bu münasibət, iki ruhi qatın bir-birini tamamladığı bir harmoniyadır..

Molla, sözə susaraq hörmət edən.

Elçin, susqunluğu sözə çevirən.

Elçin Molladan təkcə qafiyə yox, təhlükədə ayaqda qalmağı, səhnədə qışqırmadan özünü qorumağı, hirsin yerinə zəkayla döyüşməyi öyrənmişdi. Onlar birlikdə meyxanaya yeni bir üslub gətirmişdilər. Çığırtı yox, aydınlıq. Təhqir yox, tənqid. Küçə yox, kitab. Bu sistemin içində Elçin “gələcək” idi, Molla isə “əsas”. Elçin bıçaqlananda, gələcək susdu. Molla qaldı, amma öz dilini Elçinlə birlikdə itirdi.

Məmməd xalq arasında "Molla" kimi tanınan, hikmətin ironiyaya bürünmüş siması idi. Onun sözləri çox vaxt sadə görünərdi, amma sonra düşünəndə insanın beynində ağrılı bir sükut doğurardı. O, meyxananı küfrdən, qarğışdan, çılğınlıqdan qoruyan sonuncu səngərlərdən biri idi. Bu səngərin bir tərəfində dayanmışdı Elçin

 O, onun yetirməsi, səsinin davamı, təhlükənin içində belə ədəbi qalan söz əsgəri. Elçin Maştağalı təkcə ustadının izini davam etdirmirdi. O, küçənin ədəbli tərəfini qoruyan bir qalaydı. Qəzəbin yerini təbəssümə, aşağılayıcı misranın yerini hikmətli xəbərdarlığa dəyişən nadir adamlardan biri idi. Onlar birlikdə meyxananın təqva ilə qafiyəni barışdırdığı bir yerdə dayanırdılar. Amma bu barış çox çəkmədi. Və Elçinin ölüm xəbəri gələndə, təkcə bir şagird yox, bir sistem çökdü.

 

O MƏŞUM GÜN

Gecəydi. Qırmızı "VAZ 21011" Maştağanın dar küçələrində qışqıran meyxanaçılar, sönməyən işıqlar, qanlı köynəklərlə dolu bir səhnə yaratmışdı. Məşədibaba Aydəmirov, o meyxanada zarafatla ağıl satan adam, indi bıçaqla yazılan sonuncu misranın müəllifi olmuşdu. Aralarında şəxsi inciklik nə qədər böyük olsa da, Elçinin qanı axanda sözlər susdu. Küçə səssizləşdi. Xəstəxanaya çatdırmaq mümkün olmadı. Qan dayanmırdı. Damarlar sözə yox, ölümə axırdı.

Elçin, o təmkinli, ədəbli, tənqidçi ruh arxa oturacaqda susaraq öldü. Və bu hadisə ilə birlikdə, meyxananın içindəki bir epoxanın qapısı bağlandı. Elçin getdi. Amma daha dəhşətlisi, onun getməyindən sonra da bu sənət əyləncə kimi izlənməyə davam etdi. "Tabuta dönən qırmızı 011" deyirlər biz tərəflərdə o maşına. Maştağanın qırmızı yaddaşıdır indi o. Təkər dönəndə, elə bil ölümün öz təkəri fırlanır.

Molla Məmməd dostunun, şagirdinin qanlı ölümündən sonra susa bilmədi. Sözə çevirdi dərdini çünki, onun silahı da, duası da, naləsi də söz idi. Elçin üçün yazdığı bu misralar indi bir yas duası, bir tarix möhürü, bir axirət xitabı kimi səslənir:

 

"Bir də çətin əqlə, kəmalə gəlləm,

Mən gəlsəm bax belənçi halə gəlləm.

 

Məşədibaba sən bizi saldın dara,

Vurdun Elçinimə sağalmaz yara

Maştağada baş verdi bu macəra

Mən də yazıb belə məqalə gəlləm.

