Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

 “Sızlar yada düşəndə ürəyimin telləri, o mehriban, o əziz tələbəlik illəri”- deyib, hamımızı o gözəl tələbəlik illərinə aparan, “mənim nəslim”- deyib davamlı öz nəslimizi yad etməyi bizə xatırladan Xalq şairimiz Cabir Novruz üçün bəzən çox darıxırıq.

Bu gün onun doğum günüdür. O, tanrının ona verdiyi ömür payını bütövlükdə poeziyaya sərf edərək, milli poetik prosesdə fasiləsiz iştirak edib. Ümimiyyətlə, Cabir Novruzun şeirləri onu oxuyan hər kəsi məftun edir desək yanılmarıq. Azərbaycana vurğun ən böyük şairlərdən biridir o.

Tək yaşamaq istəmirəm özüm üçün,

Anam üçün, oğlum üçün, qızım üçün.

Qoyun məndən inciməsin əzizlərim,

Qəlblərinə toxunmasın bu sözlərim.

İstəmirəm bir onlara gərək olum,

                     İstəyirəm milyonlara gərək olum.

Gərək olum mən yada da, yaxına da,

Adamların qarasına, ağına da.

Lazım olum insanların bu gününə,

xoş vaxtına,

Xəstəsinə, sağlamına, bədbaxtına,

xoşbaxtına.

Poeziya ruha sirayət edən bir sənətdir. Ona görə yox ki, o söz sənətidir. O peşəkarlıqdan başqa ilahi vergi, istedad istəyir. Poeziya şairdən qəlbini və idrakını həmçinin bütün həyatını tələb edir. Əgər verə bilmirsənsə, deməli sən əsl şair deyilsən.

Azərbaycanın Xalq şairi, əməkdar incəsənət xadimi Cabir Novruz 1933-cü il mart ayının 12-də Xızı rayonunun Upa kəndində anadan olub. Orta məktəbi bitirdikdən sonra M.Ə.Sabir adına Bakı Pedaqoji Texnikumunda təhsil alan şair 1952-ci ildə Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olur. Təhsilini davam etdirmək üçün Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının tövsiyəsi ilə Maksim Qorki adına Ədəbiyyat İnstitutuna göndərilir. 1958-ci ildə “Bakı” qəzetində ədəbi işçi kimi əmək fəaliyyətinə başlayan Cabir Novruz 1967-1970-ci illərdə “Azərbaycan” ədəbi-bədii jurnalının, 1991-1993-cü illərdə isə “Ədəbiyyat və incəsənət” qəzetinin baş redaktoru vəzifələrində çalışıb. 1970-1997-ci illərdə Azərbaycan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin katibi vəzifəsində çalışıb. Onun qələmindən çıxan nümunələr mövzu rəngarəngliyi ilə seçilir. “Cavanlığım”, “Bulaq suyu, dağ havası”, “Səsim səsinə öyrəşib”, “Ömür keçir”, “Məhəbbət ölməyəcək”, “Sən oldun”, “Gecikmiş məhəbbət” və başqa şeirlərinə bəstələnmiş mahnılar musiqisevərlər tərəfindən həmişə zövqlə dinlənilib.

Cabir Novruz vətənpərvərlik və mübarizlik ruhunun aşılanmasında da mühüm xidmətlər göstərib. Şairin şeirləri müxtəlif xalqların dillərinə tərcümə edilərək nəşr olunub. Həmçinin onun bədii tərcümələri sayəsində Azərbaycan oxucusu dünya poeziyasının bir çox qiymətli nümunələri ilə tanış olub.

Vətən üçün aktiv fəaliyyəti ilə seçilən Cabir Novruz 1995-ci ildə Azərbaycan Milli Məclisinin deputatı seçildi. Lakin dönüb siyasətçi olmadı, elə orada da şair ömrü yaşadı.

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdçüsü, Xalq şairi Cabir Mirzəbəy oğlu Novruzov 2002-ci il dekabrın 12-də ömrünün 70 yaşında gözlərini həyata əbədi yumur.

Qırx illik poetik fəaliyyətində o, ancaq şair olaraq, özü də lirik şair olaraq yaşadı. O, heç kəsə bənzəmədi. Bənzərsiz təhkiyə, lirik özünüifadə tərzi ilə daima seçildi.