 

Şair verərdi şairə qiyməti,

Puldan artıq tutmalıydız hörməti.

Bu ölüm öldürübdür Molla Məmmədi,

Onsuz nə cürnə mən xəyalə gəlləm?

 

Ürək alışdı, göz yaşardı tüstünə.

Baxmaq olmur şəklinə nə büstünə.

Rəhmətlik der "gəl məzarım üstünə",

Gözlərimdən axar şəlalə, gəlləm.

 

O şairdir, Vətənmizin gülüydü.

Öldürməsəydik bu saat diriydi.

Abşeronun meyxana bülbüliydi,

Onun yanına əlimdə lalə gəlləm.

 

Həyatı tərk eyləyəndə anlarıq.

Öldürərik, sonra da peşmanlarıq.

Neylim Elçin, bivəfa insanlarıq,

Birgün olar, mən də zəvalə gəlləm.."

 

Burda təkcə bir şairin gileyini görmürük. Burda bir xalqın gözündən düşən ümid damcısını, meyxananın tabutuna qoyulmuş son misranı, qafiyənin qanla yazılmış dualarını eşidirik. Molla üçün Elçin təkcə bir şagird deyildi. O, onun davamı idi. Elçin öldü  və Molla elə bil öz cümləsinin son nöqtəsini itirdi.

O gündən sonra meyxanaçılar çox danışdı, amma bu iki nəfərin arasındakı sükut qədər ağır heç nə deyilmədi...

 

AĞAKƏRİM

  Ağakərim... onu dinləyəndə ilk hiss etdiyin şey nə ağırlıqdır, nə də kədər. Sadə, şən, yoldaşyana bir tərzdir. Amma bu adamın səsində elə dərin, elə utancaq bir ağrı yatır ki, onu hiss etdikdən sonra anlayırsan. Ağakərim meyxananın içki qədəhinə dolmuş duzlu göz yaşıdır. Zarafatcıl idi. Bəzən bəsit görünürdü. Amma diqqətlə qulaq assan, hər misrasında yaşanmamış bir həyatın harayı var. Onun dediyi sözlərdə rədd olunmuş sevgi, aciz dost, ürəyinə düşməyən dua, bacarmadığı tövbə yatırdı. O, insanları güldürməklə öz içindəki ağrını tək başına daşıyırdı. O meyxana deyəndə insanlar əl çalırdı, amma heç kim soruşmurdu ki, "Bu adam axı nə vaxt güldü?.." Ağakərim, bəlkə də, sözün intiharsız intiharıdır. O, ölməyəcək. Amma sözləri yaşadığı həyatın tənəzzülüdür. Onun səsi çıxanda meyxana meydanı səslənmirdi, Sanki Allahın bağışlamadığı bir adam son dəfə danışırdı.

 

MƏŞƏDİBABA

Məşədibaba... onun adını çəkəndə, söz ağıla gəlmir. Bıçaq gəlir, qışqırıq gəlir, meydan gəlir. O, meyxananın tanrısız peyğəmbəri idi. Söz deyirdi, amma sanki Allahla küsülü idi. Sözlə dua etmirdi, sözlə döyürdü. Məşədibaba hər misrasıyla adamların içində gizlənmiş qorxuları ifşa edirdi. Onun meyxanasında nə mərhəmət vardı, nə təmkin. Orda yalnız mənəm-mənəmlik, cəsarət və ya məhv vardı.

O, dilini bıçağa çevirmiş adam idi. Bəziləri deyirdi: "Bu da sənətdi?" Bəli, sənətdir. Çünki onun danışdıqları tək adamın yox, küskün və qəzəbli bir xalqın içinə yığılan nifrətin qafiyəli forması idi.

"Ey İlahi, cavan ömrüm, hədər oldu.

Mən nələr arzulamışdım, nələr oldu."

 Məşədibaba özünə hörmət etməyən bir cəmiyyətin qəzəbli aynası oldu. Amma aynanı sındıran da o oldu. Elçin Maştağalının qanı, onun bıçaqlanmış içindəki insaniyyəti idi. Həmin hadisədən sonra heç nə əvvəlki kimi olmadı. Meyxana bu qədər real, bu qədər travmatik bir səhnəni çəkib gülmək üçün yox, çəkib susmaq üçün yaşadı. Məşədibaba, meyxananın ağrılı anasına təpik atan oğlu idi. Sevgi ilə yoğrulmamış, amma sevgiyə ac qalmış bir çağırışdı onun səsi. Onun dediyi hər misrada elə bil Allah susur, iblis gülümsəyirdi.

 

BAYRAM KÜRDƏXANILI

Və sonra Bayram gəlir. Kürdəxanılı.Səsi nisbətən sakit, misrası tərbiyəli, danışığı isə mərhəmət və sərhəd içində. O, bu sənətin içində ən az ləkəyə bulaşan adamlardan idi. Bayram bəzən bəsit deyildi, amma sadə idi. O meyxana deyəndə sən hiss edirdin ki, bu adam özünü ucalda-uclada meydanın içində diz çökür. Ədəblə döyüşmək onun sənətkar prinsipiydi. Sözlərində tez-tez “ustad”, “böyük”, “qardaş” kimi ifadələr olurdu. Çünki Bayram meyxananı təkcə sənət deyil, bir ədəbi-mənəvi məclis sayırdı. O, öyünməzdi. Amma meyxananın təmkinli babası kimi görünürdü. Xırıltı olsa belə, küçə tonu yox idi səsində. Əvəzində qəbrin yanında danışırmış kimi danışardı. Bayram danışanda sən meyxananı yox, uşaqlığından qalan bir yuxunu xatırlayardın. Onun misrasında nə alkoqol vardı, nə də tüğyan. Orda yalnız insanlıqdan qalan bir səsin təpəri vardı. Bayramla meyxana arasında ədəbli bir sevgi vardı. O, bu sevginin qədrini bildi. Və bu səbəbdən onun adı çoxluqlar arasında itmədi. Onun sakitliyi, meyxananın son dərəcə mədəni bir fərdi olduğunu sübut etdi.

 Ağakərim  gülərək ağladan

Məşədibaba – qışqıraraq öldürən

Bayram – susaraq qoruyan

Bu üçlük meyxananın həyasız gülüş, qəzəbli zərbə və təmkinli izah üçbucağıdır. Onlar bu sənəti ya dərdlə sevdilər, ya dərddən danışdılar, ya da dərdin içində susdular.

 

PÜNHAN AZİM

Və bir də bu saydığım, eləcə də saymadığım şairlərdən sonra, onlarla böyümüş bu sənətə yeni bir yön vermiş şairlər var. Onlardan biri də Pünhan Azimdir. Pünhan... adını eşidəndə insanın ürəyinə bir sakit kədər dolur. O danışanda sözlər qulaqdan yox, ürəkdən keçir. Onun səsi nə yüksəkdir, nə sərt. Amma dediyi göz yaşına toxunurdu. Çünki Pünhan danışmır, ağlayır. Sözlə yox, nəfəsilə. Pünhan Azim meyxananın ən şeiriyyətli və ən romantik sədasıdır. O, qafiyəni silah etmir. O, onu duaya çevirir.

 

"Gülzari məhəbbətdə açıb, dəstə dəstə gül.

Amma ləçəkləri qapayıb, pərdə pərdə tül.

Əvvəl Füzuli şeirinə diqqət yetir könül,

Cam içrə mey ki, dairə salmış hübab ona,

Bir ayinədir, əksi salıb afitab ona.

"Təklifi cənnət eyləmə, kuyində könlümə

Çün, cənnət əhlidir nə verirsən əzab ona?

Məsduddur Füzuliyə meyxanələr yolu,

YaRəb hidayət eylə təriqi səvab ona."