Azərbaycan ədəbiyyatında və ictimai fikir tarixində əvəzsiz rolu olan Xalq şairi Cabir Novruzun söz dünyası və qəlbləri fəth edən həzin mahnılara dönmüş  şeirləri onu sevənləri, onu hiss edənləri daima şairi xatırlayaraq yad etməyə səsləyəcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.03.2025)

Nigar Həsənzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2 gün öncə - martın 10-u Azərbaycan teatr ictimaiyyəti Milli Teatr Gününü təntənəli şəkildə qeyd edib. Azərbaycan Respublikasının Mədəniyyət Nazirliyi, Dövlət Televiziya və Radio Verilişləri QSC, Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqı və Akademik Milli Dram Teatrının birgə təşkilatçılığı ilə keçirilən tədbir teatrsevərlərə unudulmaz anlar yaşatdı. 

Akademik Milli Dram Teatrında baş tutan gecə Dövlət Rəqs Ansamblının çıxışı ilə başladı. Tədbirin aparıcıları – Əməkdar artist Elşən Cəbrayılov və aktrisa Nəzrin Abdullayeva qonaqları salamlayaraq Milli Teatr Gününün əhəmiyyətindən danışdılar.

“Bölgə teatrlarının Bakı premyeraları” layihəsinə yekun vuruldu

Bayram gecəsinin birinci hissəsində “Bölgə teatrlarının Bakı premyeraları” layihəsinin yekun nəticələri elan edildi. Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi və Dövlət Televiziyasının dəstəyi ilə reallaşan layihədə 11 teatr 16 tamaşa ilə çıxış edib. Layihənin iştirakçılarına mükafatlar təqdim olundu. 

Fədakar sənətkarlara mükafatlar verildi

Teatr Xadimləri İttifaqı da öz ənənəsinə sadiq qalaraq, Azərbaycan teatr sənətinə töhfə verən fədakar sənətkarları təltif etdi. İttifaqın sədri, Xalq artisti Hacı İsmayılov yeni “Teatr fədaisi” medalını təqdim etdi. Bundan əlavə, Xalq artistləri İlham Namiq Kamal və Azad Şükürov “Ümid”, “Qızılgül”, “Teatr xadimi” və “Sənətkar” mükafatlarını sahiblərinə təqdim etdilər. Gürcüstanın Şota Rustaveli adına Milli Teatrının bədii rəhbəri Robert Sturua və teatrın direktoru Giorgi Tevzadze də bu nüfuzlu mükafatlara layiq görüldülər. 

“İblis və...” tamaşasına “Qızıl Dərviş” mükafatı

Gecənin ən maraqlı məqamlarından biri Akademik Milli Dram Teatrının “İblis və...” tamaşasının “Qızıl Dərviş” mükafatına layiq görülməsi oldu. Tamaşanın rejissoru Mehriban Ələkbərzadəyə mükafat təqdim edildi.

Sonda Mehriban Ələkbərzadə teatrsevərləri bayram münasibətilə təbrik edərək, Azərbaycan teatrının gələcək uğurlarına inandığını bildirdi.

Milli Teatr Günündə bir daha sübut olundu ki, Azərbaycan teatrı öz zəngin ənənələrini qoruyub saxlayaraq yeni uğurlara doğru inamla irəliləyir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.03.2025)

Firuzə Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Vaqif Bayatılının “Sevgi sevgiylə dərd dərdlə unudulur” şeirində müəllif “Unudulacaq” deyir. Lakin sonra sevmək üçün yenidən baharı gözləyir. Unudulacağını bilə-bilə. Firuzə Quliyeva isə deyir ki, yollarını əzbərlədiyin, gözünə yaş dolan adamı unutmaq olmaz.

İçində əkdiyi çiçəklərə torpaq sahib olsa belə o, bu sahibliklə razılaşır.

Ən gözəl xatirələrimiz göz yaşına çevrilir. Bəs udulurmu? Qəlbdən gələn ağrı boğazda düyümlənir. Udmağa icazə vermir.

İllər, fəsillər, günlər keçsin. Sonda bir müjdə hər məqamda qalib gəlir. Unutduqlarımız solğun çiçəkləri, işıqlı ulduzları sevərmi? Mən deyirəm ki, unutmaq üçün yox, xatırlamaq, xatırlanmaq üçün yenidən ulduz, ay, çiçəyə çevril.

Dünyada şirin yalanlar var. Dil öz sözünü deməyə çalışır. Saat çalmır. Qəlb döyüntüsü çalır. Çalır ki, dil zindanında əsir olmayasan. Könül mülkündə taxt qurasan.

Nəğmələri oxu. Dünyanın sonu çatmamış oxu. Köksünü viranə qoymaq nə deməkdir? Ordan içinə çəkərək oxu. Köksüz sarmaşığa döndərmə sinəni. Sənin ruhunda eşq şərabını içmək qulağımda çalınan həyat səsinə bərabərdir. Tövbə edirəm. Nəyə və niyə tövbə edirəm? İnsan içindəki səmaya niyə tövbə etsin? Onun ki ucu-bucağı yoxdur.

“Çiçək gözlüm” deyir Vaqif Bayatılı. Mən isə “Yaz çiçəyi” deyirəm.

Röyamda yurd salan, baharın qoynunda açan çiçək! Bəs qırılan qəlb? Onu tərəzidə ölçmək olar? Hansı qalib çıxar? Günəş yoxsa ay? Günəşin qucağına sığınmış ay. Günəşin istiliyini, yanıb-yaxılacağını gözə alaraq çinarına sığınan ay.

Nədən desin insan? Sözlər kifayət etmir.

Mən var-dövlətimi şeirlərə saçdım. Ancaq sənin varlığın baha başa gəldi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.03.2025)

İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Daxili intizamın ən sadə qaydası “Naharı desertdən öncə yemək”dir. Nahar, zamanı sadə qanunauyğunluq var: desert ən sonda yeyilir. Öncə əsas yeməklər yeyilir və boşqab boşaldılır və yalnız bundan sonra desert verilir. Adi adamlar arasında yanlışlığa səbəb olan deyim var: Həyat qısadır, öncə deserti ye.

Təsəvvür edin, işdən evə gəlirsiniz və şam yeməyindən öncə iri bir şirniyyatı həzmi rabidən keçirirsiniz. Bundan sonra, sərf etdiyiniz enerjini bərpa etmək üçün zəruri olan qidaları qəbul etmək üçün iştahınız qalacaqmı? Şəkər dolu qarınla özünüzü necə hiss edəcəksiniz? Enerjinizi bərpa edəcək və hansısa məhsuldar bir iş həvəsində olacaqsınızmı? Yoxsa, yorğunluqdan günü bitmiş elan edəcəksiniz? İşdən sonra yoldaşlarla bir-iki bakal pivə içdikdən sonra evə gedib televizorun qarşısındakı divanda oturduqda da eyni nəticəni alacaqsınız. Bunlar hamısı, sizin günün ikinci yarısını məhsuldar keçirməyinizə mane olan “desert”lərdir. Və bütün bunların ən pis tərəfi isə, təkrarlanan işlərin adətə çevrilməsidir. Adəti isə tərgitmək çox çətin olur. Asan yolu seçmək, əyləncəli olan işləri görmək və deserti birinci yemək adəti get-gedə güclənərək mənəvi zəiflik və uğursuzluğa səbəb olur.

Brayan Treysi/ Bəhanələrə yox (daxili intizamın gücü)

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.03.2025)

Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və İncəsənət”

Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan ərazisindəki tarixi Azərbaycan torpaqlarının) yer adlarının etimologiyası barədə türk mənbələrinə əsaslanan faktları təqdim edirəm. Bu faktlar əsasən Osmanlı, Səfəvi, Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu və qədim türk mənbələri əsasında araşdırılmışdır. 

1. İrəvan

Osmanlı mənbələrində "Revan" və "Rəvan qalası" kimi qeyd olunub. 1590-cı ildə Osmanlı imperiyası İrəvanı fəth etdikdən sonra bu ad rəsmi sənədlərə düşüb. Evliya Çələbi (XVII əsr səyyahı) İrəvanı "möhkəm qalanın olduğu yer" kimi təsvir edir.

B.е.ə. VIII əsrə aid edilmiş daş kitabələrdə qeyd edilir : Urar­tu şahı I Rus (e. ə. 730-714) deyib ki, ölkəni, о cümlədən İrəvan ölkəsini zəbt etdim.

Buradan aydın olur ki, Urartu şahının işğal etdiyi yer qədim türk ərazisi olub. Deməli, bir yaşayış məskəni kimi İrəvan qədim tarixə malikdir.

F.Köçərli demişkən : “Şəhri-İrəvan keçmişdə mərkəzi-üləma, füzəla və şüəra olub”.