Yarın camalı aşiqə xəlvətdə görsənər,

Xəlvətdə seyr edənlərə Cənnət də görsənər.."

 

 Onun misralarında sevgi var. Amma öyrənilmiş yox, itirildikdən sonra anlaşılan sevgi. Onun şeirlərində tənhalıq var, amma yalnızlıqdan yox, hamının içində görünməməkdən yaranan tənhalıq. Pünhan, bəlkə də, meyxana deyil, bir yuxunun içində sönən gəncliyin şairidir. O danışanda gənclik yox, yarımçıq qalan arzular səslənir. Onun qafiyəsində qorunmamış analar, bağışlanmayan oğullar, gizli ağlayan kişilər vardı. Onun misraları Allahın qatına getmirdi. Çünki o, Allahın öz içimizdə bizi necə unutduğunu göstərirdi.

Pünhan Əzim  sənətin içində dua qoparan, meydanın içində ruhu ilə danışan, gülənlərin içində ağlamağı seçən biridir.

 

RƏŞAD DAĞLI

Əgər Pünhan yağışdırsa, Rəşad bıçaqla oyulmuş ildırımdır. O danışanda insanlar təkcə dinləmir, təslim olur. Çünki Rəşad meyxananın strateji, sözün hərbi komandanıdır. Rəşad Dağlı, iti zəkası, məntiqi ardıcıllığı və çoxhədəfli söz sistemi ilə bu sənətin ən intellektual döyüşçüsünə çevrildi. O meydanda təkcə misrayla yox, fikir sistemi ilə döyüşdü. Onun meyxanasında haqq axtarışı, dəqiqlik, özünü müdafiə edən zəka vardı. Bəzən kobud görünə bilərdi, amma içində çox dərin bir ədalət hissi vardı. O, heç vaxt təsadüfi danışmazdı. Hər cümləsi sanki planlanmış əməliyyat idi. Rəşad meyxananı "kimin qafiyəsi güclüdür" yarışından çıxarıb, "kimin düşüncəsi doğrudur" müzakirəsinə gətirdi. Onun gücü təkcə sözündə yox, özünə inamında, hisslərini boğub ağılla danışmağındadır.

"Min şükür ki, insan olmasam da mən,

İnsan olmağa çalışanlardanam"

 Rəşadın misrası qışqırmır, bəyan edir.Onun səsi təhqir etmir, məcbur edir.Səni düşünməyə, içini qazmağa, sözün arxasında gizlənən həqiqətlə üzləşməyə vadar edir.

Məncə Pünhan, hüzurdur, Rəşad, qələbə. Pünhan yalnızlıqla yaşamağı seçdi, Rəşad həbsdə təkbaşına dayanmağı. Biri ağlayaraq sağ qalmağa çalışdı, biri döyüşərək varlığını sübut etdi. İkisinin də içində sakit bir yanğın var. Amma biri bu yanğını şeirə, digəri sistemdəki qüsura yönəldir. Pünhan insanın ruhunu silkələyir, Rəşad isə arqumentləri darmadağın edir.  Onlar birlikdə meyxananın əxlaqi və zehni dayaqlarıdır.

 Biri duadır, biri dəlildir. Biri susqun sızıltıdır, biri açıq haqlı çığırtı.

 

AYDIN XIRDALANLI

Gəl indi, sənə iki sevimlimdən biri olandan danışım dostum. Aydın Xırdalanlı meyxananın içində gəzən yerə düşmüş bir mələk.. Qanadları yoxdur deyə yox, uçmaq istəmədiyi üçün yerdə qalan bir ilahi. O danışanda insanlar gözünü yumurdu, çünki həqiqətin gözünə baxmaq çətindir. Onun misraları tanrısal bir ağırlıq daşıyırdı, amma o Tanrı ilə barışıq deyildi. O, Allahı çox sevirdi, amma Onu çoxdan bağışlamamışdı. O danışırdı, çünki susmaq özü-özlüyündə bir xəyanət idi. O özünü danlayırdı, çünki başqalarının günahı ona ağır gəlirdi. O səhnəyə çıxmırdı, səhnənin içində batırdı. Hər sözü, sanki bir iblis tərəfindən yarımçıq buraxılmış peyğəmbərlik idi.