2. Vedibasar

İlkin əsasa görə şəhərin adı ərəb dilindəki Vadi (ərəb. وادي‎) sözündən yaranıb. Toponim fərqləndirici əlamət bildirən böyük və ərəb dilində "iki dağ arasında olan uzun çuxur dərə", "bir çayın axdığı yer, çay yatağı", "çöl, səhra", "sahə", "məkan, yer" mənalarında işlənən vadi sözlərindən əmələ gəlmişdir.

Qədim türk dillərində "Vedi" sözü "çay yatağı, dərə" mənasını verir. Osmanlı və Səfəvi sənədlərində "Vedi" və "Vedibasar" kimi qeyd olunub. Osmanlı Tahrir Dəftərləri (XVI əsr) bu bölgədə azərbaycanlı kəndlilərin yaşadığını göstərir.

Bir fərziyyəyə görə şəhərin adı Vedi çayının daşması ilə əlaqədardır. Basar sözü türk mənşəli olub bərəkətli yer mənasını verir. 

3. Zəngibasar

"Zəngi" qədim türk tayfalarından birinin adıdır. Bu tayfa Səlcuq türkləri dövründə Qafqaza köçmüşdür. Əbdürrəşid Bakuvi (XIV əsr coğrafiyaşünası) Zəngi çayının adını türk mənşəli olduğunu qeyd edir.

Həmçinin şəhərin adı Zəngi çayının daşması ilə də əlaqələndirilir.

4. Basarkeçər

 Osmanlı və Səfəvi mənbələrində "Basar" məhsuldar torpaq, "keçər" isə keçid yeri mənasında işlənir.  Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu hökmdarlarının fərmanları – Basarkeçər onların əsas yaylaq yerlərindən biri olub.

5. Göyçə

 "Göyçə" türk dilində "göy rəngli su" mənasını verir. Bölgə qədim türk boyları tərəfindən məskunlaşmışdır. XIII əsr Moğol və Səlcuq mənbələri – Göyçə gölü ətrafında türk tayfalarının (Qıpçaqlar, Kəngərlər, Qarqarlar) yaşadığı qeyd olunub.

6. Zəngəzur

 "Zəngi" türk tayfa adı, "zur" isə qədim türk dilində "dik dağlıq ərazi" mənasını verir.

 Kaşğarlı Mahmud - "Divanü Lüğat-it-Türk" əsərində "Zəngi" boyu haqqında məlumat var.

7. Mehri

 "Mehr" qədim türk-monoqol (Uyğur və Hun) mədəniyyətində "günəş" mənasını verir.

 Orxon-Yenisey yazıları - "Mehr" sözü Günəş Tanrısı anlamında istifadə olunub.

8. Qafan

 "Qaf" qədim türk dillərində "hündür dağ" deməkdir, "-an" şəkilçisi isə yer bildirir.

Oğuznamələr - Qafqaz ərazilərində "Qaf" adlı müqəddəs dağlardan bəhs edilir.

9. Dərələyəz

 "Dərə" türk dilində "çökəklik", "Ləyəz" isə qədim türk boylarından birinin adıdır.

Osmanlı arxiv sənədləri (XVII əsr) - Bu ərazidə yaşayan türklər qeyd olunur.

10. Əzizbəyov

 Sovet dövründə Məşədi Əzizbəyovun adı ilə adlandırılıb, lakin bu bölgə tarixi olaraq Azərbaycan türklərinə məxsus olub.

Qacar və Səfəvi mənbələri - Bu bölgədə əsasən türk tayfaları yaşayırdı.

11. Qırxbulaq

 "Qırx" qədim türkcədə "çoxlu", "bulaq" isə "su mənbəyi" deməkdir.

 Dədə Qorqud dastanı - Qırx igid və su mənbələri ilə bağlı motivlər mövcuddur.

Burada çox sayda bulaqlar olub. 

12. Sarıqamış

 "Sarı" türk dillərində rəng bildirir, "qamış" isə bataqlıq bitkisidir. Osmanlı tədqiqatçıları (XVII əsr) - Bölgənin sarı otlaqları və qamışlıq sahələri qeyd edilib.

13. Pəmbək

 "Pəm" qədim türk mənşəli olub "hündür, dağlıq" mənasını verir, "-bək" isə türk feodal tituludur.