 

"Laçın, Ağdam, Şuşa işğal olunubdur beləcə,

Mavi ekranda, xəbərlərdə də baxdım o gecə.

Sabah olacaq Şuşada istilik, onbeş dərəcə

Arsız-arsız havası haqda da elan veririk"

 

Onun misralarında nəfəsin sonu, yaşamaqdan bezən bir ruhun çırpınması vardı. Heç kim Aydını öyrədə bilməzdi, çünki o artıq öyrəndiklərini silib özündən yenidən başlamışdı. O, elə bir qaranlıqdan gəlirdi ki, heç bir nur onu aldatmırdı. Bəzən onun sözləri dua kimi səslənirdi, amma Tanrıya yox, Onu tərk edən bir inanca ünvanlanmışdı. Onun dedikləri nə dinlə, nə də küfrlə izah oluna bilərdi. Çünki onun içində inanc da yanmışdı, inkar da.

Aydın danışanda, səhnədə yalnız bir insan yox, sanki bütün bir məhəllənin, bir xalqın, bir millətin günahkar övladı dururdu.

O, sadəcə öz dərdini yox, hamının susub danışmadığı günahları səsləndirirdi.

O özünü təmizə çıxarmırdı.

O, günahlarını bəzəyib satmırdı.

O, çirkli əlləri ilə vicdanı sığallayan bir adam idi.

Və bu qədər dürüst olmaq, cəmiyyətin saxta güzgüsündə çox bahalı görünürdü. Aydın danışanda onun sözlərindəki hərflər sanki gülə-gülə ölürdülər. O qədər yumşaq, o qədər rahat deyirdi ki, adam əvvəlcə gülmək istəyirdi amma gülə-gülə içində nəyinsə çatladığını hiss edirdi.

Onun qafiyəsi, məscid həyətində yandırılmış siqaret kimi uyğunsuz, keşiş qulağına pıçıldanan günah etirafı kimi gizli, uşaq ağrısını gizlədən kişi susqunluğu kimi acı idi. O misra demirdi. O, tək bir nəfər kimi, min nəfərlik bir xalqın iç sızıltısını dodaqlarına gətirirdi. Sözləri dırnaq kimi deyildi, yarıq kimi idi. Səni tuta bilmirdi, amma içindən keçirdi. Onun sözləri bəzən Quran ayəsi kimi təsir edirdi amma tərsindən oxunmuş bir surə kimi, təhrif olunmuş, amma daha doğrunu göstərən bir dərd kitabı kimi. Bəlkə də, Aydın Allaha küsülüydü. Bəlkə də o, dua edənlərin yaltaqlığını, tövbə edənlərin ikiüzlülüyünü,sevənlərin riyakarlığını görüb susmaq istəmişdi. Amma susduqca yandı. Yandıqca danışdı. Və danışdıqca hamımızı öz içimizlə üz-üzə qoydu. Çünki Aydın, həqiqətən də, yerə düşmüş bir fövqəltəbii varlıq idi. Əlləri çirkliydi, çünki insan idi. Amma ürəyi çoxdan göylərdə qalmışdı. O meyxananı seçmədi. Meyxana onun üçün qapısı açıq qalan sonuncu ibadətgah idi. O səhnəni seçmədi. Səhnə onun günahlarını bağışlayan tək yerdəyişmə platforması oldu.

 O danışdı… Qafiyə bir and içdi. Meyxana baş əydi. Küçə susdu.Allah baxdı. Amma Aydın artıq getmişdi… Getdikdən sonra Xpert (Şəhriyar Atababayev) mahnı daha doğrusu Aydına ithafən mummle rep yayımladı:

 

"Olsun qurban "palatka"lar

Sənə, nə olsun ünvan palatalar.