 Qaraqoyunlu və Ağqoyunlu mənbələri - Burada türk bəylərinin yaşadığı qeyd olunur.

14. Ağbaba

 "Ağ" (təmizlik, işıq) və "baba" (müqəddəs şəxs) türk dilində çox işlənən sözdür.

 XVI əsr Osmanlı tədqiqatları - Ağbaba türklərin müqəddəs saydığı yerlərdən biri olub.

Bu rayon və bölgələrin adları Osmanlı, Səfəvi, Qaraqoyunlu, Ağqoyunlu və digər qədim türk mənbələrində qeyd olunub. Erməni hakimiyyəti XX əsrdə bu adların çoxunu dəyişdirib, lakin tarixi sənədlər bu ərazilərin türk-müsəlman əhalisinə aid olduğunu sübut edir. 

Qayıdış çərçivəsində atılan addımlardan biri də Qərbi Azərbaycanda doğulan şəxslərin şəxsiyyət vəsiqəsində erməniləşdirilmiş şəhər adları yox qədim yəni əsl adları yazılır. 

Bizə “haralısan?” deyəndə, biz fəxrlə ata yurdumuzun əsl və tarixi adını deyə bilirik. Bu bizim üçün böyük əhəmiyyət kəsb edir. Biz yurdumuza qayıdacayıq. Azərbaycan əlifbası ilə öz tarixi şəhər, rayon və kənd adlarımız yazılan lövhələri Azərbaycan bayrağı ilə birlikdə asacayıq. Biz doğma vətəndə bayrağımızı dalğalandıracayıq.

Biz buna inanırıq, biz qayıdacayıq!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.03.2025)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı PORTAL AKADEMİYASInda növbəti, üçüncü abituriyent kurslarına davam edir. Həyatda necə uğur qazanmalı, hədəfi necə seçməli, hədəfə doğru necə irəliləməli, necə lider olmalı – bu sayaq suallar hər birinizi düşündürür, bilirik. Onlara PORTAL AKADEMİYASI məşğələlərinə qatılmaqla çavab tapacaqsınız.

Rubrikanı millət vəkili, motivasiya spikeri, yazıçı Əlibala Məhərrəmzadə aparır.   

Planlaşdırma nədir? Biznesdə ən vacib elementlərdən biri barədə söhbətimizi davam etdiririk.

Müfəssəl maliyyə planı

Siz öz biznes-planınıza detallarına qədər işlənmiş maliyyə planı daxil etməlisiniz. Adətən bu, 3 il üçün tərtib edilir. Planda aşağıdakılar öz əksini tapmalıdır:

·        Satış həcmlərinin proqnozu;

·        Qazanc və ziyanın qiymətləndirilməsi (birinci il hər ay üçün, sonralar hər rüb üçün);

·        İllik balans cədvəli.

***

 Biznes-planın hazırlanması təxəyyül tələb edən işdir. Bu sənəddə siz olmuşları deyil, gələcəyi təsəvvür və təsvir edirsiniz. Əksəriyyət üçün belə iş, əlbəttə ki, çətindir.

Siz yazıçıları hərdən yaradıcılıq ilhamının tərk etməsi haqqında eşitmisiniz? İfadə aydınlığını və dəqiqliyini itirərkən qarşılaşdığınız problemlər bəzən məşhur yazıçıların da qarşısında durur. Nəzərə alın ki, yazıçılar bəzən yazmağa məcburdurlar, çünki naşir son təhvil vaxtını  müəyyən etmişdir, alınmış avans isə artıq xərclənib. Roma şəhərinin də bir günə  tikilmədiyindən xəbərdar olan və biznes-planın yekunlaşdırılması üçün xeyli vaxtı olan sizlərin isə narahatçılıq üçün heç bir əsası yoxdur. Elə deyilmi? Sizi vaxt qovmursa, demək, nəticəni əldə etməyinizə də ciddi maneə yoxdur.

Əgər hiss edirsiniz ki, nə isə ilişib dayanıb, narahat olmayın. Bu, yaradıcılıq prosesi üçün  tipikdir. Əsas odur ki, əliniz işdən soyumasın. Özünüzü məcbur edin, bir neçə söz yazın, sonra yenə məcbur edin və yazın. Beləcə də davam edin! Qısa müddətdə işinizin planı hazır olacaq. Qənaətbəxş plan varsa, demək, uğura doğru yolun təminatı da var!

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.03.2025)