Sənət olsun, şeytan narahat qalar

Ayağının altına pullar...

Əsəbi və səmimi, Baba Pünhan bəzən Nəsimi..

Bilənlər bilir, tək qaldırırsan təbimi.."

 

Eləcə də bəzi şairlərin qəzəllərində Aydının nə qədər sevimli bir şəxsiyyət, şair ən əsası insan olduğunu görə bilərsən dostum..

 

VÜQAR BİLƏCƏRİ

Yox təbii ki, Vüqar Biləcəri də sadəcə bir ad deyil mənim üçün. O, bir qəsəbənin danışan vicdanıdır. O, meyxananı mey məclisi arxasından deyil, gündə beş dəfə çay süzülən, üç dəfə qonşu ilə dalaşılan həyətlərdən gətirdi.

Onun səsi  yerə düşən qəpik səsi kimi tanış, qafiyəsi  qonşudan eşitdiyin niskil kimi səmimi, danışığı  bir az kişilərin süfrə başı söhbəti, bir az da anaların oğlu üçün çəkdiyi ah kimi idi.  Vüqar da meyxananı küçədən aldı, amma küçəyə satmadı. Onun üçün söz  uşaqlıqda göydə buraxdığı rezin şar idi. Gedərsə, qayıtmayacaq.. Amma getməsə, bu qaranlıqda partlayacaq. O danışanda meyxana əyləncə yox, güzəran olurdu. Bir az çörək, bir az dərd, bir az da bir kişinin içində gizlədiyi göz yaşı. Onun misraları oxuyub fəhlə işləyən oğlanlara, sevdiyini itirib hələ də evlənməyən qızlara, hər ay 150 manat pensiya ilə dolanan nənələrə ünvanlanırdı.O şou yaratmadı. Çünki onun həyatı özü bir səssiz dram idi. Vüqarın gülüşü təmiz idi. Amma o gülüşdə bir məhəllənin on illik peşmanlığı, bir atasız uşağın 15 sentyabr günü məktəbə tək getməsi, bir qadının ərinə deməyib susduğu gizli xəstəlik idi. O elə danışırdı ki, adam gülürdü, amma bir an sonra “axı bu gülməli deyildi” deyə peşman olurdu. Çünki o gülüşün içində tənhalıq var idi. Bəli, Vüqar Aydından sonra gəlmişdi. Amma onu Aydının surəti saymaq, meyxananın nə olduğunu anlamamaq deməkdir. Çünki Vüqar öz dilini yaratdı.Aydın göylə danışdı, Vüqar torpaqla. Aydın Allaha küsdü, Vüqar insana inamını itirdi. Aydın qafiyəni özünü yandırmaq üçün, Vüqar isə özünü anlatmaq üçün işlətdi.

Vüqar Biləcəri  sadəcə meyxanaçı deyildi. O, sözlə ibadət edən, hər misrasını sanki ağrıyla dəstəmaz alaraq deyən, meydanı məscidə çevirən, qafiyəni duala yükləyən bir əhli-beyt aşiqi idi. O, şiə idi. Amma bu, təkcə məzhəb deyil idi onun üçün. Bu, ruhunun məkanı idi. Və elə buna görə onun meyxanasında tənə ilə dua, kədər ilə inam, əzab ilə məğlub olmayan eşq bir yerdə yaşayırdı. O danışanda sanki qəməri gecənin ortasında Hüseynin adını zikr edən bir nəfəs olurdu.

Vüqar üçün meyxana meydanı, yalnız şou yox, bir cür iç çarpışması, bir ruhani döyüş, bəzən də bir Kərbəla səhnəsi idi. Onun danışığında həzrət Əlinin ədaləti, İmam Hüseynin qeyrəti, Zeynəbin səbrini duymaq olurdu. Meyxana onun üçün nə qazanmaq idi, nə uduzmaq. O danışanda mənfəət yox olurdu, mərifət danışırdı. O, sözlə qane olmayan bir dərdli idi. Və bu dərd adi sevgi deyil, ilahi bir eşq, əhli beytə sonsuz bir təslimiyyət idi..

 

”Sən münəzzəhsən, sən bütün cürmi xətadan xalisən

Sən böyüklərdən böyüksən, alilərdən alisən.

Aləmin hər türlü sirrindən tamamən halisən,

Həm əzəlsən, həm.qədimsən, valilərdən valisən.

Zatın öz zatındadır, ey nuridən mövcud olan,

Ey ibadət əhlinə ən mötəbər məbud olan.."

 

Onun misralarında qafiyə deyil, qismət ağlayırdı. Və hər dinləyici hiss edirdi ki, bu adam danışmır, bir növ şəhadət gətirir.

Vüqar Biləcəri füzulişünas idi. Füzuli, yəni sözün hal dili, yəni göz yaşı ilə danışan elm, yəni sevgini həm dərd, həm də ibadət bilən bir zəkadır. Vüqar, Füzulini oxumadı sadəcə. Onu içdi. Hər misrasında Füzulinin ahı, ağrısı, iztirabı vardı. Ona görə də Vüqar danışanda, meyxana divan ədəbiyyatının xalqla barışdırılmış forması kimi səslənirdi. Ədəbi cəhətdən təhlil etsək, Vüqarın meyxanası "hüsnü mütəalif" deyil, "hüznü mötəbər" idi.  "YouTube"da "Söz xəzinəsi" kanalında yayımlanan qəzəlləri və qəzəl təhlilləri, "Qərib Xəyəl" kitabı, sadəcə bir poeziya toplusu deyil, Vüqarın əsl mənəvi dünyasının qapısını aralayan bir niyyət nişanəsidir.

 Mən özün Biləcəriliyəm. Mən daha yaxşı bilirəm.  Biləcəri, Bakı kəndlərinin içində öz ruhunu itirməmiş səslərdən biridir. Burda söz gözdən çox qulaqla ölçülür. Burda danışıq  cəngavərlik, susmaq xəyanət, meyxana isə bir oğulun öz kəndinə yazdığı məktub kimidir. Vüqar bu məktubu çəkiclə yazdı, çünki bu torpaq tük ilə yazılanı oxumur. O danışanda Biləcəri susurdu. Və Biləcəri susanda Vüqar danışırdı.

  Vüqar Biləcəri  meyxananın bir ayla günəş arasında gizlənən səmimi halı idi. O, nə tam işıq saçdı, nə də tam yox oldu. O yanmaqla işıq yaratdı, ağlamaqla təskinlik verdi və ən əsası, sözlə sevdi, sözlə ibadət etdi..

 Bizlər, yəni bu saytın yazanları, sözə hörmət edən və haradasa bir iz qoymağa çalışanlardanıq.. Amma deyərdim ki, xüsusilə mən sözə ibadət edənlərdənəm. Necə ki, Vüqar demişdi..

 

"Cahanda bərqərar olmuş, sözün hökmüylə hər birşey,

Tapılmaz dəhri bazarında sözdən mötəbər birşey.

 

Xəlayiq mən fəqirin halı zarından xəbərsizdir,

Nə görməz bir nəfər birşey, nə bilməz bir nəfər birşey.

 

Əgər səndən nigarım, istəsəm bir nəsnə, məzurəm

Əzəldən var bu adət, istəyər şahdan nökər birşey.

 

Könül, tök gözlərin yaşın, bəlkə yar lütf etdi,

Kiçik bir qətrədən bəzən, doğar dərya qədər birşey.

 

O qarə zülf fikriylə, günəş ruxsar xəyalilə

Gecə birşey keçər, aşuftə könlümdən, səhər birşey.

 

Səadət gülüstanında, açılmış növbənöv güllər,

Nə qədri əldə fürsət var, Vüqar cəhd eylə, dər birşey.."

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.06.2025)